Нормативтік құжаттар - №128 жалпы орта мектебі» http://128.shymkent-mektebi.kz/ ru Нормативтік құжаттар - №128 жалпы орта мектебі» DataLife Engine СЫНЫП ЖЕТЕКШІЛЕРДІҢ РЕЙТИНГІ http://128.shymkent-mektebi.kz/o-detskom-sade/normativtk-zhattar/71-synyp-zhetekshlerd-rejting.html http://128.shymkent-mektebi.kz/o-detskom-sade/normativtk-zhattar/71-synyp-zhetekshlerd-rejting.html










№






Мұғалім

аты-жөні











Балл

Сынып бөлмесінің безендірілуі

Санитарлық жағдайы

Сыныпты гүлдендіру

Сынып жетекшінің журналы толт.

Тәрбие сағаттарың жоспарға сай орындалуы

Сынып жектекші     сыныбын келуі, кетуін қадағалауы

Сыныпта құқықбұзушылық тәрбие існің жүргізілу деңгейі

Мектепішілік     тәрбиелік , мерекелік іс-шараларға мұғалімнің қатысу деңгейі

Сынып жетекшінің сынып оқушылар ата-аналарымен қарым-қатынас деңгейі

Оқушыларының мәдениеті

Сынып рейтингі

І тоқсан


5

5

5

5

5

5

5

5

5

5

5

жалпы

1

Султанова А

4

5

4

4

5

5

5

4

4

4


46

2

Абаханова Г

4

4

4

4

5

5

5

4

4

4


43

3

 Исабекова А

4

4

4

4

5

5

5

4

4

4


43

4

Боранбаева Г

4

4

4

4

5

4

4

4

4

4


41

5

Юсупова Г

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4


42

6

Исаева А

4

4

4

4

5

4

4

4

4

4


41

7

Сайдазимова З

4

4

4

4

5

4

4

4

4

4


41

8

Бустанова Р

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4


42

9

Нуришева Н

4

4

4

4

5

4

4

4

4

4


41

10

Алтибаева Қ

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4


42

11

Калтурсынова А

4

4

4

4

5

5

4

4

4

5


43

12

Гулиева Ф

4

4

4

4

5

4

4

4

4

4


41

13

Ералина Ә

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4


42

14

Бектурганова Н

4

4

4

4

5

5

4

5

4

4


43

15

Қуанышбек Қ

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4


42

16

Байдүйсенова Қ

4

4

4

4

5

5

5

4

4

4


43

17

Бийжигитова А

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4


42

18

Дилдабекова Ф

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4


42

19

Насирова Б

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4


42















20

Райымова Ж

4

4

4

4

5

4

4

5

4

4

250

292

21

Бәкір Н

4

4

4

4

5

4

3

4

4

3

252

291

22

Сапаров Н

4

4

4

4

5

4

3

4

4

4

253

293

23

Бердібекова Н

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4

238

280

24

Аманова Б

4

4

4

4

5

5

4

4

4

3

246

287

25

Жидебаева Г

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4

258

300

26

Мамытшаева А

4

4

4

4

5

5

3

4

4

4

255

296

27

Келес Б

4

4

4

4

5

5

4

5

4

4

233

276

28

Утегенова Д

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4

242

284

29

Сатыбалдиева Т

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4

222

264

30

Маданбекова Г

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4

246

288

31

Шопаева А

4

4

4

4

5

5

4

5

4

4

239

282

32

Самбетова Г

4

4

4

4

5

5

3

5

4

3

240

281

33

Ширинбекова М

4

4

4

4

5

5

4

5

4

4

248

291

34

Рахман Р

4

4

4

4

5

5

4

5

4

5

242

286

35

Әмірова А

4

4

4

4

4

4

3

4

4

3

216

254

36

Шындалиева З

4

4

4

4

5

5

3

5

4

4

243

285

37

Райханова Ғ

4

4

4

4

5

4

4

4

4

4

224

275

38

Алиханова Г

4

4

4

4

5

3

3

5

4

4

216

256

39

Абдуллаева Н

4

4

4

4

4

3

4

4

4

4

180

219

40

Абдукаримова З

4

4

4

4

5

4

4

4

4

4

197

238


]]>










№






Мұғалім

аты-жөні











Балл

Сынып бөлмесінің безендірілуі

Санитарлық жағдайы

Сыныпты гүлдендіру

Сынып жетекшінің журналы толт.

Тәрбие сағаттарың жоспарға сай орындалуы

Сынып жектекші     сыныбын келуі, кетуін қадағалауы

Сыныпта құқықбұзушылық тәрбие існің жүргізілу деңгейі

Мектепішілік     тәрбиелік , мерекелік іс-шараларға мұғалімнің қатысу деңгейі

Сынып жетекшінің сынып оқушылар ата-аналарымен қарым-қатынас деңгейі

Оқушыларының мәдениеті

Сынып рейтингі

І тоқсан


5

5

5

5

5

5

5

5

5

5

5

жалпы

1

Султанова А

4

5

4

4

5

5

5

4

4

4


46

2

Абаханова Г

4

4

4

4

5

5

5

4

4

4


43

3

 Исабекова А

4

4

4

4

5

5

5

4

4

4


43

4

Боранбаева Г

4

4

4

4

5

4

4

4

4

4


41

5

Юсупова Г

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4


42

6

Исаева А

4

4

4

4

5

4

4

4

4

4


41

7

Сайдазимова З

4

4

4

4

5

4

4

4

4

4


41

8

Бустанова Р

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4


42

9

Нуришева Н

4

4

4

4

5

4

4

4

4

4


41

10

Алтибаева Қ

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4


42

11

Калтурсынова А

4

4

4

4

5

5

4

4

4

5


43

12

Гулиева Ф

4

4

4

4

5

4

4

4

4

4


41

13

Ералина Ә

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4


42

14

Бектурганова Н

4

4

4

4

5

5

4

5

4

4


43

15

Қуанышбек Қ

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4


42

16

Байдүйсенова Қ

4

4

4

4

5

5

5

4

4

4


43

17

Бийжигитова А

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4


42

18

Дилдабекова Ф

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4


42

19

Насирова Б

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4


42















20

Райымова Ж

4

4

4

4

5

4

4

5

4

4

250

292

21

Бәкір Н

4

4

4

4

5

4

3

4

4

3

252

291

22

Сапаров Н

4

4

4

4

5

4

3

4

4

4

253

293

23

Бердібекова Н

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4

238

280

24

Аманова Б

4

4

4

4

5

5

4

4

4

3

246

287

25

Жидебаева Г

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4

258

300

26

Мамытшаева А

4

4

4

4

5

5

3

4

4

4

255

296

27

Келес Б

4

4

4

4

5

5

4

5

4

4

233

276

28

Утегенова Д

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4

242

284

29

Сатыбалдиева Т

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4

222

264

30

Маданбекова Г

4

4

4

4

5

5

4

4

4

4

246

288

31

Шопаева А

4

4

4

4

5

5

4

5

4

4

239

282

32

Самбетова Г

4

4

4

4

5

5

3

5

4

3

240

281

33

Ширинбекова М

4

4

4

4

5

5

4

5

4

4

248

291

34

Рахман Р

4

4

4

4

5

5

4

5

4

5

242

286

35

Әмірова А

4

4

4

4

4

4

3

4

4

3

216

254

36

Шындалиева З

4

4

4

4

5

5

3

5

4

4

243

285

37

Райханова Ғ

4

4

4

4

5

4

4

4

4

4

224

275

38

Алиханова Г

4

4

4

4

5

3

3

5

4

4

216

256

39

Абдуллаева Н

4

4

4

4

4

3

4

4

4

4

180

219

40

Абдукаримова З

4

4

4

4

5

4

4

4

4

4

197

238


]]> school128 Tue, 29 Jun 2021 09:55:27 +0600 ҚР КОНСТИТУЦИЯСЫ http://128.shymkent-mektebi.kz/o-detskom-sade/normativtk-zhattar/30-r-konstitucijasy.html http://128.shymkent-mektebi.kz/o-detskom-sade/normativtk-zhattar/30-r-konstitucijasy.html

Қазақстан Республикасының Конституциясы(1995 жылғы 30 тамызда республикалық референдумда қабылданған)

(2011.02.02. берілген өзгерістер мен толықтыруларымен) 

Конституцияны қабылданған күні - 1995 жылғы 30 тамыз Бiз, ортақ тарихи тағдыр бiрiктiрген Қазақстан халқы, байырғы қазақ жерiнде мемлекеттiлiк құра отырып, өзiмiздi еркiндiк, теңдiк және татулық мұраттарына берiлген бейбiтшiл азаматтық қоғам деп ұғына отырып, дүниежүзiлiк қоғамдастықта лайықты орын алуды тiлей отырып, қазiргi және болашақ ұрпақтар алдындағы жоғары жауапкершiлiгiмiздi сезiне отырып, өзiмiздiң егемендiк құқығымызды негiзге ала отырып, осы Конституцияны қабылдаймыз.


I БӨЛIМ 

ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

1-бап

1. Қазақстан Республикасы өзiн демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтiк мемлекет ретiнде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы - адам және адамның өмiрi, құқықтары мен бостандықтары. ҚР Конституциялық Кеңесінің 21.12.01 ж. № 18/2 қаулысымен берілген түсініктемені, ҚР Конституциялық Кеңесінің  2005 жылғы 29 сәуірдегі  № 3 қаулысын қараңыз 

2. Республика қызметiнiң түбегейлi принциптерi: қоғамдық татулық пен саяси тұрақтылық; бүкiл халықтың игiлiгiн көздейтiн экономикалық даму; қазақстандық патриотизм; мемлекет өмiрiнiң аса маңызды мәселелерiн демократиялық әдiстермен, оның iшiнде республикалық референдумда немесе Парламентте дауыс беру арқылы шешу.

2-бап

1. Қазақстан Республикасы - президенттiк басқару нысанындағы бiртұтас мемлекет. 

2. Республиканың егемендiгi оның бүкiл аумағын қамтиды. Мемлекет өз аумағының тұтастығын, қол сұғылмауын және бөлiнбеуiн қамтамасыз етедi.ҚР Конституциялық кеңесінің 2003 жылғы 23 сәуірдегі N 4 қаулысын қараңыз 

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 3-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара)       3. Республиканың әкімшілік-аумақтық құрылысы, оның елордасының мәртебесі заңмен белгіленеді. Қазақстанның елордасы Астана қаласы болып табылады. 

4. Қазақстан Республикасы және Қазақстан атауларының мәнi барабар.

3-бап

1. Мемлекеттiк билiктiң бiрден-бiр бастауы - халық. 

2. Халық билiктi тiкелей республикалық референдум және еркiн сайлау арқылы жүзеге асырады, сондай-ақ өз билiгiн жүзеге асыруды мемлекеттiк органдарға бередi. 

3. Қазақстан Республикасында билiктi ешкiм де иемденiп кете алмайды. Билiктi иемденiп кетушiлiк заң бойынша қудаланады. 

Халық пен мемлекет атынан билiк жүргiзуге Республика Президентiнiң, сондай-ақ өзiнiң конституциялық өкiлеттiгi шегiнде Парламенттiң құқығы бар. Республика Үкiметi мен өзге де мемлекеттiк органдар мемлекет атынан оларға берiлген өкiлеттiктерi шегiнде ғана билiк жүргiзедi. 

4. Республикада мемлекеттiк билiк бiртұтас, ол Конституция мен заңдар негiзiнде заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бөлiну, олардың тежемелiк әрi тепе-теңдiк жүйесiн пайдалану арқылы, өзара iс-қимыл жасау принципiне сәйкес жүзеге асырылады.


4-бап


1. Қазақстан Республикасында қолданылатын құқық Конституцияның, соған сәйкес заңдардың, өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң, халықаралық шарттары мен Республиканың басқа да мiндеттемелерiнiң, сондай-ақ Республика Конституциялық Кеңесiнiң және Жоғарғы Соты нормативтiк қаулыларының нормалары болып табылады. «Қазақстан Республикасы халықаралық шарттарының нормаларын қолдану туралы» ҚР Жоғарғы Сотының 2008 жылғы 10 шілдедегі № 1 Нормативтік Қаулысымен берілген түсініктемені, ҚР Конституциялық Кеңестің 1996 жылғы 28 қазандағы № 6/2  Қаулысын және ҚР Конституциялық Кеңестiң 1997 жылғы 6 наурыздағы № 3 қаулысын  қараңыз

2. Конституцияның ең жоғары заңды күшi бар және Республиканың бүкiл аумағында ол тiкелей қолданылады. 

3. Республика бекiткен халықаралық шарттардың Республика заңдарынан басымдығы болады және халықаралық шарт бойынша оны қолдану үшiн заң шығару талап етiлетiн жағдайдан басқа реттерде, тiкелей қолданылады. ҚР Конституциялық Кеңесінің 2009 жылғы 5 қарашадағы № 6 Нормативтік қаулысымен берілген түсініктемені, ҚР Конституциялық Кеңесінің 2006 жылғы 18 мамырдағы № 2 Қаулысын қараңыз

4. Барлық заңдар, Республика қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттар жарияланады. Азаматтардың құқықтарына, бостандықтары мен мiндеттерiне қатысты нормативтiк құқықтық актiлердi ресми түрде жариялау оларды қолданудың мiндеттi шартты болып табылады.

5-бап

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 1-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара)             1. Қазақстан Республикасында идеологиялық және саяси әр-алуандылық танылады. Мемлекеттік органдарда партия ұйымдарын құруға жол берiлмейдi. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара) 

2. Қоғамдық бiрлестiктер заң алдында бiрдей. Қоғамдық бiрлестiктер iсiне мемлекеттiң және мемлекет iсiне қоғамдық бiрлестiктердiң заңсыз араласуына, қоғамдық бiрлестiктерге мемлекеттiк органдардың қызметiн жүктеуге жол берiлмейдi. 

3. Мақсаты немесе iс-әрекетi Республиканың конституциялық құрылысын күштеп өзгертуге, оның тұтастығын бұзуға, мемлекет қауiпсiздiгiне нұқсан келтiруге, әлеуметтiк, нәсiлдiк, ұлттық, дiни, тектiк-топтық және рулық араздықты қоздыруға бағытталған қоғамдық бiрлестiктер құруға және олардың қызметiне, сондай-ақ заңдарда көзделмеген әскерилендiрiлген құрамалар құруға тыйым салынады. 

4. Республикада басқа мемлекеттердiң саяси партиялары мен кәсiптiк одақтарының, дiни негiздегi партиялардың қызметiне, сондай-ақ саяси партиялармен кәсiптiк одақтарды шетелдiк заңды тұлғалар мен азаматтардың, шет мемлекеттер мен халықаралық ұйымдардың қаржыландыруына жол берiлмейдi. 

ҚР Конституциялық Кеңесінің 07.06.00 ж. № 4/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 

5. Шетелдiк дiни бiрлестiктердiң Республика аумағындағы қызметi, сондай-ақ шетелдiк дiни орталықтардың Республикадағы дiни бiрлестiктер басшыларын тағайындауы Республиканың тиiстi мемлекеттiк органдарымен келiсу арқылы жүзеге асырылады.

6-бап

1. Қазақстан Республикасында мемлекеттiк меншiк пен жеке меншiк танылады және бiрдей қорғалады. 

2. Меншiк мiндет жүктейдi, оны пайдалану сонымен қатар қоғам игiлiгіне де қызмет етуге тиiс. Меншiк субъектiлерi мен объектiлерi, меншiк иелерiнiң өз құқықтарын жүзеге асыру көлемi мен шектерi, оларды қорғау кепiлдiктерi заңмен белгiленедi. 

3. Жер және оның қойнауы, су көздерi, өсiмдiктер мен жануарлар дүниесi, басқа да табиғи ресурстар мемлекет меншiгiнде болады. Жер, сондай-ақ заңда белгiленген негiздерде, шарттар мен шектерде жеке меншiкте де болуы мүмкiн.  

7-бап

1. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттiк тiл - қазақ тiлi. 

2. Мемлекеттiк ұйымдарда және жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарында орыс тiлi ресми түрде қазақ тiлiмен тең қолданылады. 

3. Мемлекет Қазақстан халқының тiлдерiн үйрену мен дамыту үшiн жағдай туғызуға қамқорлық жасайды.

8-бап

Қазақстан Республикасы халықаралық құқықтың принциптерi мен нормаларын құрметтейдi, мемлекеттер арасында ынтымақтастық пен тату көршiлiк қарым-қатынас жасау, олардың теңдiгi мен бiр-бiрiнiң iшкi iстерiне араласпау, халықаралық дауларды бейбiт жолмен шешу саясатын жүргiзедi, қарулы күштi бiрiншi болып қолданудан бас тартады.  

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 9-бап өзгертілді (бұр. ред. қара) 

9-бап

Қазақстан Республикасының мемлекеттiк рәміздері - Туы, Елтаңбасы және Гимнi бар. Олардың сипаттамасы және ресми пайдаланылу тәртiбi конституциялық заңмен белгiленедi.




II БӨЛIМ 

АДАМ ЖӘНЕ АЗАМАТ

10-бап

1. Қазақстан Республикасының азаматтығы заңға сәйкес алынады және тоқтатылады, ол қандай негiзде алынғанына қарамастан, бiрыңғай және тең болып табылады. 

2. Республиканың азаматын ешқандай жағдайда азаматтығынан, өзiнiң азаматтығын өзгерту құқығынан айыруға, сондай-ақ оны Қазақстаннан тыс жерлерге аластауға болмайды. 

3. Республика азаматының басқа мемлекеттiң азаматтығында болуы танылмайды.

11-бап

1. Республиканың халықаралық шарттарында өзгеше белгiленбесе, Қазақстан Республикасының азаматын шет мемлекетке беруге болмайды. 

2. Республика өзiнiң одан тыс жерлерде жүрген азаматтарын қорғауға және оларға қамқорлық жасауға кепiлдiк бередi.

12-бап

1. Қазақстан Республикасында Конституцияға сәйкес адам құқықтары мен бостандықтары танылады және оларға кепiлдiк берiледi. 

2. Адам құқықтары мен бостандықтары әркiмге тумысынан жазылған, олар абсолюттi деп танылады, олардан ешкiм айыра алмайды, заңдар мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң мазмұны мен қолданылуы осыған қарай анықталады. 

3. Республиканың азаматы өзiнiң азаматтығына орай құқықтарға ие болып, мiндеттер атқарады. 

4. Конституцияда, заңдарда және халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе, шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдар Республикада азаматтар үшiн белгiленген құқықтар мен бостандықтарды пайдаланады, сондай-ақ мiндеттер атқарады. 

5. Адамның және азаматтың өз құқықтары мен бостандықтарын жүзеге асыруы басқа адамдардың құқықтары мен бостандықтарын бұзбауға, конституциялық құрылыс пен қоғамдық имандылыққа нұқсан келтiрмеуге тиiс.

13-бап

1. Әркiмнiң құқық субъектiсi ретiнде танылуына құқығы бар және өзiнiң құқықтары мен бостандықтарын, қажеттi қорғанысты қоса алғанда, заңға қайшы келмейтiн барлық тәсiлдермен қорғауға хақылы. 

2. Әркiмнiң өз құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалуына құқығы бар. 

3. Әркiмнiң бiлiктi заң көмегiн алуға құқығы бар. Заңда көзделген реттерде заң көмегi тегiн көрсетiледi. ҚР Конституциялық Кеңесінің 22.03.99 ж. № 7/2; 15.02.02 № 1 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 


14-бап

1. Заң мен сот алдында жұрттың бәрi тең. 

2. Тегiне, әлеуметтiк, лауазымдық және мүлiктiк жағдайына, жынысына, нәсiлiне, ұлтына, тiлiне, дiнге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жерiне байланысты немесе кез келген өзге жағдаяттар бойынша ешкiмдi ешқандай кемсiтуге болмайды. ҚР Конституциялық Кеңесінің 10.03.99 ж. № 2/2; 22.03.99 № 7/2 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 


15-бап

1. Әркiмнiң өмiр сүруге құқығы бар. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

2. Ешкімнің өз бетінше адам өмірін қиюға хақысы жоқ. Өлім жазасы адамдардың қаза болуымен байланысты террористік қылмыстар жасағаны үшін, сондай-ақ соғыс уақытында ерекше ауыр қылмыстар жасағаны үшін ең ауыр жаза ретінде заңмен белгіленеді, ондай жазаға кесілген адамның кешірім жасау туралы өтініш ету хақы бар. 


16-бап

1. Әркiмнiң өзiнiң жеке басының бостандығына құқығы бар. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

2. Заңда көзделген реттерде ғана және тек қана соттың санкциясымен тұтқындауға және қамауда ұстауға болады, тұтқындалған адамға шағымдану құқығы беріледі. Соттың санкциясынсыз адамды жетпіс екі сағаттан аспайтын мерзімге ұстауға болады. 

3. Ұсталған, тұтқындалған, қылмыс жасады деп айып тағылған әрбiр адам сол ұсталған, тұтқындалған немесе айып тағылған кезден бастап адвокаттың (қорғаушының) көмегiн пайдалануға құқылы.

17-бап

1. Адамның қадiр-қасиетiне қол сұғылмайды. 

2. Ешкiмдi азаптауға, оған зорлық-зомбылық жасауға, басқадай қатыгездiк немесе адамдық қадiр-қасиетiн қорлайтындай жәбiр көрсетуге не жазалауға болмайды.

18-бап

1. Әркiмнiң жеке өмiрiне қол сұғылмауына, өзiнiң және отбасының құпиясы болуына, ар-намысы мен абыройлы атының қорғалуына құқығы бар. 

2. Әркiмнiң өзiнiң жеке салымдары мен жинаған қаражатының, жазысқан хаттарының, телефон арқылы сөйлескен сөздерiнiң, почта, телеграф арқылы және басқа жолдармен алысқан хабарларының құпиялылығы сақталуына құқығы бар. Бұл құқықты шектеуге заңда тiкелей белгiленген реттер мен тәртiп бойынша ғана жол берiледi. 

3. Мемлекеттiк органдар, қоғамдық бiрлестiктер, лауазымды адамдар және бұқаралық ақпарат құралдары әрбiр азаматқа өзiнiң құқықтары мен мүдделерiне қатысты құжаттармен, шешiмдермен және ақпарат көздерiмен танысу мүмкiндiгiн қамтамасыз етуге мiндеттi.

19-бап

1. Әркiм өзiнiң қай ұлтқа, қай партияға және қай дiнге жататынын өзi анықтауға және оны көрсету-көрсетпеуге хақылы. 

2. Әркiмнiң ана тiлi мен төл мәдениетiн пайдалануға, қарым-қатынас, тәрбие, оқу және шығармашылық тiлiн еркiн таңдап алуға құқығы бар.

20-бап

1. Сөз бен шығармашылық еркiндiгiне кепiлдiк берiледi. Цензураға тыйым салынады. 

2. Әркiмнiң заң жүзiнде тыйым салынбаған кез келген тәсiлмен еркiн ақпарат алуға және таратуға құқығы бар. Қазақстан Республикасының мемлекеттiк құпиясы болып табылатын мәлiметтер тiзбесi заңмен белгiленедi. 

3. Республиканың конституциялық құрылысын күштеп өзгертудi, оның тұтастығын бұзуды, мемлекет қауiпсiздiгiне нұқсан келтiрудi, соғысты, әлеуметтiк, нәсiлдiк, ұлттық, дiни, тектiк-топтық және рулық астамшылықты, сондай-ақ қатыгездiк пен зорлық-зомбылыққа бас ұруды насихаттауға немесе үгiттеуге жол берiлмейдi.21-бап

1. Қазақстан Республикасы аумағында заңды түрде жүрген әрбiр адам, заңда көрсетiлгеннен басқа реттерде, оның аумағында еркiн жүрiп-тұруға және тұрғылықты мекендi өз қалауынша таңдап алуға құқығы бар. 

2. Әркiмнiң Республикадан тыс жерлерге кетуiне құқығы бар. Республика азаматтарының Республикаға кедергiсiз қайтып оралуына құқығы бар.

22-бап

1. Әркiмнiң ар-ождан бостандығына құқығы бар. 

2. Ар-ождан бостандығы құқығын жүзеге асыру жалпы адамдық және азаматтық құқықтар мен мемлекет алдындағы мiндеттерге байланысты болмауға немесе оларды шектемеуге тиiс.

23-бап

1. Қазақстан Республикасы азаматтарының бiрлесу бостандығына құқығы бар. Қоғамдық бiрлестiктердiң қызметi заңмен реттеледi. 

2. Әскери қызметшiлер, ұлттық қауiпсiздiк органдарының, құқық қорғау органдарының қызметкерлерi мен судьялар партияларда, кәсiптiк одақтарда болмауға, қандай да бiр саяси партияны қолдап сөйлемеуге тиiс. ҚР Конституциялық Кеңесінің 05.07.00 ж. № 13/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 


24-бап

1. Әркiмнiң еңбек ету бостандығына, қызмет пен кәсiп түрiн еркiн таңдауына құқығы бар. Ерiксiз еңбекке соттың үкiмi бойынша не төтенше жағдайда немесе соғыс жағдайында ғана жол берiледi. 

2. Әркiмнiң қауiпсiздiк пен тазалық талаптарына сай еңбек ету жағдайына, еңбегi үшiн нендей бiр кемсiтусiз сыйақы алуына, сондай-ақ жұмыссыздықтан әлеуметтiк қорғалуға құқығы бар. 

3. Ереуiл жасау құқығын қоса алғанда, заңмен белгiленген тәсiлдердi қолдана отырып, жеке және ұжымдық еңбек дауларын шешу құқығы мойындалады. 

4. Әркiмнiң тынығу құқығы бар. Еңбек шарты бойынша, жұмыс iстейтiндерге заңмен белгiленген жұмыс уақытының ұзақтығына, демалыс және мереке күндерiне, жыл сайынғы ақылы демалысқа кепiлдiк берiледi. ҚР Конституциялық Кеңесінің 10.03.99 ж. № 2/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 


25-бап

1. Тұрғын үйге қол сұғылмайды. Соттың шешiмiнсiз тұрғын үйден айыруға жол берiлмейдi. Тұрғын үйге басып кiруге, оны тексеруге және тiнтуге заңмен белгiленген реттер мен тәртiп бойынша ғана жол берiледi. 

2. Қазақстан Республикасында азаматтарды тұрғын үймен қамтамасыз ету үшiн жағдайлар жасалады. Заңда көрсетiлген санаттағы мұқтаж азаматтарға тұрғын үй заңмен белгiленген нормаларға сәйкес мемлекеттiк тұрғын үй қорларынан олардың шама-шарқы көтеретiн ақыға берiледi.

26-бап

1. Қазақстан Республикасының азаматтары заңды түрде алған қандай да болсын мүлкiн жеке меншiгiнде ұстай алады. 

2. Меншiкке, оның iшiнде мұрагерлiк құқығына заңмен кепiлдiк берiледi. 

3. Соттың шешiмiнсiз ешкiмдi де өз мүлкiнен айыруға болмайды. Заңмен көзделген ерекше жағдайларда мемлекет мұқтажы үшiн мүлiктен күштеп айыру оның құны тең бағамен өтелген кезде жүргiзiлуi мүмкiн. 

4. Әркiмнiң кәсiпкерлiк қызмет еркiндiгiне, өз мүлкiн кез келген заңды кәсiпкерлiк қызмет үшiн еркiн пайдалануға құқығы бар. Монополистiк қызмет заңмен реттеледi әрi шектеледi. Жосықсыз бәсекеге тыйым салынады. ҚР Конституциялық Кеңесінің 16.06.00 ж. № 6/2; 20.12.00 ж. № 21/2 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 


27-бап

1. Неке мен отбасы, ана мен әке және бала мемлекеттiң қорғауында болады. 

2. Балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу ата-ананың етене құқығы әрi мiндетi. 

3. Кәмелетке толған еңбекке қабiлеттi балалар еңбекке жарамсыз ата-анасына қамқорлық жасауға мiндеттi.

28-бап

1. Қазақстан Республикасының азаматы жасына келген, науқастанған, мүгедек болған, асыраушысынан айырылған жағдайда және өзге де заңды негiздерде оған ең төменгi жалақы мен зейнетақының мөлшерiнде әлеуметтiк қамсыздандырылуына кепiлдiк берiледi. 

2. Ерiктi әлеуметтiк сақтандыру, әлеуметтiк қамсыздандырудың қосымша нысандарын жасау және қайырымдылық көтермеленiп отырады. ҚР Конституциялық Кеңесінің 12.03.99 ж. № 3/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 


29-бап

1. Қазақстан Республикасы азаматтарының денсаулығын сақтауға құқығы бар. 

2. Республика азаматтары заңмен белгiленген кепiлдi медициналық көмектiң көлемiн тегiн алуға хақылы. 

3. Мемлекеттiк және жекеменшiк емдеу мекемелерiнде, сондай-ақ, жеке медициналық практикамен айналысушы адамдарда ақылы медициналық жәрдем алу заңда белгiленген негiздер мен тәртiп бойынша жүргiзiледi.

30-бап

1. Азаматтардың мемлекеттiк оқу орындарында тегiн орта бiлiм алуына кепiлдiк берiледi. Орта бiлiм алу мiндеттi. 

2. Азаматтың мемлекеттiк жоғары оқу орнында конкурстық негiзде тегiн жоғары бiлiм алуға құқығы бар. 

3. Жекеменшiк оқу орындарында ақылы бiлiм алу заңмен белгiленген негiздер мен тәртiп бойынша жүзеге асырылады. 

4. Мемлекет бiлiм берудiң жалпыға мiндеттi стандарттарын белгiлейдi. Кез келген оқу орнының қызметi осы стандарттарға сай келуi керек.

31-бап

1. Мемлекет адамның өмiр сүруi мен денсаулығына қолайлы айналадағы ортаны қорғауды мақсат етiп қояды. 

2. Адамдардың өмiрi мен денсаулығына қатер төндiретiн деректер мен жағдаяттарды лауазымды адамдардың жасыруы заңға сәйкес жауапкершiлiкке әкеп соғады.

32-бап

Қазақстан Республикасының азаматтары бейбiт әрi қарусыз жиналуға, жиналыстар, митингiлер мен демонстрациялар, шерулер өткiзуге және тосқауылдарға тұруға хақылы. Бұл құқықты пайдалану мемлекеттiк қауiпсiздiк, қоғамдық тәртiп, денсаулық сақтау, басқа адамдардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау мүдделерi үшiн заңмен шектелуi мүмкiн.

ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 33-бап өзгертілді 

33-бап

1. Қазақстан Республикасы азаматтарының тiкелей және өз өкiлдерi арқылы мемлекет iсiн басқаруға қатысуға, мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарына тiкелей өзi жүгiнуге, сондай-ақ жеке және ұжымдық өтiнiштер жолдауға құқығы бар. 

2. Республика азаматтарының мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарын сайлауға және оларға сайлануға, сондай-ақ республикалық референдумға қатысуға құқығы бар. 

3. Сот iс-әрекетке қабiлетсiз деп таныған, сондай-ақ сот үкiмi бойынша бас бостандығынан айыру орындарында отырған азаматтардың сайлауға және сайлануға, республикалық референдумға қатысуға құқығы жоқ. 

4. Республика азаматтарының мемлекеттiк қызметке кiруге тең құқығы бар. Мемлекеттiк қызметшi лауазымына кандидатқа қойылатын талаптар лауазымдық мiндеттердiң сипатына ғана байланысты болады және заңмен белгiленедi.

34-бап

1. Әркiм Қазақстан Республикасының Конституциясын және заңдарын сақтауға, басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтарын, абыройы мен қадiр-қасиетiн құрметтеуге мiндеттi. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара) 

2. Әркiм Республиканың мемлекеттiк рәміздерін құрметтеуге мiндеттi.


35-бап

Заңды түрде белгiленген салықтарды, алымдарды және өзге де мiндеттi төлемдердi төлеу әркiмнiң борышы әр мiндетi болып табылады.

36-бап

1. Қазақстан Республикасын қорғау - оның әрбiр азаматының қасиеттi парызы және мiндетi. 

2. Республика азаматтары заңда белгiленген тәртiп пен түрлер бойынша әскери қызмет атқарады.

37-бап

Қазақстан Республикасының азаматтары тарихи және мәдени мұралардың сақталуына қамқорлық жасауға, тарих пен мәдениет ескерткiштерiн қорғауға мiндеттi.

38-бап

Қазақстан Республикасының азаматтары табиғатты сақтауға және табиғат байлықтарына ұқыпты қарауға мiндеттi.

39-бап

1. Адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтары конституциялық құрылысты қорғау, қоғамдық тәртiптi, адамның құқықтары мен бостандықтарын, халықтың денсаулығы мен имандылығын сақтау мақсатына қажеттi шамада ғана және тек заңмен шектелуi мүмкiн. 

2. Ұлтаралық татулықты бұзатын кез келген әрекет конституциялық емес деп танылады. 

3. Саяси себептер бойынша азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қандай да бiр түрде шектеуге жол берiлмейдi. Конституцияның 10; 11; 13-15-баптарында; 16-бабының 1-тармағында; 17-бабында; 19-бабында; 22-бабында; 26-бабының 2-тармағында көзделген құқықтар мен бостандықтар ешбiр жағдайда да шектелмеуге тиiс.

III БӨЛIМ 

ПРЕЗИДЕНТ

40-бап

1. Қазақстан Республикасының Президентi - мемлекеттiң басшысы, мемлекеттiң iшкi және сыртқы саясатының негiзгi бағыттарын айқындайтын, ел iшiнде және халықаралық қатынастарда Қазақстанның атынан өкiлдiк ететiн ең жоғары лауазымды тұлға. 

2. Республиканың Президентi - халық пен мемлекеттiк билiк бiрлiгiнiң, Конституцияның мызғымастығының, адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының нышаны әрi кепiлi. 

3. Республика Президентi мемлекеттiк билiктiң барлық тармағының келiсiп жұмыс iстеуiн және өкiмет органдарының халық алдындағы жауапкершiлiгiн қамтамасыз етедi.ҚР 07.10.98 ж № 284-1 Заңымен 41-бап өзгертілді 

41-бап2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 1-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара) 

1. Қазақстан Республикасының Президентiн конституциялық заңға сәйкес жалпыға бiрдей, тең және төте сайлау құқығы негiзiнде Республиканың кәмелетке толған азаматтары жасырын дауыс беру арқылы бес жыл мерзiмге сайлайды. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара) 

2. Республика Президентi болып тумысынан республика азаматы болып табылатын қырық жасқа толған, мемлекеттiк тiлдi еркiн меңгерген әрi Қазақстанда соңғы он бес жыл бойы тұратын Республика азаматы сайлана алады. 

3. Республика Президентiнiң кезектi сайлауы желтоқсанның бiрiншi жексенбiсiнде өткiзiледi және ол мерзiмi жағынан Республика Парламентiнiң жаңа құрамын сайлаумен тұспа-тұс келмеуге тиiс. 

2011 ж. 02.02. № 403-IV ҚР Заңымен 3-1-тармақпен толықтырылды 

3-1. Президенттің кезектен тыс сайлауы Республика Президентінің шешімімен тағайын­да­лады және конституциялық заңда белгіленген тәртіп пен мерзімде өткізіледі.

4. алынып тасталды 

5. Дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың елу процентiнен астамының дауысын алған кандидат сайланды деп есептеледi. Егер кандидаттардың бiрде-бiрi көрсетiлген дауыс санын ала алмаса, қайтадан дауысқа салынады, оған көп дауыс алған екi кандидат қатысады. Дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың ең көп дауысын алған кандидат сайланды деп есептеледi. ҚР Конституциялық Кеңесінің 09.10.98 ж. № 9/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 


ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 42-бап өзгертілді 42-бап


1. Қазақстан Республикасының Президентi: «Қазақстан халқына адал қызмет етуге, Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарын қатаң сақтауға, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына кепiлдiк беруге, Қазақстан Республикасы Президентiнiң өзiме жүктелген мәртебелi мiндетiн адал атқаруға салтанатты түрде ант етемiн», - деп халыққа ант берген сәттен бастап қызметiне кiрiседi. 

2. Ант беру қаңтардың екiншi сәрсенбiсiнде салтанатты жағдайда Парламент депутаттарының, Конституциялық Кеңес мүшелерiнiң, Жоғарғы Сот судьяларының, сондай-ақ Республиканың бұрынғы Президенттерiнiң бәрiнiң қатысуымен өткiзiледi. Конституцияның 48-бабында көзделген жағдайда Қазақстан Республикасы Президентiнiң өкiлеттiгiн өзiне қабылдаған адам Республика Президентiнiң өкiлеттiгiн қабылдаған күнiнен бастап бiр ай iшiнде ант бередi. 

3. Республика Президентiнiң өкiлеттiгi жаңадан сайланған Республика Президентi қызметiне кiрiскен кезден бастап, сондай-ақ Президент қызметiнен мерзiмiнен бұрын босатылған немесе кетiрiлген не ол қайтыс болған жағдайда тоқтатылады. Республиканың бұрынғы Президенттерiнiң бәрiнiң, қызметiнен кетiрiлгендерден басқасының, Қазақстан Республикасының экс-Президентi деген атағы болады. 

4. алынып тасталды 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 5-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара) 

5. Бiр адам қатарынан екi реттен артық Республика Президентi болып сайлана алмайды.

Бұл шектеу Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президентіне қолданылмайды.


43-бап

1. Қазақстан Республикасы Президентiнiң өкiлдi органның депутаты болуға, өзге де ақы төленетiн қызметтердi атқаруға және кәсiпкерлiк қызметпен айналысуға құқығы жоқ. 

2. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен алып тасталды (бұр. ред. қара) 

ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 44-бап өзгертілді 

44-бап

Қазақстан Республикасының Президентi: 

1) Қазақстан халқына елдегi жағдай мен Республиканың iшкi және сыртқы саясатының негiзгi бағыттары туралы жыл сайын жолдау арнайды; 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

2) Республика Парламентіне және оның Палатасына кезекті және кезектен тыс сайлау тағайындайды; Парламенттің бірінші сессиясын шақырады және оның депутаттарының Қазақстан халқына беретін антын қабылдайды; Парламенттің кезектен тыс сессиясын шақырады; Парламент Сенаты ұсынған заңға бір ай ішінде қол қояды, заңды халыққа жария етеді не заңды немесе оның жекелеген баптарын қайтадан талқылап, дауысқа салу үшін қайтарады;2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 3) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

3) Парламент Мәжілісінде өкілдігі бар саяси партиялар фракцияларымен консультациялардан кейін келісім беру үшін Мәжілістің қарауына Республика Премьер-Министрінің кандидатурасын енгізеді; Парламент Мәжілісінің келісімімен Республиканың Премьер-Министрін қызметке тағайындайды; оны қызметтен босатады; Премьер-Министрдің ұсынуымен Республика Үкіметінің құрылымын айқындайды; Республиканың Үкімет құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдарын құрады, таратады және қайта құрады, Республика Үкіметінің мүшелерін қызметке тағайындайды; сыртқы істер, қорғаныс, ішкі істер, әділет министрлерін қызметке тағайындайды; Үкімет мүшелерін қызметтен босатады; Үкімет мүшелерінің антын қабылдайды; ерекше маңызды мәселелер бойынша Үкімет отырыстарына төрағалық етеді; Үкіметке заң жобасын Парламент Мәжілісіне енгізуді тапсырады; Республика Үкіметі мен Премьер-Министрінің, облыстар, республикалық маңызы бар қалалар мен астана әкімдері актілерінің күшін жояды не қолданылуын толық немесе ішінара тоқтата тұрады;2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 4) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

4) Парламент Сенатының келісімімен Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Төрағасын, Бас Прокурорын және Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Төрағасын қызметке тағайындайды; оларды қызметтен босатады;2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 5) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

5) Республика Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдарды құрады, таратады және қайта құрады, олардың басшыларын қызметке тағайындайды және қызметтен босатады; 

6) Республика дипломатиялық өкiлдiктерiнiң басшыларын тағайындайды және керi шақырып алады; 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 7) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

7) Орталық сайлау комиссиясының Төрағасын және екі мүшесін, Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің Төрағасын және екі мүшесін бес жыл мерзімге қызметке тағайындайды; 

8) Республиканың мемлекеттiк бағдарламаларын бекiтедi; 

9) Республика Премьер-Министрiнiң ұсынуымен Республиканың мемлекеттiк бюджетi есебiнен ұсталатын барлық органдардың қызметкерлерiне арналған қаржыландыру мен еңбекақы төлеудiң бiрыңғай жүйесiне бекiтедi; 

10) Республикалық референдум өткiзу жөнiнде шешiм қабылдайды; 

11) келiссөздер жүргiзедi және Республиканың халықаралық шарттарына қол қояды; бекiту грамоталарына қол қояды; өзiнiң жанында тiркелген шет мемлекеттердiң дипломатиялық және өзге де өкiлдерiнiң сенiм грамоталары мен керi шақырып алу грамоталарын қабылдайды; 

12) Республика Қарулы Күштерiнiң Жоғарғы Бас Қолбасшысы болып табылады, Қарулы Күштердiң жоғары қолбасшылығын тағайындайды және ауыстырып отырады; 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 13) тармақша өзгертілді (бұр. ред. қара) 

13) Республиканың мемлекеттiк наградаларымен марапаттайды, құрметтi, жоғары әскери және өзге атақтарды, сыныптық шендердi, дипломатиялық дәрежелердi, бiлiктiлiк сыныптарын бередi; 

14) Республиканың азаматтығы, саяси баспана беру мәселелерiн шешедi; 

15) азаматтарға кешiрiм жасауды жүзеге асырады; 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 16) тармақша өзгертілді (бұр. ред. қара) 

16) Республиканың демократиялық институттарына, оның тәуелсiздiгi мен аумақтық тұтастығына, саяси тұрақтылығына, азаматтарының қауiпсiздiгiне елеулi және тiкелей қатер төнген, мемлекеттiң конституциялық органдарының қалыпты жұмыс iстеуi бұзылған ретте, Премьер-Министрмен және Республика Парламентi Палаталарының Төрағаларымен ресми консультациялардан кейiн Республика Парламентiне дереу хабарлай отырып, Қазақстанның бүкiл аумағында және оның жекелеген жерлерiнде төтенше жағдай енгiзудi, Республиканың Қарулы Күштерiн қолдануды қоса алғанда, аталған жағдаяттар талап ететiн шараларды қолданады; 

17) Республикаға қарсы агрессия жасалған не оның қауiпсiздiгiне сырттан тiкелей қатер төнген ретте Республиканың бүкiл аумағында немесе оның жекелеген жерлерiнде әскери жағдай енгiзедi, iшiнара немесе жалпы мобилизация жариялап, бұл туралы Республика Парламентiне дереу хабарлайды; 

18) өзiне бағынысты Республика Президентiнiң Күзет қызметiн және Республикалық ұланды жасақтайды; 

19) Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк Хатшысын қызметке тағайындайды және қызметтен босатады, оның мәртебесi мен өкiлеттiгiн анықтайды; Республика Президентiнiң Әкiмшiлiгiн құрады; 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 20) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

20) Қауіпсіздік Кеңесін және өзге де консультативтік-кеңесші органдарды, сондай-ақ Қазақстан халқы Ассамблеясы мен Жоғары Сот Кеңесін құрады; 

21) Республиканың Конституциясы мен заңдарына сәйкес басқа да өкiлеттiктердi жүзеге асырады. 

ҚР Конституциялық Кеңесінің 30.06.99 ж. № 10/2; 07.03.00 ж.; 12.11.01 ж. № 14/2 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз

45-бап


1. Қазақстан Республикасының Президентi Конституция мен заңдар негiзiнде және оларды орындау үшiн Республиканың бүкiл аумағында мiндеттi күшi бар жарлықтар мен өкiмдер шығарады. 

2. Конституцияның 53-бабының 4)-тармақшасында көзделген ретте Республика Президентi заңдар шығарады, ал 61-баптың 2-тармағында көзделген ретте Республиканың заң күшi бар жарлықтарын шығарады. 

3. Республиканың Президентi қол қоятын Парламент актiлерi, сондай-ақ Үкiмет бастамасымен шығарылатын Президенттiң актiлерi тиiсiнше осы актiлердiң заңдылығы үшiн заңдық жауапкершiлiк жүктелетiн Парламенттiң әр Палатасының Төрағаларының не Премьер-Министрдiң алдын-ала қолдары қойылып тиянақталады. ҚР Конституциялық Кеңесінің 03.07.00 ж. № 15/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 


46-бап

1. Қазақстан Республикасының Президентiне, оның абыройы мен қадiр-қасиетiне ешкiмнiң тиiсуiне болмайды. 

2. Республика Президентi мен оның отбасын қамтамасыз ету, оларға қызмет көрсету және қорғау мемлекет есебiнен жүзеге асырылады. 

3. Осы баптың ережелерi Республиканың экс-Президенттерiне қолданылады.2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 4-тармақпен толықтырылды  

4. Қазақстанның Тұңғыш Президентінің мәртебесі мен өкілеттігі Республика Конституциясымен және конституциялық заңмен айқындалады. 


47-бап

1. Қазақстан Республикасының Президентi науқастануына байланысты өзiнiң мiндеттерiн жүзеге асыруға қабiлетсiздiгi дендеген жағдайда қызметiнен мерзiмiнен бұрын босатылуы мүмкiн. Бұл ретте Парламент әр Палата депутаттарының тең санынан және медицинаның тиiстi салаларының мамандарынан тұратын комиссия құрады. Мерзiмiнен бұрын босату туралы шешiм Парламент Палаталарының бiрлескен отырысында комиссияның қорытындысымен белгiленген конституциялық рәсiмдердiң сақталғаны туралы Конституциялық Кеңес қорытындысы негiзiнде әр Палата депутаттары жалпы санының кемiнде төрттен үшiнiң көпшiлiгiмен қабылданады. 

2. Республиканың Президентi өзiнiң мiндеттерiн атқару кезiндегi iс-әрекетi үшiн тек қана мемлекетке опасыздық жасаған жағдайда жауап бередi және бұл үшiн Парламент оны қызметiнен кетiруi мүмкiн. Айып тағу және оны тексеру туралы шешiм Мәжiлiс депутаттарының кемiнде үштен бiрiнiң бастамасы бойынша депутаттардың жалпы санының көпшiлiгiмен қабылдануы мүмкiн.Тағылған айыпты тексерудi Сенат ұйымдастырады және оның нәтижелерi Сенат депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен Парламент Палаталары бiрлескен отырысының қарауына берiледi. Бұл мәселе бойынша түпкiлiктi шешiм айып тағудың негiздiлiгi туралы Жоғарғы Сот қорытындысы және белгiленген конституциялық рәсiмдердiң сақталғаны туралы Конституциялық Кеңестiң қорытындысы болған жағдайда әр Палата депутаттары жалпы санының кемiнде төрттен үшiнiң көпшiлiк даусымен Парламент Палаталарының бiрлескен отырысында қабылданады. Айып тағылған кезден бастап екi ай iшiнде түпкiлiктi шешiм қабылдамау Республика Президентiне қарсы тағылған айыптың күшi жойылған деп тануға әкеп соғады. Республиканың Президентiне мемлекетке опасыздық жасады деп тағылған айыптың қабылданбауы оның қай кезеңiнде де осы мәселенiң қаралуына себепшi болған Мәжiлiс депутаттарының өкiлеттiгiн мерзiмiнен бұрын тоқтатуға әкеп соғады. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 3-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара) 

3. Республика Президентiн қызметiнен кетiру туралы мәселе ол Республика Парламентiнiң немесе Парламент Мәжілісінің өкiлеттiгiн мерзiмiнен бұрын тоқтату жөнiнде мәселе қарап жатқан кезде қозғалмайды.ҚР 07.10.98 ж. № 284 Заңымен 48-бап жаңа редакцияда 

48-бап

1. Қазақстан Республикасының Президентi қызметiнен мерзiмiнен бұрын босаған немесе кетiрiлген, сондай-ақ қайтыс болған жағдайда Республика Президентiнiң өкiлеттiгi қалған мерзiмге Парламент Сенатының Төрағасына көшедi; Сенат Төрағасының өзiне Президент өкiлеттiгiн қабылдауы мүмкiн болмаған ретте ол Парламент Мәжiлiсiнiң Төрағасына көшедi; Мәжiлiс Төрағасының өзiне Президент өкiлеттiгiн қабылдауы мүмкiн болмаған ретте ол Республиканың Премьер-Министрiне көшедi. Өзiне Республика Президентiнiң өкiлеттiгiн қабылдаған тұлға тиiсiнше Сенат Төрағасының, Мәжiлiс Төрағасының немесе Премьер-Министрдiң өкiлеттiгiн тапсырады. Бұл жағдайда бос тұрған мемлекеттiк лауазымдарды иелену Конституцияда көзделген тәртiппен жүзеге асырылады. 

2. Осы баптың 1-тармағында көзделген негiздерде және тәртiппен Қазақстан Республикасы Президентiнiң өкiлеттiгiн өзiне қабылдаған тұлғаның Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерiстер мен толықтырулар туралы бастамашылық жасауға құқығы жоқ.

IV БӨЛIМ 

ПАРЛАМЕНТҚР 07.10.98 ж. № 284 Заңымен 49-бап өзгертілді 

49-бап

1. Парламент - Қазақстан Республикасының заң шығару қызметiн жүзеге асыратын Республиканың ең жоғары өкiлдi органы. 

2. Парламенттiң өкiлеттiгi оның бiрiншi сессиясы ашылған сәттен басталып, жаңадан сайланған Парламенттiң бiрiншi сессиясы жұмысқа кiрiскен кезден аяқталады. 

3. Парламенттiң өкiлеттiгi Конституцияда көзделген реттер мен тәртiп бойынша мерзiмiнен бұрын тоқтатылуы мүмкiн. 

4. Парламенттiң ұйымдастырылуы мен қызметi, оның депутаттарының құқықтық жағдайы конституциялық заңмен белгiленедi. ҚР Конституциялық Кеңесінің 14.07.99 ж. № 13/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 


ҚР 07.10.98 ж. № 284 Заңымен 50-бап өзгертілді 50-бап


1. Парламент тұрақты негiзде жұмыс iстейтiн екi Палатадан: Сенаттан және Мәжiлiстен тұрады. 

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

2. Сенат конституциялық заңда белгіленген тәртіппен әр облыстан, республикалық маңызы бар қаладан және Қазақстан Республикасының астанасынан екі адамнан өкілдік ететін депутаттардан құралады. Сенатта қоғамның ұлттық-мәдени және өзге де елеулі мүдделерінің білдірілуін қамтамасыз ету қажеттілігі ескеріліп, Сенаттың он бес депутатын Республика Президенті тағайындайды.2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 3-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

3. Мәжіліс конституциялық заңда белгіленген тәртіппен сайланатын жүз жеті депутаттан тұрады. 

4. Парламент депутаты бiр мезгiлде екi Палатаға бiрдей мүше бола алмайды. 

5. Сенат депутаттарының өкiлеттiк мерзiмi - алты жыл, Мәжiлiс депутаттарының өкiлеттiк мерзiмi - бес жыл. ҚР Конституциялық Кеңесінің 15.03.99 ж. № 1/2; 29.11.99 ж. № 24/2 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 


ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 51-бап өзгертілді 51-бап

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 1-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

1. Мәжілістің тоқсан сегіз депутатын сайлау жалпыға бірдей, тең және төте сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы жүзеге асырылады. Мәжілістің тоғыз депутатын Қазақстан халқы Ассамблеясы сайлайды. Мәжіліс депутаттарының кезекті сайлауы Парламенттің жұмыс істеп тұрған сайланымы өкілеттігінің мерзімі аяқталардан кемінде екі ай бұрын өткізіледі. 

2. Сенат депутаттары жанама сайлау құқығы негiзiнде жасырын дауыс беру жолымен сайланады. Сайланған Сенат депутаттарының жартысы әрбiр үш жыл сайын қайта сайланып отырады. Бұл орайда олардың кезектi сайлауы бұлардың өкiлеттiк мерзiмi аяқталғанға дейiнгi екi айдан кешiктiрiлмей өткізiледi. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 3-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

3. Парламент немесе Парламент Мәжілісі депутаттарының кезектен тыс сайлауы тиісінше Парламент немесе Парламент Мәжілісінің өкілеттігі мерзімінен бұрын тоқтатылған күннен бастап екі ай ішінде өткізіледі.2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 4-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

4. Қазақстан Республикасының азаматтығында тұратын және оның аумағында соңғы он жылда тұрақты тұрып жатқан адам Парламент депутаты бола алады. Жасы отызға толған, жоғары білімі және кемінде бес жыл жұмыс стажы бар, тиісті облыстың, республикалық маңызы бар қаланың не Республика астанасының аумағында кемінде үш жыл тұрақты тұрып жатқан адам Сенат депутаты бола алады. Жасы жиырма беске толған адам Мәжіліс депутаты бола алады.2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 5-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

5. Республика Парламенті депутаттарын сайлау конституциялық заңмен реттеледі. 

6. Парламенттiң депутаты Қазақстан халқына ант бередi. ҚР Конституциялық Кеңесінің 18.03.99 ж. № 5/2; 29.11.99 ж. № 24/2 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 


ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 52-бап өзгертілді 52-бап


1. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен алып тасталды (бұр. ред. қара)

2. Парламент депутаттары оның жұмысына қатысуға мiндеттi. Парламентте депутаттың жеке өзi ғана дауыс бередi. Депутаттың Палаталар мен олардың органдарының отырыстарына дәлелдi себептерсiз үш реттен артық қатыспауы, сол сияқты дауыс беру құқығын басқа бiреуге беруi депутатқа заңда белгiленген жазалау шараларын қолдануға әкеп соғады. 

3. Парламент депутатының басқа өкiлдi органның депутаты болуға, оқытушылық, ғылыми және өзге де шығармашылық қызметтен басқа, ақы төленетiн өзге де жұмыс атқаруға, кәсiпкерлiкпен шұғылдануға, коммерциялық ұйымның басшы органының немесе байқаушы кеңесiнiң құрамына кiруге құқығы жоқ. Осы ереженiң бұзылуы депутаттың өкiлеттiгiн тоқтатуға әкеп соғады. 

4. Парламент депутатын оның өкiлеттiк мерзiмi iшiнде тұтқынға алуға, күштеп әкелуге, сот тәртiбiмен белгiленетiн әкiмшiлiк жазалау шараларын қолдануға, қылмыс үстiнде ұсталған немесе ауыр қылмыс жасаған реттердi қоспағанда, тиiстi Палатаның келiсiмiнсiз қылмыстық жауапқа тартуға болмайды. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 5-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

5. Парламент депутатының өкілеттігі орнынан түскен, ол қайтыс болған, соттың заңды күшіне енген шешімі бойынша депутат іс-әрекетке қабілетсіз, қайтыс болған немесе хабарсыз кеткен деп танылған жағдайларда және Конституция мен конституциялық заңда көзделген өзге де жағдайларда тоқтатылады.

Парламент депутаты:

1) ол Қазақстаннан тысқары жерге тұрақты тұруға кеткен;

2) оған қатысты соттың айыптау үкімі заңды күшіне енген;

3) Қазақстан Республикасының азаматтығын жоғалтқан кезде өз мандатынан айырылады.

Парламент Мәжілісінің депутаты:

1) депутат конституциялық заңға сәйкес өзін сайлаған саяси партиядан шыққан немесе шығарылған;

2) конституциялық заңға сәйкес депутатты сайлаған саяси партия қызметін тоқтатқан кезде өз мандатынан айырылады.

Парламент Сенатының тағайындалған депутаттарының өкілеттігі Республика Президентінің шешімі бойынша мерзімінен бұрын тоқтатылуы мүмкін.

Парламент және Парламент Мәжілісі депутаттарының өкілеттігі тиісінше Парламент немесе Парламент Мәжілісі таратылған жағдайларда тоқтатылады. 

6. Депутаттарға жазалау шараларын қолдануға, олардың осы баптың 3-тармағының талаптарын, депутаттық әдеп ережелерiн сақтауына, сондай-ақ депутаттардың өкiлеттiгiн тоқтатуға және өкiлеттігiнен әрi депутатқа ешкiмнiң тиiспеуi жөнiндегi құқығынан айыруға байланысты мәселелердi әзiрлеу Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясына жүктеледi. 

ҚР Конституциялық Кеңесінің 17.05.01 ж. № 7/2; 13.12.01 ж. № 19/2 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 53-бап жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 53-бап


Палаталардың бірлескен отырысында Парламент:

1) Қазақстан Республикасы Президентінің ұсынысы бойынша Конституцияға өзгерістер мен толықтырулар енгізеді;

2) Үкімет пен Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің республикалық бюджеттің атқарылуы туралы есептерін бекітеді. Үкіметтің республикалық бюджеттің атқарылуы туралы есебін Парламенттің бекітпеуі Парламенттің Үкіметке сенімсіздік білдіргенін көрсетеді;

3) Президентке оның бастамасы бойынша әр Палата депутаттары жалпы санының үштен екісінің даусымен бір жылдан аспайтын мерзімге заң шығару өкілеттігін беруге хақылы;

4) соғыс және бітім мәселелерін шешеді;

5) Республика Президентінің ұсынысы бойынша бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау жөніндегі халықаралық міндеттемелерді орындау үшін Республиканың Қарулы Күштерін пайдалану туралы шешім қабылдайды;

6) Конституциялық Кеңестің Республикадағы конституциялық заңдылықтың жай-күйі туралы жыл сайынғы жолдауын тыңдайды;

7) палаталардың бірлескен комиссияларын құрады, олардың төрағаларын сайлайды және қызметтен босатады, комиссиялардың қызметі туралы есептерді тыңдайды;

8) Парламентке Конституция жүктеген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

ҚР Конституциялық Кеңесінің 04.12.98 ж. № 13/2; 30.06.99 ж. № 10/2; 27.09.99 ж. № 18/2 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 54-бап жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 54-бап


1. Парламент палаталардың бөлек отырысында мәселелерді әуелі - Мәжілісте, ал содан кейін Сенатта өз кезегімен қарау арқылы конституциялық заңдар мен заңдар қабылдайды, оның ішінде:

1) республикалық бюджетті бекітеді, оған өзгерістер мен толықтырулар енгізеді;

2) мемлекеттік салықтар мен алымдарды белгілейді және оларды алып тастайды;

3) Қазақстанның әкімшілік-аумақтық құрылысы мәселелерін шешу тәртібін белгілейді;

4) мемлекеттік наградаларды тағайындайды, Республиканың құрметті, әскери және өзге де атақтарын, сыныптық шендерін, дипломатиялық дәрежелерін белгілейді, Республиканың мемлекеттік рәміздерін айқындайды;

5) мемлекеттік заемдар мен Республиканың экономикалық және өзге де көмек көрсетуі туралы мәселелерді шешеді;

6) рақымшылық жасау мәселелерін шешеді;

7) Республиканың халықаралық шарттарын ратификациялайды және олардың күшін жояды.

2. Парламент палаталардың бөлек отырысында мәселелерді әуелі - Мәжілісте, ал содан кейін Сенатта өз кезегімен қарау арқылы:

1) республикалық бюджеттің атқарылуы туралы есептерді талқылайды;

2) Республика Президентінің қарсылығын туғызған заңдар немесе заңның баптары бойынша қарсылықтар жіберілген күннен бастап бір ай мерзім ішінде қайталап талқылау мен дауысқа салуды өткізеді. Бұл мерзімнің сақталмауы Президент қарсылықтарының қабылданғанын білдіреді. Егер Мәжіліс пен Сенат әр Палата депутаттарының жалпы санының үштен екі көпшілік даусымен бұрын қабылданған шешімді растайтын болса, Президент бір ай ішінде заңға қол қояды. Егер Президенттің қарсылығын ең болмаса палаталардың бірі еңсермесе, заң қабылданбайды немесе Президент ұсынған редакцияда қабылданды деп есептеледі. Парламент қабылдаған конституциялық заңдарға Мемлекет басшысының қарсылығы осы тармақшада көзделген тәртіппен қаралады. Бұл ретте Парламент Президенттің конституциялық заңдарға қарсылығын әр Палата депутаттарының жалпы санының кемінде төрттен үшінің даусымен еңсереді;

3) республикалық референдум тағайындау туралы бастама көтереді. 

ҚР Конституциялық Кеңесінің 30.06.99 ж. № 10/2; 26.12.00 ж. № 22/2; 13.12.01 ж. № 16-17/3 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 

55-бап

Сенаттың ерекше қарауына мыналар жатады: 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 1) тармақша өзгертілді (бұр. ред. қара) 

1) Қазақстан Республикасы Президентiнiң ұсынуымен Республиканың Жоғарғы Сотының Төрағасын және Жоғарғы Сотының судьяларын сайлау мен қызметтен босату, олардың анттарын қабылдау; 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

2) Республика Президентінің Республика Ұлттық Банкінің Төрағасын, Бас прокурорын және Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Төрағасын тағайындауына келісім беру; 

3) Республиканың Бас Прокурорын, Жоғарғы Сотының Төрағасы мен судьяларын оларға ешкiмнiң тиiспеуi жөнiндегi құқығынан айыру; 

4) 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен алып тасталды (бұр. ред. қара)

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 5) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара)       5) Мәжілістің өкілеттіктері мерзімінен бұрын тоқтатылуына байланысты, ол уақытша болмаған кезеңде Республика Парламентінің конституциялық заңдар мен заңдар қабылдау жөніндегі функцияларын орындау;2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 6) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

6) Конституциямен Парламент Сенатына жүктелген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асыру. 

ҚР Конституциялық Кеңесінің 05.07.00 ж. № 11/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 

ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 56-бап өзгертілді; 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 56-бап жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 56-бап

1. Мәжілістің ерекше қарауына мыналар жатады:

1) Парламентке енгізілген конституциялық заңдар мен заңдардың жобаларын қарауға қабылдау және осы жобаларды қарау;

2) Палата депутаттарының жалпы санының көпшілік даусымен Республика Президентіне Республика Премьер-Министрін тағайындауға келісім беру;

3) Республика Президентінің кезекті сайлауын хабарлау;

4) Конституциямен Парламент Мәжілісіне жүктелген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асыру.

2. Мәжіліс депутаттарының жалпы санының көпшілік даусымен, Мәжіліс депутаттарының жалпы санының кемінде бестен бірінің бастамасы бойынша Мәжіліс Үкіметке сенімсіздік білдіруге хақылы. 

ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 57-бап өзгертілді 

57-бап

Парламенттiң әр Палатасы дербес, басқа Палатаның қатысуынсыз: 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 1) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

1) Конституциялық Кеңестің екі мүшесін қызметке тағайындайды; Орталық сайлау комиссиясының екі мүшесін, Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің үш мүшесін бес жыл мерзімге қызметке тағайындайды; 

2) Конституцияның 47-бабының 1-тармағында көзделген ретте Парламент құратын комиссия мүшелерiнiң тең жартысына өкiлеттiк бередi; 

3) Палаталардың бiрлескен комиссиялары мүшелерiнiң тең жартысын сайлайды; 

4) Палаталар депутаттарының өкiлеттiгiн тоқтатады, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының ұсынуымен оларға ешкiмнiң тиiспеуi жөнiндегi құқығынан Палаталардың депутаттарын айыру мәселелерiн шешедi; 

5) өз құзыретiндегi мәселелер бойынша парламенттiк тыңдаулар өткiзедi; 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 6) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

6) Палата депутаттары жалпы санының кемінде үштен бірінің бастамасы бойынша Республика Үкіметі мүшелерінің өз қызметі мәселелері жөніндегі есептерін тыңдауға хақылы. Есепті тыңдау қорытындылары бойынша Үкімет мүшесі Республика заңдарын орындамаған жағдайда Палата депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен оны қызметтен босату туралы Республика Президентіне өтініш жасауға хақылы. Егер Республика Президенті мұндай өтінішті қабылдамай тастаса, онда депутаттар Палата депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен алғашқы өтініш берілген күннен бастап алты ай өткеннен кейін Республика Президентінің алдына Үкімет мүшесін қызметінен босату туралы мәселені қайталап қоюға хақылы. Мұндай жағдайда Республика Президенті Үкімет мүшесін қызметінен босатады; 

7) Палаталардың үйлестiрушi және жұмыс органдарын құрады; 

8) өз қызметiнiң регламентiн, Палатаның ұйымдастыру және iшкi тәртiбiне байланысты мәселелер бойынша өзге де шешiмдер қабылдайды.

58-бап

1. Палаталарды мемлекеттiк тiлдi еркiн меңгерген өз депутаттарының арасынан Палаталар депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен жасырын дауыс беру арқылы Сенат пен Мәжiлiс сайлаған төрағалар басқарады. Сенат Төрағасының қызметiне кандидатураны Қазақстан Республикасының Президентi ұсынады. Мәжiлiс Төрағасының қызметiне кандидатураларды Палатаның депутаттары ұсынады. 

2. Палаталардың төрағалары, егер бұл үшiн Палаталардың депутаттары жалпы санының көпшiлiгi дауыс берсе, қызметтен керi шақырылып алынуы мүмкiн, сондай-ақ олар өз еркiмен орнынан түсуге хақылы. 

3. Парламент Палаталарының төрағалары: 

1) Палаталардың отырыстарын шақырып, оларға төрағалық етедi; 

2) Палаталардың қарауына енгiзiлетiн мәселелердi әзiрлеуге жалпы басшылық жасайды; 

3) Палаталар төрағаларының орынбасарлары қызметiне сайлау үшiн Палаталарға кандидатуралар ұсынады; 

4) Палаталар қызметiнде регламенттiң сақталуын қамтамасыз етедi; 

5) Палаталардың үйлестiру органдарының қызметiне басшылық жасайды; 

6) Палаталар шығаратын актiлерге қол қояды; 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 7) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

7) палаталарға Конституциялық Кеңестің, Орталық сайлау комиссиясының, Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің мүшесі қызметіне тағайындау үшін кандидатуралар ұсынады; 

8) өздерiне Парламент регламентi жүктейтiн басқа да мiндеттердi атқарады. 

4. Мәжiлiс Төрағасы: 

1) Парламент сессияларын ашады; 

2) Палаталардың кезектi бiрлескен отырыстарын шақырады, Палаталардың кезектi және кезектен тыс бiрлескен отырыстарына төрағалық етедi. 

5. Палаталардың төрағалары өз құзыретiндегi мәселелер бойынша өкiмдер шығарады.



59-бап

1. Парламент сессиясы оның Палаталарының бiрлескен және бөлек отырыстары түрiнде өткiзiледi. 

2. Парламенттiң бiрiншi сессиясын Қазақстан Республикасының Президентi сайлау қорытындылары жарияланған күннен бастап отыз күннен кешiктiрмей шақырады. 

3. Парламенттiң кезектi сессиялары жылына бiр рет қыркүйектiң бiрiншi жұмыс күнiнен маусымның соңғы жұмыс күнiне дейiн өткiзiледi. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 4-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

4. Парламент сессиясын, әдетте, Республика Президенті ашады және сессия Сенат пен Мәжілістің бірлескен отырыстарында жабылады. Парламент сессиялары аралығындағы кезеңде Республика Президенті өз бастамасымен, палаталар төрағаларының немесе Парламент депутаттары жалпы санының кемінде үштен бірінің ұсынысымен Парламенттің кезектен тыс сессиясын шақыра алады. Онда сессияны шақыруға негіз болған мәселелер ғана қаралады. 

5. Палаталардың бiрлескен және бөлек отырыстары оларға әр Палата депутаттарының жалпы санының кемiнде үштен екiсi қатысқан жағдайда өткiзiледi. 

6. Палаталардың бiрлескен және бөлек отырыстары ашық отырыстар болып табылады. Регламенттерде көзделген реттерде жабық отырыстар өткiзiлуi мүмкiн. Республика Президентiнiң, Премьер-Министр мен Үкiмет мүшелерiнiң, Ұлттық Банк Төрағасының, Бас Прокурордың, Ұлттық қауiпсiздiк комитетi Төрағасының кез келген отырыстарға қатысуға және сөз сөйлеуге құқығы бар. ҚР Конституциялық Кеңесінің 14.07.99 ж. № 13/2; 30.06.99 ж. № 14/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 

60-бап

1. Палаталар әр Палатада саны жетiден аспайтын тұрақты комитеттер құрады. 

2. Палаталардың бiрлескен қызметтерiне қатысты мәселелердi шешу үшiн Сенат пен Мәжiлiс тепе-тең негiзде бiрлескен комиссиялар құруға хақылы. 

3. Комитеттер мен комиссиялар өз құзыретiндегi мәселелер бойынша қаулылар шығарады. 

4. Комитеттер мен комиссияларды құру, олардың өкiлеттiгi және қызметiн ұйымдастыру тәртiбi заңмен белгiленедi.

61-бап2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 1-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

1. Заң шығару бастамасы құқығы Республика Президентіне, Парламент депутаттарына, Үкіметке тиесілі және тек қана Мәжілісте жүзеге асырылады. 

2. Республика Президентiнiң заңдар жобаларын қараудың басымдылығын белгiлеуге, сондай-ақ осы жоба жедел қаралады деп жариялауға құқығы бар, бұл Парламент заң жобасын енгiзiлген күннен бастап бiр ай iшiнде қарауға тиiстi екенiн бiлдiредi. Парламент осы талапты орындамаса, Республика Президентi заң күшi бар Жарлық шығаруға хақылы, ол Парламент Конституция белгiлеген тәртiппен жаңа заң қабылдағанға дейiн қолданылады. 

3. Парламент аса маңызды қоғамдық қатынастарды реттейтiн, мыналарға: 

1) жеке және заңды тұлғалардың құқық субъектiлiгiне, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына, жеке және заңды тұлғалардың мiндеттерi мен жауапкершiлiгiне; 

2) меншiк режимiне және өзге де мүлiктiк құқықтарға; 

3) мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарын ұйымдастыру мен олардың қызметiнiң, мемлекеттiк және әскери қызметтiң негiздерiне; 

4) салық салуға, алымдар мен басқа да мiндеттi төлемдердi белгiлеуге; 

5) республикалық бюджетке; 

6) сот құрылысы мен сотта iс жүргiзу мәселелерiне; 

7) бiлiм беруге, денсаулық сақтауға және әлеуметтiк қамсыздандыруға; 

8) кәсiпорындар мен олардың мүлкiн жекешелендiруге; 

9) айналадағы ортаны қорғауға; 

10) республиканың әкiмшiлiк-аумақтық құрылысына; 

11) мемлекет қорғанысы мен қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге қатысты негiзгi принциптер мен нормалардың белгiлейтiн заңдар шығаруға хақылы. 

Өзге қатынастардың барлығы заңға тәуелдi актiлермен реттеледi. 

4. Мәжiлiс депутаттары қараған және жалпы санының көпшiлiк даусымен мақұлданған заң жобасы Сенатқа берiледi, ол онда әрi кеткенде алпыс күннiң iшiнде қаралады. Сенат депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен қабылданған жоба заңға айналады және он күннiң iшiнде Президенттiң қол қоюына берiледi. Тұтас алғанда, Сенат депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен қабылданбаған жоба Мәжiлiске қайтарылады. Егер Мәжiлiс депутаттары жалпы санының үштен екiсiнiң көпшiлiк даусымен жобаны қайтадан мақұлдаса, ол Сенатқа қайта талқылауға және дауысқа салуға берiледi. Қайта қабылданбаған заң жобасын сол сессия барысында қайтадан енгiзуге болмайды. 

5. Сенат депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен заң жобасына енгiзiлген өзгертулер мен толықтырулар Мәжiлiске жiберiледi. Егер Мәжiлiс депутаттардың жалпы санының көпшiлiк даусымен ұсынылған өзгертулермен және толықтырулармен келiссе, заң қабылданды деп есептеледi. Егер Мәжiлiс нақ сондай көпшiлiк дауыспен Сенат енгiзген өзгертулер мен толықтыруларға қарсы болса, Палаталар арасындағы келiспеушiлiк келiсу рәсiмi арқылы шешiледi. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 5-1-тармақпен толықтырылды 

5-1. Мәжіліс депутаттары қараған және олардың жалпы санының кемінде үштен екісінің даусымен мақұлданған конституциялық заң жобасы Сенатқа беріледі, онда алпыс күннен асырылмай қаралады. Сенат депутаттарының жалпы санының кемінде үштен екісінің даусымен қабылданған жоба конституциялық заңға айналады және он күн ішінде Республика Президентіне қол қоюға ұсынылады. Конституциялық заң жобасын тұтастай қабылдамауды Мәжіліс немесе Сенат Палата депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен жүзеге асырады.

Сенат депутаттары жалпы санының кемінде үштен екісінің даусымен конституциялық заң жобасына енгізілген өзгерістер мен толықтырулар Мәжіліске жіберіледі. Егер Мәжіліс депутаттардың кемінде үштен екісінің даусымен Сенат енгізген өзгерістермен және толықтырулармен келіссе, конституциялық заң қабылданды деп есептеледі.

Егер Мәжіліс, Сенат енгізген өзгерістер мен толықтырулар бойынша дауыс беру кезінде олармен депутаттардың кемінде үштен екісінің даусымен келіспесе, онда палаталар арасындағы келіспеушіліктер келісу рәсімдері арқылы шешіледі. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 6-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара) 

6. Мемлекеттiк кiрiстi қысқартуды немесе мемлекеттiк шығысты көбейтудi көздейтiн заңдардың жобалары Республика Үкiметiнiң оң қорытындысы болғанда ғана енгiзiлуi мүмкiн. Республика Президентінің заң шығару бастамасы тәртібімен Парламент Мәжілісіне енгізілген заңнамалық актілердің жобалары үшін мұндай қорытындының болуы талап етілмейді. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 7-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

7. Үкімет енгізген заң жобасының қабылданбауына байланысты Премьер-Министр Парламент палаталарының бірлескен отырысында Үкіметке сенім туралы мәселе қоюға хақылы. Бұл мәселе бойынша дауыс беру сенім туралы мәселе қойылған сәттен бастап қырық сегіз сағаттан ерте өткізілмейді. Егер сенімсіздік білдіру туралы ұсыныс палаталардың әрқайсысының депутаттары жалпы санының көпшілік даусын ала алмаса, заң жобасы дауысқа салынбай қабылданды деп есептеледі. Алайда Үкімет бұл құқықты жылына екі реттен артық пайдалана алмайды. ҚР Конституциялық Кеңесінің 12.03.99 ж. № 3/2; 27.09.99 ж. № 18/2; 03.11.99 ж. № 19/2; 15.06.00 ж. № 9/2; 03.07.00 ж. № 15/2; 08.06.01 ж. № 8/2 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 

62-бап1. Парламент Республиканың бүкiл аумағында мiндеттi күшi бар Қазақстан Республикасының заңдары, Парламенттiң қаулылары, Сенат пен Мәжiлiстiң қаулылары түрiнде заң актiлерiн қабылдайды. 

2. Республиканың заңдары Республика Президентi қол қойғаннан кейiн күшiне енедi. 

3. Конституцияға өзгертулер мен толықтырулар әр Палата депутаттары жалпы санының кемiнде төрттен үшiнiң көпшiлiк даусымен енгiзiледi. 

4. Конституциялық заңдар Конституцияда көзделген мәселелер бойынша әр Палата депутаттарының жалпы санының кемiнде үштен екiсiнiң көпшiлiк даусымен қабылданады. 

5. Парламент пен оның Палаталарының заң актiлерi, егер Конституцияда өзгеше көзделмесе, Палаталар депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен қабылданады. 

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 6-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

6. Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу мәселелері бойынша кемінде екі оқылым өткізу міндетті. 

7. Республиканың заңдары, Парламент пен оның Палаталарының қаулылары Конституцияға қайшы келмеуге тиiс. Парламент пен оның Палаталарының қаулылары заңдарға қайшы келмеуге тиiс. 

8. Республиканың заң және өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiн әзiрлеу, ұсыну, талқылау, күшiне енгiзу және жариялау тәртiбi арнаулы заңмен және Парламент пен оның Палаталарының регламенттерiмен реттеледi. ҚР Конституциялық Кеңесінің 03.07.00 ж. № 15/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 63-бап жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

63-бап1. Республика Президенті Парламент палаталары төрағаларымен және Премьер-Министрмен консультациялардан кейін Парламентті немесе Парламент Мәжілісін тарата алады.

2. Парламентті және Парламент Мәжілісін төтенше немесе соғыс жағдайы кезеңінде, Президент өкілеттігінің соңғы алты айында, сондай-ақ осының алдындағы таратудан кейінгі бір жыл ішінде таратуға болмайды. 


V БӨЛIМ 

ҮКIМЕТ

64-бап

1. Үкiмет Қазақстан Республикасының атқарушы билiгiн жүзеге асырады, атқарушы органдардың жүйесiн басқарады және олардың қызметiне басшылық жасайды. 

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

2. Үкімет алқалы орган болып табылады және өзінің бүкіл қызметінде Республика Президентінің алдында жауапты, ал Конституцияда көзделген жағдайларда Парламент Мәжілісінің және Парламенттің алдында жауапты. 

3. Конституцияның 57-бабының 6)-тармақшасында көзделген ретте Үкiмет мүшелерi Парламент палаталарына есеп бередi. 

4. Үкiметтiң құзыретi, ұйымдастырылуы мен қызмет тәртiбi конституциялық заңмен белгiленедi.

65-бап

1. Қазақстан Республикасының Президентi Үкiметтi Конституцияда көзделген тәртiппен құрады. 

2. Республика Премьер-Министрi тағайындалғаннан кейiнгi он күн мерзiм iшiнде Премьер-Министр Үкiметтiң құрылымы мен құрамы туралы Республика Президентiне ұсыныс енгiзедi. 

3. Үкiмет мүшелерi Қазақстан халқы мен Президентiне ант бередi.ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 66-бап өзгертілді 

66-бап

Қазақстан Республикасының Үкiметi: 

1) мемлекеттiң әлеуметтiк-экономикалық саясатының, оның қорғаныс қабiлетiнiң, қауiпсiздiгiнiң, қоғамдық тәртiптi қамтамасыз етудiң негiзгi бағыттарын әзiрлейдi және олардың жүзеге асырылуын ұйымдастырады; 

2) Парламентке республикалық бюджеттi және оның атқарылуы туралы есептi ұсынады, бюджеттiң атқарылуын қамтамасыз етедi; 

3) Мәжiлiске заң жобаларын енгiзедi және заңдардың орындалуын қамтамасыз етедi; 

4) мемлекеттiк меншiктi басқаруды ұйымдастырады; 

5) Республиканың сыртқы саясатын жүргiзу жөнiнде шаралар әзiрлейдi; 

6) министрлiктердiң, мемлекеттiк комитеттердiң, өзге де орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың қызметiне басшылық жасайды; 

7) Республиканың министрлiктерi, мемлекеттiк комитеттерi, өзге де орталық және жергiлiктi атқарушы органдары актiлерiнiң күшiн толық немесе қолданылу бөлiгiнде жояды немесе тоқтата тұрады; 

8) Үкiмет құрамына кiрмейтiн орталық атқарушы органдардың басшыларын қызметке тағайындайды және қызметтен босатады; 

9) алынып тасталды 

10) өзiне Конституциямен, заңдармен және Президент актiлерiмен жүктелген өзге де қызметтердi орындайды. ҚР Конституциялық Кеңесінің 17.03.99 ж. № 4/2; 12.04.01 ж. № 1/2 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 

67-бап

Қазақстан Республикасының Премьер-Министрi: 

1) Үкiмет қызметiн ұйымдастырып, оған басшылық жасайды және оның жұмысы үшiн дербес жауап бередi; 

2) 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен алып тасталды (бұр. ред. қара) 

3) Үкiмет қаулыларына қол қояды; 

4) Үкiмет қызметiнiң негiзгi бағыттары жөнiнде және оның аса маңызды барлық шешiмдерi жөнiнде Президентке баяндап отырады; 

5) Үкiмет қызметiн ұйымдастыруға және басшылық жасауға байланысты басқа да қызметтердi атқарады.ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 68-бап өзгертілді 

68-бап

1. Үкiмет мүшелерi өз құзыретi шегiнде шешiмдер қабылдауда дербестiкке ие әрi өздерiне бағынысты мемлекеттiк органдардың жұмысы үшiн Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң алдында жеке-дара жауап бередi. Үкiметтiң жүргiзiп отырған саясатымен келiспейтiн немесе оны жүргiзбейтiн Үкiмет мүшесi орнынан түсуге өтiнiш бередi не ол лауазымнан босатылуға тиiс. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

2. Үкімет мүшелерінің өкілді органның депутаттары болуға, оқытушылық, ғылыми немесе өзге шығармашылық қызметтерді қоспағанда, өзге де ақы төленетін жұмысты атқаруға, кәсіпкерлік іспен шұғылдануға, заңнамаға сәйкес өздерінің лауазымдық міндеттері болып табылатын жағдайларды қоспағанда, коммерциялық ұйымның басшы органының немесе байқаушы кеңесінің құрамына кіруге құқығы жоқ.. 


69-бап

1. Қазақстан Республикасының Үкiметi өз құзыретiнiң мәселелерi бойынша Республиканың бүкiл аумағында мiндеттi күшi бар қаулылар шығарады. 

2. Республиканың Премьер-Министрi Республиканың бүкiл аумағында мiндеттi күшi бар өкiмдер шығарады. 

3. Үкiметтiң қаулылары және Премьер-Министрдiң өкiмдерi Конституцияға, заң актiлерiне, Республика Президентiнiң жарлықтары мен өкiмдерiне қайшы келмеуге тиiс.

70-бап

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 1-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

1. Үкімет жаңадан сайланған Қазақстан Республикасы Президентінің алдында өз өкілеттігін доғарады.

Республиканың Премьер-Министрі жаңадан сайланған Парламент Мәжілісінің алдында Үкіметке сенім туралы мәселе қояды. Мәжіліс сенім білдірген жағдайда, егер Республика Президенті өзгеше шешім қабылдамаса, Үкімет өз міндеттерін атқаруды жалғастыра береді. 

2. Егер Үкiмет және оның кез келген мүшесi өздерiне жүктелген мiндеттердi одан әрi жүзеге асыру мүмкiн емес деп есептесе, олар Республиканың Президентiне өз орнынан түсетiнi туралы мәлiмдеуге хақылы. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 3-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

3. Парламент Мәжілісі немесе Парламент Үкіметке сенімсіздік білдірген жағдайда Үкімет орнынан түсетіні туралы Республика Президентіне мәлімдейді. 

4. Орнынан түсудi қабылдау немесе қабылдамау туралы мәселенi Республиканың Президентi он күн мерзiмде қарайды. 

5. Орнынан түсудi қабылдау Үкiметтiң не оның тиiстi мүшесiнiң өкiлеттiгi тоқтатылғанын бiлдiредi. Премьер-Министрдiң орнынан түсуiн қабылдау бүкiл Үкiметтiң өкiлеттiгi тоқтатылғанын бiлдiредi. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 6-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара) 

6. Үкiметтiң немесе оның мүшесiнiң орнынан түсуi қабылданбаған жағдайда Президент оған мiндеттерiн одан әрi жүзеге асыруды тапсырады. 

7. Республиканың Президентi өз бастамасы бойынша Үкiметтiң өкiлеттiгiн тоқтату туралы шешiм қабылдауға және оның кез келген мүшесiн қызметтен босатуға хақылы. Премьер-Министрдi қызметiнен босату бүкiл Үкiметтiң өкiлеттiгi тоқтатылғанын бiлдiредi.

VI БӨЛIМ 

КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ КЕҢЕС

71-бап1. Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi жетi мүшеден тұрады, олардың өкiлеттiгi алты жылға созылады. Республиканың экс-Президенттерi құқығы бойынша ғұмыр бойы Конституциялық Кеңестiң мүшелерi болып табылады. 

2. Конституциялық Кеңестiң Төрағасын Республиканың Президентi тағайындайды және дауыс тең бөлiнген жағдайда оның даусы шешушi болып табылады. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 3-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

3. Конституциялық Кеңестің екі мүшесін - Республика Президенті, екі-екі мүшеден тиісінше Сенат пен Мәжіліс тағайындайды.

Конституциялық Кеңес мүшелерінің жартысы әрбір үш жыл сайын жаңартылып отырады. 

4. Конституциялық Кеңестiң Төрағасы мен мүшесiнiң қызметi депутаттық мандатпен, оқытушылық, ғылыми немесе өзге шығармашылық қызметтердi қоспағанда, өзге да ақы төленетiн жұмысты атқарумен, кәсiпкерлiкпен айналысумен, коммерциялық ұйымның басшы органының немесе байқаушы кеңесiнiң құрамына кiрумен сыйыспайды. 

5. Конституциялық Кеңестiң Төрағасы мен мүшелерiн өздерiнiң өкiлеттiгi мерзiмi iшiнде тұтқынға алуға, күштеп әкелуге, оған сот тәртiбiмен белгiленетiн әкiмшiлiк жазалау шараларын қолдануға, қылмыс үстiнде ұсталған немесе ауыр қылмыстар жасаған реттердi қоспағанда, Парламенттiң келiсiмiнсiз қылмыстық жауапқа тартуға болмайды. 

6. Конституциялық Кеңестiң ұйымдастырылуы мен қызметi конституциялық заңмен реттеледi.

72-бап

1. Конституциялық Кеңес Қазақстан Республикасы Президентiнiң, Сенат Төрағасының, Мәжiлiс Төрағасының, Парламент депутаттары жалпы санының кемiнде бестен бiр бөлiгiнiң, Премьер-Министрдiң өтiнiшi бойынша: 

1) дау туған жағдайда Республика Президентiнiң, Парламент депутаттарының сайлауын өткiзудiң дұрыстығы және республикалық референдум өткiзу туралы мәселенi шешедi; 

2) Парламент қабылдаған заңдардың Республика Конституциясына сәйкестiгiн Президент қол қойғанға дейiн қарайды. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-1) тармақшамен толықтырылды 

2-1) Парламент және оның палаталары қабылдаған қаулылардың Республика Конституциясына сәйкестігін қарайды; 

3) Республиканың халықаралық шарттарын бекiткенге дейiн олардың Конституцияға сәйкестiгiн қарайды; 

4) Конституцияның нормаларына ресми түсiндiрме бередi; 

5) Конституцияның 47-бабының 1 және 2-тармақтарында көзделген реттерде қорытындылар бередi. 

2. Конституциялық Кеңес соттардың өтiнiштерiн Конституцияның 78-бабында белгiленген реттерде қарайды. 

ҚР Конституциялық Кеңесінің 03.07.00 ж. № 15/2; 13.12.01 ж. № 19/2 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 

73-бап

1. Конституциялық Кеңес Конституцияның 72-бабының 1-тармағының 1)-тармақшасында көрсетiлген мәселелер бойынша өтiнiш жасалған ретте, Президенттiң қызметiне кiрiсуi, Парламенттiң сайланған депутаттарын тiркеу не республикалық референдумның нәтижелерiн шығару тоқтатыла тұрады. 

2. Конституциялық Кеңес Конституцияның 72-бабының 1-тармағының 2) және 3)-тармақшаларында көрсетiлген мәселелер бойынша өтiнiш жасалған ретте, тиiстi актiлерге қол қою не оларды бекiту мерзiмiнiң өтуi тоқтатыла тұрады. 

3. Конституциялық Кеңес өтiнiштер түскен күннен бастап бiр ай iшiнде өз шешiмiн шығарады. Егер мәселенi кейiнге қалдыруға болмайтын болса, Республика Президентiнiң талабы бойынша бұл мерзiм он күнге дейiн қысқартылуы мүмкiн. 

4. Конституциялық Кеңестiң шешiмiне толығымен немесе бiр бөлiгiне Республика Президентi қарсылық бiлдiруi мүмкiн, бұл қарсылық Конституциялық Кеңес мүшелерi жалпы санының үштен екiсiнiң даусымен еңсерiледi. Президент қарсылығы еңсерiлмеген жағдайда, Конституциялық Кеңестiң шешiмi қабылданбады деп есептеледi.

74-бап

1. Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес емес деп танылған заңдар мен халықаралық шарттарға қол қойылмайды не, тиiсiнше, бекiтiлмейдi және күшiне енгiзiлмейдi. 

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

2. Конституциялық емес деп танылған, оның ішінде адамның және азаматтың Конституцияда баянды етілген құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтіреді деп танылған заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілердің күші жойылады және қолданылуға жатпайды. 

3. Конституциялық Кеңестiң шешiмдерi қабылданған күннен бастап күшiне енедi, Республиканың бүкiл аумағында жалпыға бiрдей мiндеттi, түпкiлiктi болып табылады және шағымдануға жатпайды. 

ҚР Конституциялық Кеңесінің 13.12.01 ж. № 19/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 

VII БӨЛIМ 

СОТТАР ЖӘНЕ СОТ ТӨРЕЛIГIҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 75-бап өзгертілді 

75-бап

1. Қазақстан Республикасында сот төрелiгiн тек сот қана жүзеге асырады. ҚР Конституциялық Кеңесінің 15.02.02 ж. № 1 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара)       2. Сот билiгi сотта iс жүргiзудiң азаматтық, қылмыстық және заңмен белгiленген өзге де нысандары арқылы жүзеге асырылады. Заңда көзделген жағдайларда қылмыстық сот iсiн жүргiзу алқабилердің қатысуымен жүзеге асырылады. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 3-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара) 

3. Заңмен құрылған Республиканың Жоғарғы Соты, Республиканың жергілікті және басқа да соттары Республиканың соттары болып табылады. 

4. Республиканың сот жүйесi Республика Конституциясымен және конституциялық заңмен белгiленедi. Қандай да бiр атаумен арнаулы және төтенше соттарды құруға жол берiлмейдi. ҚР Конституциялық Кеңесінің 2006.14.04. № 1 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 


76-бап

1. Сот билiгi Қазақстан Республикасының атынан жүзеге асырылады және өзiне азаматтар мен ұйымдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерiн қорғауды, Республиканың Конституциясының, заңдарының, өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнiң, халықаралық шарттарының орындалуын қамтамасыз етудi мақсат етiп қояды. 

2. Сот билiгi Республика Конституциясының, заңдарының, өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнiң, халықаралық шарттарының негiзiнде туындайтын барлық iстер мен дауларға қолданылады. 

3. Соттар шешiмдерiнiң үкiмдерi мен өзге де қаулыларының Республиканың бүкiл аумағында мiндеттi күшi болады. ҚР Конституциялық Кеңесінің 22.03.99 ж. № 7/2; 20.12.00 ж. № 21/2 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 


77-бап

1. Судья сот төрелiгiн iске асыру кезiнде тәуелсiз және Конституция мен заңға ғана бағынады. 

2. Сот төрелiгiн iске асыру жөнiндегi соттың қызметiне қандай да болсын араласуға жол берiлмейдi, және ол заң бойынша жауапкершiлiкке әкеп соғады. Нақты iстер бойынша судьялар есеп бермейдi. 

3. Заңды қолданған кезде судья төмендегi принциптердi басшылыққа алуға тиiс: 

1) адамның кiнәлi екендiгi заңды күшiне енген сот үкiмiмен танылғанша ол жасалған қылмысқа кiнәлi емес деп есептеледi; 

2) бiр құқық бұзушылық үшiн ешкiмдi де қайтадан қылмыстық немесе әкiмшiлiк жауапқа тартуға болмайды; 

3) өзiне заңмен көзделген соттылығын оның келiсiмiнсiз ешкiмнiң өзгертуiне болмайды; 

4) сотта әркiм өз сөзiн тыңдатуға құқылы; 

5) жауапкершiлiктi белгiлейтiн немесе күшейтетiн, азаматтарға жаңа мiндеттемелер жүктейтiн немесе олардың жағдайын нашарлататын заңдардың керi күшi болмайды. Егер құқық бұзушылық жасалғаннан кейiн ол үшiн жауапкершiлiк заңмен алынып тасталса немесе жеңiлдетiлсе, жаңа заң қолданылады; 

6) айыпталушы өзiнiң кiнәсiздiгiн дәлелдеуге мiндеттi емес; 

7) ешкiм өзiне-өзi, жұбайына (зайыбына) және заңмен белгiленген шектегi жақын туыстарына қарсы айғақ беруге мiндеттi емес. Дiни қызметшiлер өздерiне сенiп сырын ашқандарға қарсы куәгер болуға мiндеттi емес; 

8) адамның кiнәлi екендiгi жөнiндегi кез келген күдiк айыпталушының пайдасына қарастырылады; 

9) заңсыз тәсiлмен алынған айғақтардың заңды күшi болмайды. Ешкiм өзiнiң жеке мойындауы негiзiнде ғана сотталуға тиiс емес; 

10) Қылмыстық заңды ұқсастығына қарай қолдануға жол берiлмейдi. 

4. Конституциямен белгiленген сот төрелiгiнiң принциптерi Республиканың барлық соттары мен судьяларына ортақ және бiрыңғай болып табылады. ҚР Конституциялық Кеңесінің 10.03.99 ж. № 2/2; 20.12.00 ж. № 21/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 


78-бап

Соттардың Конституциямен баянды етiлген адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтiретiн заңдар мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлердi қолдануға хақысы жоқ. Егер сот қолданылуға тиiстi заң немесе өзге де нормативтiк құқықтық акт Конституциямен баянды етiлген адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтiредi деп тапса, iс жүргiзудi тоқтата тұруға және осы актiнi конституциялық емес деп тану туралы ұсыныспен Конституциялық Кеңеске жүгiнуге мiндеттi.

79-бап

1. Соттар тұрақты судьялардан тұрады, олардың тәуелсiздiгi Конституциямен және заңмен қорғалады. Судьяның өкiлеттiгi тек заңда белгiленген негiздер бойынша ғана тоқтатылуы немесе кiдiртiлуi мүмкiн. 

2. Судьяны тұтқынға алуға, күштеп әкелуге, оған сот тәртiбiмен белгiленетiн әкiмшiлiк жазалау шараларын қолдануға, қылмыс үстiнде ұсталған немесе ауыр қылмыс жасаған реттердi қоспағанда, Республика Жоғары Сот Кеңесiнiң қорытындысына негiзделген Қазақстан Республикасы Президентiнiң келiсiмiнсiз не Конституцияның 55-бабының 3)-тармақшасында белгiленген жағдайда, Сенаттың келiсiмiнсiз қылмыстық жауапқа тартуға болмайды. 

3. Республиканың жиырма бес жасқа толған, жоғары заң бiлiмi, заң мамандығы бойынша кемiнде екi жыл жұмыс стажы бар және бiлiктiлiк емтиханын тапсырған азаматтары судья бола алады. Республика соттарының судьяларына заң бойынша қосымша талаптар белгiленуi мүмкiн. 

4. Судьяның қызметi депутаттық мандатпен, оқытушылық, ғылыми немесе өзге шығармашылық қызметтердi қоспағанда, өзге де ақы төленетiн жұмысты атқарумен, кәсiпкерлiкпен айналысумен, коммерциялық ұйымның басшы органының немесе байқаушы кеңесiнiң құрамына кiрумен сыйыспайды.

80-бап

Соттарды қаржыландыру, судьяларды тұрғын үймен қамтамасыз ету республикалық бюджет қаражаты есебiнен жүргiзiледi және ол сот төрелiгiн толық әрi тәуелсiз жүзеге асыру мүмкiндiгiн қамтамасыз етуге тиiс.2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 81-бап өзгертілді (бұр. ред. қара) 

81-бап

Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты азаматтық, қылмыстық, жергілікті және басқа да соттарда қаралатын өзге де iстер жөнiндегi жоғары сот органы болып табылады, заңда көзделген iс жүргiзу нысандарында олардың қызметiн қадағалауды жүзеге асырады, сот практикасының мәселелерi бойынша түсiнiктемелер берiп отырады.

ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 82-бап өзгертілді; 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 82-бап жаңа редакцияда (бұр. ред. қара)

82-бап

1. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасын және судьяларын Жоғары Сот Кеңесінің кепілдемесіне негізделген Республика Президентінің ұсынуымен Сенат сайлайды.

2. Жергілікті және басқа да соттардың төрағалары мен судьяларын Жоғары Сот Кеңесінің кепілдемесі бойынша Республика Президенті қызметке тағайындайды.

3. Соттарда конституциялық заңға сәйкес сот алқалары құрылуы мүмкін. Сот алқалары төрағаларына өкілеттіктер беру тәртібі конституциялық заңмен белгіленеді.

4. Жоғары Сот Кеңесі Республика Президенті тағайындайтын Төрағадан және басқа да адамдардан құралады.

5. Жоғары Сот Кеңесінің мәртебесі және жұмысын ұйымдастыру заңмен белгіленеді. 

ҚР Конституциялық Кеңесінің 05.07.00 ж. № 11/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз


83-бап

1. Прокуратура мемлекет атынан Республиканың аумағында заңдардың, Қазақстан Республикасының Президентi жарлықтарының және өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң дәлме-дәл әрi бiркелкi қолданылуын, жедел-iздестiру қызметiнiң, анықтау мен тергеудiң, әкiмшiлiк және орындаушылық iс жүргiзудiң заңдылығын жоғары қадағалауды жүзеге асырады, заңдылықтың кез келген бұзылуын анықтау мен жою жөнiнде шаралар қолданады, сондай-ақ Республика Конституциясы мен заңдарына қайшы келетiн заңдар мен басқа да құқықтық актiлерге наразылық бiлдiредi. Прокуратура сотта мемлекет мүддесiн бiлдiредi, сондай-ақ заңмен белгiленген жағдайда, тәртiпте және шекте қылмыстық қуғындауды жүзеге асырады. 

2. Республика Прокуратурасы төменгi прокурорларды жоғары тұрған прокурорларға және Республика Бас Прокурорына бағындыра отырып, бiрыңғай орталықтандырылған жүйе құрайды. Ол өз өкiлеттiгiн басқа мемлекеттiк органдардан, лауазымды адамдардан тәуелсiз жүзеге асырады және Республика Президентiне ғана есеп бередi. 

3. Республиканың Бас Прокурорын өз өкiлеттiгi мерзiмi iшiнде тұтқынға алуға, күштеп әкелуге, оған сот тәртiбiмен әкiмшiлiк жазалау шараларын қолдануға, қылмыс үстiнде ұсталған немесе ауыр қылмыстар жасаған реттердi қоспағанда, Сенаттың келiсiмiнсiз қылмыстық жауапқа тартуға болмайды. Бас Прокурор өкiлеттiгiнiң мерзiмi бес жыл. 

4. Республика прокуратурасының құзыретi, ұйымдастырылуы мен қызмет тәртiбi заңмен белгiленедi. ҚР Конституциялық Кеңесінің 26.12.00 ж. № 23/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 


84-бап. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен алып тасталды (бұр. ред. қара) 


VIII БӨЛIМ 

ЖЕРГIЛIКТI МЕМЛЕКЕТТIК БАСҚАРУ ЖӘНЕ ӨЗIН-ӨЗI БАСҚАРУ


85-бап

Жергiлiктi мемлекеттiк басқаруды тиiстi аумақтағы iстiң жай-күйiне жауапты жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар жүзеге асырады.

86-бап

1. Жергiлiктi өкiлдi органдар - мәслихаттар тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық, бөлiнiстегi халықтың еркiн бiлдiредi және жалпымемлекеттiк мүдделердi ескере отырып, оны iске асыруға қажеттi шараларды белгiлейдi, олардың жүзеге асырылуын бақылайды. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара) 

2. Мәслихаттарды жалпыға бiрдей, тең, төте сайлау құқығы негiзiнде жасырын дауыс беру арқылы бес жыл мерзiмге халық сайлайды. 

3. Қазақстан Республикасының жиырма жасқа толған азаматы мәслихат депутаты болып сайлана алады. Республика азаматы бiр мәслихаттың ғана депутаты бола алады. 

4. Мәслихаттардың қарауына мыналар жатады: 

1) аумақты дамыту жоспарларын, экономикалық және әлеуметтiк бағдарламаларын, жергiлiктi бюджеттi және олардың атқарылуы туралы есептердi бекiту; 

2) өздерiнiң қарауына жатқызылған жергiлiктi әкiмшiлiк-аумақтық құрылыс мәселелерiн шешу; 

3) заңмен мәслихат құзыретiне жатқызылған мәселелер бойынша жергiлiктi атқарушы органдар басшыларының есептерiн қарау; 

4) мәслихаттың тұрақты комиссияларын және өзге де жұмыс органдарын құру, олардың қызметi туралы есептердi тыңдау, мәслихат жұмысын ұйымдастыруға байланысты өзге де мәселелердi шешу; 

5) Республика заңдарына сәйкес азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерiн қамтамасыз ету жөнiндегi өзге де өкiлеттiктердi жүзеге асыру. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 5-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

5. Мәслихаттың өкілеттігін мерзімінен бұрын Республика Президенті тоқтатады, сондай-ақ мәслихат өзін-өзі тарату туралы шешім қабылдаған ретте де оның өкілеттігі мерзімінен бұрын тоқтатылады. 

6. Мәслихаттардың құзыретi, ұйымдастырылуы мен қызмет тәртiбi, олардың депутаттарының құқықтық жағдайы заңмен белгiленедi.ҚР 07.10.98 ж № 284-1 Заңымен 87-бап өзгертілді 

87-бап

1. Жергiлiктi атқарушы органдар Қазақстан Республикасының атқарушы органдарының бiрыңғай жүйесiне кiредi, тиiстi аумақтың мүддесi мен даму қажеттiлiгiн ұштастыра отырып, атқарушы билiктiң жалпы мемлекеттiк саясатын жүргiзудi қамтамасыз етедi. 

2. Жергiлiктi атқарушы органдардың қарауына мыналар жатады: 

1) аумақты дамыту жоспарларын, экономикалық және әлеуметтiк бағдарламаларын, жергiлiктi бюджеттi әзiрлеу және олардың атқарылуын қамтамасыз ету; 

2) коммуналдық меншiктi басқару; 

3) жергiлiктi атқарушы органдардың басшыларын қызметке тағайындау және қызметтен босату, жергiлiктi атқарушы органдардың жұмысын ұйымдастыруға байланысты өзге де мәселелердi шешу; 

4) жергiлiктi мемлекеттiк басқару мүддесiне сай Республика заңдарымен жергiлiктi атқарушы органдарға жүктелетiн өзге де өкiлеттiктердi жүзеге асыру; 

3. Жергiлiктi атқарушы органды Республика Президентi мен Үкiметiнiң өкiлi болып табылатын тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстiң әкiмi басқарады.2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 4-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

4. Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың әкімдерін қызметке тиісінше облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың мәслихаттарының келісімімен Республика Президенті тағайындайды. Өзге әкімшілік-аумақтық бөліністердің әкімдері қызметке Қазақстан Республикасының Президенті айқындаған тәртіппен тағайындалады немесе сайланады. Республика Президенті өзінің ұйғаруы бойынша әкімдерді қызметтерінен босатуға хақылы.2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 5-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

5. Мәслихат депутаттарының жалпы санының кемінде бестен бірінің бастамасы бойынша әкімге сенімсіздік білдіру туралы мәселе қойылуы мүмкін. Бұл жағдайда мәслихат өз депутаттарының жалпы санының көпшілік даусымен әкімге сенімсіздік білдіруге және оны қызметінен босату жөнінде тиісінше Республика Президентінің не жоғары тұран әкімнің алдына мәселе қоюға хақылы. Облыстар, республикалық маңызы бар қалалар және астана әкімдерінің өкілеттігі жаңадан сайланған Республика Президенті қызметіне кіріскен кезде тоқтатылады. 

6. Жергiлiктi атқарушы органдардың құзыретi ұйымдастырылуы және олардың қызмет тәртiбi заңмен белгiленедi.

88-бап

1. Мәслихаттар өз құзыретiндегi мәселелер бойынша шешiмдер, ал әкiмдер - тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстiң аумағында орындалуға мiндеттi шешiмдер мен өкiмдер қабылдайды. 

2. Мәслихаттардың жергiлiктi бюджет кiрiсiн қысқартуды немесе жергiлiктi бюджет шығысын ұлғайтуды көздейтiн шешiмдерiнiң жобалары әкiмнiң оң қорытындысы болған кезде ғана қарауға енгiзiлуi мүмкiн. 

3. Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарына сәйкес келмейтiн мәслихат шешiмдерiнiң күшi сот тәртiбiмен жойылуы мүмкiн. 

4. Әкiмдердiң шешiмдерi мен өкiмдерiнiң күшiн тиiсiнше Қазақстан Республикасының Президентi, Үкiметi не жоғары тұрған әкiм жоюы мүмкiн, сондай-ақ олардың күшi сот тәртiбiмен жойылуы мүмкiн. ҚР Конституциялық Кеңесінің 31.05.00 ж. № 3/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 


89-бап

1. Қазақстан Республикасында жергiлiктi маңызы бар мәселелердi тұрғын халықтың өзi шешуiн қамтамасыз ететiн жергiлiктi өзiн-өзi басқару танылады. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

2. Жергілікті өзін-өзі басқаруды тұрғын халық тікелей жүзеге асырады, сондай-ақ ол мәслихаттар және халық топтары жинақы тұратын аумақтарды қамтитын жергілікті қоғамдастықтардағы басқа да жергілікті өзін-өзі басқару органдары арқылы жүзеге асырылады.

Жергілікті өзін-өзі басқару органдарына мемлекеттік функцияларды жүзеге асыру заңға сәйкес берілуі мүмкін.2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 3-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

3. Қазақстанда жергілікті өзін-өзі басқаруды ұйымдастыру мен олардың қызметі заңмен реттеледі. 

4. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының дербестiгiне олардың заңмен белгiленген өкiлеттiгi шегiнде кепiлдiк берiледi.

IX БӨЛIМ 

ҚОРЫТЫНДЫ ЖӘНЕ ӨТПЕЛI ЕРЕЖЕЛЕР

90-бап

1. Республикалық референдумда қабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясы референдум нәтижелерi ресми түрде жарияланған күннен бастап күшiне енедi, сол мезгiлден бастап бұрынғы қабылданған Қазақстан Республикасы Конституциясының күшi жойылады. 

2. Республикалық референдумда Конституция қабылданған күн мемлекеттiк мереке - Қазақстан Республикасының Конституциясы Күнi деп жарияланады.ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 91-бап өзгертілді 

91-бап2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 1-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара) 

1. Қазақстан Республикасының Конституциясына Республика Президентiнiң өз бастамасымен, Парламенттiң немесе Үкiметтiң ұсынысымен қабылданған шешiмi бойынша өткiзiлетiн республикалық референдум өзгертулер мен толықтырулар енгiзуi мүмкiн. Егер Президент оны Парламенттiң қарауына беру қажет деп ұйғарса, Конституцияға енгiзiлетiн өзгертулер мен толықтырулар жобасы республикалық референдумға шығарылмайды. Мұндай жағдайда Парламенттiң шешiмi Конституцияда белгiленген тәртiппен қабылданады. Егер Республика Президентi Конституцияға өзгерiстер мен толықтыруларды республикалық референдумға шығару туралы Парламенттiң ұсынысын қабылдамай тастаса, онда Парламент Палаталарының әрқайсысының депутаттары жалпы санының кемiнде бестен төртiнiң көпшiлiк даусымен Парламент осы өзгерiстер мен толықтыруларды Конституцияға енгiзу туралы заң қабылдауға хақылы. Мұндай жағдайда Республика Президентi осы заңға қол қояды немесе оны республикалық референдумға шығарады, егер республикалық референдумға қатысуға құқығы бар Республика азаматтарының жартысынан астамы дауыс беруге қатысса, ол өткiзiлдi деп есептеледi. Республикалық референдумға шығарылған Конституцияға өзгерістер мен толықтырулар, егер олар үшін облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың кемінде үштен екісінде дауыс беруге қатысқан азаматтардың жартысынан астамы жақтап дауыс берсе, қабылданды деп есептеледі. 

2. Конституцияда белгiленген мемлекеттiң бiртұтастығын және аумақтық тұтастығын, Республиканы басқару нысанын өзгертуге болмайды. ҚР Конституциялық Кеңесінің 04.12.99 ж. № 13/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 


92-бап

1. Конституциялық заңдар Конституция күшiне енген күннен бастап бiр жыл iшiнде қабылдануға тиiс. Егер Конституцияда конституциялық деп аталған заңдар немесе заң күшi бар актiлер ол күшiне енген кезде қабылданып қойған болса, онда олар Конституцияға сәйкес келтiрiледi де, Қазақстан Республикасының конституциялық заңдары деп есептеледi. 

2. Конституцияда аталған өзге заңдар Парламент белгiлейтiн тәртiп пен мерзiмде, бiрақ Конституция күшiне енген күннен бастап екi жылдан кешiктiрiлмей қабылдануға тиiс. 

3. Республика Президентiнiң өзiне берiлген қосымша өкiлеттiктi жүзеге асыру мерзiмi iшiнде «Қазақстан Республикасының Президентi мен жергiлiктi әкiмдерге уақытша қосымша өкiлеттiк беру туралы» 1993 жылғы 10 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес шыққан және заң күшi бар Жарлықтары Республика заңдарын өзгерту, толықтыру немесе күшiн жою үшiн көзделген тәртiппен ғана өзгертiлуi, толықтырылуы немесе күшiн жоюы мүмкiн. 1993 жылғы 28 қаңтарда қабылданған Қазақстан Республикасы Конституциясының 64-бабының 12-15, 18 және 20 тармақтарымен көзделген мәселелер бойынша өзiне берiлген қосымша өкiлеттiктi жүзеге асыру мерзiмi iшiнде шыққан Республика Президентiнiң Жарлықтары Республика Парламентiнiң бекiтуiне жатпайды. 4. Конституция күшiне енген кезде қолданылып жүрген Қазақстан Республикасының заңдары оған қайшы келмейтiн бөлiгiнде қолданылады және Конституция қабылданған күннен бастап екi жыл iшiнде оған сәйкес келтiрiлуге тиiс. ҚР Конституциялық Кеңесінің 15.06.00 ж. № 8/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 

93-бап

Конституцияның 7-бабын жүзеге асыру мақсатында Үкiмет, жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар арнаулы заңға сәйкес Қазақстан Республикасының барлық азаматтары мемлекеттiк тiлдi еркiн әрi тегiн меңгеруi үшiн қажеттi ұйымдастырушылық, материалдық және техникалық жағдайдың бәрiн жасауға мiндеттi.ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 94-бап өзгертілді

94-бап

1. Конституция күшiне енген кезде қолданылып жүрген Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сайланған Қазақстан Республикасының Президентi Конституция белгiлеген Қазақстан Республикасы Президентiнiң өкiлеттiктерiне ие болады және оларды 1995 жылғы 29 сәуiрде республикалық референдумда қабылданған шешiм бойынша белгiленген мерзiм iшiнде жүзеге асырады. Қазақстан Республикасы Президентiнiң келiсiмiмен Республика Президентi өкiлеттiгiнiң қазiргi мерзiмi Республика Парламентi Палаталарының бiрлескен отырысында Палаталардың әрқайсысының депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен қабылданған Республика Парламентiнiң қаулысымен қысқартылуы мүмкiн. Мұндай жағдайда Парламент Мәжiлiсi бiр ай iшiнде Қазақстан Республикасы Президентiнiң сайлауын тағайындайды. Осы сайлаудың қорытындылары бойынша сайланған Республика Президентi сайлау қорытындылары жарияланған күннен бастап бiр ай iшiнде ант бередi және жетi жылдан кейiн желтоқсанның бiрiншi жексенбiсiнде өткiзiлуге тиiс кезектi Президент сайлауында сайланған Республика Президентi қызметiне кiрiскенге дейiн өз өкiлеттiгiн жүзеге асырады. 

2. Конституция күшiне енген кезде қолданылып жүрген Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сайланған Қазақстан Республикасының Вице-Президентi өзi сайланған мерзiм аяқталғанға дейiн өкiлеттiгiн сақтайды.2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 94-1-баппен толықтырылды 

94-1-бап


Конституцияның 41-бабы 1-тармағының Республика Президентінің өкілеттік мерзімін белгілейтін ережесі 2005 жылғы 4 желтоқсандағы сайлауда сайланған Республика Президентінің жеті жылдық өкілеттік мерзімінің аяқталуына байланысты өткізілетін президенттік сайлау қорытындысы бойынша Республика Президенті болып сайланған адамға қолданылатын болады.  

ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 95-бап өзгертілді 

95-бап

1. Бiрiншi сайланған Сенат депутаттарының жартысы төрт жыл мерзiмге, депутаттардың екiншi жартысы екi жыл мерзiмге конституциялық заңмен белгiленген тәртiппен сайланады. 

2. Қазақстан Республикасы Конституциясының Парламент Мәжiлiсi депутаттарын партиялық тiзiмдер негiзiнде сайлау туралы ережелерi екiншi шақырылатын Парламент Мәжiлiсi депутаттарын сайлаудан бастап қолданылады. 96-бап

Конституция күшiне енген күннен бастап Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетi онда белгiленген Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң құқықтарына, мiндеттерi мен жауапкершiлiгiне ие болады.97-бапҚазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесiнiң бiрiншi құрамы былайша құрылады: Республика Президентi, Парламент Сенатының Төрағасы мен Парламент Мәжiлiсiнiң Төрағасы Конституциялық Кеңестiң мүшелерiнен бiр бiрден үш жыл мерзiмге, ал Конституциялық Кеңестiң мүшелерiнен бiр бiрден алты жыл мерзiмге тағайындайды, Конституциялық Кеңестiң Төрағасын Республика Президентi алты жыл мерзiмге тағайындайды.

98-бап1. Конституцияда көзделген сот төрелiгi мен тергеу органдары тиiстi заңдарда көзделген тәртiп пен мерзiмде құрылады. Олар құрылғанға дейiн жұмыс iстеп тұрған сот төрелiгi мен тергеу органдары өз өкiлеттiктерiн сақтайды. 

2. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотының және Жоғары Төрелiк Сотының, жергiлiктi соттардың судьялары Конституцияда көзделген соттар құрылғанға дейiн өз өкiлеттiктерiн сақтайды. Судьялардың бос орындары Конституцияда белгiленген тәртiппен толықтырылады.


]]>

Қазақстан Республикасының Конституциясы(1995 жылғы 30 тамызда республикалық референдумда қабылданған)

(2011.02.02. берілген өзгерістер мен толықтыруларымен) 

Конституцияны қабылданған күні - 1995 жылғы 30 тамыз Бiз, ортақ тарихи тағдыр бiрiктiрген Қазақстан халқы, байырғы қазақ жерiнде мемлекеттiлiк құра отырып, өзiмiздi еркiндiк, теңдiк және татулық мұраттарына берiлген бейбiтшiл азаматтық қоғам деп ұғына отырып, дүниежүзiлiк қоғамдастықта лайықты орын алуды тiлей отырып, қазiргi және болашақ ұрпақтар алдындағы жоғары жауапкершiлiгiмiздi сезiне отырып, өзiмiздiң егемендiк құқығымызды негiзге ала отырып, осы Конституцияны қабылдаймыз.


I БӨЛIМ 

ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

1-бап

1. Қазақстан Республикасы өзiн демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтiк мемлекет ретiнде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы - адам және адамның өмiрi, құқықтары мен бостандықтары. ҚР Конституциялық Кеңесінің 21.12.01 ж. № 18/2 қаулысымен берілген түсініктемені, ҚР Конституциялық Кеңесінің  2005 жылғы 29 сәуірдегі  № 3 қаулысын қараңыз 

2. Республика қызметiнiң түбегейлi принциптерi: қоғамдық татулық пен саяси тұрақтылық; бүкiл халықтың игiлiгiн көздейтiн экономикалық даму; қазақстандық патриотизм; мемлекет өмiрiнiң аса маңызды мәселелерiн демократиялық әдiстермен, оның iшiнде республикалық референдумда немесе Парламентте дауыс беру арқылы шешу.

2-бап

1. Қазақстан Республикасы - президенттiк басқару нысанындағы бiртұтас мемлекет. 

2. Республиканың егемендiгi оның бүкiл аумағын қамтиды. Мемлекет өз аумағының тұтастығын, қол сұғылмауын және бөлiнбеуiн қамтамасыз етедi.ҚР Конституциялық кеңесінің 2003 жылғы 23 сәуірдегі N 4 қаулысын қараңыз 

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 3-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара)       3. Республиканың әкімшілік-аумақтық құрылысы, оның елордасының мәртебесі заңмен белгіленеді. Қазақстанның елордасы Астана қаласы болып табылады. 

4. Қазақстан Республикасы және Қазақстан атауларының мәнi барабар.

3-бап

1. Мемлекеттiк билiктiң бiрден-бiр бастауы - халық. 

2. Халық билiктi тiкелей республикалық референдум және еркiн сайлау арқылы жүзеге асырады, сондай-ақ өз билiгiн жүзеге асыруды мемлекеттiк органдарға бередi. 

3. Қазақстан Республикасында билiктi ешкiм де иемденiп кете алмайды. Билiктi иемденiп кетушiлiк заң бойынша қудаланады. 

Халық пен мемлекет атынан билiк жүргiзуге Республика Президентiнiң, сондай-ақ өзiнiң конституциялық өкiлеттiгi шегiнде Парламенттiң құқығы бар. Республика Үкiметi мен өзге де мемлекеттiк органдар мемлекет атынан оларға берiлген өкiлеттiктерi шегiнде ғана билiк жүргiзедi. 

4. Республикада мемлекеттiк билiк бiртұтас, ол Конституция мен заңдар негiзiнде заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бөлiну, олардың тежемелiк әрi тепе-теңдiк жүйесiн пайдалану арқылы, өзара iс-қимыл жасау принципiне сәйкес жүзеге асырылады.


4-бап


1. Қазақстан Республикасында қолданылатын құқық Конституцияның, соған сәйкес заңдардың, өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң, халықаралық шарттары мен Республиканың басқа да мiндеттемелерiнiң, сондай-ақ Республика Конституциялық Кеңесiнiң және Жоғарғы Соты нормативтiк қаулыларының нормалары болып табылады. «Қазақстан Республикасы халықаралық шарттарының нормаларын қолдану туралы» ҚР Жоғарғы Сотының 2008 жылғы 10 шілдедегі № 1 Нормативтік Қаулысымен берілген түсініктемені, ҚР Конституциялық Кеңестің 1996 жылғы 28 қазандағы № 6/2  Қаулысын және ҚР Конституциялық Кеңестiң 1997 жылғы 6 наурыздағы № 3 қаулысын  қараңыз

2. Конституцияның ең жоғары заңды күшi бар және Республиканың бүкiл аумағында ол тiкелей қолданылады. 

3. Республика бекiткен халықаралық шарттардың Республика заңдарынан басымдығы болады және халықаралық шарт бойынша оны қолдану үшiн заң шығару талап етiлетiн жағдайдан басқа реттерде, тiкелей қолданылады. ҚР Конституциялық Кеңесінің 2009 жылғы 5 қарашадағы № 6 Нормативтік қаулысымен берілген түсініктемені, ҚР Конституциялық Кеңесінің 2006 жылғы 18 мамырдағы № 2 Қаулысын қараңыз

4. Барлық заңдар, Республика қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттар жарияланады. Азаматтардың құқықтарына, бостандықтары мен мiндеттерiне қатысты нормативтiк құқықтық актiлердi ресми түрде жариялау оларды қолданудың мiндеттi шартты болып табылады.

5-бап

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 1-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара)             1. Қазақстан Республикасында идеологиялық және саяси әр-алуандылық танылады. Мемлекеттік органдарда партия ұйымдарын құруға жол берiлмейдi. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара) 

2. Қоғамдық бiрлестiктер заң алдында бiрдей. Қоғамдық бiрлестiктер iсiне мемлекеттiң және мемлекет iсiне қоғамдық бiрлестiктердiң заңсыз араласуына, қоғамдық бiрлестiктерге мемлекеттiк органдардың қызметiн жүктеуге жол берiлмейдi. 

3. Мақсаты немесе iс-әрекетi Республиканың конституциялық құрылысын күштеп өзгертуге, оның тұтастығын бұзуға, мемлекет қауiпсiздiгiне нұқсан келтiруге, әлеуметтiк, нәсiлдiк, ұлттық, дiни, тектiк-топтық және рулық араздықты қоздыруға бағытталған қоғамдық бiрлестiктер құруға және олардың қызметiне, сондай-ақ заңдарда көзделмеген әскерилендiрiлген құрамалар құруға тыйым салынады. 

4. Республикада басқа мемлекеттердiң саяси партиялары мен кәсiптiк одақтарының, дiни негiздегi партиялардың қызметiне, сондай-ақ саяси партиялармен кәсiптiк одақтарды шетелдiк заңды тұлғалар мен азаматтардың, шет мемлекеттер мен халықаралық ұйымдардың қаржыландыруына жол берiлмейдi. 

ҚР Конституциялық Кеңесінің 07.06.00 ж. № 4/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 

5. Шетелдiк дiни бiрлестiктердiң Республика аумағындағы қызметi, сондай-ақ шетелдiк дiни орталықтардың Республикадағы дiни бiрлестiктер басшыларын тағайындауы Республиканың тиiстi мемлекеттiк органдарымен келiсу арқылы жүзеге асырылады.

6-бап

1. Қазақстан Республикасында мемлекеттiк меншiк пен жеке меншiк танылады және бiрдей қорғалады. 

2. Меншiк мiндет жүктейдi, оны пайдалану сонымен қатар қоғам игiлiгіне де қызмет етуге тиiс. Меншiк субъектiлерi мен объектiлерi, меншiк иелерiнiң өз құқықтарын жүзеге асыру көлемi мен шектерi, оларды қорғау кепiлдiктерi заңмен белгiленедi. 

3. Жер және оның қойнауы, су көздерi, өсiмдiктер мен жануарлар дүниесi, басқа да табиғи ресурстар мемлекет меншiгiнде болады. Жер, сондай-ақ заңда белгiленген негiздерде, шарттар мен шектерде жеке меншiкте де болуы мүмкiн.  

7-бап

1. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттiк тiл - қазақ тiлi. 

2. Мемлекеттiк ұйымдарда және жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарында орыс тiлi ресми түрде қазақ тiлiмен тең қолданылады. 

3. Мемлекет Қазақстан халқының тiлдерiн үйрену мен дамыту үшiн жағдай туғызуға қамқорлық жасайды.

8-бап

Қазақстан Республикасы халықаралық құқықтың принциптерi мен нормаларын құрметтейдi, мемлекеттер арасында ынтымақтастық пен тату көршiлiк қарым-қатынас жасау, олардың теңдiгi мен бiр-бiрiнiң iшкi iстерiне араласпау, халықаралық дауларды бейбiт жолмен шешу саясатын жүргiзедi, қарулы күштi бiрiншi болып қолданудан бас тартады.  

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 9-бап өзгертілді (бұр. ред. қара) 

9-бап

Қазақстан Республикасының мемлекеттiк рәміздері - Туы, Елтаңбасы және Гимнi бар. Олардың сипаттамасы және ресми пайдаланылу тәртiбi конституциялық заңмен белгiленедi.




II БӨЛIМ 

АДАМ ЖӘНЕ АЗАМАТ

10-бап

1. Қазақстан Республикасының азаматтығы заңға сәйкес алынады және тоқтатылады, ол қандай негiзде алынғанына қарамастан, бiрыңғай және тең болып табылады. 

2. Республиканың азаматын ешқандай жағдайда азаматтығынан, өзiнiң азаматтығын өзгерту құқығынан айыруға, сондай-ақ оны Қазақстаннан тыс жерлерге аластауға болмайды. 

3. Республика азаматының басқа мемлекеттiң азаматтығында болуы танылмайды.

11-бап

1. Республиканың халықаралық шарттарында өзгеше белгiленбесе, Қазақстан Республикасының азаматын шет мемлекетке беруге болмайды. 

2. Республика өзiнiң одан тыс жерлерде жүрген азаматтарын қорғауға және оларға қамқорлық жасауға кепiлдiк бередi.

12-бап

1. Қазақстан Республикасында Конституцияға сәйкес адам құқықтары мен бостандықтары танылады және оларға кепiлдiк берiледi. 

2. Адам құқықтары мен бостандықтары әркiмге тумысынан жазылған, олар абсолюттi деп танылады, олардан ешкiм айыра алмайды, заңдар мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң мазмұны мен қолданылуы осыған қарай анықталады. 

3. Республиканың азаматы өзiнiң азаматтығына орай құқықтарға ие болып, мiндеттер атқарады. 

4. Конституцияда, заңдарда және халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе, шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдар Республикада азаматтар үшiн белгiленген құқықтар мен бостандықтарды пайдаланады, сондай-ақ мiндеттер атқарады. 

5. Адамның және азаматтың өз құқықтары мен бостандықтарын жүзеге асыруы басқа адамдардың құқықтары мен бостандықтарын бұзбауға, конституциялық құрылыс пен қоғамдық имандылыққа нұқсан келтiрмеуге тиiс.

13-бап

1. Әркiмнiң құқық субъектiсi ретiнде танылуына құқығы бар және өзiнiң құқықтары мен бостандықтарын, қажеттi қорғанысты қоса алғанда, заңға қайшы келмейтiн барлық тәсiлдермен қорғауға хақылы. 

2. Әркiмнiң өз құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалуына құқығы бар. 

3. Әркiмнiң бiлiктi заң көмегiн алуға құқығы бар. Заңда көзделген реттерде заң көмегi тегiн көрсетiледi. ҚР Конституциялық Кеңесінің 22.03.99 ж. № 7/2; 15.02.02 № 1 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 


14-бап

1. Заң мен сот алдында жұрттың бәрi тең. 

2. Тегiне, әлеуметтiк, лауазымдық және мүлiктiк жағдайына, жынысына, нәсiлiне, ұлтына, тiлiне, дiнге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жерiне байланысты немесе кез келген өзге жағдаяттар бойынша ешкiмдi ешқандай кемсiтуге болмайды. ҚР Конституциялық Кеңесінің 10.03.99 ж. № 2/2; 22.03.99 № 7/2 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 


15-бап

1. Әркiмнiң өмiр сүруге құқығы бар. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

2. Ешкімнің өз бетінше адам өмірін қиюға хақысы жоқ. Өлім жазасы адамдардың қаза болуымен байланысты террористік қылмыстар жасағаны үшін, сондай-ақ соғыс уақытында ерекше ауыр қылмыстар жасағаны үшін ең ауыр жаза ретінде заңмен белгіленеді, ондай жазаға кесілген адамның кешірім жасау туралы өтініш ету хақы бар. 


16-бап

1. Әркiмнiң өзiнiң жеке басының бостандығына құқығы бар. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

2. Заңда көзделген реттерде ғана және тек қана соттың санкциясымен тұтқындауға және қамауда ұстауға болады, тұтқындалған адамға шағымдану құқығы беріледі. Соттың санкциясынсыз адамды жетпіс екі сағаттан аспайтын мерзімге ұстауға болады. 

3. Ұсталған, тұтқындалған, қылмыс жасады деп айып тағылған әрбiр адам сол ұсталған, тұтқындалған немесе айып тағылған кезден бастап адвокаттың (қорғаушының) көмегiн пайдалануға құқылы.

17-бап

1. Адамның қадiр-қасиетiне қол сұғылмайды. 

2. Ешкiмдi азаптауға, оған зорлық-зомбылық жасауға, басқадай қатыгездiк немесе адамдық қадiр-қасиетiн қорлайтындай жәбiр көрсетуге не жазалауға болмайды.

18-бап

1. Әркiмнiң жеке өмiрiне қол сұғылмауына, өзiнiң және отбасының құпиясы болуына, ар-намысы мен абыройлы атының қорғалуына құқығы бар. 

2. Әркiмнiң өзiнiң жеке салымдары мен жинаған қаражатының, жазысқан хаттарының, телефон арқылы сөйлескен сөздерiнiң, почта, телеграф арқылы және басқа жолдармен алысқан хабарларының құпиялылығы сақталуына құқығы бар. Бұл құқықты шектеуге заңда тiкелей белгiленген реттер мен тәртiп бойынша ғана жол берiледi. 

3. Мемлекеттiк органдар, қоғамдық бiрлестiктер, лауазымды адамдар және бұқаралық ақпарат құралдары әрбiр азаматқа өзiнiң құқықтары мен мүдделерiне қатысты құжаттармен, шешiмдермен және ақпарат көздерiмен танысу мүмкiндiгiн қамтамасыз етуге мiндеттi.

19-бап

1. Әркiм өзiнiң қай ұлтқа, қай партияға және қай дiнге жататынын өзi анықтауға және оны көрсету-көрсетпеуге хақылы. 

2. Әркiмнiң ана тiлi мен төл мәдениетiн пайдалануға, қарым-қатынас, тәрбие, оқу және шығармашылық тiлiн еркiн таңдап алуға құқығы бар.

20-бап

1. Сөз бен шығармашылық еркiндiгiне кепiлдiк берiледi. Цензураға тыйым салынады. 

2. Әркiмнiң заң жүзiнде тыйым салынбаған кез келген тәсiлмен еркiн ақпарат алуға және таратуға құқығы бар. Қазақстан Республикасының мемлекеттiк құпиясы болып табылатын мәлiметтер тiзбесi заңмен белгiленедi. 

3. Республиканың конституциялық құрылысын күштеп өзгертудi, оның тұтастығын бұзуды, мемлекет қауiпсiздiгiне нұқсан келтiрудi, соғысты, әлеуметтiк, нәсiлдiк, ұлттық, дiни, тектiк-топтық және рулық астамшылықты, сондай-ақ қатыгездiк пен зорлық-зомбылыққа бас ұруды насихаттауға немесе үгiттеуге жол берiлмейдi.21-бап

1. Қазақстан Республикасы аумағында заңды түрде жүрген әрбiр адам, заңда көрсетiлгеннен басқа реттерде, оның аумағында еркiн жүрiп-тұруға және тұрғылықты мекендi өз қалауынша таңдап алуға құқығы бар. 

2. Әркiмнiң Республикадан тыс жерлерге кетуiне құқығы бар. Республика азаматтарының Республикаға кедергiсiз қайтып оралуына құқығы бар.

22-бап

1. Әркiмнiң ар-ождан бостандығына құқығы бар. 

2. Ар-ождан бостандығы құқығын жүзеге асыру жалпы адамдық және азаматтық құқықтар мен мемлекет алдындағы мiндеттерге байланысты болмауға немесе оларды шектемеуге тиiс.

23-бап

1. Қазақстан Республикасы азаматтарының бiрлесу бостандығына құқығы бар. Қоғамдық бiрлестiктердiң қызметi заңмен реттеледi. 

2. Әскери қызметшiлер, ұлттық қауiпсiздiк органдарының, құқық қорғау органдарының қызметкерлерi мен судьялар партияларда, кәсiптiк одақтарда болмауға, қандай да бiр саяси партияны қолдап сөйлемеуге тиiс. ҚР Конституциялық Кеңесінің 05.07.00 ж. № 13/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 


24-бап

1. Әркiмнiң еңбек ету бостандығына, қызмет пен кәсiп түрiн еркiн таңдауына құқығы бар. Ерiксiз еңбекке соттың үкiмi бойынша не төтенше жағдайда немесе соғыс жағдайында ғана жол берiледi. 

2. Әркiмнiң қауiпсiздiк пен тазалық талаптарына сай еңбек ету жағдайына, еңбегi үшiн нендей бiр кемсiтусiз сыйақы алуына, сондай-ақ жұмыссыздықтан әлеуметтiк қорғалуға құқығы бар. 

3. Ереуiл жасау құқығын қоса алғанда, заңмен белгiленген тәсiлдердi қолдана отырып, жеке және ұжымдық еңбек дауларын шешу құқығы мойындалады. 

4. Әркiмнiң тынығу құқығы бар. Еңбек шарты бойынша, жұмыс iстейтiндерге заңмен белгiленген жұмыс уақытының ұзақтығына, демалыс және мереке күндерiне, жыл сайынғы ақылы демалысқа кепiлдiк берiледi. ҚР Конституциялық Кеңесінің 10.03.99 ж. № 2/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 


25-бап

1. Тұрғын үйге қол сұғылмайды. Соттың шешiмiнсiз тұрғын үйден айыруға жол берiлмейдi. Тұрғын үйге басып кiруге, оны тексеруге және тiнтуге заңмен белгiленген реттер мен тәртiп бойынша ғана жол берiледi. 

2. Қазақстан Республикасында азаматтарды тұрғын үймен қамтамасыз ету үшiн жағдайлар жасалады. Заңда көрсетiлген санаттағы мұқтаж азаматтарға тұрғын үй заңмен белгiленген нормаларға сәйкес мемлекеттiк тұрғын үй қорларынан олардың шама-шарқы көтеретiн ақыға берiледi.

26-бап

1. Қазақстан Республикасының азаматтары заңды түрде алған қандай да болсын мүлкiн жеке меншiгiнде ұстай алады. 

2. Меншiкке, оның iшiнде мұрагерлiк құқығына заңмен кепiлдiк берiледi. 

3. Соттың шешiмiнсiз ешкiмдi де өз мүлкiнен айыруға болмайды. Заңмен көзделген ерекше жағдайларда мемлекет мұқтажы үшiн мүлiктен күштеп айыру оның құны тең бағамен өтелген кезде жүргiзiлуi мүмкiн. 

4. Әркiмнiң кәсiпкерлiк қызмет еркiндiгiне, өз мүлкiн кез келген заңды кәсiпкерлiк қызмет үшiн еркiн пайдалануға құқығы бар. Монополистiк қызмет заңмен реттеледi әрi шектеледi. Жосықсыз бәсекеге тыйым салынады. ҚР Конституциялық Кеңесінің 16.06.00 ж. № 6/2; 20.12.00 ж. № 21/2 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 


27-бап

1. Неке мен отбасы, ана мен әке және бала мемлекеттiң қорғауында болады. 

2. Балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу ата-ананың етене құқығы әрi мiндетi. 

3. Кәмелетке толған еңбекке қабiлеттi балалар еңбекке жарамсыз ата-анасына қамқорлық жасауға мiндеттi.

28-бап

1. Қазақстан Республикасының азаматы жасына келген, науқастанған, мүгедек болған, асыраушысынан айырылған жағдайда және өзге де заңды негiздерде оған ең төменгi жалақы мен зейнетақының мөлшерiнде әлеуметтiк қамсыздандырылуына кепiлдiк берiледi. 

2. Ерiктi әлеуметтiк сақтандыру, әлеуметтiк қамсыздандырудың қосымша нысандарын жасау және қайырымдылық көтермеленiп отырады. ҚР Конституциялық Кеңесінің 12.03.99 ж. № 3/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 


29-бап

1. Қазақстан Республикасы азаматтарының денсаулығын сақтауға құқығы бар. 

2. Республика азаматтары заңмен белгiленген кепiлдi медициналық көмектiң көлемiн тегiн алуға хақылы. 

3. Мемлекеттiк және жекеменшiк емдеу мекемелерiнде, сондай-ақ, жеке медициналық практикамен айналысушы адамдарда ақылы медициналық жәрдем алу заңда белгiленген негiздер мен тәртiп бойынша жүргiзiледi.

30-бап

1. Азаматтардың мемлекеттiк оқу орындарында тегiн орта бiлiм алуына кепiлдiк берiледi. Орта бiлiм алу мiндеттi. 

2. Азаматтың мемлекеттiк жоғары оқу орнында конкурстық негiзде тегiн жоғары бiлiм алуға құқығы бар. 

3. Жекеменшiк оқу орындарында ақылы бiлiм алу заңмен белгiленген негiздер мен тәртiп бойынша жүзеге асырылады. 

4. Мемлекет бiлiм берудiң жалпыға мiндеттi стандарттарын белгiлейдi. Кез келген оқу орнының қызметi осы стандарттарға сай келуi керек.

31-бап

1. Мемлекет адамның өмiр сүруi мен денсаулығына қолайлы айналадағы ортаны қорғауды мақсат етiп қояды. 

2. Адамдардың өмiрi мен денсаулығына қатер төндiретiн деректер мен жағдаяттарды лауазымды адамдардың жасыруы заңға сәйкес жауапкершiлiкке әкеп соғады.

32-бап

Қазақстан Республикасының азаматтары бейбiт әрi қарусыз жиналуға, жиналыстар, митингiлер мен демонстрациялар, шерулер өткiзуге және тосқауылдарға тұруға хақылы. Бұл құқықты пайдалану мемлекеттiк қауiпсiздiк, қоғамдық тәртiп, денсаулық сақтау, басқа адамдардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау мүдделерi үшiн заңмен шектелуi мүмкiн.

ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 33-бап өзгертілді 

33-бап

1. Қазақстан Республикасы азаматтарының тiкелей және өз өкiлдерi арқылы мемлекет iсiн басқаруға қатысуға, мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарына тiкелей өзi жүгiнуге, сондай-ақ жеке және ұжымдық өтiнiштер жолдауға құқығы бар. 

2. Республика азаматтарының мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарын сайлауға және оларға сайлануға, сондай-ақ республикалық референдумға қатысуға құқығы бар. 

3. Сот iс-әрекетке қабiлетсiз деп таныған, сондай-ақ сот үкiмi бойынша бас бостандығынан айыру орындарында отырған азаматтардың сайлауға және сайлануға, республикалық референдумға қатысуға құқығы жоқ. 

4. Республика азаматтарының мемлекеттiк қызметке кiруге тең құқығы бар. Мемлекеттiк қызметшi лауазымына кандидатқа қойылатын талаптар лауазымдық мiндеттердiң сипатына ғана байланысты болады және заңмен белгiленедi.

34-бап

1. Әркiм Қазақстан Республикасының Конституциясын және заңдарын сақтауға, басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтарын, абыройы мен қадiр-қасиетiн құрметтеуге мiндеттi. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара) 

2. Әркiм Республиканың мемлекеттiк рәміздерін құрметтеуге мiндеттi.


35-бап

Заңды түрде белгiленген салықтарды, алымдарды және өзге де мiндеттi төлемдердi төлеу әркiмнiң борышы әр мiндетi болып табылады.

36-бап

1. Қазақстан Республикасын қорғау - оның әрбiр азаматының қасиеттi парызы және мiндетi. 

2. Республика азаматтары заңда белгiленген тәртiп пен түрлер бойынша әскери қызмет атқарады.

37-бап

Қазақстан Республикасының азаматтары тарихи және мәдени мұралардың сақталуына қамқорлық жасауға, тарих пен мәдениет ескерткiштерiн қорғауға мiндеттi.

38-бап

Қазақстан Республикасының азаматтары табиғатты сақтауға және табиғат байлықтарына ұқыпты қарауға мiндеттi.

39-бап

1. Адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтары конституциялық құрылысты қорғау, қоғамдық тәртiптi, адамның құқықтары мен бостандықтарын, халықтың денсаулығы мен имандылығын сақтау мақсатына қажеттi шамада ғана және тек заңмен шектелуi мүмкiн. 

2. Ұлтаралық татулықты бұзатын кез келген әрекет конституциялық емес деп танылады. 

3. Саяси себептер бойынша азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қандай да бiр түрде шектеуге жол берiлмейдi. Конституцияның 10; 11; 13-15-баптарында; 16-бабының 1-тармағында; 17-бабында; 19-бабында; 22-бабында; 26-бабының 2-тармағында көзделген құқықтар мен бостандықтар ешбiр жағдайда да шектелмеуге тиiс.

III БӨЛIМ 

ПРЕЗИДЕНТ

40-бап

1. Қазақстан Республикасының Президентi - мемлекеттiң басшысы, мемлекеттiң iшкi және сыртқы саясатының негiзгi бағыттарын айқындайтын, ел iшiнде және халықаралық қатынастарда Қазақстанның атынан өкiлдiк ететiн ең жоғары лауазымды тұлға. 

2. Республиканың Президентi - халық пен мемлекеттiк билiк бiрлiгiнiң, Конституцияның мызғымастығының, адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының нышаны әрi кепiлi. 

3. Республика Президентi мемлекеттiк билiктiң барлық тармағының келiсiп жұмыс iстеуiн және өкiмет органдарының халық алдындағы жауапкершiлiгiн қамтамасыз етедi.ҚР 07.10.98 ж № 284-1 Заңымен 41-бап өзгертілді 

41-бап2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 1-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара) 

1. Қазақстан Республикасының Президентiн конституциялық заңға сәйкес жалпыға бiрдей, тең және төте сайлау құқығы негiзiнде Республиканың кәмелетке толған азаматтары жасырын дауыс беру арқылы бес жыл мерзiмге сайлайды. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара) 

2. Республика Президентi болып тумысынан республика азаматы болып табылатын қырық жасқа толған, мемлекеттiк тiлдi еркiн меңгерген әрi Қазақстанда соңғы он бес жыл бойы тұратын Республика азаматы сайлана алады. 

3. Республика Президентiнiң кезектi сайлауы желтоқсанның бiрiншi жексенбiсiнде өткiзiледi және ол мерзiмi жағынан Республика Парламентiнiң жаңа құрамын сайлаумен тұспа-тұс келмеуге тиiс. 

2011 ж. 02.02. № 403-IV ҚР Заңымен 3-1-тармақпен толықтырылды 

3-1. Президенттің кезектен тыс сайлауы Республика Президентінің шешімімен тағайын­да­лады және конституциялық заңда белгіленген тәртіп пен мерзімде өткізіледі.

4. алынып тасталды 

5. Дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың елу процентiнен астамының дауысын алған кандидат сайланды деп есептеледi. Егер кандидаттардың бiрде-бiрi көрсетiлген дауыс санын ала алмаса, қайтадан дауысқа салынады, оған көп дауыс алған екi кандидат қатысады. Дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың ең көп дауысын алған кандидат сайланды деп есептеледi. ҚР Конституциялық Кеңесінің 09.10.98 ж. № 9/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 


ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 42-бап өзгертілді 42-бап


1. Қазақстан Республикасының Президентi: «Қазақстан халқына адал қызмет етуге, Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарын қатаң сақтауға, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына кепiлдiк беруге, Қазақстан Республикасы Президентiнiң өзiме жүктелген мәртебелi мiндетiн адал атқаруға салтанатты түрде ант етемiн», - деп халыққа ант берген сәттен бастап қызметiне кiрiседi. 

2. Ант беру қаңтардың екiншi сәрсенбiсiнде салтанатты жағдайда Парламент депутаттарының, Конституциялық Кеңес мүшелерiнiң, Жоғарғы Сот судьяларының, сондай-ақ Республиканың бұрынғы Президенттерiнiң бәрiнiң қатысуымен өткiзiледi. Конституцияның 48-бабында көзделген жағдайда Қазақстан Республикасы Президентiнiң өкiлеттiгiн өзiне қабылдаған адам Республика Президентiнiң өкiлеттiгiн қабылдаған күнiнен бастап бiр ай iшiнде ант бередi. 

3. Республика Президентiнiң өкiлеттiгi жаңадан сайланған Республика Президентi қызметiне кiрiскен кезден бастап, сондай-ақ Президент қызметiнен мерзiмiнен бұрын босатылған немесе кетiрiлген не ол қайтыс болған жағдайда тоқтатылады. Республиканың бұрынғы Президенттерiнiң бәрiнiң, қызметiнен кетiрiлгендерден басқасының, Қазақстан Республикасының экс-Президентi деген атағы болады. 

4. алынып тасталды 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 5-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара) 

5. Бiр адам қатарынан екi реттен артық Республика Президентi болып сайлана алмайды.

Бұл шектеу Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президентіне қолданылмайды.


43-бап

1. Қазақстан Республикасы Президентiнiң өкiлдi органның депутаты болуға, өзге де ақы төленетiн қызметтердi атқаруға және кәсiпкерлiк қызметпен айналысуға құқығы жоқ. 

2. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен алып тасталды (бұр. ред. қара) 

ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 44-бап өзгертілді 

44-бап

Қазақстан Республикасының Президентi: 

1) Қазақстан халқына елдегi жағдай мен Республиканың iшкi және сыртқы саясатының негiзгi бағыттары туралы жыл сайын жолдау арнайды; 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

2) Республика Парламентіне және оның Палатасына кезекті және кезектен тыс сайлау тағайындайды; Парламенттің бірінші сессиясын шақырады және оның депутаттарының Қазақстан халқына беретін антын қабылдайды; Парламенттің кезектен тыс сессиясын шақырады; Парламент Сенаты ұсынған заңға бір ай ішінде қол қояды, заңды халыққа жария етеді не заңды немесе оның жекелеген баптарын қайтадан талқылап, дауысқа салу үшін қайтарады;2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 3) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

3) Парламент Мәжілісінде өкілдігі бар саяси партиялар фракцияларымен консультациялардан кейін келісім беру үшін Мәжілістің қарауына Республика Премьер-Министрінің кандидатурасын енгізеді; Парламент Мәжілісінің келісімімен Республиканың Премьер-Министрін қызметке тағайындайды; оны қызметтен босатады; Премьер-Министрдің ұсынуымен Республика Үкіметінің құрылымын айқындайды; Республиканың Үкімет құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдарын құрады, таратады және қайта құрады, Республика Үкіметінің мүшелерін қызметке тағайындайды; сыртқы істер, қорғаныс, ішкі істер, әділет министрлерін қызметке тағайындайды; Үкімет мүшелерін қызметтен босатады; Үкімет мүшелерінің антын қабылдайды; ерекше маңызды мәселелер бойынша Үкімет отырыстарына төрағалық етеді; Үкіметке заң жобасын Парламент Мәжілісіне енгізуді тапсырады; Республика Үкіметі мен Премьер-Министрінің, облыстар, республикалық маңызы бар қалалар мен астана әкімдері актілерінің күшін жояды не қолданылуын толық немесе ішінара тоқтата тұрады;2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 4) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

4) Парламент Сенатының келісімімен Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Төрағасын, Бас Прокурорын және Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Төрағасын қызметке тағайындайды; оларды қызметтен босатады;2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 5) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

5) Республика Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдарды құрады, таратады және қайта құрады, олардың басшыларын қызметке тағайындайды және қызметтен босатады; 

6) Республика дипломатиялық өкiлдiктерiнiң басшыларын тағайындайды және керi шақырып алады; 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 7) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

7) Орталық сайлау комиссиясының Төрағасын және екі мүшесін, Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің Төрағасын және екі мүшесін бес жыл мерзімге қызметке тағайындайды; 

8) Республиканың мемлекеттiк бағдарламаларын бекiтедi; 

9) Республика Премьер-Министрiнiң ұсынуымен Республиканың мемлекеттiк бюджетi есебiнен ұсталатын барлық органдардың қызметкерлерiне арналған қаржыландыру мен еңбекақы төлеудiң бiрыңғай жүйесiне бекiтедi; 

10) Республикалық референдум өткiзу жөнiнде шешiм қабылдайды; 

11) келiссөздер жүргiзедi және Республиканың халықаралық шарттарына қол қояды; бекiту грамоталарына қол қояды; өзiнiң жанында тiркелген шет мемлекеттердiң дипломатиялық және өзге де өкiлдерiнiң сенiм грамоталары мен керi шақырып алу грамоталарын қабылдайды; 

12) Республика Қарулы Күштерiнiң Жоғарғы Бас Қолбасшысы болып табылады, Қарулы Күштердiң жоғары қолбасшылығын тағайындайды және ауыстырып отырады; 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 13) тармақша өзгертілді (бұр. ред. қара) 

13) Республиканың мемлекеттiк наградаларымен марапаттайды, құрметтi, жоғары әскери және өзге атақтарды, сыныптық шендердi, дипломатиялық дәрежелердi, бiлiктiлiк сыныптарын бередi; 

14) Республиканың азаматтығы, саяси баспана беру мәселелерiн шешедi; 

15) азаматтарға кешiрiм жасауды жүзеге асырады; 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 16) тармақша өзгертілді (бұр. ред. қара) 

16) Республиканың демократиялық институттарына, оның тәуелсiздiгi мен аумақтық тұтастығына, саяси тұрақтылығына, азаматтарының қауiпсiздiгiне елеулi және тiкелей қатер төнген, мемлекеттiң конституциялық органдарының қалыпты жұмыс iстеуi бұзылған ретте, Премьер-Министрмен және Республика Парламентi Палаталарының Төрағаларымен ресми консультациялардан кейiн Республика Парламентiне дереу хабарлай отырып, Қазақстанның бүкiл аумағында және оның жекелеген жерлерiнде төтенше жағдай енгiзудi, Республиканың Қарулы Күштерiн қолдануды қоса алғанда, аталған жағдаяттар талап ететiн шараларды қолданады; 

17) Республикаға қарсы агрессия жасалған не оның қауiпсiздiгiне сырттан тiкелей қатер төнген ретте Республиканың бүкiл аумағында немесе оның жекелеген жерлерiнде әскери жағдай енгiзедi, iшiнара немесе жалпы мобилизация жариялап, бұл туралы Республика Парламентiне дереу хабарлайды; 

18) өзiне бағынысты Республика Президентiнiң Күзет қызметiн және Республикалық ұланды жасақтайды; 

19) Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк Хатшысын қызметке тағайындайды және қызметтен босатады, оның мәртебесi мен өкiлеттiгiн анықтайды; Республика Президентiнiң Әкiмшiлiгiн құрады; 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 20) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

20) Қауіпсіздік Кеңесін және өзге де консультативтік-кеңесші органдарды, сондай-ақ Қазақстан халқы Ассамблеясы мен Жоғары Сот Кеңесін құрады; 

21) Республиканың Конституциясы мен заңдарына сәйкес басқа да өкiлеттiктердi жүзеге асырады. 

ҚР Конституциялық Кеңесінің 30.06.99 ж. № 10/2; 07.03.00 ж.; 12.11.01 ж. № 14/2 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз

45-бап


1. Қазақстан Республикасының Президентi Конституция мен заңдар негiзiнде және оларды орындау үшiн Республиканың бүкiл аумағында мiндеттi күшi бар жарлықтар мен өкiмдер шығарады. 

2. Конституцияның 53-бабының 4)-тармақшасында көзделген ретте Республика Президентi заңдар шығарады, ал 61-баптың 2-тармағында көзделген ретте Республиканың заң күшi бар жарлықтарын шығарады. 

3. Республиканың Президентi қол қоятын Парламент актiлерi, сондай-ақ Үкiмет бастамасымен шығарылатын Президенттiң актiлерi тиiсiнше осы актiлердiң заңдылығы үшiн заңдық жауапкершiлiк жүктелетiн Парламенттiң әр Палатасының Төрағаларының не Премьер-Министрдiң алдын-ала қолдары қойылып тиянақталады. ҚР Конституциялық Кеңесінің 03.07.00 ж. № 15/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 


46-бап

1. Қазақстан Республикасының Президентiне, оның абыройы мен қадiр-қасиетiне ешкiмнiң тиiсуiне болмайды. 

2. Республика Президентi мен оның отбасын қамтамасыз ету, оларға қызмет көрсету және қорғау мемлекет есебiнен жүзеге асырылады. 

3. Осы баптың ережелерi Республиканың экс-Президенттерiне қолданылады.2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 4-тармақпен толықтырылды  

4. Қазақстанның Тұңғыш Президентінің мәртебесі мен өкілеттігі Республика Конституциясымен және конституциялық заңмен айқындалады. 


47-бап

1. Қазақстан Республикасының Президентi науқастануына байланысты өзiнiң мiндеттерiн жүзеге асыруға қабiлетсiздiгi дендеген жағдайда қызметiнен мерзiмiнен бұрын босатылуы мүмкiн. Бұл ретте Парламент әр Палата депутаттарының тең санынан және медицинаның тиiстi салаларының мамандарынан тұратын комиссия құрады. Мерзiмiнен бұрын босату туралы шешiм Парламент Палаталарының бiрлескен отырысында комиссияның қорытындысымен белгiленген конституциялық рәсiмдердiң сақталғаны туралы Конституциялық Кеңес қорытындысы негiзiнде әр Палата депутаттары жалпы санының кемiнде төрттен үшiнiң көпшiлiгiмен қабылданады. 

2. Республиканың Президентi өзiнiң мiндеттерiн атқару кезiндегi iс-әрекетi үшiн тек қана мемлекетке опасыздық жасаған жағдайда жауап бередi және бұл үшiн Парламент оны қызметiнен кетiруi мүмкiн. Айып тағу және оны тексеру туралы шешiм Мәжiлiс депутаттарының кемiнде үштен бiрiнiң бастамасы бойынша депутаттардың жалпы санының көпшiлiгiмен қабылдануы мүмкiн.Тағылған айыпты тексерудi Сенат ұйымдастырады және оның нәтижелерi Сенат депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен Парламент Палаталары бiрлескен отырысының қарауына берiледi. Бұл мәселе бойынша түпкiлiктi шешiм айып тағудың негiздiлiгi туралы Жоғарғы Сот қорытындысы және белгiленген конституциялық рәсiмдердiң сақталғаны туралы Конституциялық Кеңестiң қорытындысы болған жағдайда әр Палата депутаттары жалпы санының кемiнде төрттен үшiнiң көпшiлiк даусымен Парламент Палаталарының бiрлескен отырысында қабылданады. Айып тағылған кезден бастап екi ай iшiнде түпкiлiктi шешiм қабылдамау Республика Президентiне қарсы тағылған айыптың күшi жойылған деп тануға әкеп соғады. Республиканың Президентiне мемлекетке опасыздық жасады деп тағылған айыптың қабылданбауы оның қай кезеңiнде де осы мәселенiң қаралуына себепшi болған Мәжiлiс депутаттарының өкiлеттiгiн мерзiмiнен бұрын тоқтатуға әкеп соғады. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 3-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара) 

3. Республика Президентiн қызметiнен кетiру туралы мәселе ол Республика Парламентiнiң немесе Парламент Мәжілісінің өкiлеттiгiн мерзiмiнен бұрын тоқтату жөнiнде мәселе қарап жатқан кезде қозғалмайды.ҚР 07.10.98 ж. № 284 Заңымен 48-бап жаңа редакцияда 

48-бап

1. Қазақстан Республикасының Президентi қызметiнен мерзiмiнен бұрын босаған немесе кетiрiлген, сондай-ақ қайтыс болған жағдайда Республика Президентiнiң өкiлеттiгi қалған мерзiмге Парламент Сенатының Төрағасына көшедi; Сенат Төрағасының өзiне Президент өкiлеттiгiн қабылдауы мүмкiн болмаған ретте ол Парламент Мәжiлiсiнiң Төрағасына көшедi; Мәжiлiс Төрағасының өзiне Президент өкiлеттiгiн қабылдауы мүмкiн болмаған ретте ол Республиканың Премьер-Министрiне көшедi. Өзiне Республика Президентiнiң өкiлеттiгiн қабылдаған тұлға тиiсiнше Сенат Төрағасының, Мәжiлiс Төрағасының немесе Премьер-Министрдiң өкiлеттiгiн тапсырады. Бұл жағдайда бос тұрған мемлекеттiк лауазымдарды иелену Конституцияда көзделген тәртiппен жүзеге асырылады. 

2. Осы баптың 1-тармағында көзделген негiздерде және тәртiппен Қазақстан Республикасы Президентiнiң өкiлеттiгiн өзiне қабылдаған тұлғаның Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерiстер мен толықтырулар туралы бастамашылық жасауға құқығы жоқ.

IV БӨЛIМ 

ПАРЛАМЕНТҚР 07.10.98 ж. № 284 Заңымен 49-бап өзгертілді 

49-бап

1. Парламент - Қазақстан Республикасының заң шығару қызметiн жүзеге асыратын Республиканың ең жоғары өкiлдi органы. 

2. Парламенттiң өкiлеттiгi оның бiрiншi сессиясы ашылған сәттен басталып, жаңадан сайланған Парламенттiң бiрiншi сессиясы жұмысқа кiрiскен кезден аяқталады. 

3. Парламенттiң өкiлеттiгi Конституцияда көзделген реттер мен тәртiп бойынша мерзiмiнен бұрын тоқтатылуы мүмкiн. 

4. Парламенттiң ұйымдастырылуы мен қызметi, оның депутаттарының құқықтық жағдайы конституциялық заңмен белгiленедi. ҚР Конституциялық Кеңесінің 14.07.99 ж. № 13/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 


ҚР 07.10.98 ж. № 284 Заңымен 50-бап өзгертілді 50-бап


1. Парламент тұрақты негiзде жұмыс iстейтiн екi Палатадан: Сенаттан және Мәжiлiстен тұрады. 

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

2. Сенат конституциялық заңда белгіленген тәртіппен әр облыстан, республикалық маңызы бар қаладан және Қазақстан Республикасының астанасынан екі адамнан өкілдік ететін депутаттардан құралады. Сенатта қоғамның ұлттық-мәдени және өзге де елеулі мүдделерінің білдірілуін қамтамасыз ету қажеттілігі ескеріліп, Сенаттың он бес депутатын Республика Президенті тағайындайды.2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 3-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

3. Мәжіліс конституциялық заңда белгіленген тәртіппен сайланатын жүз жеті депутаттан тұрады. 

4. Парламент депутаты бiр мезгiлде екi Палатаға бiрдей мүше бола алмайды. 

5. Сенат депутаттарының өкiлеттiк мерзiмi - алты жыл, Мәжiлiс депутаттарының өкiлеттiк мерзiмi - бес жыл. ҚР Конституциялық Кеңесінің 15.03.99 ж. № 1/2; 29.11.99 ж. № 24/2 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 


ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 51-бап өзгертілді 51-бап

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 1-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

1. Мәжілістің тоқсан сегіз депутатын сайлау жалпыға бірдей, тең және төте сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы жүзеге асырылады. Мәжілістің тоғыз депутатын Қазақстан халқы Ассамблеясы сайлайды. Мәжіліс депутаттарының кезекті сайлауы Парламенттің жұмыс істеп тұрған сайланымы өкілеттігінің мерзімі аяқталардан кемінде екі ай бұрын өткізіледі. 

2. Сенат депутаттары жанама сайлау құқығы негiзiнде жасырын дауыс беру жолымен сайланады. Сайланған Сенат депутаттарының жартысы әрбiр үш жыл сайын қайта сайланып отырады. Бұл орайда олардың кезектi сайлауы бұлардың өкiлеттiк мерзiмi аяқталғанға дейiнгi екi айдан кешiктiрiлмей өткізiледi. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 3-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

3. Парламент немесе Парламент Мәжілісі депутаттарының кезектен тыс сайлауы тиісінше Парламент немесе Парламент Мәжілісінің өкілеттігі мерзімінен бұрын тоқтатылған күннен бастап екі ай ішінде өткізіледі.2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 4-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

4. Қазақстан Республикасының азаматтығында тұратын және оның аумағында соңғы он жылда тұрақты тұрып жатқан адам Парламент депутаты бола алады. Жасы отызға толған, жоғары білімі және кемінде бес жыл жұмыс стажы бар, тиісті облыстың, республикалық маңызы бар қаланың не Республика астанасының аумағында кемінде үш жыл тұрақты тұрып жатқан адам Сенат депутаты бола алады. Жасы жиырма беске толған адам Мәжіліс депутаты бола алады.2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 5-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

5. Республика Парламенті депутаттарын сайлау конституциялық заңмен реттеледі. 

6. Парламенттiң депутаты Қазақстан халқына ант бередi. ҚР Конституциялық Кеңесінің 18.03.99 ж. № 5/2; 29.11.99 ж. № 24/2 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 


ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 52-бап өзгертілді 52-бап


1. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен алып тасталды (бұр. ред. қара)

2. Парламент депутаттары оның жұмысына қатысуға мiндеттi. Парламентте депутаттың жеке өзi ғана дауыс бередi. Депутаттың Палаталар мен олардың органдарының отырыстарына дәлелдi себептерсiз үш реттен артық қатыспауы, сол сияқты дауыс беру құқығын басқа бiреуге беруi депутатқа заңда белгiленген жазалау шараларын қолдануға әкеп соғады. 

3. Парламент депутатының басқа өкiлдi органның депутаты болуға, оқытушылық, ғылыми және өзге де шығармашылық қызметтен басқа, ақы төленетiн өзге де жұмыс атқаруға, кәсiпкерлiкпен шұғылдануға, коммерциялық ұйымның басшы органының немесе байқаушы кеңесiнiң құрамына кiруге құқығы жоқ. Осы ереженiң бұзылуы депутаттың өкiлеттiгiн тоқтатуға әкеп соғады. 

4. Парламент депутатын оның өкiлеттiк мерзiмi iшiнде тұтқынға алуға, күштеп әкелуге, сот тәртiбiмен белгiленетiн әкiмшiлiк жазалау шараларын қолдануға, қылмыс үстiнде ұсталған немесе ауыр қылмыс жасаған реттердi қоспағанда, тиiстi Палатаның келiсiмiнсiз қылмыстық жауапқа тартуға болмайды. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 5-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

5. Парламент депутатының өкілеттігі орнынан түскен, ол қайтыс болған, соттың заңды күшіне енген шешімі бойынша депутат іс-әрекетке қабілетсіз, қайтыс болған немесе хабарсыз кеткен деп танылған жағдайларда және Конституция мен конституциялық заңда көзделген өзге де жағдайларда тоқтатылады.

Парламент депутаты:

1) ол Қазақстаннан тысқары жерге тұрақты тұруға кеткен;

2) оған қатысты соттың айыптау үкімі заңды күшіне енген;

3) Қазақстан Республикасының азаматтығын жоғалтқан кезде өз мандатынан айырылады.

Парламент Мәжілісінің депутаты:

1) депутат конституциялық заңға сәйкес өзін сайлаған саяси партиядан шыққан немесе шығарылған;

2) конституциялық заңға сәйкес депутатты сайлаған саяси партия қызметін тоқтатқан кезде өз мандатынан айырылады.

Парламент Сенатының тағайындалған депутаттарының өкілеттігі Республика Президентінің шешімі бойынша мерзімінен бұрын тоқтатылуы мүмкін.

Парламент және Парламент Мәжілісі депутаттарының өкілеттігі тиісінше Парламент немесе Парламент Мәжілісі таратылған жағдайларда тоқтатылады. 

6. Депутаттарға жазалау шараларын қолдануға, олардың осы баптың 3-тармағының талаптарын, депутаттық әдеп ережелерiн сақтауына, сондай-ақ депутаттардың өкiлеттiгiн тоқтатуға және өкiлеттігiнен әрi депутатқа ешкiмнiң тиiспеуi жөнiндегi құқығынан айыруға байланысты мәселелердi әзiрлеу Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясына жүктеледi. 

ҚР Конституциялық Кеңесінің 17.05.01 ж. № 7/2; 13.12.01 ж. № 19/2 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 53-бап жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 53-бап


Палаталардың бірлескен отырысында Парламент:

1) Қазақстан Республикасы Президентінің ұсынысы бойынша Конституцияға өзгерістер мен толықтырулар енгізеді;

2) Үкімет пен Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің республикалық бюджеттің атқарылуы туралы есептерін бекітеді. Үкіметтің республикалық бюджеттің атқарылуы туралы есебін Парламенттің бекітпеуі Парламенттің Үкіметке сенімсіздік білдіргенін көрсетеді;

3) Президентке оның бастамасы бойынша әр Палата депутаттары жалпы санының үштен екісінің даусымен бір жылдан аспайтын мерзімге заң шығару өкілеттігін беруге хақылы;

4) соғыс және бітім мәселелерін шешеді;

5) Республика Президентінің ұсынысы бойынша бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау жөніндегі халықаралық міндеттемелерді орындау үшін Республиканың Қарулы Күштерін пайдалану туралы шешім қабылдайды;

6) Конституциялық Кеңестің Республикадағы конституциялық заңдылықтың жай-күйі туралы жыл сайынғы жолдауын тыңдайды;

7) палаталардың бірлескен комиссияларын құрады, олардың төрағаларын сайлайды және қызметтен босатады, комиссиялардың қызметі туралы есептерді тыңдайды;

8) Парламентке Конституция жүктеген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

ҚР Конституциялық Кеңесінің 04.12.98 ж. № 13/2; 30.06.99 ж. № 10/2; 27.09.99 ж. № 18/2 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 54-бап жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 54-бап


1. Парламент палаталардың бөлек отырысында мәселелерді әуелі - Мәжілісте, ал содан кейін Сенатта өз кезегімен қарау арқылы конституциялық заңдар мен заңдар қабылдайды, оның ішінде:

1) республикалық бюджетті бекітеді, оған өзгерістер мен толықтырулар енгізеді;

2) мемлекеттік салықтар мен алымдарды белгілейді және оларды алып тастайды;

3) Қазақстанның әкімшілік-аумақтық құрылысы мәселелерін шешу тәртібін белгілейді;

4) мемлекеттік наградаларды тағайындайды, Республиканың құрметті, әскери және өзге де атақтарын, сыныптық шендерін, дипломатиялық дәрежелерін белгілейді, Республиканың мемлекеттік рәміздерін айқындайды;

5) мемлекеттік заемдар мен Республиканың экономикалық және өзге де көмек көрсетуі туралы мәселелерді шешеді;

6) рақымшылық жасау мәселелерін шешеді;

7) Республиканың халықаралық шарттарын ратификациялайды және олардың күшін жояды.

2. Парламент палаталардың бөлек отырысында мәселелерді әуелі - Мәжілісте, ал содан кейін Сенатта өз кезегімен қарау арқылы:

1) республикалық бюджеттің атқарылуы туралы есептерді талқылайды;

2) Республика Президентінің қарсылығын туғызған заңдар немесе заңның баптары бойынша қарсылықтар жіберілген күннен бастап бір ай мерзім ішінде қайталап талқылау мен дауысқа салуды өткізеді. Бұл мерзімнің сақталмауы Президент қарсылықтарының қабылданғанын білдіреді. Егер Мәжіліс пен Сенат әр Палата депутаттарының жалпы санының үштен екі көпшілік даусымен бұрын қабылданған шешімді растайтын болса, Президент бір ай ішінде заңға қол қояды. Егер Президенттің қарсылығын ең болмаса палаталардың бірі еңсермесе, заң қабылданбайды немесе Президент ұсынған редакцияда қабылданды деп есептеледі. Парламент қабылдаған конституциялық заңдарға Мемлекет басшысының қарсылығы осы тармақшада көзделген тәртіппен қаралады. Бұл ретте Парламент Президенттің конституциялық заңдарға қарсылығын әр Палата депутаттарының жалпы санының кемінде төрттен үшінің даусымен еңсереді;

3) республикалық референдум тағайындау туралы бастама көтереді. 

ҚР Конституциялық Кеңесінің 30.06.99 ж. № 10/2; 26.12.00 ж. № 22/2; 13.12.01 ж. № 16-17/3 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 

55-бап

Сенаттың ерекше қарауына мыналар жатады: 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 1) тармақша өзгертілді (бұр. ред. қара) 

1) Қазақстан Республикасы Президентiнiң ұсынуымен Республиканың Жоғарғы Сотының Төрағасын және Жоғарғы Сотының судьяларын сайлау мен қызметтен босату, олардың анттарын қабылдау; 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

2) Республика Президентінің Республика Ұлттық Банкінің Төрағасын, Бас прокурорын және Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Төрағасын тағайындауына келісім беру; 

3) Республиканың Бас Прокурорын, Жоғарғы Сотының Төрағасы мен судьяларын оларға ешкiмнiң тиiспеуi жөнiндегi құқығынан айыру; 

4) 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен алып тасталды (бұр. ред. қара)

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 5) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара)       5) Мәжілістің өкілеттіктері мерзімінен бұрын тоқтатылуына байланысты, ол уақытша болмаған кезеңде Республика Парламентінің конституциялық заңдар мен заңдар қабылдау жөніндегі функцияларын орындау;2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 6) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

6) Конституциямен Парламент Сенатына жүктелген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асыру. 

ҚР Конституциялық Кеңесінің 05.07.00 ж. № 11/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 

ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 56-бап өзгертілді; 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 56-бап жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 56-бап

1. Мәжілістің ерекше қарауына мыналар жатады:

1) Парламентке енгізілген конституциялық заңдар мен заңдардың жобаларын қарауға қабылдау және осы жобаларды қарау;

2) Палата депутаттарының жалпы санының көпшілік даусымен Республика Президентіне Республика Премьер-Министрін тағайындауға келісім беру;

3) Республика Президентінің кезекті сайлауын хабарлау;

4) Конституциямен Парламент Мәжілісіне жүктелген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асыру.

2. Мәжіліс депутаттарының жалпы санының көпшілік даусымен, Мәжіліс депутаттарының жалпы санының кемінде бестен бірінің бастамасы бойынша Мәжіліс Үкіметке сенімсіздік білдіруге хақылы. 

ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 57-бап өзгертілді 

57-бап

Парламенттiң әр Палатасы дербес, басқа Палатаның қатысуынсыз: 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 1) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

1) Конституциялық Кеңестің екі мүшесін қызметке тағайындайды; Орталық сайлау комиссиясының екі мүшесін, Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің үш мүшесін бес жыл мерзімге қызметке тағайындайды; 

2) Конституцияның 47-бабының 1-тармағында көзделген ретте Парламент құратын комиссия мүшелерiнiң тең жартысына өкiлеттiк бередi; 

3) Палаталардың бiрлескен комиссиялары мүшелерiнiң тең жартысын сайлайды; 

4) Палаталар депутаттарының өкiлеттiгiн тоқтатады, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының ұсынуымен оларға ешкiмнiң тиiспеуi жөнiндегi құқығынан Палаталардың депутаттарын айыру мәселелерiн шешедi; 

5) өз құзыретiндегi мәселелер бойынша парламенттiк тыңдаулар өткiзедi; 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 6) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

6) Палата депутаттары жалпы санының кемінде үштен бірінің бастамасы бойынша Республика Үкіметі мүшелерінің өз қызметі мәселелері жөніндегі есептерін тыңдауға хақылы. Есепті тыңдау қорытындылары бойынша Үкімет мүшесі Республика заңдарын орындамаған жағдайда Палата депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен оны қызметтен босату туралы Республика Президентіне өтініш жасауға хақылы. Егер Республика Президенті мұндай өтінішті қабылдамай тастаса, онда депутаттар Палата депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен алғашқы өтініш берілген күннен бастап алты ай өткеннен кейін Республика Президентінің алдына Үкімет мүшесін қызметінен босату туралы мәселені қайталап қоюға хақылы. Мұндай жағдайда Республика Президенті Үкімет мүшесін қызметінен босатады; 

7) Палаталардың үйлестiрушi және жұмыс органдарын құрады; 

8) өз қызметiнiң регламентiн, Палатаның ұйымдастыру және iшкi тәртiбiне байланысты мәселелер бойынша өзге де шешiмдер қабылдайды.

58-бап

1. Палаталарды мемлекеттiк тiлдi еркiн меңгерген өз депутаттарының арасынан Палаталар депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен жасырын дауыс беру арқылы Сенат пен Мәжiлiс сайлаған төрағалар басқарады. Сенат Төрағасының қызметiне кандидатураны Қазақстан Республикасының Президентi ұсынады. Мәжiлiс Төрағасының қызметiне кандидатураларды Палатаның депутаттары ұсынады. 

2. Палаталардың төрағалары, егер бұл үшiн Палаталардың депутаттары жалпы санының көпшiлiгi дауыс берсе, қызметтен керi шақырылып алынуы мүмкiн, сондай-ақ олар өз еркiмен орнынан түсуге хақылы. 

3. Парламент Палаталарының төрағалары: 

1) Палаталардың отырыстарын шақырып, оларға төрағалық етедi; 

2) Палаталардың қарауына енгiзiлетiн мәселелердi әзiрлеуге жалпы басшылық жасайды; 

3) Палаталар төрағаларының орынбасарлары қызметiне сайлау үшiн Палаталарға кандидатуралар ұсынады; 

4) Палаталар қызметiнде регламенттiң сақталуын қамтамасыз етедi; 

5) Палаталардың үйлестiру органдарының қызметiне басшылық жасайды; 

6) Палаталар шығаратын актiлерге қол қояды; 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 7) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

7) палаталарға Конституциялық Кеңестің, Орталық сайлау комиссиясының, Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің мүшесі қызметіне тағайындау үшін кандидатуралар ұсынады; 

8) өздерiне Парламент регламентi жүктейтiн басқа да мiндеттердi атқарады. 

4. Мәжiлiс Төрағасы: 

1) Парламент сессияларын ашады; 

2) Палаталардың кезектi бiрлескен отырыстарын шақырады, Палаталардың кезектi және кезектен тыс бiрлескен отырыстарына төрағалық етедi. 

5. Палаталардың төрағалары өз құзыретiндегi мәселелер бойынша өкiмдер шығарады.



59-бап

1. Парламент сессиясы оның Палаталарының бiрлескен және бөлек отырыстары түрiнде өткiзiледi. 

2. Парламенттiң бiрiншi сессиясын Қазақстан Республикасының Президентi сайлау қорытындылары жарияланған күннен бастап отыз күннен кешiктiрмей шақырады. 

3. Парламенттiң кезектi сессиялары жылына бiр рет қыркүйектiң бiрiншi жұмыс күнiнен маусымның соңғы жұмыс күнiне дейiн өткiзiледi. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 4-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

4. Парламент сессиясын, әдетте, Республика Президенті ашады және сессия Сенат пен Мәжілістің бірлескен отырыстарында жабылады. Парламент сессиялары аралығындағы кезеңде Республика Президенті өз бастамасымен, палаталар төрағаларының немесе Парламент депутаттары жалпы санының кемінде үштен бірінің ұсынысымен Парламенттің кезектен тыс сессиясын шақыра алады. Онда сессияны шақыруға негіз болған мәселелер ғана қаралады. 

5. Палаталардың бiрлескен және бөлек отырыстары оларға әр Палата депутаттарының жалпы санының кемiнде үштен екiсi қатысқан жағдайда өткiзiледi. 

6. Палаталардың бiрлескен және бөлек отырыстары ашық отырыстар болып табылады. Регламенттерде көзделген реттерде жабық отырыстар өткiзiлуi мүмкiн. Республика Президентiнiң, Премьер-Министр мен Үкiмет мүшелерiнiң, Ұлттық Банк Төрағасының, Бас Прокурордың, Ұлттық қауiпсiздiк комитетi Төрағасының кез келген отырыстарға қатысуға және сөз сөйлеуге құқығы бар. ҚР Конституциялық Кеңесінің 14.07.99 ж. № 13/2; 30.06.99 ж. № 14/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 

60-бап

1. Палаталар әр Палатада саны жетiден аспайтын тұрақты комитеттер құрады. 

2. Палаталардың бiрлескен қызметтерiне қатысты мәселелердi шешу үшiн Сенат пен Мәжiлiс тепе-тең негiзде бiрлескен комиссиялар құруға хақылы. 

3. Комитеттер мен комиссиялар өз құзыретiндегi мәселелер бойынша қаулылар шығарады. 

4. Комитеттер мен комиссияларды құру, олардың өкiлеттiгi және қызметiн ұйымдастыру тәртiбi заңмен белгiленедi.

61-бап2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 1-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

1. Заң шығару бастамасы құқығы Республика Президентіне, Парламент депутаттарына, Үкіметке тиесілі және тек қана Мәжілісте жүзеге асырылады. 

2. Республика Президентiнiң заңдар жобаларын қараудың басымдылығын белгiлеуге, сондай-ақ осы жоба жедел қаралады деп жариялауға құқығы бар, бұл Парламент заң жобасын енгiзiлген күннен бастап бiр ай iшiнде қарауға тиiстi екенiн бiлдiредi. Парламент осы талапты орындамаса, Республика Президентi заң күшi бар Жарлық шығаруға хақылы, ол Парламент Конституция белгiлеген тәртiппен жаңа заң қабылдағанға дейiн қолданылады. 

3. Парламент аса маңызды қоғамдық қатынастарды реттейтiн, мыналарға: 

1) жеке және заңды тұлғалардың құқық субъектiлiгiне, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына, жеке және заңды тұлғалардың мiндеттерi мен жауапкершiлiгiне; 

2) меншiк режимiне және өзге де мүлiктiк құқықтарға; 

3) мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарын ұйымдастыру мен олардың қызметiнiң, мемлекеттiк және әскери қызметтiң негiздерiне; 

4) салық салуға, алымдар мен басқа да мiндеттi төлемдердi белгiлеуге; 

5) республикалық бюджетке; 

6) сот құрылысы мен сотта iс жүргiзу мәселелерiне; 

7) бiлiм беруге, денсаулық сақтауға және әлеуметтiк қамсыздандыруға; 

8) кәсiпорындар мен олардың мүлкiн жекешелендiруге; 

9) айналадағы ортаны қорғауға; 

10) республиканың әкiмшiлiк-аумақтық құрылысына; 

11) мемлекет қорғанысы мен қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге қатысты негiзгi принциптер мен нормалардың белгiлейтiн заңдар шығаруға хақылы. 

Өзге қатынастардың барлығы заңға тәуелдi актiлермен реттеледi. 

4. Мәжiлiс депутаттары қараған және жалпы санының көпшiлiк даусымен мақұлданған заң жобасы Сенатқа берiледi, ол онда әрi кеткенде алпыс күннiң iшiнде қаралады. Сенат депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен қабылданған жоба заңға айналады және он күннiң iшiнде Президенттiң қол қоюына берiледi. Тұтас алғанда, Сенат депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен қабылданбаған жоба Мәжiлiске қайтарылады. Егер Мәжiлiс депутаттары жалпы санының үштен екiсiнiң көпшiлiк даусымен жобаны қайтадан мақұлдаса, ол Сенатқа қайта талқылауға және дауысқа салуға берiледi. Қайта қабылданбаған заң жобасын сол сессия барысында қайтадан енгiзуге болмайды. 

5. Сенат депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен заң жобасына енгiзiлген өзгертулер мен толықтырулар Мәжiлiске жiберiледi. Егер Мәжiлiс депутаттардың жалпы санының көпшiлiк даусымен ұсынылған өзгертулермен және толықтырулармен келiссе, заң қабылданды деп есептеледi. Егер Мәжiлiс нақ сондай көпшiлiк дауыспен Сенат енгiзген өзгертулер мен толықтыруларға қарсы болса, Палаталар арасындағы келiспеушiлiк келiсу рәсiмi арқылы шешiледi. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 5-1-тармақпен толықтырылды 

5-1. Мәжіліс депутаттары қараған және олардың жалпы санының кемінде үштен екісінің даусымен мақұлданған конституциялық заң жобасы Сенатқа беріледі, онда алпыс күннен асырылмай қаралады. Сенат депутаттарының жалпы санының кемінде үштен екісінің даусымен қабылданған жоба конституциялық заңға айналады және он күн ішінде Республика Президентіне қол қоюға ұсынылады. Конституциялық заң жобасын тұтастай қабылдамауды Мәжіліс немесе Сенат Палата депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен жүзеге асырады.

Сенат депутаттары жалпы санының кемінде үштен екісінің даусымен конституциялық заң жобасына енгізілген өзгерістер мен толықтырулар Мәжіліске жіберіледі. Егер Мәжіліс депутаттардың кемінде үштен екісінің даусымен Сенат енгізген өзгерістермен және толықтырулармен келіссе, конституциялық заң қабылданды деп есептеледі.

Егер Мәжіліс, Сенат енгізген өзгерістер мен толықтырулар бойынша дауыс беру кезінде олармен депутаттардың кемінде үштен екісінің даусымен келіспесе, онда палаталар арасындағы келіспеушіліктер келісу рәсімдері арқылы шешіледі. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 6-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара) 

6. Мемлекеттiк кiрiстi қысқартуды немесе мемлекеттiк шығысты көбейтудi көздейтiн заңдардың жобалары Республика Үкiметiнiң оң қорытындысы болғанда ғана енгiзiлуi мүмкiн. Республика Президентінің заң шығару бастамасы тәртібімен Парламент Мәжілісіне енгізілген заңнамалық актілердің жобалары үшін мұндай қорытындының болуы талап етілмейді. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 7-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

7. Үкімет енгізген заң жобасының қабылданбауына байланысты Премьер-Министр Парламент палаталарының бірлескен отырысында Үкіметке сенім туралы мәселе қоюға хақылы. Бұл мәселе бойынша дауыс беру сенім туралы мәселе қойылған сәттен бастап қырық сегіз сағаттан ерте өткізілмейді. Егер сенімсіздік білдіру туралы ұсыныс палаталардың әрқайсысының депутаттары жалпы санының көпшілік даусын ала алмаса, заң жобасы дауысқа салынбай қабылданды деп есептеледі. Алайда Үкімет бұл құқықты жылына екі реттен артық пайдалана алмайды. ҚР Конституциялық Кеңесінің 12.03.99 ж. № 3/2; 27.09.99 ж. № 18/2; 03.11.99 ж. № 19/2; 15.06.00 ж. № 9/2; 03.07.00 ж. № 15/2; 08.06.01 ж. № 8/2 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 

62-бап1. Парламент Республиканың бүкiл аумағында мiндеттi күшi бар Қазақстан Республикасының заңдары, Парламенттiң қаулылары, Сенат пен Мәжiлiстiң қаулылары түрiнде заң актiлерiн қабылдайды. 

2. Республиканың заңдары Республика Президентi қол қойғаннан кейiн күшiне енедi. 

3. Конституцияға өзгертулер мен толықтырулар әр Палата депутаттары жалпы санының кемiнде төрттен үшiнiң көпшiлiк даусымен енгiзiледi. 

4. Конституциялық заңдар Конституцияда көзделген мәселелер бойынша әр Палата депутаттарының жалпы санының кемiнде үштен екiсiнiң көпшiлiк даусымен қабылданады. 

5. Парламент пен оның Палаталарының заң актiлерi, егер Конституцияда өзгеше көзделмесе, Палаталар депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен қабылданады. 

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 6-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

6. Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу мәселелері бойынша кемінде екі оқылым өткізу міндетті. 

7. Республиканың заңдары, Парламент пен оның Палаталарының қаулылары Конституцияға қайшы келмеуге тиiс. Парламент пен оның Палаталарының қаулылары заңдарға қайшы келмеуге тиiс. 

8. Республиканың заң және өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiн әзiрлеу, ұсыну, талқылау, күшiне енгiзу және жариялау тәртiбi арнаулы заңмен және Парламент пен оның Палаталарының регламенттерiмен реттеледi. ҚР Конституциялық Кеңесінің 03.07.00 ж. № 15/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 63-бап жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

63-бап1. Республика Президенті Парламент палаталары төрағаларымен және Премьер-Министрмен консультациялардан кейін Парламентті немесе Парламент Мәжілісін тарата алады.

2. Парламентті және Парламент Мәжілісін төтенше немесе соғыс жағдайы кезеңінде, Президент өкілеттігінің соңғы алты айында, сондай-ақ осының алдындағы таратудан кейінгі бір жыл ішінде таратуға болмайды. 


V БӨЛIМ 

ҮКIМЕТ

64-бап

1. Үкiмет Қазақстан Республикасының атқарушы билiгiн жүзеге асырады, атқарушы органдардың жүйесiн басқарады және олардың қызметiне басшылық жасайды. 

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

2. Үкімет алқалы орган болып табылады және өзінің бүкіл қызметінде Республика Президентінің алдында жауапты, ал Конституцияда көзделген жағдайларда Парламент Мәжілісінің және Парламенттің алдында жауапты. 

3. Конституцияның 57-бабының 6)-тармақшасында көзделген ретте Үкiмет мүшелерi Парламент палаталарына есеп бередi. 

4. Үкiметтiң құзыретi, ұйымдастырылуы мен қызмет тәртiбi конституциялық заңмен белгiленедi.

65-бап

1. Қазақстан Республикасының Президентi Үкiметтi Конституцияда көзделген тәртiппен құрады. 

2. Республика Премьер-Министрi тағайындалғаннан кейiнгi он күн мерзiм iшiнде Премьер-Министр Үкiметтiң құрылымы мен құрамы туралы Республика Президентiне ұсыныс енгiзедi. 

3. Үкiмет мүшелерi Қазақстан халқы мен Президентiне ант бередi.ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 66-бап өзгертілді 

66-бап

Қазақстан Республикасының Үкiметi: 

1) мемлекеттiң әлеуметтiк-экономикалық саясатының, оның қорғаныс қабiлетiнiң, қауiпсiздiгiнiң, қоғамдық тәртiптi қамтамасыз етудiң негiзгi бағыттарын әзiрлейдi және олардың жүзеге асырылуын ұйымдастырады; 

2) Парламентке республикалық бюджеттi және оның атқарылуы туралы есептi ұсынады, бюджеттiң атқарылуын қамтамасыз етедi; 

3) Мәжiлiске заң жобаларын енгiзедi және заңдардың орындалуын қамтамасыз етедi; 

4) мемлекеттiк меншiктi басқаруды ұйымдастырады; 

5) Республиканың сыртқы саясатын жүргiзу жөнiнде шаралар әзiрлейдi; 

6) министрлiктердiң, мемлекеттiк комитеттердiң, өзге де орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың қызметiне басшылық жасайды; 

7) Республиканың министрлiктерi, мемлекеттiк комитеттерi, өзге де орталық және жергiлiктi атқарушы органдары актiлерiнiң күшiн толық немесе қолданылу бөлiгiнде жояды немесе тоқтата тұрады; 

8) Үкiмет құрамына кiрмейтiн орталық атқарушы органдардың басшыларын қызметке тағайындайды және қызметтен босатады; 

9) алынып тасталды 

10) өзiне Конституциямен, заңдармен және Президент актiлерiмен жүктелген өзге де қызметтердi орындайды. ҚР Конституциялық Кеңесінің 17.03.99 ж. № 4/2; 12.04.01 ж. № 1/2 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 

67-бап

Қазақстан Республикасының Премьер-Министрi: 

1) Үкiмет қызметiн ұйымдастырып, оған басшылық жасайды және оның жұмысы үшiн дербес жауап бередi; 

2) 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен алып тасталды (бұр. ред. қара) 

3) Үкiмет қаулыларына қол қояды; 

4) Үкiмет қызметiнiң негiзгi бағыттары жөнiнде және оның аса маңызды барлық шешiмдерi жөнiнде Президентке баяндап отырады; 

5) Үкiмет қызметiн ұйымдастыруға және басшылық жасауға байланысты басқа да қызметтердi атқарады.ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 68-бап өзгертілді 

68-бап

1. Үкiмет мүшелерi өз құзыретi шегiнде шешiмдер қабылдауда дербестiкке ие әрi өздерiне бағынысты мемлекеттiк органдардың жұмысы үшiн Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң алдында жеке-дара жауап бередi. Үкiметтiң жүргiзiп отырған саясатымен келiспейтiн немесе оны жүргiзбейтiн Үкiмет мүшесi орнынан түсуге өтiнiш бередi не ол лауазымнан босатылуға тиiс. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

2. Үкімет мүшелерінің өкілді органның депутаттары болуға, оқытушылық, ғылыми немесе өзге шығармашылық қызметтерді қоспағанда, өзге де ақы төленетін жұмысты атқаруға, кәсіпкерлік іспен шұғылдануға, заңнамаға сәйкес өздерінің лауазымдық міндеттері болып табылатын жағдайларды қоспағанда, коммерциялық ұйымның басшы органының немесе байқаушы кеңесінің құрамына кіруге құқығы жоқ.. 


69-бап

1. Қазақстан Республикасының Үкiметi өз құзыретiнiң мәселелерi бойынша Республиканың бүкiл аумағында мiндеттi күшi бар қаулылар шығарады. 

2. Республиканың Премьер-Министрi Республиканың бүкiл аумағында мiндеттi күшi бар өкiмдер шығарады. 

3. Үкiметтiң қаулылары және Премьер-Министрдiң өкiмдерi Конституцияға, заң актiлерiне, Республика Президентiнiң жарлықтары мен өкiмдерiне қайшы келмеуге тиiс.

70-бап

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 1-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

1. Үкімет жаңадан сайланған Қазақстан Республикасы Президентінің алдында өз өкілеттігін доғарады.

Республиканың Премьер-Министрі жаңадан сайланған Парламент Мәжілісінің алдында Үкіметке сенім туралы мәселе қояды. Мәжіліс сенім білдірген жағдайда, егер Республика Президенті өзгеше шешім қабылдамаса, Үкімет өз міндеттерін атқаруды жалғастыра береді. 

2. Егер Үкiмет және оның кез келген мүшесi өздерiне жүктелген мiндеттердi одан әрi жүзеге асыру мүмкiн емес деп есептесе, олар Республиканың Президентiне өз орнынан түсетiнi туралы мәлiмдеуге хақылы. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 3-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

3. Парламент Мәжілісі немесе Парламент Үкіметке сенімсіздік білдірген жағдайда Үкімет орнынан түсетіні туралы Республика Президентіне мәлімдейді. 

4. Орнынан түсудi қабылдау немесе қабылдамау туралы мәселенi Республиканың Президентi он күн мерзiмде қарайды. 

5. Орнынан түсудi қабылдау Үкiметтiң не оның тиiстi мүшесiнiң өкiлеттiгi тоқтатылғанын бiлдiредi. Премьер-Министрдiң орнынан түсуiн қабылдау бүкiл Үкiметтiң өкiлеттiгi тоқтатылғанын бiлдiредi. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 6-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара) 

6. Үкiметтiң немесе оның мүшесiнiң орнынан түсуi қабылданбаған жағдайда Президент оған мiндеттерiн одан әрi жүзеге асыруды тапсырады. 

7. Республиканың Президентi өз бастамасы бойынша Үкiметтiң өкiлеттiгiн тоқтату туралы шешiм қабылдауға және оның кез келген мүшесiн қызметтен босатуға хақылы. Премьер-Министрдi қызметiнен босату бүкiл Үкiметтiң өкiлеттiгi тоқтатылғанын бiлдiредi.

VI БӨЛIМ 

КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ КЕҢЕС

71-бап1. Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi жетi мүшеден тұрады, олардың өкiлеттiгi алты жылға созылады. Республиканың экс-Президенттерi құқығы бойынша ғұмыр бойы Конституциялық Кеңестiң мүшелерi болып табылады. 

2. Конституциялық Кеңестiң Төрағасын Республиканың Президентi тағайындайды және дауыс тең бөлiнген жағдайда оның даусы шешушi болып табылады. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 3-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

3. Конституциялық Кеңестің екі мүшесін - Республика Президенті, екі-екі мүшеден тиісінше Сенат пен Мәжіліс тағайындайды.

Конституциялық Кеңес мүшелерінің жартысы әрбір үш жыл сайын жаңартылып отырады. 

4. Конституциялық Кеңестiң Төрағасы мен мүшесiнiң қызметi депутаттық мандатпен, оқытушылық, ғылыми немесе өзге шығармашылық қызметтердi қоспағанда, өзге да ақы төленетiн жұмысты атқарумен, кәсiпкерлiкпен айналысумен, коммерциялық ұйымның басшы органының немесе байқаушы кеңесiнiң құрамына кiрумен сыйыспайды. 

5. Конституциялық Кеңестiң Төрағасы мен мүшелерiн өздерiнiң өкiлеттiгi мерзiмi iшiнде тұтқынға алуға, күштеп әкелуге, оған сот тәртiбiмен белгiленетiн әкiмшiлiк жазалау шараларын қолдануға, қылмыс үстiнде ұсталған немесе ауыр қылмыстар жасаған реттердi қоспағанда, Парламенттiң келiсiмiнсiз қылмыстық жауапқа тартуға болмайды. 

6. Конституциялық Кеңестiң ұйымдастырылуы мен қызметi конституциялық заңмен реттеледi.

72-бап

1. Конституциялық Кеңес Қазақстан Республикасы Президентiнiң, Сенат Төрағасының, Мәжiлiс Төрағасының, Парламент депутаттары жалпы санының кемiнде бестен бiр бөлiгiнiң, Премьер-Министрдiң өтiнiшi бойынша: 

1) дау туған жағдайда Республика Президентiнiң, Парламент депутаттарының сайлауын өткiзудiң дұрыстығы және республикалық референдум өткiзу туралы мәселенi шешедi; 

2) Парламент қабылдаған заңдардың Республика Конституциясына сәйкестiгiн Президент қол қойғанға дейiн қарайды. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-1) тармақшамен толықтырылды 

2-1) Парламент және оның палаталары қабылдаған қаулылардың Республика Конституциясына сәйкестігін қарайды; 

3) Республиканың халықаралық шарттарын бекiткенге дейiн олардың Конституцияға сәйкестiгiн қарайды; 

4) Конституцияның нормаларына ресми түсiндiрме бередi; 

5) Конституцияның 47-бабының 1 және 2-тармақтарында көзделген реттерде қорытындылар бередi. 

2. Конституциялық Кеңес соттардың өтiнiштерiн Конституцияның 78-бабында белгiленген реттерде қарайды. 

ҚР Конституциялық Кеңесінің 03.07.00 ж. № 15/2; 13.12.01 ж. № 19/2 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 

73-бап

1. Конституциялық Кеңес Конституцияның 72-бабының 1-тармағының 1)-тармақшасында көрсетiлген мәселелер бойынша өтiнiш жасалған ретте, Президенттiң қызметiне кiрiсуi, Парламенттiң сайланған депутаттарын тiркеу не республикалық референдумның нәтижелерiн шығару тоқтатыла тұрады. 

2. Конституциялық Кеңес Конституцияның 72-бабының 1-тармағының 2) және 3)-тармақшаларында көрсетiлген мәселелер бойынша өтiнiш жасалған ретте, тиiстi актiлерге қол қою не оларды бекiту мерзiмiнiң өтуi тоқтатыла тұрады. 

3. Конституциялық Кеңес өтiнiштер түскен күннен бастап бiр ай iшiнде өз шешiмiн шығарады. Егер мәселенi кейiнге қалдыруға болмайтын болса, Республика Президентiнiң талабы бойынша бұл мерзiм он күнге дейiн қысқартылуы мүмкiн. 

4. Конституциялық Кеңестiң шешiмiне толығымен немесе бiр бөлiгiне Республика Президентi қарсылық бiлдiруi мүмкiн, бұл қарсылық Конституциялық Кеңес мүшелерi жалпы санының үштен екiсiнiң даусымен еңсерiледi. Президент қарсылығы еңсерiлмеген жағдайда, Конституциялық Кеңестiң шешiмi қабылданбады деп есептеледi.

74-бап

1. Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес емес деп танылған заңдар мен халықаралық шарттарға қол қойылмайды не, тиiсiнше, бекiтiлмейдi және күшiне енгiзiлмейдi. 

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

2. Конституциялық емес деп танылған, оның ішінде адамның және азаматтың Конституцияда баянды етілген құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтіреді деп танылған заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілердің күші жойылады және қолданылуға жатпайды. 

3. Конституциялық Кеңестiң шешiмдерi қабылданған күннен бастап күшiне енедi, Республиканың бүкiл аумағында жалпыға бiрдей мiндеттi, түпкiлiктi болып табылады және шағымдануға жатпайды. 

ҚР Конституциялық Кеңесінің 13.12.01 ж. № 19/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 

VII БӨЛIМ 

СОТТАР ЖӘНЕ СОТ ТӨРЕЛIГIҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 75-бап өзгертілді 

75-бап

1. Қазақстан Республикасында сот төрелiгiн тек сот қана жүзеге асырады. ҚР Конституциялық Кеңесінің 15.02.02 ж. № 1 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 

2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара)       2. Сот билiгi сотта iс жүргiзудiң азаматтық, қылмыстық және заңмен белгiленген өзге де нысандары арқылы жүзеге асырылады. Заңда көзделген жағдайларда қылмыстық сот iсiн жүргiзу алқабилердің қатысуымен жүзеге асырылады. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 3-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара) 

3. Заңмен құрылған Республиканың Жоғарғы Соты, Республиканың жергілікті және басқа да соттары Республиканың соттары болып табылады. 

4. Республиканың сот жүйесi Республика Конституциясымен және конституциялық заңмен белгiленедi. Қандай да бiр атаумен арнаулы және төтенше соттарды құруға жол берiлмейдi. ҚР Конституциялық Кеңесінің 2006.14.04. № 1 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 


76-бап

1. Сот билiгi Қазақстан Республикасының атынан жүзеге асырылады және өзiне азаматтар мен ұйымдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерiн қорғауды, Республиканың Конституциясының, заңдарының, өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнiң, халықаралық шарттарының орындалуын қамтамасыз етудi мақсат етiп қояды. 

2. Сот билiгi Республика Конституциясының, заңдарының, өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнiң, халықаралық шарттарының негiзiнде туындайтын барлық iстер мен дауларға қолданылады. 

3. Соттар шешiмдерiнiң үкiмдерi мен өзге де қаулыларының Республиканың бүкiл аумағында мiндеттi күшi болады. ҚР Конституциялық Кеңесінің 22.03.99 ж. № 7/2; 20.12.00 ж. № 21/2 қаулыларымен берілген түсініктемелерді қараңыз 


77-бап

1. Судья сот төрелiгiн iске асыру кезiнде тәуелсiз және Конституция мен заңға ғана бағынады. 

2. Сот төрелiгiн iске асыру жөнiндегi соттың қызметiне қандай да болсын араласуға жол берiлмейдi, және ол заң бойынша жауапкершiлiкке әкеп соғады. Нақты iстер бойынша судьялар есеп бермейдi. 

3. Заңды қолданған кезде судья төмендегi принциптердi басшылыққа алуға тиiс: 

1) адамның кiнәлi екендiгi заңды күшiне енген сот үкiмiмен танылғанша ол жасалған қылмысқа кiнәлi емес деп есептеледi; 

2) бiр құқық бұзушылық үшiн ешкiмдi де қайтадан қылмыстық немесе әкiмшiлiк жауапқа тартуға болмайды; 

3) өзiне заңмен көзделген соттылығын оның келiсiмiнсiз ешкiмнiң өзгертуiне болмайды; 

4) сотта әркiм өз сөзiн тыңдатуға құқылы; 

5) жауапкершiлiктi белгiлейтiн немесе күшейтетiн, азаматтарға жаңа мiндеттемелер жүктейтiн немесе олардың жағдайын нашарлататын заңдардың керi күшi болмайды. Егер құқық бұзушылық жасалғаннан кейiн ол үшiн жауапкершiлiк заңмен алынып тасталса немесе жеңiлдетiлсе, жаңа заң қолданылады; 

6) айыпталушы өзiнiң кiнәсiздiгiн дәлелдеуге мiндеттi емес; 

7) ешкiм өзiне-өзi, жұбайына (зайыбына) және заңмен белгiленген шектегi жақын туыстарына қарсы айғақ беруге мiндеттi емес. Дiни қызметшiлер өздерiне сенiп сырын ашқандарға қарсы куәгер болуға мiндеттi емес; 

8) адамның кiнәлi екендiгi жөнiндегi кез келген күдiк айыпталушының пайдасына қарастырылады; 

9) заңсыз тәсiлмен алынған айғақтардың заңды күшi болмайды. Ешкiм өзiнiң жеке мойындауы негiзiнде ғана сотталуға тиiс емес; 

10) Қылмыстық заңды ұқсастығына қарай қолдануға жол берiлмейдi. 

4. Конституциямен белгiленген сот төрелiгiнiң принциптерi Республиканың барлық соттары мен судьяларына ортақ және бiрыңғай болып табылады. ҚР Конституциялық Кеңесінің 10.03.99 ж. № 2/2; 20.12.00 ж. № 21/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 


78-бап

Соттардың Конституциямен баянды етiлген адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтiретiн заңдар мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлердi қолдануға хақысы жоқ. Егер сот қолданылуға тиiстi заң немесе өзге де нормативтiк құқықтық акт Конституциямен баянды етiлген адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтiредi деп тапса, iс жүргiзудi тоқтата тұруға және осы актiнi конституциялық емес деп тану туралы ұсыныспен Конституциялық Кеңеске жүгiнуге мiндеттi.

79-бап

1. Соттар тұрақты судьялардан тұрады, олардың тәуелсiздiгi Конституциямен және заңмен қорғалады. Судьяның өкiлеттiгi тек заңда белгiленген негiздер бойынша ғана тоқтатылуы немесе кiдiртiлуi мүмкiн. 

2. Судьяны тұтқынға алуға, күштеп әкелуге, оған сот тәртiбiмен белгiленетiн әкiмшiлiк жазалау шараларын қолдануға, қылмыс үстiнде ұсталған немесе ауыр қылмыс жасаған реттердi қоспағанда, Республика Жоғары Сот Кеңесiнiң қорытындысына негiзделген Қазақстан Республикасы Президентiнiң келiсiмiнсiз не Конституцияның 55-бабының 3)-тармақшасында белгiленген жағдайда, Сенаттың келiсiмiнсiз қылмыстық жауапқа тартуға болмайды. 

3. Республиканың жиырма бес жасқа толған, жоғары заң бiлiмi, заң мамандығы бойынша кемiнде екi жыл жұмыс стажы бар және бiлiктiлiк емтиханын тапсырған азаматтары судья бола алады. Республика соттарының судьяларына заң бойынша қосымша талаптар белгiленуi мүмкiн. 

4. Судьяның қызметi депутаттық мандатпен, оқытушылық, ғылыми немесе өзге шығармашылық қызметтердi қоспағанда, өзге де ақы төленетiн жұмысты атқарумен, кәсiпкерлiкпен айналысумен, коммерциялық ұйымның басшы органының немесе байқаушы кеңесiнiң құрамына кiрумен сыйыспайды.

80-бап

Соттарды қаржыландыру, судьяларды тұрғын үймен қамтамасыз ету республикалық бюджет қаражаты есебiнен жүргiзiледi және ол сот төрелiгiн толық әрi тәуелсiз жүзеге асыру мүмкiндiгiн қамтамасыз етуге тиiс.2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 81-бап өзгертілді (бұр. ред. қара) 

81-бап

Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты азаматтық, қылмыстық, жергілікті және басқа да соттарда қаралатын өзге де iстер жөнiндегi жоғары сот органы болып табылады, заңда көзделген iс жүргiзу нысандарында олардың қызметiн қадағалауды жүзеге асырады, сот практикасының мәселелерi бойынша түсiнiктемелер берiп отырады.

ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 82-бап өзгертілді; 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 82-бап жаңа редакцияда (бұр. ред. қара)

82-бап

1. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасын және судьяларын Жоғары Сот Кеңесінің кепілдемесіне негізделген Республика Президентінің ұсынуымен Сенат сайлайды.

2. Жергілікті және басқа да соттардың төрағалары мен судьяларын Жоғары Сот Кеңесінің кепілдемесі бойынша Республика Президенті қызметке тағайындайды.

3. Соттарда конституциялық заңға сәйкес сот алқалары құрылуы мүмкін. Сот алқалары төрағаларына өкілеттіктер беру тәртібі конституциялық заңмен белгіленеді.

4. Жоғары Сот Кеңесі Республика Президенті тағайындайтын Төрағадан және басқа да адамдардан құралады.

5. Жоғары Сот Кеңесінің мәртебесі және жұмысын ұйымдастыру заңмен белгіленеді. 

ҚР Конституциялық Кеңесінің 05.07.00 ж. № 11/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз


83-бап

1. Прокуратура мемлекет атынан Республиканың аумағында заңдардың, Қазақстан Республикасының Президентi жарлықтарының және өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң дәлме-дәл әрi бiркелкi қолданылуын, жедел-iздестiру қызметiнiң, анықтау мен тергеудiң, әкiмшiлiк және орындаушылық iс жүргiзудiң заңдылығын жоғары қадағалауды жүзеге асырады, заңдылықтың кез келген бұзылуын анықтау мен жою жөнiнде шаралар қолданады, сондай-ақ Республика Конституциясы мен заңдарына қайшы келетiн заңдар мен басқа да құқықтық актiлерге наразылық бiлдiредi. Прокуратура сотта мемлекет мүддесiн бiлдiредi, сондай-ақ заңмен белгiленген жағдайда, тәртiпте және шекте қылмыстық қуғындауды жүзеге асырады. 

2. Республика Прокуратурасы төменгi прокурорларды жоғары тұрған прокурорларға және Республика Бас Прокурорына бағындыра отырып, бiрыңғай орталықтандырылған жүйе құрайды. Ол өз өкiлеттiгiн басқа мемлекеттiк органдардан, лауазымды адамдардан тәуелсiз жүзеге асырады және Республика Президентiне ғана есеп бередi. 

3. Республиканың Бас Прокурорын өз өкiлеттiгi мерзiмi iшiнде тұтқынға алуға, күштеп әкелуге, оған сот тәртiбiмен әкiмшiлiк жазалау шараларын қолдануға, қылмыс үстiнде ұсталған немесе ауыр қылмыстар жасаған реттердi қоспағанда, Сенаттың келiсiмiнсiз қылмыстық жауапқа тартуға болмайды. Бас Прокурор өкiлеттiгiнiң мерзiмi бес жыл. 

4. Республика прокуратурасының құзыретi, ұйымдастырылуы мен қызмет тәртiбi заңмен белгiленедi. ҚР Конституциялық Кеңесінің 26.12.00 ж. № 23/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 


84-бап. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен алып тасталды (бұр. ред. қара) 


VIII БӨЛIМ 

ЖЕРГIЛIКТI МЕМЛЕКЕТТIК БАСҚАРУ ЖӘНЕ ӨЗIН-ӨЗI БАСҚАРУ


85-бап

Жергiлiктi мемлекеттiк басқаруды тиiстi аумақтағы iстiң жай-күйiне жауапты жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар жүзеге асырады.

86-бап

1. Жергiлiктi өкiлдi органдар - мәслихаттар тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық, бөлiнiстегi халықтың еркiн бiлдiредi және жалпымемлекеттiк мүдделердi ескере отырып, оны iске асыруға қажеттi шараларды белгiлейдi, олардың жүзеге асырылуын бақылайды. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара) 

2. Мәслихаттарды жалпыға бiрдей, тең, төте сайлау құқығы негiзiнде жасырын дауыс беру арқылы бес жыл мерзiмге халық сайлайды. 

3. Қазақстан Республикасының жиырма жасқа толған азаматы мәслихат депутаты болып сайлана алады. Республика азаматы бiр мәслихаттың ғана депутаты бола алады. 

4. Мәслихаттардың қарауына мыналар жатады: 

1) аумақты дамыту жоспарларын, экономикалық және әлеуметтiк бағдарламаларын, жергiлiктi бюджеттi және олардың атқарылуы туралы есептердi бекiту; 

2) өздерiнiң қарауына жатқызылған жергiлiктi әкiмшiлiк-аумақтық құрылыс мәселелерiн шешу; 

3) заңмен мәслихат құзыретiне жатқызылған мәселелер бойынша жергiлiктi атқарушы органдар басшыларының есептерiн қарау; 

4) мәслихаттың тұрақты комиссияларын және өзге де жұмыс органдарын құру, олардың қызметi туралы есептердi тыңдау, мәслихат жұмысын ұйымдастыруға байланысты өзге де мәселелердi шешу; 

5) Республика заңдарына сәйкес азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерiн қамтамасыз ету жөнiндегi өзге де өкiлеттiктердi жүзеге асыру. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 5-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

5. Мәслихаттың өкілеттігін мерзімінен бұрын Республика Президенті тоқтатады, сондай-ақ мәслихат өзін-өзі тарату туралы шешім қабылдаған ретте де оның өкілеттігі мерзімінен бұрын тоқтатылады. 

6. Мәслихаттардың құзыретi, ұйымдастырылуы мен қызмет тәртiбi, олардың депутаттарының құқықтық жағдайы заңмен белгiленедi.ҚР 07.10.98 ж № 284-1 Заңымен 87-бап өзгертілді 

87-бап

1. Жергiлiктi атқарушы органдар Қазақстан Республикасының атқарушы органдарының бiрыңғай жүйесiне кiредi, тиiстi аумақтың мүддесi мен даму қажеттiлiгiн ұштастыра отырып, атқарушы билiктiң жалпы мемлекеттiк саясатын жүргiзудi қамтамасыз етедi. 

2. Жергiлiктi атқарушы органдардың қарауына мыналар жатады: 

1) аумақты дамыту жоспарларын, экономикалық және әлеуметтiк бағдарламаларын, жергiлiктi бюджеттi әзiрлеу және олардың атқарылуын қамтамасыз ету; 

2) коммуналдық меншiктi басқару; 

3) жергiлiктi атқарушы органдардың басшыларын қызметке тағайындау және қызметтен босату, жергiлiктi атқарушы органдардың жұмысын ұйымдастыруға байланысты өзге де мәселелердi шешу; 

4) жергiлiктi мемлекеттiк басқару мүддесiне сай Республика заңдарымен жергiлiктi атқарушы органдарға жүктелетiн өзге де өкiлеттiктердi жүзеге асыру; 

3. Жергiлiктi атқарушы органды Республика Президентi мен Үкiметiнiң өкiлi болып табылатын тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстiң әкiмi басқарады.2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 4-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

4. Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың әкімдерін қызметке тиісінше облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың мәслихаттарының келісімімен Республика Президенті тағайындайды. Өзге әкімшілік-аумақтық бөліністердің әкімдері қызметке Қазақстан Республикасының Президенті айқындаған тәртіппен тағайындалады немесе сайланады. Республика Президенті өзінің ұйғаруы бойынша әкімдерді қызметтерінен босатуға хақылы.2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 5-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

5. Мәслихат депутаттарының жалпы санының кемінде бестен бірінің бастамасы бойынша әкімге сенімсіздік білдіру туралы мәселе қойылуы мүмкін. Бұл жағдайда мәслихат өз депутаттарының жалпы санының көпшілік даусымен әкімге сенімсіздік білдіруге және оны қызметінен босату жөнінде тиісінше Республика Президентінің не жоғары тұран әкімнің алдына мәселе қоюға хақылы. Облыстар, республикалық маңызы бар қалалар және астана әкімдерінің өкілеттігі жаңадан сайланған Республика Президенті қызметіне кіріскен кезде тоқтатылады. 

6. Жергiлiктi атқарушы органдардың құзыретi ұйымдастырылуы және олардың қызмет тәртiбi заңмен белгiленедi.

88-бап

1. Мәслихаттар өз құзыретiндегi мәселелер бойынша шешiмдер, ал әкiмдер - тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстiң аумағында орындалуға мiндеттi шешiмдер мен өкiмдер қабылдайды. 

2. Мәслихаттардың жергiлiктi бюджет кiрiсiн қысқартуды немесе жергiлiктi бюджет шығысын ұлғайтуды көздейтiн шешiмдерiнiң жобалары әкiмнiң оң қорытындысы болған кезде ғана қарауға енгiзiлуi мүмкiн. 

3. Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарына сәйкес келмейтiн мәслихат шешiмдерiнiң күшi сот тәртiбiмен жойылуы мүмкiн. 

4. Әкiмдердiң шешiмдерi мен өкiмдерiнiң күшiн тиiсiнше Қазақстан Республикасының Президентi, Үкiметi не жоғары тұрған әкiм жоюы мүмкiн, сондай-ақ олардың күшi сот тәртiбiмен жойылуы мүмкiн. ҚР Конституциялық Кеңесінің 31.05.00 ж. № 3/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 


89-бап

1. Қазақстан Республикасында жергiлiктi маңызы бар мәселелердi тұрғын халықтың өзi шешуiн қамтамасыз ететiн жергiлiктi өзiн-өзi басқару танылады. 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 2-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

2. Жергілікті өзін-өзі басқаруды тұрғын халық тікелей жүзеге асырады, сондай-ақ ол мәслихаттар және халық топтары жинақы тұратын аумақтарды қамтитын жергілікті қоғамдастықтардағы басқа да жергілікті өзін-өзі басқару органдары арқылы жүзеге асырылады.

Жергілікті өзін-өзі басқару органдарына мемлекеттік функцияларды жүзеге асыру заңға сәйкес берілуі мүмкін.2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 3-тармақ жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) 

3. Қазақстанда жергілікті өзін-өзі басқаруды ұйымдастыру мен олардың қызметі заңмен реттеледі. 

4. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының дербестiгiне олардың заңмен белгiленген өкiлеттiгi шегiнде кепiлдiк берiледi.

IX БӨЛIМ 

ҚОРЫТЫНДЫ ЖӘНЕ ӨТПЕЛI ЕРЕЖЕЛЕР

90-бап

1. Республикалық референдумда қабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясы референдум нәтижелерi ресми түрде жарияланған күннен бастап күшiне енедi, сол мезгiлден бастап бұрынғы қабылданған Қазақстан Республикасы Конституциясының күшi жойылады. 

2. Республикалық референдумда Конституция қабылданған күн мемлекеттiк мереке - Қазақстан Республикасының Конституциясы Күнi деп жарияланады.ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 91-бап өзгертілді 

91-бап2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 1-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара) 

1. Қазақстан Республикасының Конституциясына Республика Президентiнiң өз бастамасымен, Парламенттiң немесе Үкiметтiң ұсынысымен қабылданған шешiмi бойынша өткiзiлетiн республикалық референдум өзгертулер мен толықтырулар енгiзуi мүмкiн. Егер Президент оны Парламенттiң қарауына беру қажет деп ұйғарса, Конституцияға енгiзiлетiн өзгертулер мен толықтырулар жобасы республикалық референдумға шығарылмайды. Мұндай жағдайда Парламенттiң шешiмi Конституцияда белгiленген тәртiппен қабылданады. Егер Республика Президентi Конституцияға өзгерiстер мен толықтыруларды республикалық референдумға шығару туралы Парламенттiң ұсынысын қабылдамай тастаса, онда Парламент Палаталарының әрқайсысының депутаттары жалпы санының кемiнде бестен төртiнiң көпшiлiк даусымен Парламент осы өзгерiстер мен толықтыруларды Конституцияға енгiзу туралы заң қабылдауға хақылы. Мұндай жағдайда Республика Президентi осы заңға қол қояды немесе оны республикалық референдумға шығарады, егер республикалық референдумға қатысуға құқығы бар Республика азаматтарының жартысынан астамы дауыс беруге қатысса, ол өткiзiлдi деп есептеледi. Республикалық референдумға шығарылған Конституцияға өзгерістер мен толықтырулар, егер олар үшін облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың кемінде үштен екісінде дауыс беруге қатысқан азаматтардың жартысынан астамы жақтап дауыс берсе, қабылданды деп есептеледі. 

2. Конституцияда белгiленген мемлекеттiң бiртұтастығын және аумақтық тұтастығын, Республиканы басқару нысанын өзгертуге болмайды. ҚР Конституциялық Кеңесінің 04.12.99 ж. № 13/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 


92-бап

1. Конституциялық заңдар Конституция күшiне енген күннен бастап бiр жыл iшiнде қабылдануға тиiс. Егер Конституцияда конституциялық деп аталған заңдар немесе заң күшi бар актiлер ол күшiне енген кезде қабылданып қойған болса, онда олар Конституцияға сәйкес келтiрiледi де, Қазақстан Республикасының конституциялық заңдары деп есептеледi. 

2. Конституцияда аталған өзге заңдар Парламент белгiлейтiн тәртiп пен мерзiмде, бiрақ Конституция күшiне енген күннен бастап екi жылдан кешiктiрiлмей қабылдануға тиiс. 

3. Республика Президентiнiң өзiне берiлген қосымша өкiлеттiктi жүзеге асыру мерзiмi iшiнде «Қазақстан Республикасының Президентi мен жергiлiктi әкiмдерге уақытша қосымша өкiлеттiк беру туралы» 1993 жылғы 10 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес шыққан және заң күшi бар Жарлықтары Республика заңдарын өзгерту, толықтыру немесе күшiн жою үшiн көзделген тәртiппен ғана өзгертiлуi, толықтырылуы немесе күшiн жоюы мүмкiн. 1993 жылғы 28 қаңтарда қабылданған Қазақстан Республикасы Конституциясының 64-бабының 12-15, 18 және 20 тармақтарымен көзделген мәселелер бойынша өзiне берiлген қосымша өкiлеттiктi жүзеге асыру мерзiмi iшiнде шыққан Республика Президентiнiң Жарлықтары Республика Парламентiнiң бекiтуiне жатпайды. 4. Конституция күшiне енген кезде қолданылып жүрген Қазақстан Республикасының заңдары оған қайшы келмейтiн бөлiгiнде қолданылады және Конституция қабылданған күннен бастап екi жыл iшiнде оған сәйкес келтiрiлуге тиiс. ҚР Конституциялық Кеңесінің 15.06.00 ж. № 8/2 қаулысымен берілген түсініктемені қараңыз 

93-бап

Конституцияның 7-бабын жүзеге асыру мақсатында Үкiмет, жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар арнаулы заңға сәйкес Қазақстан Республикасының барлық азаматтары мемлекеттiк тiлдi еркiн әрi тегiн меңгеруi үшiн қажеттi ұйымдастырушылық, материалдық және техникалық жағдайдың бәрiн жасауға мiндеттi.ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 94-бап өзгертілді

94-бап

1. Конституция күшiне енген кезде қолданылып жүрген Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сайланған Қазақстан Республикасының Президентi Конституция белгiлеген Қазақстан Республикасы Президентiнiң өкiлеттiктерiне ие болады және оларды 1995 жылғы 29 сәуiрде республикалық референдумда қабылданған шешiм бойынша белгiленген мерзiм iшiнде жүзеге асырады. Қазақстан Республикасы Президентiнiң келiсiмiмен Республика Президентi өкiлеттiгiнiң қазiргi мерзiмi Республика Парламентi Палаталарының бiрлескен отырысында Палаталардың әрқайсысының депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен қабылданған Республика Парламентiнiң қаулысымен қысқартылуы мүмкiн. Мұндай жағдайда Парламент Мәжiлiсi бiр ай iшiнде Қазақстан Республикасы Президентiнiң сайлауын тағайындайды. Осы сайлаудың қорытындылары бойынша сайланған Республика Президентi сайлау қорытындылары жарияланған күннен бастап бiр ай iшiнде ант бередi және жетi жылдан кейiн желтоқсанның бiрiншi жексенбiсiнде өткiзiлуге тиiс кезектi Президент сайлауында сайланған Республика Президентi қызметiне кiрiскенге дейiн өз өкiлеттiгiн жүзеге асырады. 

2. Конституция күшiне енген кезде қолданылып жүрген Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сайланған Қазақстан Республикасының Вице-Президентi өзi сайланған мерзiм аяқталғанға дейiн өкiлеттiгiн сақтайды.2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен 94-1-баппен толықтырылды 

94-1-бап


Конституцияның 41-бабы 1-тармағының Республика Президентінің өкілеттік мерзімін белгілейтін ережесі 2005 жылғы 4 желтоқсандағы сайлауда сайланған Республика Президентінің жеті жылдық өкілеттік мерзімінің аяқталуына байланысты өткізілетін президенттік сайлау қорытындысы бойынша Республика Президенті болып сайланған адамға қолданылатын болады.  

ҚР 07.10.98 ж. № 284-1 Заңымен 95-бап өзгертілді 

95-бап

1. Бiрiншi сайланған Сенат депутаттарының жартысы төрт жыл мерзiмге, депутаттардың екiншi жартысы екi жыл мерзiмге конституциялық заңмен белгiленген тәртiппен сайланады. 

2. Қазақстан Республикасы Конституциясының Парламент Мәжiлiсi депутаттарын партиялық тiзiмдер негiзiнде сайлау туралы ережелерi екiншi шақырылатын Парламент Мәжiлiсi депутаттарын сайлаудан бастап қолданылады. 96-бап

Конституция күшiне енген күннен бастап Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетi онда белгiленген Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң құқықтарына, мiндеттерi мен жауапкершiлiгiне ие болады.97-бапҚазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесiнiң бiрiншi құрамы былайша құрылады: Республика Президентi, Парламент Сенатының Төрағасы мен Парламент Мәжiлiсiнiң Төрағасы Конституциялық Кеңестiң мүшелерiнен бiр бiрден үш жыл мерзiмге, ал Конституциялық Кеңестiң мүшелерiнен бiр бiрден алты жыл мерзiмге тағайындайды, Конституциялық Кеңестiң Төрағасын Республика Президентi алты жыл мерзiмге тағайындайды.

98-бап1. Конституцияда көзделген сот төрелiгi мен тергеу органдары тиiстi заңдарда көзделген тәртiп пен мерзiмде құрылады. Олар құрылғанға дейiн жұмыс iстеп тұрған сот төрелiгi мен тергеу органдары өз өкiлеттiктерiн сақтайды. 

2. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотының және Жоғары Төрелiк Сотының, жергiлiктi соттардың судьялары Конституцияда көзделген соттар құрылғанға дейiн өз өкiлеттiктерiн сақтайды. Судьялардың бос орындары Конституцияда белгiленген тәртiппен толықтырылады.


]]> school128 Mon, 02 Nov 2020 11:28:28 +0600 МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТТЕР http://128.shymkent-mektebi.kz/o-detskom-sade/normativtk-zhattar/29-memlekettk-yzmetter.html http://128.shymkent-mektebi.kz/o-detskom-sade/normativtk-zhattar/29-memlekettk-yzmetter.html Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралыттт

Қазақстан Республикасының 2013 жылғы 15 сәуірдегі № 88-V Заңы

1-тарау. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

      РҚАО-ның ескертпесі!
       1-бапқа өзгеріс енгізу көзделген - ҚР 24.11.2015 № 419-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

      1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар

      Осы Заңда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
       1) ақпараттандыру саласындағы уәкілетті орган – ақпараттандыру және «электрондық үкімет» саласындағы басшылықты жүзеге асыратын орталық мемлекеттік орган;
       2) «бір терезе» қағидаты – мемлекеттік қызметті орталықтандырып көрсетудің мемлекеттік қызметтер көрсету кезінде көрсетілетін қызметті алушының құжаттарды жинау мен дайындауға барынша аз қатысуын және оның көрсетілетін қызметті берушілермен тікелей байланысын шектеуді көздейтін нысаны;
       3) көрсетілетін қызметті алушы – орталық мемлекеттік органдарды, Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелерін, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарын, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдерін қоспағанда, жеке және заңды тұлғалар;
       4) көрсетілетін қызметті беруші – Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсететін орталық мемлекеттік органдар, Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелері, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері, сондай-ақ жеке және заңды тұлғалар;
       5) мемлекеттік көрсетілетін қызмет – көрсетілетін қызметті алушылардың өтініші бойынша жеке тәртіппен жүзеге асырылатын және олардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін іске асыруға, оларға тиісті материалдық немесе материалдық емес игіліктер беруге бағытталған жекелеген мемлекеттік функцияларды іске асыру нысандарының бірі;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       6) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       6) мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті – мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартын сақтау жөніндегі талаптарды белгілейтін және көрсетілетін қызметті берушілер қызметінің тәртібін, оның ішінде мемлекеттік қызметтер көрсету процесінде өзге де көрсетілетін қызметті берушілермен, халыққа қызмет көрсету орталықтарымен өзара іс-қимыл, сондай-ақ ақпараттық жүйелерді пайдалану тәртібін айқындайтын нормативтік құқықтық акт;
       7) мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарты – мемлекеттік қызмет көрсетуге қойылатын талаптарды белгілейтін, сондай-ақ мемлекеттік қызмет көрсету процесінің, нысанының сипаттамаларын, мазмұнын және нәтижесін қамтитын нормативтік құқықтық акт;
       8) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізілімі – мемлекеттік көрсетілетін қызметтердің сыныпталған тізбесі;
       9) Мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі бірыңғай байланыс орталығы – көрсетілетін қызметті алушыларға мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері бойынша ақпарат ұсыну жөніндегі жұмысты қамтамасыз ететін ақпараттық-анықтамалық қызмет;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       10) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       10) мемлекеттік қызметтер көрсету мониторингінің ақпараттық жүйесі – мемлекеттік қызметтер көрсету, оның ішінде халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы көрсету процесін автоматтандыруға және мониторингілеуге арналған ақпараттық жүйе;
       11) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасының қоғамдық мониторингі – жеке тұлғалардың, коммерциялық емес ұйымдардың мемлекеттік қызметтер көрсету сапасының деңгейі туралы ақпаратты жинау, талдау және ұсынымдарды тұжырымдау жөніндегі қызметі;
       12) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау – көрсетілетін қызметті алушыларды орталық мемлекеттік органдар, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері көрсететін қолжетімді және сапалы мемлекеттік көрсетілетін қызметтермен қамтамасыз ету бойынша шаралардың тиімділігін айқындау жөніндегі қызмет;
       13) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын мемлекеттік бақылау – орталық мемлекеттік органдардың, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарының, қаладағы аудандар, аудандық маңызы бар қалалар, кенттер, ауылдар, ауылдық округтер әкімдерінің, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсететін жеке және заңды тұлғалардың Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы заңнамасын сақтауын тексеру және оған мониторинг жүргізу жөніндегі қызмет;
       14) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті орган – өз құзыреті шегінде мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі қызметті жүзеге асыратын орталық мемлекеттік орган;
       15) мемлекеттік қызмет көрсету процесін автоматтандыру – электрондық нысанда мемлекеттік қызмет көрсетуді қамтамасыз ету үшін көрсетілетін қызметті берушінің әкімшілік процестерін түрлендіру рәсімі;
       16) мемлекеттік қызмет көрсету процесін оңтайландыру – мемлекеттік қызмет көрсету процесін оңайлатуға, мемлекеттік қызмет көрсету мерзімін, көрсетілетін қызметті алушылар ұсынатын құжаттардың тізбесін, сондай-ақ оны көрсету процесінің буындарын қысқартуға, оның ішінде автоматтандыру арқылы қысқартуға бағытталған іс-шара;
       17) мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы уәкілетті орган – мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы басшылықты және салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын орталық мемлекеттік орган;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       18) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       18) халыққа қызмет көрсету орталығы – Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес «бір терезе» қағидаты бойынша мемлекеттік қызметтер көрсетуге өтініштер қабылдау және олардың нәтижелерін көрсетілетін қызметті алушыға беру жөніндегі жұмысты ұйымдастыруды жүзеге асыратын, сондай-ақ ақпараттық жүйелерден мәліметтер алу арқылы электрондық нысанда мемлекеттік қызметтер көрсетуді қамтамасыз ететін заңды тұлға;
       19) «электрондық үкіметтің» веб-порталы – нормативтік құқықтық базаны қоса алғанда, бүкіл шоғырландырылған үкіметтік ақпаратқа және электрондық нысанда көрсетілетін мемлекеттік қызметтерге қол жеткізудің бірыңғай терезесі болатын ақпараттық жүйе.
       Ескерту. 1-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 23.11.2015 № 417-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

       2-бап. Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметтер
              көрсету саласындағы заңнамасы

      1. Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді, осы Заңнан және Қазақстан Республикасыныңөзге денормативтікқұқықтықактілерінен тұрады.
       2. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңда қамтылғаннан өзгеше қағидалар белгіленсе, онда халықаралық шарттың қағидалары қолданылады.

      3-бап. Мемлекеттік қызметтер көрсетудің негізгі
              қағидаттары

      Мемлекеттік қызметтер мынадай негізгі қағидаттар негізінде көрсетіледі:
       көрсетілетін қызметті алушылардың тегiне, әлеуметтiк, лауазымдық және мүлiктiк жағдайына, жынысына, нәсiлiне, ұлтына, тiлiне, дiнге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жерiне байланысты немесе кез келген өзге жағдаяттар бойынша қандай да бір кемсітушіліксіз теңдей қол жеткізуі;
       мемлекеттік қызметтер көрсету кезінде төрешілдік пен сөзбұйдалық көріністеріне жол бермеу;
       мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы есеп берушілік және ашықтық;
       мемлекеттік көрсетілетін қызметтердің сапасы мен қолжетімділігі;
       мемлекеттік қызметтер көрсету процесін үнемі жетілдіру;
       мемлекеттік қызметтер көрсету кезіндегі үнемділік және тиімділік.

      4-бап. Көрсетілетін қызметті алушылардың құқықтары

      1. Көрсетілетін қызметті алушылардың:
       1) мемлекеттік көрсетілетін қызмет туралы толық және анық ақпарат алуға;
       2) мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына сәйкес мемлекеттік көрсетілетін қызметті алуға;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       3) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       3) орталық мемлекеттік органның, облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының, қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімінің, сондай-ақ көрсетілетін қызметті берушінің және (немесе) олардың лауазымды адамдарының, халыққа қызмет көрсету орталықтарының және (немесе) олардың қызметкерлерінің мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері бойынша шешімдеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) Қазақстан Республикасының заңнамалықактілерінде белгіленген тәртіппен шағымдануға;
       4) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік көрсетілетін қызметті қағаз және (немесе) электрондық нысанда алуға;
       5) осы Заңның 15-бабында көзделген тәртіппен мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарының жобаларын жария талқылауларға қатысуға;
       6) мемлекеттік қызметтер көрсету саласында бұзылған құқықтарды, бостандықтар мен заңды мүдделерді қорғау туралы талап арызбен сотқа жүгінуге құқығы бар.
       2. Егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, шетелдіктер, азаматтығы жоқ адамдар және шетелдік заңды тұлғалар мемлекеттік көрсетілетін қызметтерді Қазақстан Республикасының азаматтарымен және заңды тұлғаларымен тең жағдайда алады.

      5-бап. Көрсетілетін қызметті берушілердің құқықтары мен
              міндеттері

      1. Көрсетілетін қызметті берушілердің:
       1) орталық мемлекеттік органдарға, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарына, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдеріне мемлекеттік қызметтер көрсетуге қажетті ақпарат үшін сұрау салумен жүгінуге;
       2) Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жағдайларда және негіздер бойынша мемлекеттік қызметтер көрсетуден бас тартуға құқығы бар.
       2. Көрсетілетін қызметті берушілер:
       1) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттары мен регламенттеріне сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсетуге;
       2) мүмкіндігі шектеулі адамдардың мемлекеттік көрсетілетін қызметтерді алуы кезінде оларға қажетті жағдайлар жасауға;
       3) көрсетілетін қызметті алушыларға мемлекеттік қызметтер көрсету тәртібі туралы қолжетімді нысанда толық және анық ақпарат ұсынуға;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       4) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       4) орталық мемлекеттік органдарға, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарына, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдеріне, өзге де көрсетілетін қызметті берушілерге, халыққа қызмет көрсету орталықтарына Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызметтерді көрсету, оның ішінде ақпараттық жүйелерді интеграциялау арқылы көрсету үшін қажетті құжаттар мен ақпаратты ұсынуға;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       5) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       5) мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартында белгіленген мемлекеттік қызмет көрсету мерзімі өткенге дейін бір тәуліктен кешіктірмей халыққа қызмет көрсету орталығы арқылы көрсетілетін мемлекеттік қызмет нәтижесін халыққа қызмет көрсету орталығына жіберуге;
       6) мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы қызметкерлердің біліктілігін арттыруға;
       7) көрсетілетін қызметті алушылардың шағымдарын осы Заңда белгіленген мерзімдерде қарауға және оларды қарау нәтижелері туралы хабардар етуге;
       8) көрсетілетін қызметті алушылардың сұрау салуы бойынша мемлекеттік көрсетілетін қызметтің орындалу сатысы туралы хабардар етуге;
       9) көрсетілетін қызметті алушылардың бұзылған құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қалпына келтіруге бағытталған шараларды қолдануға;
       10) мемлекеттік қызметтер көрсету үшін қажетті мәліметтерді қамтитын ақпараттық жүйелердің іркіліссіз жұмыс істеуін қамтамасыз етуге;
       11) мемлекеттік қызмет көрсету сатысы туралы деректерді мемлекеттік қызметтер көрсету мониторингінің ақпараттық жүйесіне ақпараттандыру саласындағы уәкілетті орган белгілеген тәртіппен енгізуді қамтамасыз етуге;
       12) егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, мемлекеттік қызметтер көрсету кезінде ақпараттық жүйелерде қамтылған, заңмен қорғалатын құпияны құрайтын мәліметтерді пайдалануға көрсетілетін қызметті алушының жазбаша келісімін алуға міндетті.
       РҚАО-ның ескертпесі!
       2-тармақтың екінші бөлігі жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       Көрсетілетін қызметті алушылардан ақпараттық жүйелерден алынуы мүмкін құжаттарды талап етуге жол берілмейді.

2-тарау. МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТТЕР КӨРСЕТУ САЛАСЫНДАҒЫ
 МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ

      6-бап. Қазақстан Республикасы Үкіметінің мемлекеттік
              қызметтер көрсету саласындағы құзыреті

      Қазақстан Республикасының Үкіметі:
       1) мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарын әзірлейді және олардың жүзеге асырылуын ұйымдастырады;
       2) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізілімін бекітеді;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       6-бапты 2-1) тармақшамен толықтыру көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       3) - 9) алып тасталды - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi);
       10) Қазақстан Республикасының Конституциясымен, осы Заңымен, өзге де заңдарымен және Қазақстан Республикасы Президентінің актілерімен өзіне жүктелген өзге де функцияларды орындайды.
       Ескерту. 6-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi).

      7-бап. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және
             бақылау жөніндегі уәкілетті органның құзыреті

      Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті орган:
       1) өз құзыреті шегінде мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы мемлекеттік саясаттың іске асырылуын қамтамасыз етеді;
       2) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын мемлекеттік бақылауды жүзеге асырады;
       3) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын мемлекеттік бақылау қағидаларын әзірлейді және бекітеді;
       4) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын ішкі бақылау нәтижелері туралы ақпарат сұратады;
       5) ақпараттандыру саласындағы уәкілетті органмен келісу бойынша мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау әдістемесін әзірлейді және бекітеді;
       6) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасына қоғамдық мониторинг жүргізу жөніндегі мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты қалыптастыруды және іске асыруды жүзеге асырады;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       7) тармақшаны алып тастау көзделген - ҚР 02.11.2015 № 384-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       7) жеке тұлғалармен, коммерциялық емес ұйымдармен мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері бойынша өзара іс-қимыл және ынтымақтастық жөніндегі қоғамдық кеңестерді құрады;
       8) жеке тұлғаларға және коммерциялық емес ұйымдарға мемлекеттік қызметтер көрсету сапасына қоғамдық мониторинг жүргізу жөнінде ақпараттық, консультациялық, әдістемелік қолдау көрсетеді;
       9) осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің актілерінде көзделген өзге де функцияларды жүзеге асырады.
       Ескерту. 7-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 23.11.2015 № 417-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      8-бап. Мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы уәкілетті
             органның құзыреті

      Мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы уәкілетті орган:
       1) мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы мемлекеттік саясаттың іске асырылуын қамтамасыз етеді;
       2) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізілімін жүргізу қағидаларын әзірлейді және бекітеді;
       3) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізілімін әзірлеуді және жүргізуді жүзеге асырады;
       4) ақпараттандыру саласындағы уәкілетті органмен келісу бойынша мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттары мен регламенттерін әзірлеу жөніндегі қағидаларды әзірлейді және бекітеді;
       5) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарының жобаларын келісуді жүзеге асырады;
       6) орталық мемлекеттік органдардың, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың жергілікті атқарушы органдарының мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын және (немесе) регламенттерін әзірлеу жөніндегі қызметіне мониторинг жүргізеді;
       7) мемлекеттік көрсетілетін қызметтің құнын айқындау әдістемесін әзірлейді және бекітеді;
       8) орталық мемлекеттік органдардың, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарының, қаладағы аудандар, аудандық маңызы бар қалалар, кенттер, ауылдар, ауылдық округтер әкімдерінің мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі қызметі есебінің қалыптастырылу тәртібін, ұсынылу мерзімдерін және үлгі нысанын әзірлеп, бекітеді;
       9) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын жетілдіру жөнінде ұсыныстар әзірлейді;
       10) осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.
       Ескерту. 8-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi).

      РҚАО-ның ескертпесі!
       9-бапқа өзгеріс енгізу көзделген - ҚР 24.11.2015 № 419-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

      9-бап. Ақпараттандыру саласындағы уәкілетті органның
              құзыреті

      Ақпараттандыру саласындағы уәкілетті орган:
       1) өз құзыреті шегінде мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы мемлекеттік саясаттың іске асырылуын қамтамасыз етеді;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       2) тармақшаны алып тастау көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       2) халыққа қызмет көрсету орталықтары қызметінің қағидаларын әзірлейді және бекітеді;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       3) тармақшаны алып тастау көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       3) халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы көрсетуге жататын мемлекеттік көрсетілетін қызметтерді іріктеу қағидаларын әзірлейді және бекітеді;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       4) тармақшаны алып тастау көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       4) халыққа қызмет көрсету орталықтарының қызметін ұйымдастыруды жүзеге асырады;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       5) тармақшаны алып тастау көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       5) халыққа қызмет көрсету орталықтарының қызметін және олардың көрсетілетін қызметті берушілермен өзара іс-қимылын үйлестіреді;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       6) тармақшаны алып тастау көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       6) халыққа қызмет көрсету орталықтарының қызметін әдіснамалық қамтамасыз етуді жүзеге асырады;
       7) оңтайландыруға және автоматтандыруға жататын мемлекеттік көрсетілетін қызметтердің тізбесін және оларды электрондық нысанға көшіру мерзімдерін әзірлейді және бекітеді;
       8) Мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі бірыңғай байланыс орталығының жұмысын ұйымдастырады және үйлестіреді;
       8-1) бір өтініштің негізінде электрондық нысанда көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің тізбесін бекітеді;
       9) Мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі бірыңғай байланыс орталығы қызметінің қағидаларын әзірлейді және бекітеді;
       10) Мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі бірыңғай байланыс орталығының орталық мемлекеттік органдармен, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарымен, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдерімен, сондай-ақ көрсетілетін қызметті берушілермен өзара іс-қимыл қағидаларын әзірлейді және бекітеді;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       11) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       11) мемлекеттік қызметтер көрсетудің электрондық нысанын және (немесе) халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы мемлекеттік қызметтер көрсетуді көздейтін мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарының жобаларын келісуді жүзеге асырады;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       12) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       12) электрондық нысанда және (немесе) халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы көрсетілетін мемлекеттік қызметтер стандарттарын жетілдіру жөнінде ұсыныстар әзірлейді;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       9-бапты 12-1) және 12-2) тармақшалармен толықтыру көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       13) мемлекеттік көрсетілетін қызметтерді оңтайландыру және автоматтандыру қағидаларын әзірлейді және бекітеді;
       14) осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.
       Ескерту. 9-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi).

      РҚАО-ның ескертпесі!
       2-тарауды 9-1-баппен толықтыру көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

      РҚАО-ның ескертпесі!
       10-бапқа өзгеріс енгізу көзделген - ҚР 24.11.2015 № 419-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

      10-бап. Орталық мемлекеттік органдардың құзыреті

      Орталық мемлекеттік органдар:
       1) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын әзірлейді және бекітеді;
       2) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер регламенттерін әзірлейді және бекітеді;
       3) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын арттыруды қамтамасыз етеді;
       4) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттары мен регламенттерінің қолжетімділігін қамтамасыз етеді;
       5) көрсетілетін қызметті алушылардың мемлекеттік қызметтер көрсету тәртібі туралы хабардар болуын қамтамасыз етеді;
       6) көрсетілетін қызметті алушылардың мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері бойынша өтініштерін қарайды;
       7) көрсетілетін қызметті алушылардың бұзылған құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қалпына келтіруге бағытталған шараларды қолданады;
       8) мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы қызметкерлердің біліктілігін арттыруды қамтамасыз етеді;
       9) ақпараттандыру саласындағы уәкілетті органмен келісу бойынша Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсету процестерін оңтайландыру және автоматтандыру жөнінде шаралар қолданады;
       10) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті органға мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалауды жүргізу үшін ақпараттың, сондай-ақ мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын ішкі бақылау нәтижелері бойынша ақпараттың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен және мерзімдерде ұсынылуын қамтамасыз етеді;
       11) ақпараттандыру саласындағы уәкілетті органға электрондық нысанда көрсетілетін мемлекеттік қызметтер сапасын бағалауды жүргізу үшін ақпараттың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен және мерзімдерде ұсынылуын қамтамасыз етеді;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       12) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       12) егер Қазақстан Республикасының заңнамасында өзгеше көзделмесе, халыққа қызмет көрсету орталықтарына мемлекеттік қызметтер көрсету үшін қажетті мәліметтерді қамтитын ақпараттық жүйелерге қолжетімділікті ұсынады;
       13) Мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі бірыңғай байланыс орталығына мемлекеттік қызметтер көрсету тәртібі туралы ақпарат ұсынады;
       14) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын ішкі бақылауды жүргізеді;
       15) көрсетілетін қызметті берушілердің мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын сақтауын қамтамасыз етеді;
       16) осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.
       Ескерту. 10-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi).

      РҚАО-ның ескертпесі!
       11-бапқа өзгеріс енгізу көзделген - ҚР 24.11.2015 № 419-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

      11-бап. Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың,
               астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар
               қалалардың жергілікті атқарушы органдарының,
               қаладағы аудандар, аудандық маңызы бар қалалар,
               кенттер, ауылдар, ауылдық округтер әкімдерінің
               құзыреті

      Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері:
       1) тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің аумағында мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын арттыруды қамтамасыз етеді;
       2) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттары мен регламенттерінің қолжетімділігін қамтамасыз етеді;
       3) көрсетілетін қызметті алушылардың мемлекеттік қызметтер көрсету тәртібі туралы хабардар болуын қамтамасыз етеді;
       4) көрсетілетін қызметті алушылардың мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері бойынша өтініштерін қарайды;
       5) көрсетілетін қызметті алушылардың бұзылған құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қалпына келтіруге бағытталған шараларды қолданады;
       6) мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы қызметкерлердің біліктілігін арттыруды қамтамасыз етеді;
       7) ақпараттандыру саласындағы уәкілетті органмен келісу бойынша Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсету процестерін оңтайландыру және автоматтандыру жөнінде шаралар қолданады;
       8) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті органға мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалауды жүргізу үшін ақпараттың, сондай-ақ мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын ішкі бақылау нәтижелері бойынша ақпараттың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен және мерзімдерде ұсынылуын қамтамасыз етеді;
       9) ақпараттандыру саласындағы уәкілетті органға электрондық нысанда көрсетілетін мемлекеттік қызметтер сапасын бағалауды жүргізу үшін ақпараттың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен және мерзімдерде ұсынылуын қамтамасыз етеді;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       10) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       10) егер Қазақстан Республикасының заңнамасында өзгеше көзделмесе, халыққа қызмет көрсету орталықтарына мемлекеттік қызметтер көрсету үшін қажетті мәліметтерді қамтитын ақпараттық жүйелерге қолжетімділікті ұсынады;
       11) Мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі бірыңғай байланыс орталығына мемлекеттік қызметтер көрсету тәртібі туралы ақпарат ұсынады;
       12) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын ішкі бақылауды жүргізеді;
       13) көрсетілетін қызметті берушілердің мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын сақтауын қамтамасыз етеді;
       14) жергілікті мемлекеттік басқару мүдделері үшін Қазақстан Республикасының заңнамасымен жүктелетін өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

      РҚАО-ның ескертпесі!
       2-тарауды 11-1-баппен толықтыру көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

3-тарау. МЕМЛЕКЕТТІК КӨРСЕТІЛЕТІН ҚЫЗМЕТТЕР ТІЗІЛІМІ,
 СТАНДАРТЫ ЖӘНЕ РЕГЛАМЕНТІ

      12-бап. Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізілімі

      1. Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізіліміне енгізілуге жатады.
       2. Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізілімі:
       мемлекеттік көрсетілетін қызметтің атауын;
       көрсетілетін қызметті алушы (жеке және (немесе) заңды тұлға) туралы мәліметтерді;
       мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартын әзірлейтін орталық мемлекеттік органның атауын;
       көрсетілетін қызметті берушінің атауын;
       өтініштер қабылдауды және мемлекеттік қызмет көрсету нәтижелерін беруді жүзеге асыратын ұйымдардың атауын және (немесе) мемлекеттік қызмет электрондық нысанда көрсетілетін жағдайда «электрондық үкіметтің» веб-порталына нұсқауды;
       мемлекеттік қызмет көрсету нысанын;
       мемлекеттік қызмет көрсетудің ақылы не тегін екендігін көздейді.

      13-бап. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартын
               әзірлеуге және бекітуге қойылатын жалпы талаптар

      1. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасына қойылатын бірыңғай талаптарды қамтамасыз ету үшін орталық мемлекеттік органдар мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын, оның ішінде Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелері, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері көрсететін мемлекеттік қызметтер үшін стандарттарды әзірлейді және бекітеді.
       Қазақстан Республикасының Президентіне бағынатын және есеп беретін мемлекеттік орган көрсететін мемлекеттік қызмет стандарты Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігімен келісу бойынша бекітіледі.
       Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарты мемлекеттік көрсетілетін қызметтің мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізіліміне енгізілген күнінен бастап үш ай ішінде әзірленеді және бекітіледі.
       2. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының жобасы осы Заңның 15-бабында көзделген тәртіппен жария талқылануға жатады.
       3. Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын қабылдау, өзгерту, толықтыру және олардың күшін жою мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті органның, мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы уәкілетті органның, ақпараттандыру саласындағы уәкілетті органның, орталық мемлекеттік органдардың, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарының, қаладағы аудандар, аудандық маңызы бар қалалар, кенттер, ауылдар, ауылдық округтер әкімдерінің ұсыныстары негізінде, сондай-ақ мемлекеттік қызметтер көрсету сапасының қоғамдық мониторингі және (немесе) көрсетілетін қызметті алушылардың мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі өтініштерін қарау қорытындылары бойынша жүзеге асырылады.
       Ескерту. 13-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi).

      14-бап. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет cтандартының
              мазмұнына қойылатын талаптар

      Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарты:
       1) жалпы ережелерді:
       мемлекеттік көрсетілетін қызметтің атауын;
       мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартын әзірлейтін орталық мемлекеттік органның атауын;
       көрсетілетін қызметті берушінің атауын;
       2) мемлекеттік қызмет көрсету тәртібін:
       мемлекеттік қызмет көрсету мерзімін;
       мемлекеттік қызмет көрсету нысанын;
       мемлекеттік қызмет көрсету нәтижесін;
       Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларда көрсетілетін қызметті алушыдан мемлекеттік қызмет көрсету кезінде алынатын төлемақы мөлшерін және оны алу тәсілдерін;
       көрсетілетін қызметті берушінің жұмыс кестесін;
       мемлекеттік қызмет көрсету үшін қажетті құжаттардың тізбесін;
       мемлекеттік қызмет көрсетуден бас тарту үшін Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген негіздерді;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       3) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       3) орталық мемлекеттік органдардың, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарының, қаладағы аудандар, аудандық маңызы бар қалалар, кенттер, ауылдар, ауылдық округтер әкімдерінің, сондай-ақ көрсетілетін қызметті берушілердің және (немесе) олардың лауазымды адамдарының, халыққа қызмет көрсету орталықтарының және (немесе) олардың қызметкерлерінің мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері бойынша шешімдеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағымдану тәртібін;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       4) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       4) мемлекеттік қызмет көрсету, оның ішінде электрондық нысанда және халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы көрсету ерекшеліктері ескеріле отырып, өзге де талаптарды көздейді.

      15-бап. Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер
               стандарттарының жобаларын жария талқылау

      1. Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарының жобаларын жария талқылау мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарында құқықтары, бостандықтары мен заңды мүдделері қозғалатын жеке және заңды тұлғалардың ескертпелері мен ұсыныстарын ескеру мақсатымен жүргізіледі.
       2. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартын әзірлейтін орталық мемлекеттік орган мемлекеттік көрсетілетін қызметтің мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізіліміне енгізілген күнінен бастап бес жұмыс күні ішінде мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының жобасын жария талқылау үшін оны «электрондық үкіметтің» веб-порталында, өзінің интернет-ресурсында және (немесе) облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының, қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімінің интернет-ресурстарында орналастырады, сондай-ақ көрсетілетін қызметті алушылардың мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының жобасы туралы хабардар етілуін өзге де тәсілдермен қамтамасыз етеді.
       3. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының жобасын жария талқылау оның жария талқылау үшін орналастырылған күнінен бастап күнтізбелік отыз күн ішінде жүзеге асырылады.
       4. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының жобасын әзірлейтін орталық мемлекеттік орган мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының жобасын жария талқылаудың аяқталғаны туралы есеп жасайды, ол «электрондық үкіметтің» веб-порталында, өзінің интернет-ресурсында және (немесе) облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының, қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімінің интернет-ресурстарында орналастырылуға жатады.
       Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының жобасын жария талқылаудың аяқталғаны туралы есепте:
       қабылданған және (немесе) қабылданбаған ескертпелер мен ұсыныстар бойынша негіздемелер қоса беріле отырып, жария талқылау барысында алынған ескертпелер мен ұсыныстардың тізбесі мен қысқаша мазмұны;
       мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының келіп түскен ескертпелер мен ұсыныстар ескеріле отырып пысықталған жобасымен танысу тәсілі туралы ақпарат қамтылады.
       Жеке және заңды тұлғалардың мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының жобасына осы баптың 3-тармағында көрсетілген мерзім өткеннен кейін келіп түскен ескертпелері мен ұсыныстары қарауға жатпайды.
       Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының жария талқылау нәтижелері бойынша пысықталған жобасы және мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының жобасын жария талқылаудың аяқталғаны туралы есеп мүдделі орталық мемлекеттік органдарға, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарына, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдеріне келісуге жіберіледі.
       5. Бекітілген мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарына өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізу жөніндегі нормативтік құқықтық актілердің жобалары осы бапта белгіленген тәртіппен міндетті түрде жария талқылануға жатады.

      16-бап. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентін
               әзірлеуге қойылатын талаптар

      1. Көрсетілетін қызметті берушілердің қызметін ұйымдастыру үшін мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарты бекітілгеннен кейін күнтізбелік отыз күн ішінде орталық мемлекеттік органдар және облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдары мемлекеттік көрсетілетін қызметтер регламенттерін әзірлейді және бекітеді.
       2. Орталық мемлекеттік орган әзірлейтін мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті орталық мемлекеттік органның немесе оның басшысының нормативтік құқықтық актісімен бекітіледі.
       3. Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органы әзірлейтін, оның ішінде ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы, қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімі үшін әзірленетін мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті облыс, республикалық маңызы бар қала, астана әкімдігінің нормативтік құқықтық қаулысымен бекітіледі.

      17-бап. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентінің
               мазмұнына қойылатын талаптар

      Мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті:
       1) жалпы ережелерді;
       2) мемлекеттік қызмет көрсету процесінде көрсетілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) іс-қимылдар тәртібін сипаттауды;
       3) мемлекеттік қызмет көрсету процесінде көрсетілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) өзара іс-қимыл тәртібін сипаттауды;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       4) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       4) мемлекеттік қызмет көрсету процесінде халыққа қызмет көрсету орталығымен және (немесе) өзге де көрсетілетін қызметті берушілермен өзара іс-қимыл тәртібін, сондай-ақ ақпараттық жүйелерді пайдалану тәртібін сипаттауды көздейді.

4-тарау. МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТТЕР КӨРСЕТУ

      РҚАО-ның ескертпесі!
       18-бапқа өзгеріс енгізу көзделген - ҚР 24.11.2015 № 419-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

      18-бап. Мемлекеттік қызметтер көрсету

      Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер:
       1) көрсетілетін қызметті берушілер арқылы;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       2) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       2) халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы;
       3) «электрондық үкіметтің» веб-порталы арқылы көрсетіледі.

      19-бап. Көрсетілетін қызметті берушілердің мемлекеттік
              қызметтер көрсетуі

      Көрсетілетін қызметті берушілердің мемлекеттік қызметтер көрсетуіне қойылатын талаптар және оларды көрсету тәртібі мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарты мен регламентінде айқындалады.

      РҚАО-ның ескертпесі!
       20-бап жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

      20-бап. Халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы
              мемлекеттік қызметтер көрсету

      1. Көрсетілетін қызметті алушының өтініші мен құжаттарын көрсетілетін қызметті берушілерге қағаз жеткізгіште жөнелтуді көздейтін мемлекеттік қызметтерді халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы көрсету кезінде өтініштер мен құжаттар қабылданған күн мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартында белгіленген мемлекеттік қызмет көрсету мерзіміне кірмейді.
       2. Халыққа қызмет көрсету орталығының қызметкері көрсетілетін қызметті алушыда мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартында көзделген тізбеге сәйкес құжаттардың толық топтамасы болған кезде оның өтінішін қабылдауға міндетті.
       Көрсетілетін қызметті алушы мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартында көзделген тізбеге сәйкес құжаттардың толық топтамасын ұсынбаған жағдайда, халыққа қызмет көрсету орталығының қызметкері өтінішті қабылдаудан бас тартады.
       3. Халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы мемлекеттік қызмет көрсету кезінде көрсетілетін қызметті алушының жеке басын сәйкестендіруді халыққа қызмет көрсету орталықтарының қызметкерлері жүзеге асырады.
       4. Халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы мемлекеттік қызметтер көрсету кезінде көрсетілетін қызметті берушілермен өзара іс-қимыл мемлекеттік қызметтер көрсету мониторингінің ақпараттық жүйесі пайдаланыла отырып жүзеге асырылады.
       5. Көрсетілетін қызметті алушының өтініші бойынша халыққа қызмет көрсету орталығының қызметкері көрсетілетін қызметті алушы ұсынған құжаттың түпнұсқасынан жасалған құжаттың электрондық көшірмесін куәландырады.
       6. Халыққа қызмет көрсету орталықтарының қызметкерлері мемлекеттік қызметтер көрсету кезінде, егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, ақпараттық жүйелерде қамтылған, заңмен қорғалатын құпияны құрайтын мәліметтерді пайдалануға көрсетілетін қызметті алушының жазбаша келісімін алуға міндетті.

      РҚАО-ның ескертпесі!
       21-бапқа өзгеріс енгізу көзделген - ҚР 24.11.2015 № 419-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

      21-бап. Электрондық нысанда мемлекеттік қызметтер көрсету

      1. Электрондық нысанда мемлекеттік қызметтер көрсету Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес «электрондық үкіметтің» веб-порталы арқылы жүзеге асырылады.
       2. Электрондық құжат немесе қағаз жеткізгіштегі құжат не «электрондық үкіметтің» ақпараттық жүйесінен мәлімет беру электрондық нысанда мемлекеттік қызмет көрсетудің нәтижесі болып табылады.
       РҚАО-ның ескертпесі!
       3-тармақ жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       3. Халыққа қызмет көрсету орталығы арқылы электрондық нысанда мемлекеттік қызмет көрсету кезінде көрсетілетін қызметті алушының жазбаша келісімі негізінде электрондық құжат нысанындағы оның сұрау салуын халыққа қызмет көрсету орталығының қызметкері өзіне қызметтік мақсатта пайдалану үшін берілген электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырады.
       4. Көрсетілетін қызметті алушыларға ақпараттандыру саласындағы уәкілетті орган айқындайтын тәртіппен бір өтініш негізінде электрондық нысанда бірнеше мемлекеттік қызмет көрсетілуі мүмкін.
       РҚАО-ның ескертпесі!
       21-бапты 5-тармақпен толықтыру көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

      22-бап. Мемлекеттік қызметтер көрсету процестерін
              оңтайландыру

      Мемлекеттік қызметтер көрсету процестерін оңтайландыруды ақпараттандыру саласындағы уәкілетті орган айқындайтын тәртіппен орталық мемлекеттік органдар, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері тұрақты негізде жүзеге асырады.

      РҚАО-ның ескертпесі!
       23-бапқа өзгеріс енгізу көзделген - ҚР 24.11.2015 № 419-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

      23-бап. Көрсетілетін қызметті алушыларды мемлекеттік
              қызметтер көрсету тәртібі туралы хабардар ету

      1. Мемлекеттік қызметтер көрсету тәртібі туралы ақпарат:
       РҚАО-ның ескертпесі!
       1) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       1) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын көрсетілетін қызметті берушілердің орналасқан жерлерінде және халыққа қызмет көрсету орталықтарында орналастыру;
       2) жеке және заңды тұлғалардың көрсетілетін қызметті берушілерге өтініш жасауы;
       3) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын «электрондық үкіметтің» веб-порталында, орталық мемлекеттік органдардың, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарының, қаладағы аудандар, аудандық маңызы бар қалалар, кенттер, ауылдар, ауылдық округтер әкімдерінің, көрсетілетін қызметті берушілердің интернет-ресурстарында және басқа да бұқаралық ақпарат құралдарында орналастыру;
       4) Мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі бірыңғай байланыс орталығына өтініш жасау арқылы ұсынылады.
       2. Орталық мемлекеттік органдар, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері және көрсетілетін қызметті берушілер мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарты бекітілген немесе өзгертілген күннен бастап үш жұмыс күні ішінде оны көрсету тәртібі туралы ақпаратты жаңартады.
       РҚАО-ның ескертпесі!
       3-тармақ жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       3. Орталық мемлекеттік органдар, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері, көрсетілетін қызметті берушілер және халыққа қызмет көрсету орталықтары көрсетілетін қызметті алушылар өтініш жасаған кезде оларға қажетті түсініктемелермен бірге мемлекеттік қызметтер көрсету тәртібі туралы ақпаратты дереу ұсынуға міндетті.
       4. Мемлекеттік қызмет көрсету сатысы туралы ақпарат көрсетілетін қызметті алушыға оның Мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі бірыңғай байланыс орталығына және (немесе) көрсетілетін қызметті берушіге өтініш жасаған кезінде ұсынылады.
       5. Орталық мемлекеттік органдар, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері жыл сайын «электрондық үкіметтің» веб-порталында, интернет-ресурстарда және басқа да бұқаралық ақпарат құралдарында мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі қызмет туралы есепті орналастырады.
       6. Орталық мемлекеттік органдар, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері көрсетілетін қызметті берушілердің, мүдделі жеке және заңды тұлғалардың қатысуымен мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы қызмет туралы есептерге жылына кемінде бір рет жария талқылаулар өткізеді. Жария талқылаулардың қорытындылары мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын арттыру және мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын жетілдіру үшін пайдаланылады.

      24-бап. Мемлекеттік қызметтер көрсеткені үшін төлемақы

      1. Қазақстан Республикасында мемлекеттік қызметтер Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес ақылы немесе тегін негізде көрсетіледі.
       2. Қазақстан Республикасының заңдарында тегін ұсынылуға кепілдік берілген мемлекеттік қызметтерді көрсеткені үшін көрсетілетін қызметті алушыға төлемақы белгілеуге жол берілмейді.

      25-бап. Мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері бойынша
              шағымдарды қарау ерекшеліктері

      1. Көрсетілетін қызметті алушылардың мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері бойынша шағымдары осы Заңда белгіленген ерекшеліктер ескеріле отырып, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қаралуға жатады.
       РҚАО-ның ескертпесі!
       2-тармақтың бірінші бөлігі жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       2. Орталық мемлекеттік органның, облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының, қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімінің, көрсетілетін қызметті берушінің, халыққа қызмет көрсету орталығының атына келіп түскен көрсетілетін қызметті алушының шағымы оның тіркелген күнінен бастап бес жұмыс күні ішінде қаралуға жатады.
       Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті органның атына келіп түскен көрсетілетін қызметті алушының шағымы оның тіркелген күнінен бастап он бес жұмыс күні ішінде қаралуға жатады.
       3. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті орган шағымды қарау қорытындылары бойынша:
       РҚАО-ның ескертпесі!
       1) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       1) орталық мемлекеттік органның, облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының, қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімінің, көрсетілетін қызметті берушінің, халыққа қызмет көрсету орталығының көрсетілетін қызметті алушының шағымы бойынша қабылдаған шешіміне оның қанағаттанбауы себептерін кешенді түрде зерделеуді қамтамасыз етуге;
       2) орталық мемлекеттік орган, облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы, қаладағы ауданның, аудандық маңызы бар қаланың, кенттің, ауылдың, ауылдық округтің әкімі тарапынан Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы заңнамасының сақталмау фактісі анықталған жағдайда олардың атына көрсетілетін қызметті алушының бұзылған құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қалпына келтіру жөнінде шаралар қолдану үшін ұсыныстар жіберуге;
       3) көрсетілетін қызметті алушының шағымын орталық мемлекеттік орган, облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы, қаладағы ауданның, аудандық маңызы бар қаланың, кенттің, ауылдың, ауылдық округтің әкімі тарапынан қанағаттандырудың уақтылылығы мен толықтығын бақылауды жүзеге асыруға міндетті.
       4. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті органның, орталық мемлекеттік органның, облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының, қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімінің шағымды қарау мерзімі:
       1) шағым бойынша қосымша зерделеу немесе тексеру не жергілікті жерге барып тексеру жүргізу;
       2) қосымша ақпарат алу қажет болған жағдайларда он жұмыс күнінен аспайтын мерзімге ұзартылады.
       Шағымды қарау мерзімі ұзартылған жағдайда шағымдарды қарау бойынша өкілеттіктер берілген лауазымды адам шағымды қарау мерзімі ұзартылған кезден бастап үш жұмыс күні ішінде шағым берген көрсетілетін қызметті алушыға ұзарту себептерін көрсете отырып, шағымды қарау мерзімінің ұзартылғаны туралы жазбаша нысанда (шағым қағаз жеткізгіште берілген кезде) немесе электрондық нысанда (шағым электрондық түрде берілген кезде) хабарлайды.

5-тарау. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын мемлекеттік
 бақылау. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және
 оған қоғамдық мониторинг жүргізу

      Ескерту. 5-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 23.11.2015 № 417-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      26-бап. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын мемлекеттік
бақылауды, мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын
бағалауды және оған қоғамдық мониторингті
жүргізу қағидаттары

      Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын мемлекеттік бақылауды, мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалауды және оған қоғамдық мониторингті жүргізу мынадай қағидаттарға негізделеді:
       1) заңдылық;
       2) объективтілік;
       3) бейтараптық;
       4) анықтық;
       5) жан-жақтылық;
       6) ашықтық.
       Ескерту. 26-бап жаңа редакцияда - ҚР 23.11.2015 № 417-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      27-бап. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын мемлекеттік
бақылауды жүргізудің ерекшеліктері

      1. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын мемлекеттік бақылау Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.
       2. Орталық мемлекеттік органдардың, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарының, қаладағы аудандар, аудандық маңызы бар қалалар, кенттер, ауылдар, ауылдық округтер әкімдерінің, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсететін жеке және заңды тұлғалардың мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы қызметі мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын мемлекеттік бақылаудың объектісі болып табылады.
       Ескерту. 27-бап жаңа редакцияда - ҚР 23.11.2015 № 417-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      28-бап. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалауды
              жүргізу тәртібі

      Электрондық нысанда көрсетілетін мемлекеттік қызметтерді қоспағанда, мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалауды мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті орган Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жүзеге асырады.
       Электрондық нысанда көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің сапасын бағалауды ақпараттандыру саласындағы уәкілетті орган Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жүзеге асырады.

      29-бап. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасының қоғамдық
               мониторингі

      1. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасының қоғамдық мониторингін жеке тұлғалар, коммерциялық емес ұйымдар өз бастамасы бойынша және өз есебінен жүргізеді.
       Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасының қоғамдық мониторингі Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті органның мемлекеттік әлеуметтік тапсырысы бойынша да жүргізіледі.
       РҚАО-ның ескертпесі!
       2-тармақ жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       2. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасының қоғамдық мониторингін жүргізу кезінде жеке тұлғалар, коммерциялық емес ұйымдар, мемлекеттік құпияларды, коммерциялық және заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын ақпаратты қоспағанда, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсету саласына жататын қажетті ақпаратты орталық мемлекеттік органдардан, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарынан, қаладағы аудандар, аудандық маңызы бар қалалар, кенттер, ауылдар, ауылдық округтер әкімдерінен, осы ақпарат олардың интернет-ресурстарында болмаған жағдайда, сұратуға құқылы.
       3. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасының қоғамдық мониторингі нәтижелері бойынша жеке тұлғалар, коммерциялық емес ұйымдар қорытынды жасайды. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасының қоғамдық мониторингінің қорытындысы:
       РҚАО-ның ескертпесі!
       1) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       1) орталық мемлекеттік органдардың, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарының, қаладағы аудандар, аудандық маңызы бар қалалар, кенттер, ауылдар, ауылдық округтер әкімдерінің, сондай-ақ көрсетілетін қызметті берушілердің Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы заңнамасының талаптарын сақтауы туралы ақпаратты;
       2) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасының қоғамдық мониторингі барысында анықталған Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы заңнамасының сақталмау фактілерін жою жөніндегі ұсынымдарды;
       3) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын арттыру жөніндегі ұсыныстарды;
       4) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарына өзгерістер мен толықтырулар енгізу жөніндегі ұсыныстарды қамтиды.
       РҚАО-ның ескертпесі!
       4-тармақ жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       4. Орталық мемлекеттік органдар, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері, сондай-ақ көрсетілетін қызметті берушілер мемлекеттік қызметтер көрсету сапасының қоғамдық мониторингі қорытындысын ескере отырып, мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын арттыру жөнінде шаралар қолданады.

6-тарау. ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР

      30-бап. Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметтер
               көрсету саласындағы заңнамасын бұзғаны үшін
               жауаптылық

      Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы заңнамасын бұзу Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады.

      31-бап. Осы Заңды қолданысқа енгізу тәртібі

      Осы Заң алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік отыз күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасының
       Президенті                                  Н.НАЗАРБАЕВ.


]]> Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралыттт

Қазақстан Республикасының 2013 жылғы 15 сәуірдегі № 88-V Заңы

1-тарау. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

      РҚАО-ның ескертпесі!
       1-бапқа өзгеріс енгізу көзделген - ҚР 24.11.2015 № 419-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

      1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар

      Осы Заңда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
       1) ақпараттандыру саласындағы уәкілетті орган – ақпараттандыру және «электрондық үкімет» саласындағы басшылықты жүзеге асыратын орталық мемлекеттік орган;
       2) «бір терезе» қағидаты – мемлекеттік қызметті орталықтандырып көрсетудің мемлекеттік қызметтер көрсету кезінде көрсетілетін қызметті алушының құжаттарды жинау мен дайындауға барынша аз қатысуын және оның көрсетілетін қызметті берушілермен тікелей байланысын шектеуді көздейтін нысаны;
       3) көрсетілетін қызметті алушы – орталық мемлекеттік органдарды, Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелерін, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарын, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдерін қоспағанда, жеке және заңды тұлғалар;
       4) көрсетілетін қызметті беруші – Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсететін орталық мемлекеттік органдар, Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелері, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері, сондай-ақ жеке және заңды тұлғалар;
       5) мемлекеттік көрсетілетін қызмет – көрсетілетін қызметті алушылардың өтініші бойынша жеке тәртіппен жүзеге асырылатын және олардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін іске асыруға, оларға тиісті материалдық немесе материалдық емес игіліктер беруге бағытталған жекелеген мемлекеттік функцияларды іске асыру нысандарының бірі;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       6) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       6) мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті – мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартын сақтау жөніндегі талаптарды белгілейтін және көрсетілетін қызметті берушілер қызметінің тәртібін, оның ішінде мемлекеттік қызметтер көрсету процесінде өзге де көрсетілетін қызметті берушілермен, халыққа қызмет көрсету орталықтарымен өзара іс-қимыл, сондай-ақ ақпараттық жүйелерді пайдалану тәртібін айқындайтын нормативтік құқықтық акт;
       7) мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарты – мемлекеттік қызмет көрсетуге қойылатын талаптарды белгілейтін, сондай-ақ мемлекеттік қызмет көрсету процесінің, нысанының сипаттамаларын, мазмұнын және нәтижесін қамтитын нормативтік құқықтық акт;
       8) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізілімі – мемлекеттік көрсетілетін қызметтердің сыныпталған тізбесі;
       9) Мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі бірыңғай байланыс орталығы – көрсетілетін қызметті алушыларға мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері бойынша ақпарат ұсыну жөніндегі жұмысты қамтамасыз ететін ақпараттық-анықтамалық қызмет;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       10) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       10) мемлекеттік қызметтер көрсету мониторингінің ақпараттық жүйесі – мемлекеттік қызметтер көрсету, оның ішінде халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы көрсету процесін автоматтандыруға және мониторингілеуге арналған ақпараттық жүйе;
       11) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасының қоғамдық мониторингі – жеке тұлғалардың, коммерциялық емес ұйымдардың мемлекеттік қызметтер көрсету сапасының деңгейі туралы ақпаратты жинау, талдау және ұсынымдарды тұжырымдау жөніндегі қызметі;
       12) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау – көрсетілетін қызметті алушыларды орталық мемлекеттік органдар, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері көрсететін қолжетімді және сапалы мемлекеттік көрсетілетін қызметтермен қамтамасыз ету бойынша шаралардың тиімділігін айқындау жөніндегі қызмет;
       13) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын мемлекеттік бақылау – орталық мемлекеттік органдардың, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарының, қаладағы аудандар, аудандық маңызы бар қалалар, кенттер, ауылдар, ауылдық округтер әкімдерінің, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсететін жеке және заңды тұлғалардың Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы заңнамасын сақтауын тексеру және оған мониторинг жүргізу жөніндегі қызмет;
       14) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті орган – өз құзыреті шегінде мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі қызметті жүзеге асыратын орталық мемлекеттік орган;
       15) мемлекеттік қызмет көрсету процесін автоматтандыру – электрондық нысанда мемлекеттік қызмет көрсетуді қамтамасыз ету үшін көрсетілетін қызметті берушінің әкімшілік процестерін түрлендіру рәсімі;
       16) мемлекеттік қызмет көрсету процесін оңтайландыру – мемлекеттік қызмет көрсету процесін оңайлатуға, мемлекеттік қызмет көрсету мерзімін, көрсетілетін қызметті алушылар ұсынатын құжаттардың тізбесін, сондай-ақ оны көрсету процесінің буындарын қысқартуға, оның ішінде автоматтандыру арқылы қысқартуға бағытталған іс-шара;
       17) мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы уәкілетті орган – мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы басшылықты және салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын орталық мемлекеттік орган;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       18) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       18) халыққа қызмет көрсету орталығы – Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес «бір терезе» қағидаты бойынша мемлекеттік қызметтер көрсетуге өтініштер қабылдау және олардың нәтижелерін көрсетілетін қызметті алушыға беру жөніндегі жұмысты ұйымдастыруды жүзеге асыратын, сондай-ақ ақпараттық жүйелерден мәліметтер алу арқылы электрондық нысанда мемлекеттік қызметтер көрсетуді қамтамасыз ететін заңды тұлға;
       19) «электрондық үкіметтің» веб-порталы – нормативтік құқықтық базаны қоса алғанда, бүкіл шоғырландырылған үкіметтік ақпаратқа және электрондық нысанда көрсетілетін мемлекеттік қызметтерге қол жеткізудің бірыңғай терезесі болатын ақпараттық жүйе.
       Ескерту. 1-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 23.11.2015 № 417-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

       2-бап. Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметтер
              көрсету саласындағы заңнамасы

      1. Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді, осы Заңнан және Қазақстан Республикасыныңөзге денормативтікқұқықтықактілерінен тұрады.
       2. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңда қамтылғаннан өзгеше қағидалар белгіленсе, онда халықаралық шарттың қағидалары қолданылады.

      3-бап. Мемлекеттік қызметтер көрсетудің негізгі
              қағидаттары

      Мемлекеттік қызметтер мынадай негізгі қағидаттар негізінде көрсетіледі:
       көрсетілетін қызметті алушылардың тегiне, әлеуметтiк, лауазымдық және мүлiктiк жағдайына, жынысына, нәсiлiне, ұлтына, тiлiне, дiнге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жерiне байланысты немесе кез келген өзге жағдаяттар бойынша қандай да бір кемсітушіліксіз теңдей қол жеткізуі;
       мемлекеттік қызметтер көрсету кезінде төрешілдік пен сөзбұйдалық көріністеріне жол бермеу;
       мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы есеп берушілік және ашықтық;
       мемлекеттік көрсетілетін қызметтердің сапасы мен қолжетімділігі;
       мемлекеттік қызметтер көрсету процесін үнемі жетілдіру;
       мемлекеттік қызметтер көрсету кезіндегі үнемділік және тиімділік.

      4-бап. Көрсетілетін қызметті алушылардың құқықтары

      1. Көрсетілетін қызметті алушылардың:
       1) мемлекеттік көрсетілетін қызмет туралы толық және анық ақпарат алуға;
       2) мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына сәйкес мемлекеттік көрсетілетін қызметті алуға;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       3) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       3) орталық мемлекеттік органның, облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының, қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімінің, сондай-ақ көрсетілетін қызметті берушінің және (немесе) олардың лауазымды адамдарының, халыққа қызмет көрсету орталықтарының және (немесе) олардың қызметкерлерінің мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері бойынша шешімдеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) Қазақстан Республикасының заңнамалықактілерінде белгіленген тәртіппен шағымдануға;
       4) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік көрсетілетін қызметті қағаз және (немесе) электрондық нысанда алуға;
       5) осы Заңның 15-бабында көзделген тәртіппен мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарының жобаларын жария талқылауларға қатысуға;
       6) мемлекеттік қызметтер көрсету саласында бұзылған құқықтарды, бостандықтар мен заңды мүдделерді қорғау туралы талап арызбен сотқа жүгінуге құқығы бар.
       2. Егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, шетелдіктер, азаматтығы жоқ адамдар және шетелдік заңды тұлғалар мемлекеттік көрсетілетін қызметтерді Қазақстан Республикасының азаматтарымен және заңды тұлғаларымен тең жағдайда алады.

      5-бап. Көрсетілетін қызметті берушілердің құқықтары мен
              міндеттері

      1. Көрсетілетін қызметті берушілердің:
       1) орталық мемлекеттік органдарға, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарына, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдеріне мемлекеттік қызметтер көрсетуге қажетті ақпарат үшін сұрау салумен жүгінуге;
       2) Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жағдайларда және негіздер бойынша мемлекеттік қызметтер көрсетуден бас тартуға құқығы бар.
       2. Көрсетілетін қызметті берушілер:
       1) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттары мен регламенттеріне сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсетуге;
       2) мүмкіндігі шектеулі адамдардың мемлекеттік көрсетілетін қызметтерді алуы кезінде оларға қажетті жағдайлар жасауға;
       3) көрсетілетін қызметті алушыларға мемлекеттік қызметтер көрсету тәртібі туралы қолжетімді нысанда толық және анық ақпарат ұсынуға;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       4) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       4) орталық мемлекеттік органдарға, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарына, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдеріне, өзге де көрсетілетін қызметті берушілерге, халыққа қызмет көрсету орталықтарына Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызметтерді көрсету, оның ішінде ақпараттық жүйелерді интеграциялау арқылы көрсету үшін қажетті құжаттар мен ақпаратты ұсынуға;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       5) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       5) мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартында белгіленген мемлекеттік қызмет көрсету мерзімі өткенге дейін бір тәуліктен кешіктірмей халыққа қызмет көрсету орталығы арқылы көрсетілетін мемлекеттік қызмет нәтижесін халыққа қызмет көрсету орталығына жіберуге;
       6) мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы қызметкерлердің біліктілігін арттыруға;
       7) көрсетілетін қызметті алушылардың шағымдарын осы Заңда белгіленген мерзімдерде қарауға және оларды қарау нәтижелері туралы хабардар етуге;
       8) көрсетілетін қызметті алушылардың сұрау салуы бойынша мемлекеттік көрсетілетін қызметтің орындалу сатысы туралы хабардар етуге;
       9) көрсетілетін қызметті алушылардың бұзылған құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қалпына келтіруге бағытталған шараларды қолдануға;
       10) мемлекеттік қызметтер көрсету үшін қажетті мәліметтерді қамтитын ақпараттық жүйелердің іркіліссіз жұмыс істеуін қамтамасыз етуге;
       11) мемлекеттік қызмет көрсету сатысы туралы деректерді мемлекеттік қызметтер көрсету мониторингінің ақпараттық жүйесіне ақпараттандыру саласындағы уәкілетті орган белгілеген тәртіппен енгізуді қамтамасыз етуге;
       12) егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, мемлекеттік қызметтер көрсету кезінде ақпараттық жүйелерде қамтылған, заңмен қорғалатын құпияны құрайтын мәліметтерді пайдалануға көрсетілетін қызметті алушының жазбаша келісімін алуға міндетті.
       РҚАО-ның ескертпесі!
       2-тармақтың екінші бөлігі жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       Көрсетілетін қызметті алушылардан ақпараттық жүйелерден алынуы мүмкін құжаттарды талап етуге жол берілмейді.

2-тарау. МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТТЕР КӨРСЕТУ САЛАСЫНДАҒЫ
 МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ

      6-бап. Қазақстан Республикасы Үкіметінің мемлекеттік
              қызметтер көрсету саласындағы құзыреті

      Қазақстан Республикасының Үкіметі:
       1) мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарын әзірлейді және олардың жүзеге асырылуын ұйымдастырады;
       2) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізілімін бекітеді;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       6-бапты 2-1) тармақшамен толықтыру көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       3) - 9) алып тасталды - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi);
       10) Қазақстан Республикасының Конституциясымен, осы Заңымен, өзге де заңдарымен және Қазақстан Республикасы Президентінің актілерімен өзіне жүктелген өзге де функцияларды орындайды.
       Ескерту. 6-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi).

      7-бап. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және
             бақылау жөніндегі уәкілетті органның құзыреті

      Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті орган:
       1) өз құзыреті шегінде мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы мемлекеттік саясаттың іске асырылуын қамтамасыз етеді;
       2) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын мемлекеттік бақылауды жүзеге асырады;
       3) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын мемлекеттік бақылау қағидаларын әзірлейді және бекітеді;
       4) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын ішкі бақылау нәтижелері туралы ақпарат сұратады;
       5) ақпараттандыру саласындағы уәкілетті органмен келісу бойынша мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау әдістемесін әзірлейді және бекітеді;
       6) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасына қоғамдық мониторинг жүргізу жөніндегі мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты қалыптастыруды және іске асыруды жүзеге асырады;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       7) тармақшаны алып тастау көзделген - ҚР 02.11.2015 № 384-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       7) жеке тұлғалармен, коммерциялық емес ұйымдармен мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері бойынша өзара іс-қимыл және ынтымақтастық жөніндегі қоғамдық кеңестерді құрады;
       8) жеке тұлғаларға және коммерциялық емес ұйымдарға мемлекеттік қызметтер көрсету сапасына қоғамдық мониторинг жүргізу жөнінде ақпараттық, консультациялық, әдістемелік қолдау көрсетеді;
       9) осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің актілерінде көзделген өзге де функцияларды жүзеге асырады.
       Ескерту. 7-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 23.11.2015 № 417-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      8-бап. Мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы уәкілетті
             органның құзыреті

      Мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы уәкілетті орган:
       1) мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы мемлекеттік саясаттың іске асырылуын қамтамасыз етеді;
       2) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізілімін жүргізу қағидаларын әзірлейді және бекітеді;
       3) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізілімін әзірлеуді және жүргізуді жүзеге асырады;
       4) ақпараттандыру саласындағы уәкілетті органмен келісу бойынша мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттары мен регламенттерін әзірлеу жөніндегі қағидаларды әзірлейді және бекітеді;
       5) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарының жобаларын келісуді жүзеге асырады;
       6) орталық мемлекеттік органдардың, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың жергілікті атқарушы органдарының мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын және (немесе) регламенттерін әзірлеу жөніндегі қызметіне мониторинг жүргізеді;
       7) мемлекеттік көрсетілетін қызметтің құнын айқындау әдістемесін әзірлейді және бекітеді;
       8) орталық мемлекеттік органдардың, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарының, қаладағы аудандар, аудандық маңызы бар қалалар, кенттер, ауылдар, ауылдық округтер әкімдерінің мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі қызметі есебінің қалыптастырылу тәртібін, ұсынылу мерзімдерін және үлгі нысанын әзірлеп, бекітеді;
       9) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын жетілдіру жөнінде ұсыныстар әзірлейді;
       10) осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.
       Ескерту. 8-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi).

      РҚАО-ның ескертпесі!
       9-бапқа өзгеріс енгізу көзделген - ҚР 24.11.2015 № 419-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

      9-бап. Ақпараттандыру саласындағы уәкілетті органның
              құзыреті

      Ақпараттандыру саласындағы уәкілетті орган:
       1) өз құзыреті шегінде мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы мемлекеттік саясаттың іске асырылуын қамтамасыз етеді;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       2) тармақшаны алып тастау көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       2) халыққа қызмет көрсету орталықтары қызметінің қағидаларын әзірлейді және бекітеді;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       3) тармақшаны алып тастау көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       3) халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы көрсетуге жататын мемлекеттік көрсетілетін қызметтерді іріктеу қағидаларын әзірлейді және бекітеді;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       4) тармақшаны алып тастау көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       4) халыққа қызмет көрсету орталықтарының қызметін ұйымдастыруды жүзеге асырады;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       5) тармақшаны алып тастау көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       5) халыққа қызмет көрсету орталықтарының қызметін және олардың көрсетілетін қызметті берушілермен өзара іс-қимылын үйлестіреді;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       6) тармақшаны алып тастау көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       6) халыққа қызмет көрсету орталықтарының қызметін әдіснамалық қамтамасыз етуді жүзеге асырады;
       7) оңтайландыруға және автоматтандыруға жататын мемлекеттік көрсетілетін қызметтердің тізбесін және оларды электрондық нысанға көшіру мерзімдерін әзірлейді және бекітеді;
       8) Мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі бірыңғай байланыс орталығының жұмысын ұйымдастырады және үйлестіреді;
       8-1) бір өтініштің негізінде электрондық нысанда көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің тізбесін бекітеді;
       9) Мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі бірыңғай байланыс орталығы қызметінің қағидаларын әзірлейді және бекітеді;
       10) Мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі бірыңғай байланыс орталығының орталық мемлекеттік органдармен, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарымен, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдерімен, сондай-ақ көрсетілетін қызметті берушілермен өзара іс-қимыл қағидаларын әзірлейді және бекітеді;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       11) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       11) мемлекеттік қызметтер көрсетудің электрондық нысанын және (немесе) халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы мемлекеттік қызметтер көрсетуді көздейтін мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарының жобаларын келісуді жүзеге асырады;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       12) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       12) электрондық нысанда және (немесе) халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы көрсетілетін мемлекеттік қызметтер стандарттарын жетілдіру жөнінде ұсыныстар әзірлейді;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       9-бапты 12-1) және 12-2) тармақшалармен толықтыру көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       13) мемлекеттік көрсетілетін қызметтерді оңтайландыру және автоматтандыру қағидаларын әзірлейді және бекітеді;
       14) осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.
       Ескерту. 9-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi).

      РҚАО-ның ескертпесі!
       2-тарауды 9-1-баппен толықтыру көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

      РҚАО-ның ескертпесі!
       10-бапқа өзгеріс енгізу көзделген - ҚР 24.11.2015 № 419-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

      10-бап. Орталық мемлекеттік органдардың құзыреті

      Орталық мемлекеттік органдар:
       1) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын әзірлейді және бекітеді;
       2) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер регламенттерін әзірлейді және бекітеді;
       3) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын арттыруды қамтамасыз етеді;
       4) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттары мен регламенттерінің қолжетімділігін қамтамасыз етеді;
       5) көрсетілетін қызметті алушылардың мемлекеттік қызметтер көрсету тәртібі туралы хабардар болуын қамтамасыз етеді;
       6) көрсетілетін қызметті алушылардың мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері бойынша өтініштерін қарайды;
       7) көрсетілетін қызметті алушылардың бұзылған құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қалпына келтіруге бағытталған шараларды қолданады;
       8) мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы қызметкерлердің біліктілігін арттыруды қамтамасыз етеді;
       9) ақпараттандыру саласындағы уәкілетті органмен келісу бойынша Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсету процестерін оңтайландыру және автоматтандыру жөнінде шаралар қолданады;
       10) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті органға мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалауды жүргізу үшін ақпараттың, сондай-ақ мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын ішкі бақылау нәтижелері бойынша ақпараттың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен және мерзімдерде ұсынылуын қамтамасыз етеді;
       11) ақпараттандыру саласындағы уәкілетті органға электрондық нысанда көрсетілетін мемлекеттік қызметтер сапасын бағалауды жүргізу үшін ақпараттың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен және мерзімдерде ұсынылуын қамтамасыз етеді;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       12) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       12) егер Қазақстан Республикасының заңнамасында өзгеше көзделмесе, халыққа қызмет көрсету орталықтарына мемлекеттік қызметтер көрсету үшін қажетті мәліметтерді қамтитын ақпараттық жүйелерге қолжетімділікті ұсынады;
       13) Мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі бірыңғай байланыс орталығына мемлекеттік қызметтер көрсету тәртібі туралы ақпарат ұсынады;
       14) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын ішкі бақылауды жүргізеді;
       15) көрсетілетін қызметті берушілердің мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын сақтауын қамтамасыз етеді;
       16) осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.
       Ескерту. 10-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi).

      РҚАО-ның ескертпесі!
       11-бапқа өзгеріс енгізу көзделген - ҚР 24.11.2015 № 419-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

      11-бап. Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың,
               астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар
               қалалардың жергілікті атқарушы органдарының,
               қаладағы аудандар, аудандық маңызы бар қалалар,
               кенттер, ауылдар, ауылдық округтер әкімдерінің
               құзыреті

      Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері:
       1) тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің аумағында мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын арттыруды қамтамасыз етеді;
       2) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттары мен регламенттерінің қолжетімділігін қамтамасыз етеді;
       3) көрсетілетін қызметті алушылардың мемлекеттік қызметтер көрсету тәртібі туралы хабардар болуын қамтамасыз етеді;
       4) көрсетілетін қызметті алушылардың мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері бойынша өтініштерін қарайды;
       5) көрсетілетін қызметті алушылардың бұзылған құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қалпына келтіруге бағытталған шараларды қолданады;
       6) мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы қызметкерлердің біліктілігін арттыруды қамтамасыз етеді;
       7) ақпараттандыру саласындағы уәкілетті органмен келісу бойынша Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсету процестерін оңтайландыру және автоматтандыру жөнінде шаралар қолданады;
       8) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті органға мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалауды жүргізу үшін ақпараттың, сондай-ақ мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын ішкі бақылау нәтижелері бойынша ақпараттың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен және мерзімдерде ұсынылуын қамтамасыз етеді;
       9) ақпараттандыру саласындағы уәкілетті органға электрондық нысанда көрсетілетін мемлекеттік қызметтер сапасын бағалауды жүргізу үшін ақпараттың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен және мерзімдерде ұсынылуын қамтамасыз етеді;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       10) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       10) егер Қазақстан Республикасының заңнамасында өзгеше көзделмесе, халыққа қызмет көрсету орталықтарына мемлекеттік қызметтер көрсету үшін қажетті мәліметтерді қамтитын ақпараттық жүйелерге қолжетімділікті ұсынады;
       11) Мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі бірыңғай байланыс орталығына мемлекеттік қызметтер көрсету тәртібі туралы ақпарат ұсынады;
       12) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын ішкі бақылауды жүргізеді;
       13) көрсетілетін қызметті берушілердің мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын сақтауын қамтамасыз етеді;
       14) жергілікті мемлекеттік басқару мүдделері үшін Қазақстан Республикасының заңнамасымен жүктелетін өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

      РҚАО-ның ескертпесі!
       2-тарауды 11-1-баппен толықтыру көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

3-тарау. МЕМЛЕКЕТТІК КӨРСЕТІЛЕТІН ҚЫЗМЕТТЕР ТІЗІЛІМІ,
 СТАНДАРТЫ ЖӘНЕ РЕГЛАМЕНТІ

      12-бап. Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізілімі

      1. Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізіліміне енгізілуге жатады.
       2. Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізілімі:
       мемлекеттік көрсетілетін қызметтің атауын;
       көрсетілетін қызметті алушы (жеке және (немесе) заңды тұлға) туралы мәліметтерді;
       мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартын әзірлейтін орталық мемлекеттік органның атауын;
       көрсетілетін қызметті берушінің атауын;
       өтініштер қабылдауды және мемлекеттік қызмет көрсету нәтижелерін беруді жүзеге асыратын ұйымдардың атауын және (немесе) мемлекеттік қызмет электрондық нысанда көрсетілетін жағдайда «электрондық үкіметтің» веб-порталына нұсқауды;
       мемлекеттік қызмет көрсету нысанын;
       мемлекеттік қызмет көрсетудің ақылы не тегін екендігін көздейді.

      13-бап. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартын
               әзірлеуге және бекітуге қойылатын жалпы талаптар

      1. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасына қойылатын бірыңғай талаптарды қамтамасыз ету үшін орталық мемлекеттік органдар мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын, оның ішінде Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелері, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері көрсететін мемлекеттік қызметтер үшін стандарттарды әзірлейді және бекітеді.
       Қазақстан Республикасының Президентіне бағынатын және есеп беретін мемлекеттік орган көрсететін мемлекеттік қызмет стандарты Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігімен келісу бойынша бекітіледі.
       Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарты мемлекеттік көрсетілетін қызметтің мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізіліміне енгізілген күнінен бастап үш ай ішінде әзірленеді және бекітіледі.
       2. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының жобасы осы Заңның 15-бабында көзделген тәртіппен жария талқылануға жатады.
       3. Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын қабылдау, өзгерту, толықтыру және олардың күшін жою мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті органның, мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы уәкілетті органның, ақпараттандыру саласындағы уәкілетті органның, орталық мемлекеттік органдардың, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарының, қаладағы аудандар, аудандық маңызы бар қалалар, кенттер, ауылдар, ауылдық округтер әкімдерінің ұсыныстары негізінде, сондай-ақ мемлекеттік қызметтер көрсету сапасының қоғамдық мониторингі және (немесе) көрсетілетін қызметті алушылардың мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі өтініштерін қарау қорытындылары бойынша жүзеге асырылады.
       Ескерту. 13-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi).

      14-бап. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет cтандартының
              мазмұнына қойылатын талаптар

      Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарты:
       1) жалпы ережелерді:
       мемлекеттік көрсетілетін қызметтің атауын;
       мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартын әзірлейтін орталық мемлекеттік органның атауын;
       көрсетілетін қызметті берушінің атауын;
       2) мемлекеттік қызмет көрсету тәртібін:
       мемлекеттік қызмет көрсету мерзімін;
       мемлекеттік қызмет көрсету нысанын;
       мемлекеттік қызмет көрсету нәтижесін;
       Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларда көрсетілетін қызметті алушыдан мемлекеттік қызмет көрсету кезінде алынатын төлемақы мөлшерін және оны алу тәсілдерін;
       көрсетілетін қызметті берушінің жұмыс кестесін;
       мемлекеттік қызмет көрсету үшін қажетті құжаттардың тізбесін;
       мемлекеттік қызмет көрсетуден бас тарту үшін Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген негіздерді;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       3) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       3) орталық мемлекеттік органдардың, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарының, қаладағы аудандар, аудандық маңызы бар қалалар, кенттер, ауылдар, ауылдық округтер әкімдерінің, сондай-ақ көрсетілетін қызметті берушілердің және (немесе) олардың лауазымды адамдарының, халыққа қызмет көрсету орталықтарының және (немесе) олардың қызметкерлерінің мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері бойынша шешімдеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағымдану тәртібін;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       4) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       4) мемлекеттік қызмет көрсету, оның ішінде электрондық нысанда және халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы көрсету ерекшеліктері ескеріле отырып, өзге де талаптарды көздейді.

      15-бап. Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер
               стандарттарының жобаларын жария талқылау

      1. Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарының жобаларын жария талқылау мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарында құқықтары, бостандықтары мен заңды мүдделері қозғалатын жеке және заңды тұлғалардың ескертпелері мен ұсыныстарын ескеру мақсатымен жүргізіледі.
       2. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартын әзірлейтін орталық мемлекеттік орган мемлекеттік көрсетілетін қызметтің мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізіліміне енгізілген күнінен бастап бес жұмыс күні ішінде мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының жобасын жария талқылау үшін оны «электрондық үкіметтің» веб-порталында, өзінің интернет-ресурсында және (немесе) облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының, қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімінің интернет-ресурстарында орналастырады, сондай-ақ көрсетілетін қызметті алушылардың мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының жобасы туралы хабардар етілуін өзге де тәсілдермен қамтамасыз етеді.
       3. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының жобасын жария талқылау оның жария талқылау үшін орналастырылған күнінен бастап күнтізбелік отыз күн ішінде жүзеге асырылады.
       4. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының жобасын әзірлейтін орталық мемлекеттік орган мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының жобасын жария талқылаудың аяқталғаны туралы есеп жасайды, ол «электрондық үкіметтің» веб-порталында, өзінің интернет-ресурсында және (немесе) облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының, қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімінің интернет-ресурстарында орналастырылуға жатады.
       Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының жобасын жария талқылаудың аяқталғаны туралы есепте:
       қабылданған және (немесе) қабылданбаған ескертпелер мен ұсыныстар бойынша негіздемелер қоса беріле отырып, жария талқылау барысында алынған ескертпелер мен ұсыныстардың тізбесі мен қысқаша мазмұны;
       мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының келіп түскен ескертпелер мен ұсыныстар ескеріле отырып пысықталған жобасымен танысу тәсілі туралы ақпарат қамтылады.
       Жеке және заңды тұлғалардың мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының жобасына осы баптың 3-тармағында көрсетілген мерзім өткеннен кейін келіп түскен ескертпелері мен ұсыныстары қарауға жатпайды.
       Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының жария талқылау нәтижелері бойынша пысықталған жобасы және мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының жобасын жария талқылаудың аяқталғаны туралы есеп мүдделі орталық мемлекеттік органдарға, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарына, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдеріне келісуге жіберіледі.
       5. Бекітілген мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарына өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізу жөніндегі нормативтік құқықтық актілердің жобалары осы бапта белгіленген тәртіппен міндетті түрде жария талқылануға жатады.

      16-бап. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентін
               әзірлеуге қойылатын талаптар

      1. Көрсетілетін қызметті берушілердің қызметін ұйымдастыру үшін мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарты бекітілгеннен кейін күнтізбелік отыз күн ішінде орталық мемлекеттік органдар және облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдары мемлекеттік көрсетілетін қызметтер регламенттерін әзірлейді және бекітеді.
       2. Орталық мемлекеттік орган әзірлейтін мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті орталық мемлекеттік органның немесе оның басшысының нормативтік құқықтық актісімен бекітіледі.
       3. Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органы әзірлейтін, оның ішінде ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы, қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімі үшін әзірленетін мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті облыс, республикалық маңызы бар қала, астана әкімдігінің нормативтік құқықтық қаулысымен бекітіледі.

      17-бап. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентінің
               мазмұнына қойылатын талаптар

      Мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті:
       1) жалпы ережелерді;
       2) мемлекеттік қызмет көрсету процесінде көрсетілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) іс-қимылдар тәртібін сипаттауды;
       3) мемлекеттік қызмет көрсету процесінде көрсетілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) өзара іс-қимыл тәртібін сипаттауды;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       4) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       4) мемлекеттік қызмет көрсету процесінде халыққа қызмет көрсету орталығымен және (немесе) өзге де көрсетілетін қызметті берушілермен өзара іс-қимыл тәртібін, сондай-ақ ақпараттық жүйелерді пайдалану тәртібін сипаттауды көздейді.

4-тарау. МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТТЕР КӨРСЕТУ

      РҚАО-ның ескертпесі!
       18-бапқа өзгеріс енгізу көзделген - ҚР 24.11.2015 № 419-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

      18-бап. Мемлекеттік қызметтер көрсету

      Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер:
       1) көрсетілетін қызметті берушілер арқылы;
       РҚАО-ның ескертпесі!
       2) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       2) халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы;
       3) «электрондық үкіметтің» веб-порталы арқылы көрсетіледі.

      19-бап. Көрсетілетін қызметті берушілердің мемлекеттік
              қызметтер көрсетуі

      Көрсетілетін қызметті берушілердің мемлекеттік қызметтер көрсетуіне қойылатын талаптар және оларды көрсету тәртібі мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарты мен регламентінде айқындалады.

      РҚАО-ның ескертпесі!
       20-бап жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

      20-бап. Халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы
              мемлекеттік қызметтер көрсету

      1. Көрсетілетін қызметті алушының өтініші мен құжаттарын көрсетілетін қызметті берушілерге қағаз жеткізгіште жөнелтуді көздейтін мемлекеттік қызметтерді халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы көрсету кезінде өтініштер мен құжаттар қабылданған күн мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартында белгіленген мемлекеттік қызмет көрсету мерзіміне кірмейді.
       2. Халыққа қызмет көрсету орталығының қызметкері көрсетілетін қызметті алушыда мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартында көзделген тізбеге сәйкес құжаттардың толық топтамасы болған кезде оның өтінішін қабылдауға міндетті.
       Көрсетілетін қызметті алушы мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартында көзделген тізбеге сәйкес құжаттардың толық топтамасын ұсынбаған жағдайда, халыққа қызмет көрсету орталығының қызметкері өтінішті қабылдаудан бас тартады.
       3. Халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы мемлекеттік қызмет көрсету кезінде көрсетілетін қызметті алушының жеке басын сәйкестендіруді халыққа қызмет көрсету орталықтарының қызметкерлері жүзеге асырады.
       4. Халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы мемлекеттік қызметтер көрсету кезінде көрсетілетін қызметті берушілермен өзара іс-қимыл мемлекеттік қызметтер көрсету мониторингінің ақпараттық жүйесі пайдаланыла отырып жүзеге асырылады.
       5. Көрсетілетін қызметті алушының өтініші бойынша халыққа қызмет көрсету орталығының қызметкері көрсетілетін қызметті алушы ұсынған құжаттың түпнұсқасынан жасалған құжаттың электрондық көшірмесін куәландырады.
       6. Халыққа қызмет көрсету орталықтарының қызметкерлері мемлекеттік қызметтер көрсету кезінде, егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, ақпараттық жүйелерде қамтылған, заңмен қорғалатын құпияны құрайтын мәліметтерді пайдалануға көрсетілетін қызметті алушының жазбаша келісімін алуға міндетті.

      РҚАО-ның ескертпесі!
       21-бапқа өзгеріс енгізу көзделген - ҚР 24.11.2015 № 419-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

      21-бап. Электрондық нысанда мемлекеттік қызметтер көрсету

      1. Электрондық нысанда мемлекеттік қызметтер көрсету Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес «электрондық үкіметтің» веб-порталы арқылы жүзеге асырылады.
       2. Электрондық құжат немесе қағаз жеткізгіштегі құжат не «электрондық үкіметтің» ақпараттық жүйесінен мәлімет беру электрондық нысанда мемлекеттік қызмет көрсетудің нәтижесі болып табылады.
       РҚАО-ның ескертпесі!
       3-тармақ жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       3. Халыққа қызмет көрсету орталығы арқылы электрондық нысанда мемлекеттік қызмет көрсету кезінде көрсетілетін қызметті алушының жазбаша келісімі негізінде электрондық құжат нысанындағы оның сұрау салуын халыққа қызмет көрсету орталығының қызметкері өзіне қызметтік мақсатта пайдалану үшін берілген электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырады.
       4. Көрсетілетін қызметті алушыларға ақпараттандыру саласындағы уәкілетті орган айқындайтын тәртіппен бір өтініш негізінде электрондық нысанда бірнеше мемлекеттік қызмет көрсетілуі мүмкін.
       РҚАО-ның ескертпесі!
       21-бапты 5-тармақпен толықтыру көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

      22-бап. Мемлекеттік қызметтер көрсету процестерін
              оңтайландыру

      Мемлекеттік қызметтер көрсету процестерін оңтайландыруды ақпараттандыру саласындағы уәкілетті орган айқындайтын тәртіппен орталық мемлекеттік органдар, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері тұрақты негізде жүзеге асырады.

      РҚАО-ның ескертпесі!
       23-бапқа өзгеріс енгізу көзделген - ҚР 24.11.2015 № 419-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

      23-бап. Көрсетілетін қызметті алушыларды мемлекеттік
              қызметтер көрсету тәртібі туралы хабардар ету

      1. Мемлекеттік қызметтер көрсету тәртібі туралы ақпарат:
       РҚАО-ның ескертпесі!
       1) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       1) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын көрсетілетін қызметті берушілердің орналасқан жерлерінде және халыққа қызмет көрсету орталықтарында орналастыру;
       2) жеке және заңды тұлғалардың көрсетілетін қызметті берушілерге өтініш жасауы;
       3) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын «электрондық үкіметтің» веб-порталында, орталық мемлекеттік органдардың, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарының, қаладағы аудандар, аудандық маңызы бар қалалар, кенттер, ауылдар, ауылдық округтер әкімдерінің, көрсетілетін қызметті берушілердің интернет-ресурстарында және басқа да бұқаралық ақпарат құралдарында орналастыру;
       4) Мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі бірыңғай байланыс орталығына өтініш жасау арқылы ұсынылады.
       2. Орталық мемлекеттік органдар, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері және көрсетілетін қызметті берушілер мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарты бекітілген немесе өзгертілген күннен бастап үш жұмыс күні ішінде оны көрсету тәртібі туралы ақпаратты жаңартады.
       РҚАО-ның ескертпесі!
       3-тармақ жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       3. Орталық мемлекеттік органдар, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері, көрсетілетін қызметті берушілер және халыққа қызмет көрсету орталықтары көрсетілетін қызметті алушылар өтініш жасаған кезде оларға қажетті түсініктемелермен бірге мемлекеттік қызметтер көрсету тәртібі туралы ақпаратты дереу ұсынуға міндетті.
       4. Мемлекеттік қызмет көрсету сатысы туралы ақпарат көрсетілетін қызметті алушыға оның Мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі бірыңғай байланыс орталығына және (немесе) көрсетілетін қызметті берушіге өтініш жасаған кезінде ұсынылады.
       5. Орталық мемлекеттік органдар, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері жыл сайын «электрондық үкіметтің» веб-порталында, интернет-ресурстарда және басқа да бұқаралық ақпарат құралдарында мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі қызмет туралы есепті орналастырады.
       6. Орталық мемлекеттік органдар, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері көрсетілетін қызметті берушілердің, мүдделі жеке және заңды тұлғалардың қатысуымен мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы қызмет туралы есептерге жылына кемінде бір рет жария талқылаулар өткізеді. Жария талқылаулардың қорытындылары мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын арттыру және мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын жетілдіру үшін пайдаланылады.

      24-бап. Мемлекеттік қызметтер көрсеткені үшін төлемақы

      1. Қазақстан Республикасында мемлекеттік қызметтер Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес ақылы немесе тегін негізде көрсетіледі.
       2. Қазақстан Республикасының заңдарында тегін ұсынылуға кепілдік берілген мемлекеттік қызметтерді көрсеткені үшін көрсетілетін қызметті алушыға төлемақы белгілеуге жол берілмейді.

      25-бап. Мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері бойынша
              шағымдарды қарау ерекшеліктері

      1. Көрсетілетін қызметті алушылардың мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері бойынша шағымдары осы Заңда белгіленген ерекшеліктер ескеріле отырып, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қаралуға жатады.
       РҚАО-ның ескертпесі!
       2-тармақтың бірінші бөлігі жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       2. Орталық мемлекеттік органның, облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының, қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімінің, көрсетілетін қызметті берушінің, халыққа қызмет көрсету орталығының атына келіп түскен көрсетілетін қызметті алушының шағымы оның тіркелген күнінен бастап бес жұмыс күні ішінде қаралуға жатады.
       Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті органның атына келіп түскен көрсетілетін қызметті алушының шағымы оның тіркелген күнінен бастап он бес жұмыс күні ішінде қаралуға жатады.
       3. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті орган шағымды қарау қорытындылары бойынша:
       РҚАО-ның ескертпесі!
       1) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       1) орталық мемлекеттік органның, облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының, қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімінің, көрсетілетін қызметті берушінің, халыққа қызмет көрсету орталығының көрсетілетін қызметті алушының шағымы бойынша қабылдаған шешіміне оның қанағаттанбауы себептерін кешенді түрде зерделеуді қамтамасыз етуге;
       2) орталық мемлекеттік орган, облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы, қаладағы ауданның, аудандық маңызы бар қаланың, кенттің, ауылдың, ауылдық округтің әкімі тарапынан Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы заңнамасының сақталмау фактісі анықталған жағдайда олардың атына көрсетілетін қызметті алушының бұзылған құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қалпына келтіру жөнінде шаралар қолдану үшін ұсыныстар жіберуге;
       3) көрсетілетін қызметті алушының шағымын орталық мемлекеттік орган, облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы, қаладағы ауданның, аудандық маңызы бар қаланың, кенттің, ауылдың, ауылдық округтің әкімі тарапынан қанағаттандырудың уақтылылығы мен толықтығын бақылауды жүзеге асыруға міндетті.
       4. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті органның, орталық мемлекеттік органның, облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының, қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округ әкімінің шағымды қарау мерзімі:
       1) шағым бойынша қосымша зерделеу немесе тексеру не жергілікті жерге барып тексеру жүргізу;
       2) қосымша ақпарат алу қажет болған жағдайларда он жұмыс күнінен аспайтын мерзімге ұзартылады.
       Шағымды қарау мерзімі ұзартылған жағдайда шағымдарды қарау бойынша өкілеттіктер берілген лауазымды адам шағымды қарау мерзімі ұзартылған кезден бастап үш жұмыс күні ішінде шағым берген көрсетілетін қызметті алушыға ұзарту себептерін көрсете отырып, шағымды қарау мерзімінің ұзартылғаны туралы жазбаша нысанда (шағым қағаз жеткізгіште берілген кезде) немесе электрондық нысанда (шағым электрондық түрде берілген кезде) хабарлайды.

5-тарау. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын мемлекеттік
 бақылау. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және
 оған қоғамдық мониторинг жүргізу

      Ескерту. 5-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 23.11.2015 № 417-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      26-бап. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын мемлекеттік
бақылауды, мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын
бағалауды және оған қоғамдық мониторингті
жүргізу қағидаттары

      Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын мемлекеттік бақылауды, мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалауды және оған қоғамдық мониторингті жүргізу мынадай қағидаттарға негізделеді:
       1) заңдылық;
       2) объективтілік;
       3) бейтараптық;
       4) анықтық;
       5) жан-жақтылық;
       6) ашықтық.
       Ескерту. 26-бап жаңа редакцияда - ҚР 23.11.2015 № 417-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      27-бап. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын мемлекеттік
бақылауды жүргізудің ерекшеліктері

      1. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын мемлекеттік бақылау Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.
       2. Орталық мемлекеттік органдардың, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарының, қаладағы аудандар, аудандық маңызы бар қалалар, кенттер, ауылдар, ауылдық округтер әкімдерінің, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсететін жеке және заңды тұлғалардың мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы қызметі мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын мемлекеттік бақылаудың объектісі болып табылады.
       Ескерту. 27-бап жаңа редакцияда - ҚР 23.11.2015 № 417-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      28-бап. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалауды
              жүргізу тәртібі

      Электрондық нысанда көрсетілетін мемлекеттік қызметтерді қоспағанда, мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалауды мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті орган Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жүзеге асырады.
       Электрондық нысанда көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің сапасын бағалауды ақпараттандыру саласындағы уәкілетті орган Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жүзеге асырады.

      29-бап. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасының қоғамдық
               мониторингі

      1. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасының қоғамдық мониторингін жеке тұлғалар, коммерциялық емес ұйымдар өз бастамасы бойынша және өз есебінен жүргізеді.
       Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасының қоғамдық мониторингі Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті органның мемлекеттік әлеуметтік тапсырысы бойынша да жүргізіледі.
       РҚАО-ның ескертпесі!
       2-тармақ жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       2. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасының қоғамдық мониторингін жүргізу кезінде жеке тұлғалар, коммерциялық емес ұйымдар, мемлекеттік құпияларды, коммерциялық және заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын ақпаратты қоспағанда, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсету саласына жататын қажетті ақпаратты орталық мемлекеттік органдардан, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарынан, қаладағы аудандар, аудандық маңызы бар қалалар, кенттер, ауылдар, ауылдық округтер әкімдерінен, осы ақпарат олардың интернет-ресурстарында болмаған жағдайда, сұратуға құқылы.
       3. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасының қоғамдық мониторингі нәтижелері бойынша жеке тұлғалар, коммерциялық емес ұйымдар қорытынды жасайды. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасының қоғамдық мониторингінің қорытындысы:
       РҚАО-ның ескертпесі!
       1) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       1) орталық мемлекеттік органдардың, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарының, қаладағы аудандар, аудандық маңызы бар қалалар, кенттер, ауылдар, ауылдық округтер әкімдерінің, сондай-ақ көрсетілетін қызметті берушілердің Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы заңнамасының талаптарын сақтауы туралы ақпаратты;
       2) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасының қоғамдық мониторингі барысында анықталған Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы заңнамасының сақталмау фактілерін жою жөніндегі ұсынымдарды;
       3) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын арттыру жөніндегі ұсыныстарды;
       4) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарына өзгерістер мен толықтырулар енгізу жөніндегі ұсыныстарды қамтиды.
       РҚАО-ның ескертпесі!
       4-тармақ жаңа редакцияда көзделген - ҚР 17.11.2015 № 408-V Заңымен (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
       4. Орталық мемлекеттік органдар, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері, сондай-ақ көрсетілетін қызметті берушілер мемлекеттік қызметтер көрсету сапасының қоғамдық мониторингі қорытындысын ескере отырып, мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын арттыру жөнінде шаралар қолданады.

6-тарау. ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР

      30-бап. Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметтер
               көрсету саласындағы заңнамасын бұзғаны үшін
               жауаптылық

      Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметтер көрсету саласындағы заңнамасын бұзу Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады.

      31-бап. Осы Заңды қолданысқа енгізу тәртібі

      Осы Заң алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік отыз күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасының
       Президенті                                  Н.НАЗАРБАЕВ.


]]> school128 Mon, 02 Nov 2020 11:26:16 +0600 МЕМЛЕКЕТТІК РӘМІЗДЕР http://128.shymkent-mektebi.kz/o-detskom-sade/normativtk-zhattar/28-memlekettk-rmzder.html http://128.shymkent-mektebi.kz/o-detskom-sade/normativtk-zhattar/28-memlekettk-rmzder.html Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 4 маусымдағы N 258 Конституциялық заңы

1-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК РӘМІЗДЕРІ

      1-бап. Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері 

     Мемлекеттік Ту, Мемлекеттік Елтаңба, Мемлекеттік Гимн Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері болып табылады.
       Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы - ортасында шұғылалы күн, оның астында қалықтап ұшқан қыран бейнеленген тік бұрышты көгілдір түсті мата. Тудың сабының тұсында ұлттық өрнек тік жолақ түрінде нақышталған. Күн, оның шұғыласы, қыран және ұлттық өрнек бейнесі алтын түстес. Тудың ені мен ұзындығының арақатынасы - 1:2.
       Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасы - дөңгелек нысанды және көгілдір түс аясындағы шаңырақ (киіз үйдің жоғарғы күмбез тәрізді бөлігі) түрінде бейнеленген, шаңырақты айнала күн сәулесіндей тарап уықтар шаншылған. Шаңырақтың оң жағы мен сол жағында аңыздардағы қанатты пырақтар бейнесі орналастырылған. Жоғарғы бөлігінде - бес бұрышты көлемді жұлдыз, ал төменгі бөлігінде "Қазақстан" деген жазу бар. Жұлдыздың, шаңырақтың, уықтардың, аңыздардағы қанатты пырақтардың бейнесі, сондай-ақ "Қазақстан" деген жазу - алтын түстес.
       Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Гимні - осы Конституциялық заңда көзделген жағдайларда орындалатын музыкалық-поэтикалық туынды.
       Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы мен Мемлекеттік Елтаңбасының эталондары Қазақстан Республикасы Президентінің Резиденциясында сақталады.

      2-бап. Қазақстан Республикасының мемлекеттiк рәміздерін
              дайындауды және пайдалануды реттейтiн Қазақстан
              Республикасының заңнамасы

      Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР 2012.06.28 N 23-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Конституциялық Заңымен.

      Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін дайындау және пайдалану тәртібі Қазақстан Республикасының Конституциясында, осы Конституциялық заңда және Қазақстан Республикасының өзге денормативтікқұқықтықактілеріндеайқындалады.
       Ескерту. 2-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.06.28 N 23-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Конституциялық Заңымен.

      3-бап. Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін 
               бекіту 

      Мыналар:
       1) Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Туының бейнесі (осы Конституциялық заңға 1-қосымша);
       2) Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Елтаңбасының бейнесі (осы Конституциялық заңға 2-қосымша);
       3) Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Гимнінің музыкалық редакциясы мен мәтіні (осы Конституциялық заңға 3-қосымша) бекітілсін.

2-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК ТУЫ

      4-бап. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туын 
               пайдалану тәртібі 

      1. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы мынадай орындарда міндетті түрде көтеріледі (тігіледі, орналастырылады):
       1) Қазақстан Республикасының Президенті Резиденциясының, Парламентінің, Сенат пен Мәжілістің, Үкіметтің, министрліктердің, Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдардың, Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдардың, олардың ведомстволары мен аумақтық бөлімшелерінің, Конституциялық Кеңестің, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты мен жергілікті соттарының, жергілікті өкілді және атқарушы органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, мемлекеттік ұйымдардың ғимараттарында, сондай-ақ Қазақстан Республикасы елшіліктерінің, халықаралық ұйымдардағы тұрақты өкілдіктерінің, сауда өкілдіктерінің, шетелдегі басқа да ресми мекемелерінің, шетелдегі мекемелерінің басшылары резиденцияларының ғимараттарында және сол мемлекеттің протоколдық практикасына сәйкес көлік құралдарында - ұдайы;
       2) Қазақстан Республикасы Президентінің, Қазақстан Республикасы Парламенті палаталары төрағаларының, Премьер-Министрдің, Мемлекеттік хатшының, Конституциялық Кеңес Төрағасының, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты Төрағасының және жергілікті соттары төрағаларының, Орталық сайлау комиссиясы Төрағасының, Қазақстан Республикасының Адам құқықтары жөнiндегi уәкiлінің, министрліктердің, Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдардың, Қазақстан Республикасының Президентiне тiкелей бағынатын және есеп беретiн мемлекеттік органдардың, олардың ведомстволары мен аумақтық бөлімшелерінің басшыларының, жергілікті өкілді және атқарушы органдар басшыларының, Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелері басшыларының кабинеттерінде - ұдайы;
       3) Қазақстан Республикасының Парламенті Сенаты мен Мәжілісінің бірлескен және бөлек отырыстары, Қазақстан Республикасы Парламенті палаталарының, Үкіметтің үйлестіру және жұмыс органдарының отырыстары өтетін залдарда, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің отырыс залдарында, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының және жергілікті соттарының сот мәжілісі залдарында, орталық, жергілікті өкілді және атқарушы органдардың, Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдардың алқа отырысы залдарында, Қазақстан Республикасының мемлекеттік және үкіметтік наградалары тапсырылатын залдарда, Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелерінің қабылдау залдарында, сондай-ақ бала тууды және некені тіркейтін үй-жайларда - ұдайы;
       4) мемлекеттік органдардың ғимараттарында алғаш ашылған кезде, салтанатты жағдайда;
       5) егер халықаралық құқық нормалары мен Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында көзделген болса, Қазақстан Республикасы Президентінің, Қазақстан Республикасының Парламенті палаталары төрағаларының, Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің және олардың өкілетті өкілдерінің қатысуымен халықаралық форумдар өтетін ғимараттарда немесе үй-жайларда;
       5-1) мемлекеттік заңды тұлғалардың, ұлттық басқарушы холдингтердің, ұлттық холдингтердің, ұлттық компаниялардың, сондай-ақ Қазақстан Республикасы оларға қатысты жалғыз акционер (қатысушы) болып табылатын өзге де акционерлік қоғамдардың және жауапкершілігі шектеулі серіктестіктердің мемлекеттік нышандарға арналған экспозиция үшін бөлінген үй-жайларында (үй-жайларының бір бөлігінде);
       6) ресми адамдар ретінде Қазақстан Республикасының Президенті, Қазақстан Республикасының Парламенті палаталарының төрағалары, Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі мінген теңіз кемелерінде, ішкі жүзу кемелерінде және басқа да қатынас құралдарында;
       7) Қазақстан Республикасында тiркелген кемелердiң бұлқынындағы ту ретiнде - белгiленген тәртiппен;
       8) Қазақстан Республикасының әскери корабльдерi мен кемелерiнде - әскери жарғыларға сәйкес;
       9) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери құрамаларында, бөлімдерінде, бөлімшелерінде және мекемелерінде, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында - Қазақстан Республикасының ұлттық және мемлекеттік мерекелері күндерінде, ант қабылдау кезiнде;
       10) Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәміздері күнін мерекелеу, ресми және салтанатты рәсімдер, спорттық іс-шаралар кезінде;
       11) жалпы орта, кәсіптік бастауыш, кәсіптік орта, кәсіптік жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі кәсіптік білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында - жаңа оқу жылының ашылу және оқу жылының аяқталу рәсімдері кезінде;
       12) Қазақстан Республикасына мемлекеттік және ресми сапарлармен келген шет мемлекеттердің мемлекет басшыларымен, парламенттері мен үкіметтерінің басшыларымен кездесу кезінде.
       Қарулы Күштердің құрамаларында, әскери бөлімдерінде, бөлімшелерінде, мекемелерінде және басқа да әскерлер мен әскери құралымдарда Мемлекеттік Туды және оның бейнесін пайдалану (орнату, орналастыру) тәртібі жалпы әскери жарғыларда айқындалады.
       Ғимараттарға тұрақты тігілген Мемлекеттік Туға тәуліктің қараңғы мезгілінде жарық түсіп тұруға тиіс.
       Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы басқа да ғимараттарда (үй-жайларда) олардың иелерінің еркі бойынша тігілуі мүмкін.
       Мемлекеттік Туды және оның бейнесін пайдалану (орнату, орналастыру) тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.
       2. Қазақстан Республикасы Мемлекеттiк Туының бейнесi міндетті түрде:
       1) Қазақстан Республикасы Президентінің, Парламенттің, Үкіметтің, министрліктердің, Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдардың, Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретiн мемлекеттiк органдардың және олардың ведомстволары мен аумақтық бөлімшелерінің, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының және жергілікті соттарының, жергiлiктi өкілді және атқарушы органдардың, сондай-ақ Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелерінің веб-сайттарында Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен;
       2) Қазақстан Республикасының әуе кемелерінде, сондай-ақ ғарыш аппараттарында орналастырылады.
       Мемлекеттiк Тудың бейнесi өзге де материалдық объектілерде орналастырылуы мүмкін.
       3. Мемлекеттiк Ту оның көлемiне қарамастан ұлттық стандартқа сәйкес келуге тиiс.
       Мемлекеттiк Ту ұлттық стандартқа сәйкес келмеген жағдайда ол Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен ауыстырылуға және жойылуға тиіс.
       Мемлекеттiк Тудың бейнесiн қоғамдық бірлестіктер мен басқа да ұйымдар туларының геральдикалық негізі ретінде пайдалануға болмайды.
       Мемлекеттiк Тудың бейнесi Қазақстан Республикасы мемлекеттік наградаларының, Ұлттық Банк банкноттары мен монеталарының элементі немесе геральдикалық негізі ретінде пайдаланылуы мүмкін.
       4. Ұлттық аза тұтуға байланысты Мемлекеттiк Ту ұлттық аза тұту мерзiмi ішінде тутұғыр биiктiгiнiң жартысына дейiн төмен түсiрiледi.
       Ескерту. 4-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.06.28 N 23-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 28.10.2015 № 370-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық Заңдарымен.

      5-бап. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк Туын және 
               басқа да туларды Қазақстан Республикасының 
               аумағында бір мезгілде пайдалану 

      1. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туын шет мемлекеттердің, қоғамдық бірлестіктердің және басқа да ұйымдардың туларымен бір мезгілде көтергенде (тіккенде, орналастырғанда) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туының көлемі басқа тулардың көлемінен кіші болмауға тиіс.
       Бұл ретте Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы басқа тулардан төмен орналастырылмайды.
       2. Қоғамдық бірлестіктердің және басқа да ұйымдардың тулары Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк Туымен бірдей болмауға тиіс.
       3. Қазақстан Республикасында аккредиттелген дипломатиялық өкілдіктерді, консулдық мекемелерді, халықаралық ұйымдарды және (немесе) олардың өкілдіктерін қоспағанда, Қазақстан Республикасының аумағында қызметін жүзеге асыратын шетелдік ұйымдар мен өкілдіктер пайдаланатын шет мемлекеттердің тулары Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туымен бір мезгілде орналастырылады.
       Ескерту. 5-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 28.10.2015 № 370-V Конституциялық Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

3-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК ЕЛТАҢБАСЫ

      6-бап. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасын 
               пайдалану тәртібі 

      1. Мемлекеттік Елтаңба міндетті түрде:
       1) Қазақстан Республикасы Президенті Резиденциясының, Парламенттің, Сенат пен Мәжілістің, Үкіметтің, министрліктердің, Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдардың, Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдардың, олардың ведомстволары мен аумақтық бөлімшелерінің, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты мен жергілікті соттарының, Қарулы Күштердің құрамаларының, әскери бөлімдерінің, бөлімшелері мен мекемелерінің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың, жергілікті өкілді және атқарушы органдардың ғимараттарында, сондай-ақ Қазақстан Республикасы елшіліктерінің, халықаралық ұйымдардағы тұрақты өкілдіктерінің, сауда өкілдіктерінің, шетелдегі басқа да ресми мекемелерінің, шетелдегі мекемелері басшылары резиденцияларының ғимараттарында - ұдайы;
       2) Қазақстан Республикасы Президентінің, Қазақстан Республикасы Парламенті палаталары төрағаларының, Премьер-Министрдің, Мемлекеттік хатшының, Конституциялық Кеңес Төрағасының, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Төрағасының және жергілікті соттары төрағаларының, Орталық сайлау комиссиясы Төрағасының, Қазақстан Республикасының Адам құқықтары жөнiндегi уәкiлінің, министрліктердің, Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдардың, Қазақстан Республикасының Президентiне тiкелей бағынатын және есеп беретiн мемлекеттік органдардың, олардың ведомстволары мен аумақтық бөлімшелерінің басшыларының, жергілікті өкілді және атқарушы органдар басшыларының, Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелері басшыларының кабинеттерінде - ұдайы;
       3) Қазақстан Республикасы Парламентінің Сенаты мен Мәжілісінің бірлескен және бөлек отырыстары, Қазақстан Республикасының Парламенті палаталарының, Үкіметтің үйлестіру және жұмыс органдарының отырыстары өтетін залдарда, Конституциялық Кеңестің отырыс залдарында, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының және жергілікті соттарының сот мәжілісі залдарында, орталық, жергілікті өкілді және атқарушы органдардың, Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдардың алқа отырыстары залдарында, Қазақстан Республикасының мемлекеттік және үкіметтік наградалары тапсырылатын залдарда, Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелерінің қабылдау залдарында, сондай-ақ бала тууды және некені тіркейтін үй-жайларда - ұдайы;
       4) мемлекеттік заңды тұлғалардың, ұлттық басқарушы холдингтердің, ұлттық холдингтердің, ұлттық компаниялардың, сондай-ақ Қазақстан Республикасы оларға қатысты жалғыз акционер (қатысушы) болып табылатын өзге де акционерлік қоғамдардың және жауапкершілігі шектеулі серіктестіктердің мемлекеттік нышандарға арналған экспозиция үшін бөлінген үй-жайларында (үй-жайларының бір бөлігінде) орналастырылады.
       Қарулы Күштердің құрамаларында, әскери бөлімдерінде, бөлімшелерінде, мекемелерінде және басқа да әскерлер мен әскери құралымдарда Мемлекеттік Елтаңбаны және оның бейнесін пайдалану (орнату, орналастыру) тәртібі жалпы әскери жарғыларда айқындалады.
       2. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасының бейнесі міндетті түрде:
       1) Қазақстан Республикасының Президенті мен оның Әкімшілігінің, Парламенттің, оның палаталары мен олардың аппараттарының, Қазақстан Республикасының Парламенті палаталары Бюроларының, Үкіметтің және Премьер-Министр Кеңсесінің, министрліктердің, Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдардың, Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдардың, олардың ведомстволары мен аумақтық бөлімшелерінің, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты мен жергілікті соттарының, Қарулы Күштердің құрамаларының, әскери бөлімдерінің, бөлімшелері мен мекемелерінің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың, жергілікті өкілді, атқарушы органдардың және өзге де мемлекеттік ұйымдардың мөрлері мен құжаттарының бланкілерінде;
       1-1) нотариустардың мөрлерiнде;
       2) Қазақстан Республикасы Президентінің, Қазақстан Республикасы Парламентінің, Үкіметінің, Конституциялық Кеңесінің және Жоғарғы Сотының ресми басылымдарында;
       3) Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің банкноттары мен монеталарында, Қазақстан Республикасының мемлекеттік бағалы қағаздарында;
       4) Қазақстан Республикасының азаматтарына берілетін жеке куәлікте, туу туралы куәлікте, паспортта және өзге де паспорттарда, мемлекеттік органдар мен мемлекеттік ұйымдар қызметкерлерінің қызметтік куәліктерінде;
       5) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасына орнатылатын шекара бағаналарында;
       6) Қазақстан Республикасы Президентінің, Парламенттің, Үкіметтің, министрліктердің, Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдардың, Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретiн мемлекеттiк органдардың және олардың ведомстволары мен аумақтық бөлімшелерінің, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының және жергілікті соттарының, жергiлiктi өкілді және атқарушы органдардың, сондай-ақ Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелерінің веб-сайттарында Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен орналастырылады.
       Мемлекеттік Елтаңбаның бейнесі өзге де материалдық объектілерде орналастырылуы мүмкін.
       3. Мемлекеттік Елтаңба оның көлеміне қарамастан ұлттық стандартқа сәйкес келуге тиіс.
       Мемлекеттік Елтаңба ұлттық стандартқа сәйкес келмеген жағдайда ол Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен ауыстырылуға және жойылуға тиіс.
       4. Осы Конституциялық заңда белгіленгеннен басқа жағдайларда мемлекеттік емес ұйымдардың және олардың лауазымды адамдарының бланкілерінде, мөрлерінде және басқа да реквизиттерінде Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Елтаңбасының бейнесін пайдалануға тыйым салынады.
       Мемлекеттік Елтаңбаны қоғамдық бірлестіктер мен басқа да ұйымдар елтаңбаларының геральдикалық негізі ретінде пайдалануға болмайды.
       Мемлекеттік Елтаңбаның бейнесі әскери немесе өзге де мемлекеттік қызмет атқаратын адамдар үшін белгіленген айырым белгілері мен нысанды киім үлгілерінде, Қазақстан Республикасының мемлекеттік наградаларының элементі немесе геральдикалық негізі ретінде, сондай-ақ спортшылардың спорттық костюмдері мен басқа да спорттық керек-жарақтарында пайдаланылуы мүмкін.
       Мемлекеттік Елтаңбаны және оның бейнесін пайдалану (орнату, орналастыру) тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.
       Ескерту. 6-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.06.28 N 23-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 28.10.2015 № 370-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық Заңдарымен.

      7-бап. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк Елтаңбасын 
               және басқа да елтаңбаларды Қазақстан 
               Республикасының аумағында бір мезгілде пайдалану 

      Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасы мен шет мемлекеттердің елтаңбаларын немесе қоғамдық бірлестіктің, басқа да ұйымның елтаңбаларын (геральдикалық белгісін) бір мезгілде орналастырғанда Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Елтаңбасының көлемі басқа елтаңбалардың көлемінен кіші болмауға тиіс.
       Бұл ретте Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасы басқа елтаңбалардан (геральдикалық белгілерден) төмен орналастырылмайды.

4-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК ГИМНІ

      8-бап. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Гимнін 
               пайдалану тәртібі 

      1. Мемлекеттік Гимн:
       1) Қазақстан Республикасының Президенті қызметке кіріскен кезде - ол ант бергеннен кейін;
       2) Қазақстан Республикасы Парламенті сессияларының ашылуы және жабылуы кезінде;
       3) Қазақстан Республикасының ұлттық және мемлекеттік мерекелеріне, сондай-ақ өзге де салтанатты іс-шараларға арналған жиналыстар мен мәжілістердің салтанатты ашылуы кезінде;
       4) теле-, радиоарналар эфирге шыққан кезде тәулiк сайын, олардың хабар таратуы басталғанда және аяқталғанда;
       5) Қазақстан Республикасы халқының өміріндегі аса маңызды тарихи оқиғаларды атап өту құрметіне ескерткіштерді, монументтерді, құлпытастарды және басқа да ғимараттарды ашу кезінде;
       6) Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары, сондай-ақ қоғамдық бірлестіктері мен өзге де ұйымдары өткізетін ресми және салтанатты рәсімдер, спорттық іс-шаралар кезінде Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы көтерілген кезде;
       7) Қазақстан Республикасына мемлекеттік немесе ресми сапармен келген шет мемлекеттердің басшыларын қарсы алу кезінде - тиісті шет мемлекеттің мемлекеттік гимні орындалғаннан кейін;
       8) жалпы орта, кәсіптік бастауыш, кәсіптік орта, кәсіптік жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі кәсіптік білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында жаңа оқу жылының ашылу және оқу жылының аяқталу рәсімдері кезінде, сондай-ақ өзге де салтанатты іс-шаралар өткізілген кезде;
       9) Қазақстан Республикасының ұлттық (құрама) командасы қатысатын спорттық іс-шаралар өткізілген кезде орындалады.
       1-1. Мемлекеттік заңды тұлғалардың, ұлттық басқарушы холдингтердің, ұлттық холдингтердің, ұлттық компаниялардың, сондай-ақ Қазақстан Республикасы оларға қатысты жалғыз акционер (қатысушы) болып табылатын өзге де акционерлік қоғамдардың және жауапкершілігі шектеулі серіктестіктердің мемлекеттік нышандарға арналған экспозиция үшін бөлінген үй-жайларында (үй-жайларының бір бөлігінде) Мемлекеттік Гимннің мәтіні міндетті түрде орналастырылады.
       Мемлекеттік Гимннің мәтінін пайдалану (орнату, орналастыру) тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.
       2. Қарулы Күштердің құрамаларында, әскери бөлімдерінде, бөлімшелерінде, мекемелерінде және басқа да әскерлер мен әскери құралымдарда Мемлекеттік Гимнді орындау және оның мәтінін пайдалану тәртібі жалпы әскери жарғыларда айқындалады.
       Ескерту. 8-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.06.28 N 23-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 28.10.2015 № 370-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық Заңдарымен.

      9-бап. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Гимнін 
               орындау тәртібі 

      1. Мемлекеттік Гимн көпшілік алдында орындалған кезде қатысушылар оны орнынан тұрып айтады (тыңдайды), бұл ретте Қазақстан Республикасының азаматтары оң қолын жүрек тұсына қояды.
       Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары мен өзге де ұйымдары шет мемлекеттер аумағында іс-шаралар өткізген кезде Мемлекеттік Гимн осы Конституциялық заңға, сондай-ақ сол мемлекеттің заңнамасы мен протоколдық практикасына және жергілікті салт-дәстүрге сәйкес орындалады.
       Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туын салтанатты жағдайда көтеру және тігу кезінде Мемлекеттік Гимн орындалады, бұл ретте қатысушылар жүздерін Туға қарай бұрады.
       2. Мемлекеттік Гимнді оркестр, хор, оркестр мен хор орындайды не ол өзге де вокалдық және аспаптық түрде орындалады. Бұл ретте дыбыс жазу құралдары пайдаланылуы мүмкін.
       Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Гимнін ықшамдап орындауға жол беріледі.
       3. Мемлекеттік Гимн бекітілген мәтіні мен музыкалық редакциясына дәлме-дәл сәйкестікпен мемлекеттік тілде орындалады.
       4. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Гимнінің мәтіні мен музыкалық редакциясын басқа музыкалық шығармалардың және өзге де өнер туындыларының негізі ретінде пайдалануға болмайды.

5-тарау. МЕМЛЕКЕТТІК ОРГАНДАРДЫҢ ҚҰЗЫРЕТІ

      10-бап. Қазақстан Республикасы Үкіметінің құзыреті 

      Үкіметтің құзыретіне:
       1) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы мен Мемлекеттік Елтаңбасының осы Конституциялық заңда бекітілген ұлттық стандарттарға және олардың бейнелеріне сәйкес келетін эталондарын дайындау жөніндегі жұмысты ұйымдастыру;
       2) Қазақстан Республикасының ұлттық стандарттарға сәйкес келмейтін Мемлекеттік Туын, Мемлекеттік Елтаңбасын ауыстыру және жою ережелерін бекіту;
       3) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туын, Мемлекеттік Елтаңбасын және олардың бейнелерін, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Гимнінің мәтінін пайдалану (орнату, орналастыру) қағидаларын бекіту;
       3-1) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәміздері күнін мерекелеу қағидаларын бекіту;
       4) Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері саласындағы уәкілетті органды айқындау;
       5) өзiне Қазақстан Республикасының Конституциясымен, Қазақстан Республикасының заңдарымен және Қазақстан Республикасы Президентінің актiлерiмен жүктелген өзге де функцияларды орындау жатады.
       Ескерту. 10-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.06.28 N 23-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 28.10.2015 № 370-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық Заңдарымен.

      11-бап. Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері 
                саласындағы уәкілетті органдардың құзыреті 

      1. Техникалық реттеу және метрология саласындағы уәкілетті орган:
       1) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы мен Мемлекеттік Елтаңбасының ұлттық стандарттарын әзірлейді және бекітеді;
       2) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы мен Мемлекеттік Елтаңбасының эталондарын әзірлейді;
       3) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туын және Мемлекеттік Елтаңбасын дайындау жөніндегі қызметті лицензиялауды жүзеге асырады;
       4) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен лицензиаттың лицензияда көрсетілген талаптарды сақтауын бақылауды жүзеге асырады;
       5) Қазақстан Республикасының заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.
       2. Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін пайдалану мәселелері жөніндегі уәкілетті орган:
       1) Қазақстан Республикасының ұлттық стандарттарға сәйкес келмейтін Мемлекеттік Туын, Мемлекеттік Елтаңбасын ауыстыру және жою ережелерін әзірлейді;
       2) мемлекеттік рәміздер мен геральдикалық белгілер мәселелері жөніндегі сараптама кеңесін құрады, сондай-ақ ол туралы ережені әзірлейді және бекітеді;
       3) Қазақстан Республикасының заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.
       Ескерту. 11-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.06.28 N 23-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 28.10.2015 № 370-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық Заңдарымен.

      12-бап. Жергілікті атқарушы органның құзыреті 

      Жергілікті атқарушы орган Қазақстан Республикасы мемлекеттік рәміздерінің тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің аумағында пайдаланылуын (тігілуін, орналастырылуын ) бақылауды жүзеге асырады.

6-тарау. ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР

      13-бап. Қазақстан Республикасының мемлекеттік 
                рәміздеріне құрметпен қарауды қалыптастыру 

      1. Қазақстан Республикасының азаматтары, сондай-ақ Республика аумағында жүрген адамдар Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін құрметтеуге міндетті.
       2. Азаматтыққа және отансүйгіштікке, өз Отаны - Қазақстан Республикасына деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу, Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін құрметтеуді қалыптастыру, сондай-ақ олардың мәні мен маңызын түсіндіру мақсатында оларды оқыту жалпы орта, кәсіптік бастауыш, кәсіптік орта және кәсіптік жоғары білім беру ұйымдарының негізгі жалпы білім беру бағдарламаларына енгізіледі.
       Жалпы орта, кәсіптік бастауыш, кәсіптік орта және кәсіптік жоғары білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында арнайы оқшауланған көрнекті орынға ұдайы Мемлекеттік Ту тігіледі, Мемлекеттік Елтаңба не олардың бейнесі, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Гимнінің мемлекеттік тілдегі мәтіні орналастырылады.

      14-бап. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туын, 
                Мемлекеттік Елтаңбасын дайындау 

      Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туын, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасын дайындау Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен берілген тиісті лицензиясы болған жағдайда жүзеге асырылады.

      15-бап. Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін
               дайындауды және пайдалануды реттейтін Қазақстан
               Республикасының заңнамасын бұзғаны үшін
               жауаптылық

      Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін дайындауды және пайдалануды реттейтін Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзу Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады.
       Ескерту. 15-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.06.28 N 23-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Конституциялық Заңымен.

      16-бап. Осы Конституциялық заңды қолданысқа енгізу 
               тәртібі 

      1. Осы Конституциялық заң ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткеннен кейін қолданысқа енгізіледі.
       2. "Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері туралы" 1996 жылғы 24 қаңтардағы Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1996 ж., N 1, 178-құжат; 1997 ж., N 12, 193-құжат; 2006 ж., N 1, 1-құжат) күшi жойылды деп танылсын.

      Қазақстан Республикасының 
       Президенті 

                                     "Қазақстан Республикасының
                                     мемлекеттік рәміздері туралы"
                                   2007 жылғы 4 маусымдағы N 258-III
                                       Қазақстан Республикасының
                                         Конституциялық заңына
                                               1-ҚОСЫМША

          Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы 

 

                                     "Қазақстан Республикасының
                                     мемлекеттік рәміздері туралы"
                                   2007 жылғы 4 маусымдағы N 258-III
                                       Қазақстан Республикасының
                                         Конституциялық заңына
                                               2-ҚОСЫМША

       Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасы 

 

                                     "Қазақстан Республикасының
                                     мемлекеттік рәміздері туралы"
                                   2007 жылғы 4 маусымдағы N 258-III
                                       Қазақстан Республикасының
                                         Конституциялық заңына
                                               3-ҚОСЫМША

         Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Гимнінің 
                   музыкалық редакциясы

                                   Әннің авторы Шәмші Қалдаяқов

 

     Қазақстан Республикасы Мемлекеттік гимнінің мәтіні 

                          Сөзін жазғандар: Жұмекен Нәжімеденов, 
                                            Нұрсұлтан Назарбаев 

      Алтын күн аспаны,
       Алтын дән даласы,
       Ерліктің дастаны,
       Еліме қарашы!
       Ежелден ер деген,
       Даңқымыз шықты ғой.
       Намысын бермеген,
       Қазағым мықты ғой.

      Қайырмасы: 
       Менің елім, менің елім,
       Гүлің болып егілемін,
       Жырың болып төгілемін, елім!
       Туған жерім менің - Қазақстаным!

      Ұрпаққа жол ашқан,
       Кең байтақ жерім бар.
       Бірлігі жарасқан,
       Тәуелсіз елім бар.
       Қарсы алған уақытты,
       Мәңгілік досындай.
       Біздің ел бақытты,
       Біздің ел осындай!

      Қайырмасы: 
       Менің елім, менің елім,
       Гүлің болып егілемін,
       Жырың болып төгілемін, елім!
       Туған жерім менің - Қазақстаным!


]]> Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 4 маусымдағы N 258 Конституциялық заңы

1-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК РӘМІЗДЕРІ

      1-бап. Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері 

     Мемлекеттік Ту, Мемлекеттік Елтаңба, Мемлекеттік Гимн Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері болып табылады.
       Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы - ортасында шұғылалы күн, оның астында қалықтап ұшқан қыран бейнеленген тік бұрышты көгілдір түсті мата. Тудың сабының тұсында ұлттық өрнек тік жолақ түрінде нақышталған. Күн, оның шұғыласы, қыран және ұлттық өрнек бейнесі алтын түстес. Тудың ені мен ұзындығының арақатынасы - 1:2.
       Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасы - дөңгелек нысанды және көгілдір түс аясындағы шаңырақ (киіз үйдің жоғарғы күмбез тәрізді бөлігі) түрінде бейнеленген, шаңырақты айнала күн сәулесіндей тарап уықтар шаншылған. Шаңырақтың оң жағы мен сол жағында аңыздардағы қанатты пырақтар бейнесі орналастырылған. Жоғарғы бөлігінде - бес бұрышты көлемді жұлдыз, ал төменгі бөлігінде "Қазақстан" деген жазу бар. Жұлдыздың, шаңырақтың, уықтардың, аңыздардағы қанатты пырақтардың бейнесі, сондай-ақ "Қазақстан" деген жазу - алтын түстес.
       Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Гимні - осы Конституциялық заңда көзделген жағдайларда орындалатын музыкалық-поэтикалық туынды.
       Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы мен Мемлекеттік Елтаңбасының эталондары Қазақстан Республикасы Президентінің Резиденциясында сақталады.

      2-бап. Қазақстан Республикасының мемлекеттiк рәміздерін
              дайындауды және пайдалануды реттейтiн Қазақстан
              Республикасының заңнамасы

      Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР 2012.06.28 N 23-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Конституциялық Заңымен.

      Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін дайындау және пайдалану тәртібі Қазақстан Республикасының Конституциясында, осы Конституциялық заңда және Қазақстан Республикасының өзге денормативтікқұқықтықактілеріндеайқындалады.
       Ескерту. 2-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.06.28 N 23-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Конституциялық Заңымен.

      3-бап. Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін 
               бекіту 

      Мыналар:
       1) Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Туының бейнесі (осы Конституциялық заңға 1-қосымша);
       2) Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Елтаңбасының бейнесі (осы Конституциялық заңға 2-қосымша);
       3) Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Гимнінің музыкалық редакциясы мен мәтіні (осы Конституциялық заңға 3-қосымша) бекітілсін.

2-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК ТУЫ

      4-бап. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туын 
               пайдалану тәртібі 

      1. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы мынадай орындарда міндетті түрде көтеріледі (тігіледі, орналастырылады):
       1) Қазақстан Республикасының Президенті Резиденциясының, Парламентінің, Сенат пен Мәжілістің, Үкіметтің, министрліктердің, Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдардың, Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдардың, олардың ведомстволары мен аумақтық бөлімшелерінің, Конституциялық Кеңестің, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты мен жергілікті соттарының, жергілікті өкілді және атқарушы органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, мемлекеттік ұйымдардың ғимараттарында, сондай-ақ Қазақстан Республикасы елшіліктерінің, халықаралық ұйымдардағы тұрақты өкілдіктерінің, сауда өкілдіктерінің, шетелдегі басқа да ресми мекемелерінің, шетелдегі мекемелерінің басшылары резиденцияларының ғимараттарында және сол мемлекеттің протоколдық практикасына сәйкес көлік құралдарында - ұдайы;
       2) Қазақстан Республикасы Президентінің, Қазақстан Республикасы Парламенті палаталары төрағаларының, Премьер-Министрдің, Мемлекеттік хатшының, Конституциялық Кеңес Төрағасының, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты Төрағасының және жергілікті соттары төрағаларының, Орталық сайлау комиссиясы Төрағасының, Қазақстан Республикасының Адам құқықтары жөнiндегi уәкiлінің, министрліктердің, Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдардың, Қазақстан Республикасының Президентiне тiкелей бағынатын және есеп беретiн мемлекеттік органдардың, олардың ведомстволары мен аумақтық бөлімшелерінің басшыларының, жергілікті өкілді және атқарушы органдар басшыларының, Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелері басшыларының кабинеттерінде - ұдайы;
       3) Қазақстан Республикасының Парламенті Сенаты мен Мәжілісінің бірлескен және бөлек отырыстары, Қазақстан Республикасы Парламенті палаталарының, Үкіметтің үйлестіру және жұмыс органдарының отырыстары өтетін залдарда, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің отырыс залдарында, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының және жергілікті соттарының сот мәжілісі залдарында, орталық, жергілікті өкілді және атқарушы органдардың, Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдардың алқа отырысы залдарында, Қазақстан Республикасының мемлекеттік және үкіметтік наградалары тапсырылатын залдарда, Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелерінің қабылдау залдарында, сондай-ақ бала тууды және некені тіркейтін үй-жайларда - ұдайы;
       4) мемлекеттік органдардың ғимараттарында алғаш ашылған кезде, салтанатты жағдайда;
       5) егер халықаралық құқық нормалары мен Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында көзделген болса, Қазақстан Республикасы Президентінің, Қазақстан Республикасының Парламенті палаталары төрағаларының, Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің және олардың өкілетті өкілдерінің қатысуымен халықаралық форумдар өтетін ғимараттарда немесе үй-жайларда;
       5-1) мемлекеттік заңды тұлғалардың, ұлттық басқарушы холдингтердің, ұлттық холдингтердің, ұлттық компаниялардың, сондай-ақ Қазақстан Республикасы оларға қатысты жалғыз акционер (қатысушы) болып табылатын өзге де акционерлік қоғамдардың және жауапкершілігі шектеулі серіктестіктердің мемлекеттік нышандарға арналған экспозиция үшін бөлінген үй-жайларында (үй-жайларының бір бөлігінде);
       6) ресми адамдар ретінде Қазақстан Республикасының Президенті, Қазақстан Республикасының Парламенті палаталарының төрағалары, Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі мінген теңіз кемелерінде, ішкі жүзу кемелерінде және басқа да қатынас құралдарында;
       7) Қазақстан Республикасында тiркелген кемелердiң бұлқынындағы ту ретiнде - белгiленген тәртiппен;
       8) Қазақстан Республикасының әскери корабльдерi мен кемелерiнде - әскери жарғыларға сәйкес;
       9) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери құрамаларында, бөлімдерінде, бөлімшелерінде және мекемелерінде, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында - Қазақстан Республикасының ұлттық және мемлекеттік мерекелері күндерінде, ант қабылдау кезiнде;
       10) Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәміздері күнін мерекелеу, ресми және салтанатты рәсімдер, спорттық іс-шаралар кезінде;
       11) жалпы орта, кәсіптік бастауыш, кәсіптік орта, кәсіптік жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі кәсіптік білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында - жаңа оқу жылының ашылу және оқу жылының аяқталу рәсімдері кезінде;
       12) Қазақстан Республикасына мемлекеттік және ресми сапарлармен келген шет мемлекеттердің мемлекет басшыларымен, парламенттері мен үкіметтерінің басшыларымен кездесу кезінде.
       Қарулы Күштердің құрамаларында, әскери бөлімдерінде, бөлімшелерінде, мекемелерінде және басқа да әскерлер мен әскери құралымдарда Мемлекеттік Туды және оның бейнесін пайдалану (орнату, орналастыру) тәртібі жалпы әскери жарғыларда айқындалады.
       Ғимараттарға тұрақты тігілген Мемлекеттік Туға тәуліктің қараңғы мезгілінде жарық түсіп тұруға тиіс.
       Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы басқа да ғимараттарда (үй-жайларда) олардың иелерінің еркі бойынша тігілуі мүмкін.
       Мемлекеттік Туды және оның бейнесін пайдалану (орнату, орналастыру) тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.
       2. Қазақстан Республикасы Мемлекеттiк Туының бейнесi міндетті түрде:
       1) Қазақстан Республикасы Президентінің, Парламенттің, Үкіметтің, министрліктердің, Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдардың, Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретiн мемлекеттiк органдардың және олардың ведомстволары мен аумақтық бөлімшелерінің, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының және жергілікті соттарының, жергiлiктi өкілді және атқарушы органдардың, сондай-ақ Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелерінің веб-сайттарында Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен;
       2) Қазақстан Республикасының әуе кемелерінде, сондай-ақ ғарыш аппараттарында орналастырылады.
       Мемлекеттiк Тудың бейнесi өзге де материалдық объектілерде орналастырылуы мүмкін.
       3. Мемлекеттiк Ту оның көлемiне қарамастан ұлттық стандартқа сәйкес келуге тиiс.
       Мемлекеттiк Ту ұлттық стандартқа сәйкес келмеген жағдайда ол Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен ауыстырылуға және жойылуға тиіс.
       Мемлекеттiк Тудың бейнесiн қоғамдық бірлестіктер мен басқа да ұйымдар туларының геральдикалық негізі ретінде пайдалануға болмайды.
       Мемлекеттiк Тудың бейнесi Қазақстан Республикасы мемлекеттік наградаларының, Ұлттық Банк банкноттары мен монеталарының элементі немесе геральдикалық негізі ретінде пайдаланылуы мүмкін.
       4. Ұлттық аза тұтуға байланысты Мемлекеттiк Ту ұлттық аза тұту мерзiмi ішінде тутұғыр биiктiгiнiң жартысына дейiн төмен түсiрiледi.
       Ескерту. 4-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.06.28 N 23-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 28.10.2015 № 370-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық Заңдарымен.

      5-бап. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк Туын және 
               басқа да туларды Қазақстан Республикасының 
               аумағында бір мезгілде пайдалану 

      1. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туын шет мемлекеттердің, қоғамдық бірлестіктердің және басқа да ұйымдардың туларымен бір мезгілде көтергенде (тіккенде, орналастырғанда) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туының көлемі басқа тулардың көлемінен кіші болмауға тиіс.
       Бұл ретте Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы басқа тулардан төмен орналастырылмайды.
       2. Қоғамдық бірлестіктердің және басқа да ұйымдардың тулары Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк Туымен бірдей болмауға тиіс.
       3. Қазақстан Республикасында аккредиттелген дипломатиялық өкілдіктерді, консулдық мекемелерді, халықаралық ұйымдарды және (немесе) олардың өкілдіктерін қоспағанда, Қазақстан Республикасының аумағында қызметін жүзеге асыратын шетелдік ұйымдар мен өкілдіктер пайдаланатын шет мемлекеттердің тулары Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туымен бір мезгілде орналастырылады.
       Ескерту. 5-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 28.10.2015 № 370-V Конституциялық Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

3-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК ЕЛТАҢБАСЫ

      6-бап. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасын 
               пайдалану тәртібі 

      1. Мемлекеттік Елтаңба міндетті түрде:
       1) Қазақстан Республикасы Президенті Резиденциясының, Парламенттің, Сенат пен Мәжілістің, Үкіметтің, министрліктердің, Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдардың, Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдардың, олардың ведомстволары мен аумақтық бөлімшелерінің, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты мен жергілікті соттарының, Қарулы Күштердің құрамаларының, әскери бөлімдерінің, бөлімшелері мен мекемелерінің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың, жергілікті өкілді және атқарушы органдардың ғимараттарында, сондай-ақ Қазақстан Республикасы елшіліктерінің, халықаралық ұйымдардағы тұрақты өкілдіктерінің, сауда өкілдіктерінің, шетелдегі басқа да ресми мекемелерінің, шетелдегі мекемелері басшылары резиденцияларының ғимараттарында - ұдайы;
       2) Қазақстан Республикасы Президентінің, Қазақстан Республикасы Парламенті палаталары төрағаларының, Премьер-Министрдің, Мемлекеттік хатшының, Конституциялық Кеңес Төрағасының, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Төрағасының және жергілікті соттары төрағаларының, Орталық сайлау комиссиясы Төрағасының, Қазақстан Республикасының Адам құқықтары жөнiндегi уәкiлінің, министрліктердің, Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдардың, Қазақстан Республикасының Президентiне тiкелей бағынатын және есеп беретiн мемлекеттік органдардың, олардың ведомстволары мен аумақтық бөлімшелерінің басшыларының, жергілікті өкілді және атқарушы органдар басшыларының, Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелері басшыларының кабинеттерінде - ұдайы;
       3) Қазақстан Республикасы Парламентінің Сенаты мен Мәжілісінің бірлескен және бөлек отырыстары, Қазақстан Республикасының Парламенті палаталарының, Үкіметтің үйлестіру және жұмыс органдарының отырыстары өтетін залдарда, Конституциялық Кеңестің отырыс залдарында, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының және жергілікті соттарының сот мәжілісі залдарында, орталық, жергілікті өкілді және атқарушы органдардың, Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдардың алқа отырыстары залдарында, Қазақстан Республикасының мемлекеттік және үкіметтік наградалары тапсырылатын залдарда, Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелерінің қабылдау залдарында, сондай-ақ бала тууды және некені тіркейтін үй-жайларда - ұдайы;
       4) мемлекеттік заңды тұлғалардың, ұлттық басқарушы холдингтердің, ұлттық холдингтердің, ұлттық компаниялардың, сондай-ақ Қазақстан Республикасы оларға қатысты жалғыз акционер (қатысушы) болып табылатын өзге де акционерлік қоғамдардың және жауапкершілігі шектеулі серіктестіктердің мемлекеттік нышандарға арналған экспозиция үшін бөлінген үй-жайларында (үй-жайларының бір бөлігінде) орналастырылады.
       Қарулы Күштердің құрамаларында, әскери бөлімдерінде, бөлімшелерінде, мекемелерінде және басқа да әскерлер мен әскери құралымдарда Мемлекеттік Елтаңбаны және оның бейнесін пайдалану (орнату, орналастыру) тәртібі жалпы әскери жарғыларда айқындалады.
       2. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасының бейнесі міндетті түрде:
       1) Қазақстан Республикасының Президенті мен оның Әкімшілігінің, Парламенттің, оның палаталары мен олардың аппараттарының, Қазақстан Республикасының Парламенті палаталары Бюроларының, Үкіметтің және Премьер-Министр Кеңсесінің, министрліктердің, Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдардың, Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдардың, олардың ведомстволары мен аумақтық бөлімшелерінің, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты мен жергілікті соттарының, Қарулы Күштердің құрамаларының, әскери бөлімдерінің, бөлімшелері мен мекемелерінің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың, жергілікті өкілді, атқарушы органдардың және өзге де мемлекеттік ұйымдардың мөрлері мен құжаттарының бланкілерінде;
       1-1) нотариустардың мөрлерiнде;
       2) Қазақстан Республикасы Президентінің, Қазақстан Республикасы Парламентінің, Үкіметінің, Конституциялық Кеңесінің және Жоғарғы Сотының ресми басылымдарында;
       3) Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің банкноттары мен монеталарында, Қазақстан Республикасының мемлекеттік бағалы қағаздарында;
       4) Қазақстан Республикасының азаматтарына берілетін жеке куәлікте, туу туралы куәлікте, паспортта және өзге де паспорттарда, мемлекеттік органдар мен мемлекеттік ұйымдар қызметкерлерінің қызметтік куәліктерінде;
       5) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасына орнатылатын шекара бағаналарында;
       6) Қазақстан Республикасы Президентінің, Парламенттің, Үкіметтің, министрліктердің, Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдардың, Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретiн мемлекеттiк органдардың және олардың ведомстволары мен аумақтық бөлімшелерінің, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының және жергілікті соттарының, жергiлiктi өкілді және атқарушы органдардың, сондай-ақ Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелерінің веб-сайттарында Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен орналастырылады.
       Мемлекеттік Елтаңбаның бейнесі өзге де материалдық объектілерде орналастырылуы мүмкін.
       3. Мемлекеттік Елтаңба оның көлеміне қарамастан ұлттық стандартқа сәйкес келуге тиіс.
       Мемлекеттік Елтаңба ұлттық стандартқа сәйкес келмеген жағдайда ол Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен ауыстырылуға және жойылуға тиіс.
       4. Осы Конституциялық заңда белгіленгеннен басқа жағдайларда мемлекеттік емес ұйымдардың және олардың лауазымды адамдарының бланкілерінде, мөрлерінде және басқа да реквизиттерінде Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Елтаңбасының бейнесін пайдалануға тыйым салынады.
       Мемлекеттік Елтаңбаны қоғамдық бірлестіктер мен басқа да ұйымдар елтаңбаларының геральдикалық негізі ретінде пайдалануға болмайды.
       Мемлекеттік Елтаңбаның бейнесі әскери немесе өзге де мемлекеттік қызмет атқаратын адамдар үшін белгіленген айырым белгілері мен нысанды киім үлгілерінде, Қазақстан Республикасының мемлекеттік наградаларының элементі немесе геральдикалық негізі ретінде, сондай-ақ спортшылардың спорттық костюмдері мен басқа да спорттық керек-жарақтарында пайдаланылуы мүмкін.
       Мемлекеттік Елтаңбаны және оның бейнесін пайдалану (орнату, орналастыру) тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.
       Ескерту. 6-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.06.28 N 23-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 28.10.2015 № 370-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық Заңдарымен.

      7-бап. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк Елтаңбасын 
               және басқа да елтаңбаларды Қазақстан 
               Республикасының аумағында бір мезгілде пайдалану 

      Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасы мен шет мемлекеттердің елтаңбаларын немесе қоғамдық бірлестіктің, басқа да ұйымның елтаңбаларын (геральдикалық белгісін) бір мезгілде орналастырғанда Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Елтаңбасының көлемі басқа елтаңбалардың көлемінен кіші болмауға тиіс.
       Бұл ретте Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасы басқа елтаңбалардан (геральдикалық белгілерден) төмен орналастырылмайды.

4-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК ГИМНІ

      8-бап. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Гимнін 
               пайдалану тәртібі 

      1. Мемлекеттік Гимн:
       1) Қазақстан Республикасының Президенті қызметке кіріскен кезде - ол ант бергеннен кейін;
       2) Қазақстан Республикасы Парламенті сессияларының ашылуы және жабылуы кезінде;
       3) Қазақстан Республикасының ұлттық және мемлекеттік мерекелеріне, сондай-ақ өзге де салтанатты іс-шараларға арналған жиналыстар мен мәжілістердің салтанатты ашылуы кезінде;
       4) теле-, радиоарналар эфирге шыққан кезде тәулiк сайын, олардың хабар таратуы басталғанда және аяқталғанда;
       5) Қазақстан Республикасы халқының өміріндегі аса маңызды тарихи оқиғаларды атап өту құрметіне ескерткіштерді, монументтерді, құлпытастарды және басқа да ғимараттарды ашу кезінде;
       6) Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары, сондай-ақ қоғамдық бірлестіктері мен өзге де ұйымдары өткізетін ресми және салтанатты рәсімдер, спорттық іс-шаралар кезінде Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы көтерілген кезде;
       7) Қазақстан Республикасына мемлекеттік немесе ресми сапармен келген шет мемлекеттердің басшыларын қарсы алу кезінде - тиісті шет мемлекеттің мемлекеттік гимні орындалғаннан кейін;
       8) жалпы орта, кәсіптік бастауыш, кәсіптік орта, кәсіптік жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі кәсіптік білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында жаңа оқу жылының ашылу және оқу жылының аяқталу рәсімдері кезінде, сондай-ақ өзге де салтанатты іс-шаралар өткізілген кезде;
       9) Қазақстан Республикасының ұлттық (құрама) командасы қатысатын спорттық іс-шаралар өткізілген кезде орындалады.
       1-1. Мемлекеттік заңды тұлғалардың, ұлттық басқарушы холдингтердің, ұлттық холдингтердің, ұлттық компаниялардың, сондай-ақ Қазақстан Республикасы оларға қатысты жалғыз акционер (қатысушы) болып табылатын өзге де акционерлік қоғамдардың және жауапкершілігі шектеулі серіктестіктердің мемлекеттік нышандарға арналған экспозиция үшін бөлінген үй-жайларында (үй-жайларының бір бөлігінде) Мемлекеттік Гимннің мәтіні міндетті түрде орналастырылады.
       Мемлекеттік Гимннің мәтінін пайдалану (орнату, орналастыру) тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.
       2. Қарулы Күштердің құрамаларында, әскери бөлімдерінде, бөлімшелерінде, мекемелерінде және басқа да әскерлер мен әскери құралымдарда Мемлекеттік Гимнді орындау және оның мәтінін пайдалану тәртібі жалпы әскери жарғыларда айқындалады.
       Ескерту. 8-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.06.28 N 23-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 28.10.2015 № 370-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық Заңдарымен.

      9-бап. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Гимнін 
               орындау тәртібі 

      1. Мемлекеттік Гимн көпшілік алдында орындалған кезде қатысушылар оны орнынан тұрып айтады (тыңдайды), бұл ретте Қазақстан Республикасының азаматтары оң қолын жүрек тұсына қояды.
       Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары мен өзге де ұйымдары шет мемлекеттер аумағында іс-шаралар өткізген кезде Мемлекеттік Гимн осы Конституциялық заңға, сондай-ақ сол мемлекеттің заңнамасы мен протоколдық практикасына және жергілікті салт-дәстүрге сәйкес орындалады.
       Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туын салтанатты жағдайда көтеру және тігу кезінде Мемлекеттік Гимн орындалады, бұл ретте қатысушылар жүздерін Туға қарай бұрады.
       2. Мемлекеттік Гимнді оркестр, хор, оркестр мен хор орындайды не ол өзге де вокалдық және аспаптық түрде орындалады. Бұл ретте дыбыс жазу құралдары пайдаланылуы мүмкін.
       Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Гимнін ықшамдап орындауға жол беріледі.
       3. Мемлекеттік Гимн бекітілген мәтіні мен музыкалық редакциясына дәлме-дәл сәйкестікпен мемлекеттік тілде орындалады.
       4. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Гимнінің мәтіні мен музыкалық редакциясын басқа музыкалық шығармалардың және өзге де өнер туындыларының негізі ретінде пайдалануға болмайды.

5-тарау. МЕМЛЕКЕТТІК ОРГАНДАРДЫҢ ҚҰЗЫРЕТІ

      10-бап. Қазақстан Республикасы Үкіметінің құзыреті 

      Үкіметтің құзыретіне:
       1) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы мен Мемлекеттік Елтаңбасының осы Конституциялық заңда бекітілген ұлттық стандарттарға және олардың бейнелеріне сәйкес келетін эталондарын дайындау жөніндегі жұмысты ұйымдастыру;
       2) Қазақстан Республикасының ұлттық стандарттарға сәйкес келмейтін Мемлекеттік Туын, Мемлекеттік Елтаңбасын ауыстыру және жою ережелерін бекіту;
       3) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туын, Мемлекеттік Елтаңбасын және олардың бейнелерін, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Гимнінің мәтінін пайдалану (орнату, орналастыру) қағидаларын бекіту;
       3-1) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәміздері күнін мерекелеу қағидаларын бекіту;
       4) Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері саласындағы уәкілетті органды айқындау;
       5) өзiне Қазақстан Республикасының Конституциясымен, Қазақстан Республикасының заңдарымен және Қазақстан Республикасы Президентінің актiлерiмен жүктелген өзге де функцияларды орындау жатады.
       Ескерту. 10-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.06.28 N 23-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 28.10.2015 № 370-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық Заңдарымен.

      11-бап. Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері 
                саласындағы уәкілетті органдардың құзыреті 

      1. Техникалық реттеу және метрология саласындағы уәкілетті орган:
       1) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы мен Мемлекеттік Елтаңбасының ұлттық стандарттарын әзірлейді және бекітеді;
       2) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы мен Мемлекеттік Елтаңбасының эталондарын әзірлейді;
       3) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туын және Мемлекеттік Елтаңбасын дайындау жөніндегі қызметті лицензиялауды жүзеге асырады;
       4) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен лицензиаттың лицензияда көрсетілген талаптарды сақтауын бақылауды жүзеге асырады;
       5) Қазақстан Республикасының заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.
       2. Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін пайдалану мәселелері жөніндегі уәкілетті орган:
       1) Қазақстан Республикасының ұлттық стандарттарға сәйкес келмейтін Мемлекеттік Туын, Мемлекеттік Елтаңбасын ауыстыру және жою ережелерін әзірлейді;
       2) мемлекеттік рәміздер мен геральдикалық белгілер мәселелері жөніндегі сараптама кеңесін құрады, сондай-ақ ол туралы ережені әзірлейді және бекітеді;
       3) Қазақстан Республикасының заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.
       Ескерту. 11-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.06.28 N 23-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 28.10.2015 № 370-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық Заңдарымен.

      12-бап. Жергілікті атқарушы органның құзыреті 

      Жергілікті атқарушы орган Қазақстан Республикасы мемлекеттік рәміздерінің тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің аумағында пайдаланылуын (тігілуін, орналастырылуын ) бақылауды жүзеге асырады.

6-тарау. ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР

      13-бап. Қазақстан Республикасының мемлекеттік 
                рәміздеріне құрметпен қарауды қалыптастыру 

      1. Қазақстан Республикасының азаматтары, сондай-ақ Республика аумағында жүрген адамдар Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін құрметтеуге міндетті.
       2. Азаматтыққа және отансүйгіштікке, өз Отаны - Қазақстан Республикасына деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу, Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін құрметтеуді қалыптастыру, сондай-ақ олардың мәні мен маңызын түсіндіру мақсатында оларды оқыту жалпы орта, кәсіптік бастауыш, кәсіптік орта және кәсіптік жоғары білім беру ұйымдарының негізгі жалпы білім беру бағдарламаларына енгізіледі.
       Жалпы орта, кәсіптік бастауыш, кәсіптік орта және кәсіптік жоғары білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында арнайы оқшауланған көрнекті орынға ұдайы Мемлекеттік Ту тігіледі, Мемлекеттік Елтаңба не олардың бейнесі, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Гимнінің мемлекеттік тілдегі мәтіні орналастырылады.

      14-бап. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туын, 
                Мемлекеттік Елтаңбасын дайындау 

      Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туын, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасын дайындау Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен берілген тиісті лицензиясы болған жағдайда жүзеге асырылады.

      15-бап. Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін
               дайындауды және пайдалануды реттейтін Қазақстан
               Республикасының заңнамасын бұзғаны үшін
               жауаптылық

      Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін дайындауды және пайдалануды реттейтін Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзу Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады.
       Ескерту. 15-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.06.28 N 23-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Конституциялық Заңымен.

      16-бап. Осы Конституциялық заңды қолданысқа енгізу 
               тәртібі 

      1. Осы Конституциялық заң ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткеннен кейін қолданысқа енгізіледі.
       2. "Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері туралы" 1996 жылғы 24 қаңтардағы Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1996 ж., N 1, 178-құжат; 1997 ж., N 12, 193-құжат; 2006 ж., N 1, 1-құжат) күшi жойылды деп танылсын.

      Қазақстан Республикасының 
       Президенті 

                                     "Қазақстан Республикасының
                                     мемлекеттік рәміздері туралы"
                                   2007 жылғы 4 маусымдағы N 258-III
                                       Қазақстан Республикасының
                                         Конституциялық заңына
                                               1-ҚОСЫМША

          Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы 

 

                                     "Қазақстан Республикасының
                                     мемлекеттік рәміздері туралы"
                                   2007 жылғы 4 маусымдағы N 258-III
                                       Қазақстан Республикасының
                                         Конституциялық заңына
                                               2-ҚОСЫМША

       Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасы 

 

                                     "Қазақстан Республикасының
                                     мемлекеттік рәміздері туралы"
                                   2007 жылғы 4 маусымдағы N 258-III
                                       Қазақстан Республикасының
                                         Конституциялық заңына
                                               3-ҚОСЫМША

         Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Гимнінің 
                   музыкалық редакциясы

                                   Әннің авторы Шәмші Қалдаяқов

 

     Қазақстан Республикасы Мемлекеттік гимнінің мәтіні 

                          Сөзін жазғандар: Жұмекен Нәжімеденов, 
                                            Нұрсұлтан Назарбаев 

      Алтын күн аспаны,
       Алтын дән даласы,
       Ерліктің дастаны,
       Еліме қарашы!
       Ежелден ер деген,
       Даңқымыз шықты ғой.
       Намысын бермеген,
       Қазағым мықты ғой.

      Қайырмасы: 
       Менің елім, менің елім,
       Гүлің болып егілемін,
       Жырың болып төгілемін, елім!
       Туған жерім менің - Қазақстаным!

      Ұрпаққа жол ашқан,
       Кең байтақ жерім бар.
       Бірлігі жарасқан,
       Тәуелсіз елім бар.
       Қарсы алған уақытты,
       Мәңгілік досындай.
       Біздің ел бақытты,
       Біздің ел осындай!

      Қайырмасы: 
       Менің елім, менің елім,
       Гүлің болып егілемін,
       Жырың болып төгілемін, елім!
       Туған жерім менің - Қазақстаным!


]]> school128 Mon, 02 Nov 2020 11:24:51 +0600 НОРМАТИВТІК ҚҰЖАТТАР http://128.shymkent-mektebi.kz/o-detskom-sade/normativtk-zhattar/27-normativtk-zhattar.html http://128.shymkent-mektebi.kz/o-detskom-sade/normativtk-zhattar/27-normativtk-zhattar.html Нормативтік құжаттар


Қазақстан Республикасының Конституциясы

Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 27 шiлдедегi №319

Бiлiм туралы Заңы

Қазақстан  Республикасының  1997 ж. 11 шiлдедегі № 151-I  тiл туралы 
 Заңы

Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері туралы 

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 29 желтоқсандағы № 1400        Қаулысы                         

Қазақстан Республикасының бала құқықтары туралы конвенциясы

Қазақстан Республикасының  2002 жылғы 8 тамыздағы №345 Заңы

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің м.а 2010 жылғы 3    шілдедегі № 358 Бұйрығы

Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 7 шілдедегі №581Заңы

Қазақстан Республикасының еңбек туралы Заңы

Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011 - 2020 жылдарға  арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 25 маусымдағы № 832 Қаулысы

Қазақстан Республикасының 2013 жылғы 15 сәуірдегі № 88-V Заңы

"Білім беру объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2015 жылдың «22» сәуірдегі № 227 Бұйрығы

Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 2 шiлде  №267 Заңы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 22 ақпандағы №255 Қаулысы









]]> Нормативтік құжаттар


Қазақстан Республикасының Конституциясы

Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 27 шiлдедегi №319

Бiлiм туралы Заңы

Қазақстан  Республикасының  1997 ж. 11 шiлдедегі № 151-I  тiл туралы 
 Заңы

Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері туралы 

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 29 желтоқсандағы № 1400        Қаулысы                         

Қазақстан Республикасының бала құқықтары туралы конвенциясы

Қазақстан Республикасының  2002 жылғы 8 тамыздағы №345 Заңы

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің м.а 2010 жылғы 3    шілдедегі № 358 Бұйрығы

Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 7 шілдедегі №581Заңы

Қазақстан Республикасының еңбек туралы Заңы

Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011 - 2020 жылдарға  арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 25 маусымдағы № 832 Қаулысы

Қазақстан Республикасының 2013 жылғы 15 сәуірдегі № 88-V Заңы

"Білім беру объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2015 жылдың «22» сәуірдегі № 227 Бұйрығы

Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 2 шiлде  №267 Заңы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 22 ақпандағы №255 Қаулысы









]]> school128 Mon, 02 Nov 2020 11:23:55 +0600 СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚ http://128.shymkent-mektebi.kz/o-detskom-sade/normativtk-zhattar/26-sybajlas-zhemorly.html http://128.shymkent-mektebi.kz/o-detskom-sade/normativtk-zhattar/26-sybajlas-zhemorly.html

«Сыбайлас жемқорлықпен күрес туралы» Заң


Қазақстан Республикасының Заңы 1998 жылғы 2 шiлде N 267


 Қабылданған нөмірі: 267

 Қабылданған күні: 02.07.1998

 Қабылданған орны: Астана қаласы

 Мем. тізілімдегі нөмірі: 937

 Соңғы редакциядағы күні: 11.05.2004

 Құжаттың түрі: Заң

 Әрекет ету аймағы:

 Қазақстан Республикасы

 Деректер Базасының бөлімі:

 Конституциялық құрылыс және мемлекеттік басқару негіздері


 Жарияланды:

 Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 1998 ж., N 15, 209-құжат


1-тарау. Жалпы ережелер

1-бап. Заңның мақсаты

 1. Осы Заң азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға, сыбайлас жемқорлық көрiнiстерiнен туындайтын қауiп-қатерден Қазақстан Республикасының ұлттық қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге, сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтың алдын алу, анықтау, олардың жолын кесу және ашу, олардың зардаптарын жою және кiнәлiлердi жауапқа тарту арқылы мемлекеттiк органдардың, мемлекеттiк мiндеттердi атқаратын лауазымды және басқа да адамдардың, сондай-ақ оларға теңестiрiлген адамдардың тиiмдi қызметiн қамтамасыз етуге бағытталған және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестiң негiзгi принциптерiн айқындап, сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтың түрлерiн, сондай-ақ жауаптылықтың пайда болу жағдайларын белгiлейдi. 

 2. Осы Заң сол сияқты демократиялық негiздердi, мемлекеттi басқарудағы жариялылық пен бақылауды кеңейтуге халықтың мемлекет пен оның құрылымдарына деген сенiм нығайтуға, бiлiктi мамандарды мемлекеттiк қызметке кiруге ынталандыруға, мемлекеттiк мiндеттердi атқаратын адамдардың риясыз адалдығы үшiн жағдайлар жасауға да бағытталған. 


2-бап. Негiзгi ұғымдар


 1. Осы Заңда мемлекеттiк мiндеттердi атқаратын адамдардың, сондай-ақ соларға теңестiрiлген адамдардың лауазымдық өкiлеттiгiн және соған байланысты мүмкiндiктерiн пайдалана отырып не мүлiктiк пайда алу үшiн олардың өз өкiлеттiктерiн өзгеше пайдалануы, жеке өзi немесе делдалдар арқылы заңда көзделмеген мүлiктiк игiлiктер мен артықшылықтар алуы, сол сияқты бұл адамдарға жеке және заңды тұлғалардың аталған игiлiктер мен артықшылықтарды құқыққа қарсы беруi арқылы оларды сатып алуы сыбайлас жемқорлық деп ұғынылады.<*> 

 2. Осы Заңда, сондай-ақ өзге заңдарда көзделген, заңдарда белгiленген тәртiптiк, әкiмшiлiк және қылмыстық жауапкершiлiкке әкеп соқтыратын сыбайлас жемқорлықпен жымдасқан немесе сыбайлас жемқорлық үшiн жағдай туғызатын әрекеттер сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтар (сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылықтар) болып табылады. 

 3. Мемлекеттiк мiндеттер - Қазақстан Республикасының Конституциясымен және заңдарымен мемлекеттiң, оның органдары мен мемлекеттiк қызмет атқаратын адамдардың өкiлеттiгiне жатқызылған iс жүргiзу мәндерi. 

 3-1. Мемлекеттік органдардың бақылау және қадағалау міндеттері - заңдармен уәкілеттік берілген мемлекеттік органдардың Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес заңдылықтың сақталуын қамтамасыз ету, заңдардың бұзылу себептері мен жағдайларын анықтау мен жою, азаматтар мен заңды тұлғалардың бұзылған құқықтарын қалпына келтіру, нормативтік құқықтық актілердің дәл әрі біркелкі қолданылуын және нормативтік актілердің міндетті талаптарының орындалуын тексеру жөнінде жүзеге асыратын міндеттері. 

 4. Лауазымды адамдар - тұрақты, уақытша немесе арнаулы өкiлеттiк бойынша мемлекеттiк органдарда, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарында, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiнде, Қазақстан Республикасының басқа да әскерлерi мен әскери құрамаларында өкiмет өкiлiнiң мiндеттерiн жүзеге асыратын не ұйымдастырушылық-билiк етушiлiк немесе әкiмшiлiк-шаруашылық мiндеттерiн атқаратын адамдар. 



 5. Жауапты мемлекеттiк қызмет атқаратын адамдар - мемлекеттiң мiндеттерi мен мемлекеттiк органдардың өкiлеттiгiн тiкелей атқару үшiн Қазақстан Республикасының Конституциясында, Қазақстан Республикасының конституциялық және өзге де заңдарында белгiленген қызметтердi атқаратын адамдар.


ЕСКЕРТУ.2-тармақ өзгерді - Қазақстан Республикасының 1999.07.23. N 454 Заңымен. Өзгеріс 2000 жылғы 1 қаңтардан бастап күшіне енеді.

 ЕСКЕРТУ. 3-1-тармақпен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2001.06.08. N 206 Заңымен.

 Ескерту. 2-тармақ өзгерді - Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


3-бап. Сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылық субъектiлерi <*>


 1. Сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтар үшiн осы Заңның негiзiнде мемлекеттiк мiндеттер атқаруға уәкiлеттi адамдар мен оларға теңестiрiлген адамдар жауапты болады.

 2. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттi адамдарға:

 1) барлық лауазымды адамдар, Парламенттiң және мәслихаттардың депутаттары, судьялар;

 2) Қазақстан Республикасының мемлекеттiк қызмет туралы заңдарына сәйкес барлық мемлекеттiк қызметшiлер жатады.

 3. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттi адамдарға:

 1) жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарына сайланған адамдар;

 2) заңда белгiленген тәртiппен Қазақстан Республикасының Президенттiгiне, Қазақстан Республикасының Парламентi мен мәслихаттардың депутаттығына кандидаттар ретiнде тiркелген азаматтар, сондай-ақ жергiлiктi өзiн-өзi басқару сайланбалы органдарының мүшелері;

 3) жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарында тұрақты немесе уақытша жұмыс iстейтiн, еңбегiне ақы Қазақстан Республикасының мемлекеттiк бюджет қаражатынан төленетiн қызметшiлер;

 4) мемлекеттiк ұйымдарда және жарғылық капиталында мемлекеттiң үлесi кемiнде отыз бес процент болатын ұйымдарда басқару мiндеттерiн атқаратын адамдар теңестiрiледi.

 4. Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық субъектiлерiне лауазымды және мемлекеттiк мiндет атқаруға уәкiлеттi өзге де адамдарды немесе оларға теңестiрiлген адамдарды сатып алуды жүзеге acыpушы, сол сияқты оларға заңға қайшы мүліктік игiліктер мен артықшылықтар беретiн жеке және заңды тұлғалар да жатады.

Ескерту. 3-бап жаңа редакцияда- Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


4-бап. Заңның қолданылу аясы


 1. Осы Заң Қазақстан Республикасының күллi аумағында барлық жеке және заңды тұлғаларға қатысты қолданылады. Осы Заң Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде, егер халықаралық шартта өзгеше көзделмесе, Қазақстан Республикасының азаматтары мен Қазақстан Республикасында тiркелген заңды тұлғаларға қатысты қолданылады. 

 2. Жекелеген мемлекеттiк мiндеттердi атқару тәртiбi туралы (мәслихат депутаттарының, судьялардың мәртебесi туралы, мемлекеттiк қызметшiлердiң жекелеген санаттарының қызмет өткеруi туралы, сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтың өзге де ықтимал субъектiлерi туралы) заңдарда сыбайлас жемқорлықтың алдын алуға бағытталған шектеулер мен тыйым салу көзделетiн басқа да құқықтық нормалар белгiленуi мүмкiн. 

 3. Судьялар, Қазақстан Республикасы Парламентiнiң депутаттары Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарында көзделген негiздер мен тәртiп бойынша сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылықтар жасағаны үшiн жауапты болады. 

 4. Сыбайлас жемқорлық қылмыстар және әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар үшiн қылмыстық жауаптылық пен жаза, әкiмшiлiк жауапкершiлiк пен шара тиiсiнше Қазақстан Республикасының Қылмыстықкодексiнде және Қазақстан Республикасының Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiнде көзделеді. <*>

 Ескерту. 4-тармақ жаңа редакцияда- Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


 5-бап. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестiң негiзгi  принциптерi


 Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес: 

 1) барлық адамдардың заң мен сот алдында теңдiгi; 

 2) мемлекеттiк органдардың қызметiн анық құқықтық регламенттеудi, мұндай қызметтiң заңдылығы мен жариялылығын, оған мемлекеттiк және қоғамдық бақылауды қамтамасыз ету; 

 3) мемлекеттiк аппараттың құрылымдарын, кадр жұмысын жеке және заңды тұлғалар құқықтары мен заңды мүдделерiн қозғайтын мәселелердi шешу рәсiмдерiн жетiлдiру; 

 4) жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерiн, сондай-ақ мемлекеттiң әлеуметтiк-экономикалық, саяси-құқықтық ұйымдық-басқару жүйелерiн қорғаудың басымдығы; 

 5) Қазақстан Республикасы Конституциясы 39-бабының 1-тармағына сәйкес лауазымды адамдар мен мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлдiк берiлген басқа да адамдардың, сондай-ақ соларға теңестiрiлген адамдардың құқықтары мен бостандықтарын шектеуге жол берiлуiн тану; 

 6) жеке және заңды тұлғалардың бұзылған құқықтары мен заңды мүдделерiн қалпына келтiру, сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылықтың зиянды зардаптарын жою және олардың алдын алу; 

 7) сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылыққа қарсы күреске жәрдем жасайтын азаматтардың жеке басының қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету; 

 8) мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлдiк берiлген адамдар мен соларға теңестiрiлген адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерiн мемлекеттiң қорғауы, аталған адамдар мен олардың отбасыларына лайықты тұрмыс деңгейiн қамтамасыз ететiн жалақы (ақшалай үлес) мен жеңiлдiктер белгiлеу; 

 9) осындай қызметтi жүзеге асыратын заңды және жеке тұлғаларға кәсiпкерлiк қызметтi мемлекеттiк реттеуге өкiлеттiк берiлуiн болдырмау, сондай-ақ оған бақылау жасау; 

 10) сыбайлас жемқорлыққа байланысты қылмыстарды анықтау, ашу, жолын кесу және олардың алдын алу мақсатында жедел-iздестiру қызметi мен өзге де қызметтердi жүзеге асыру, сондай-ақ заңда белгiленген тәртiппен заңға қайшы тапқан ақша қаражаты мен өзге де мүлiктi заңдастыруға жол бермеу мақсатында арнайы қаржылық бақылау шараларын қолдану; 

 11) осы Заңның 3-бабының 1, 2 және 3-тармақтарында аталған адамдар үшiн кәсiпкерлiк қызметпен айналысуға, соның iшiнде шаруашылық жүргiзушi субъектiлердi басқару органдарында ақы төленетiн қызметтер атқаруға тыйым салуды белгiлеу негiзiнде жүзеге асырылады, бұған мұндай қызметтi атқару заңмен белгiленген қызметтiк мiндеттерiмен көзделген реттер қосылмайды. 


 6-бап. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестi жүзеге асырушы органдар


 1. Барлық мемлекеттiк органдар мен лауазымды адамдар өз құзыретi шегiнде сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жүргiзуге мiндеттi. Мемлекеттiк органдардың, ұйымдардың, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының басшылары өз құзыреттерi шегiнде осы Заңның талаптарын орындауды және онда көзделген тәртiптiк шараларды қолдануды, кадр, бақылау, заң қызметтерi мен басқа да қызметтердi осыған тарта отырып, қамтамасыз етедi. 

 2. Сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылықтарды анықтауды, жолын кесудi, алдын алуды және олардың жасалуына айыпты адамдарды жауапқа тартуды өз құзыретi шегiнде прокуратура, ұлттық қауiпсiздiк, iшкi iстер, салық, кеден және шекара қызметтерi, қаржы полициясы мен әскери полиция органдары жүзеге асырады. 

 3. Осы баптың 2-тармағында аталған органдар өз өкiлеттiктерiнен туындайтын шараларды қолдануға және жауапты мемлекеттiк қызмет атқаратын адамдар жасаған сыбайлас жемқорлық қылмыстар анықталған барлық жағдайлар туралы мәлiметтердi құқықтық статистика және ақпарат органдарына дереу жiберуге мiндетті.

 Ocы баптың 1 және 2-тармақтарында аталған лауазымды адамдар мен органдар сыбайлас жемқорлық қылмыстар, әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар жөнiндегi iстi, материалды, хаттаманы, ұсынымды жолдаған адамға немесе органға заңдарда белгiленген мерзiмде оларды қарау нәтижелерi туралы жазбаша хабарлауға мiндеттi. <*> 

 4. Қазақстан Республикасының Президентi сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жөнiндегi мемлекеттiк орган құруға, оның мәртебесi мен өкiлеттiгiн айқындауға хақылы. 

Ескерту. 6-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.07.12. N 240 Заңымен.

 Ескерту. 6-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2002.08.09. N 346 Заңымен.

 Ескерту. 6-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


7-бап. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске жәрдемдесетiн адамдарға тиiспеушiлiк кепiлдiктерi


 1. Сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылық фактiсi туралы хабарлаған немесе сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске өзге де түрде жәрдемдесетiн адам мемлекеттiң қорғауында болады. 

 2. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске жәрдемдесетiн адам туралы ақпарат мемлекеттiк құпия болып табылады және осы Заңның 6-бабының 2 және 4-тармақтарында аталған органдардың немесе соттың сұратуы бойынша заңда белгiленген тәртiппен ғана табыс етiледi. Бұл ақпаратты жария ету заңда белгiленген жауаптылыққа әкеп соғады. 

 3. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жүргiзушi органдар қажет болған жағдайда сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске жәрдемдесетiн адамдардың жеке басының қауiпсiздiгiн қамтамасыз етедi.

 4. Осы баптың ережелерi көрiнеу жалған ақпарат хабарлаған осы Заңға сәйкес жауап беруге тиiс адамдарға қолданылмайды.







2-тарау. Сыбайлас жемқорлықтың алдын алу, сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылықпен және ол үшiн жауаптылық

8-бап. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға үмiткер адамдарға қойылатын арнайы талап


 1. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға не осындай мiндеттердi атқаруға уәкiлдiк берiлген органдар мен ұйымдарда мемлекеттiк лауазым атқаруға үмiткер адамдар өздерiнiң мәртебесiн және соған негiзделген беделiн жеке, топтық және өзге де қызметтiк емес мүдделерге пайдалануға әкеп соғуы мүмкiн iс-әрекеттерге жол бермеу мақсатында осы Заңмен және өзге де заңдармен белгiленген шектеулердi қабылдайды, бұл ретте аталған адамдар мұндай iс-әрекеттердiң құқықтық салдары туралы хабардар етiледi. 

 2. Аталған адамдардың шектеулердi қабылдауға келiсiм жазбаша түрде тиiстi ұйымдардың кадр қызметi белгiлейдi. Шектеулердi қабылдамау ол адамды мемлекеттiк не соларға теңестiрiлген мiндеттердi атқаруға шақырудан бас тартуға не жұмысынан босатуға немесе заңдарда көзделген тәртiппен аталған мiндеттердi атқарудан өзгедей босатуға әкеп соғады. 


9-бап. Қаржы бақылау шаралары


 1. Мемлекеттiк лауазымға не мемлекеттiк немесе соларға теңестiрiлген мiндеттердi атқаруға байланысты лауазымға кандидаттар болып табылатын адамдар тұрғылықты жерi бойынша салық органына: 

 табыстары туралы мәлiмдеме; 

 салық салу объектiсi болып табылатын, оның iшiнде Қазақстан Республикасының аумағынан тыс жерлерде орналасқан мүлiк туралы аталған мүлiктiң бағаланған құны мен тұрған жерi көрсетiлген мәлiмдеме; 

 банк мекемесiн көрсете отырып, банк мекемелерiндегi, соның iшiнде Қазақстан Республикасының аумағынан тыс жерлердегi салымдары мен бағалы қағаздары туралы, сондай-ақ осы адамдар дербес немесе басқа адамдармен бiрлесiп билiк етуге хақылы ақша қаражаты туралы; 

 заңды тұлғалардың жарғылық капиталындағы қатысу үлесi мен аталған ұйымдардың толық банк және өзге де реквизиттерiн көрсете отырып, акционерi немесе құрылтайшысы (қатысушысы) ретiнде өзiнiң тiкелей немесе жанама қатысуы туралы; 

 егер адам немесе оның жұбайы (зайыбы) трастардың бенефициары болса, тиiстi банк шоттарының нөмiрлерiн көрсете отырып, сол трастар және олар тiркелген мемлекеттер туралы; 

 адамға немесе жұбайына (зайыбына) тиесiлi айлық есептiк көрсеткiштiң мың еселенген мөлшерiнен асатын мөлшердегi материалдық заттар мен ақша қаражатын ұстау немесе уақытша сақтау жөнiнде онымен шарттық қатынастары, келiсiмдерi және мiндеттемелерi (оның iшiнде ауызша да) бар басқа ұйымдардың атаулары мен реквизиттерi туралы мәлiметтердi табыс етедi. 

 2. Мемлекеттiк лауазым атқаратын адамдар өз өкiлеттiгiн орындау кезеңiнде жыл сайын, сондай-ақ жағымсыз себептер бойынша мемлекеттiк қызметтен босатылған адамдар босатылғаннан кейiнгi үш жыл бойы салық заңдарында белгiленген тәртiппен тұрғылықты жерi бойынша салық органына мәлiмдеме табыс етiп отырады. 

 3. Осы баптың 1-тармағының бiрiншi бөлiгiнде және 2-тармағында аталған адамдардың жұбайы (зайыбы) тұрғылықты жерi бойынша салық органына салық салу объектiсi болып табылатын және Қазақстан Республикасының аумағындағы да, одан тыс жерлердегi де табыстары мен мүлкi туралы мәлiмдемелер берiп отырады. 

 4. Осы баптың 1, 2-тармақтарында аталған адамдар тиiсiнше өздерi лауазым атқаруға үмiткер органға немесе жұмыс iстейтiн жерi бойынша осы баптың 1-3-тармақтарында көрсетiлген мәлiмдемелер мен мәлiметтердi алғандығы туралы салық органынан анықтама әкелiп тапсырады. 

 5. Осы баптың 1 және 2-тармақтарында аталған адамдардың (мемлекеттiк қызметтен жағымсыз себептер бойынша босатылған адамдарды қоспағанда) осы бапта көрсетiлген мәлiмдемелер мен мәлiметтердi табыс етпеуi немесе толық, дұрыс табыс етпеуi, егер жасалған әрекетте қылмыстық жазаланатын әрекеттiң белгiлерi болмаса, адамға тиiстi өкiлеттiк беруден бас тартылу үшiн негiз болып табылады не оны жұмыстан босатуға немесе мемлекеттiк және оған теңестiрiлген мiндеттердi атқарудан заңмен көзделген тәртiппен өзгедей босатуға әкеп соғады. 

 6. Адам мемлекеттiк немесе оған теңестiрiлген мiндеттердi атқарудан босатылғаннан кейiн үш жылдың iшiнде алғаш рет жасалған, осы баптың 5-тармағында аталған әрекет осы Заңның 6-бабының 2-тармағында аталған органдардың ұсынуы (хаттамалары) бойынша әкiмшiлiк тәртiппен сот салатын елуден жүзге дейiнгi айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiнде айыппұл төлеуге әкеп соғады. Аталған мерзiмде мұндай iс-әрекеттердi қайталап жасау осындай тәртiппен салынатын жүзден екi жүзге дейiнгi айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiнде айыппұл төлеуге әкеп соғады. 

 7. Жауапты мемлекеттiк лауазымдар атқаратын лауазымды адамдардың табыстарының мөлшерi туралы және олардың көздерi туралы мәлiметтер, сондай-ақ сайланбалы мемлекеттiк қызметке ұсынылған кезiнде кандидаттардың табыстары туралы мәлiметтер заңдарда белгiленген тәртiппен жариялануы мүмкiн. 

 8. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген адамдарға және соларға теңестiрiлген адамдарға өз атынан емес бөгде адамдар атынан, жасырын, бүркеншiк атпен және басқаша да азаматтық-құқықтық мәмiлелер жасауға тыйым салынады. Бұл мәмiлелер заңда белгiленген тәртiппен жарамсыз деп танылады. 

 9. Мемлекеттiк мүлiктi басқару жөнiндегi мiндеттердi атқаруға қатысатын жеке және заңды тұлғалар Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен және мерзiмде мемлекеттiк меншiкке байланысты мүлiктiк сипаттағы барлық мәмiлелер мен қаржы қызметi туралы есептi мемлекеттiк мүлiкке қатысты меншiк иесiнiң құқықтық өкiлеттiгiн жүзеге асыратын мемлекеттiк органға табыс етедi. 

 10. Салық органына келiп түсетiн, осы бапта көзделген мәлiметтер қызметтiк құпия болып табылады. Оларды жария ету, егер жасалған әрекетте қылмыстық жазаланатын әрекет белгiлерi болмаса, кiнәлi адамды жұмыстан босатуға әкеп соғады. Бұл мәлiметтер осы Заңның 6-бабының 2 және 4-тармақтарында аталған органдардың, сондай-ақ соттың сұратуы бойынша ғана заңда белгiленген тәртiппен табыс етiледi. 

 11. Осы бапта көзделген қаржы бақылау шаралары Қазақстан Республикасында тұрғын үйдi және тұрғын үй құрылысы үшiн құрылыс материалдарын меншiгiне сатып алуға байланысты құқық қатынастарына қолданылмайды. Тұрғын үйдi және тұрғын үй құрылысы үшiн құрылыс материалдарын сатып алу кезiндегi қаржы бақылау Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүзеге асырылады. 


10-бап. Мемлекеттiк мiндеттердi атқарумен сыйыспайтын қызмет


 1. Лауазымды және мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген өзге де адамдарға және соларға теңестiрiлген адамдарға (өз қызметін тұрақты емес немесе басқа жұмыстан босатылған негізде жүзеге асыратын мәслихат депутаттарын, сондай-ақ осы Заңның 3-бабы 3-тармағының 2) және 4) тармақшаларында аталған адамдарды қоспағанда) педагогтiк, ғылыми және өзге де шығармашылық қызметтен басқа ақы төленетiн қызметпен айналысуға тыйым салынады. <*>

 2. Осы баптың 1-тармағында аталған адамдардың кәсiпкерлiк қызметпен айналысуына, егер шаруашылық жүргiзушi субъектiнi басқару немесе басқаруға қатысу заңдарға сәйкес оның қызметтiк мiндетiне кiрмейтiн болса, шаруашылық жүргiзушi субъектiнi басқаруға дербес қатысуына, материалдық игiлiктер алу мақсатымен өзiнiң қызметтiк өкiлеттiгiн заңсыз пайдалану арқылы ұйымдардың немесе жеке адамдардың материалдық мүдделерiн қанағаттандыруға жәрдемдесуiне тыйым салынады. 

 3. Осы баптың 1-тармағында аталған адамдар қызметке кiрiскеннен кейiнгi бiр айдың iшiнде өздерiне тиесiлi, пайдаланылуы табыс табуға жеткiзетiн мүлiктi Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен осы мiндеттердi атқару кезеңiне сенiмдi басқаруға беруге мiндеттi, бұған сол адамдарға заңды түрде тиесiлi ақша, сондай-ақ мүлiктiк жалға берiлген өзге де мүлiк қосылмайды. 

 4. Осы баптың 1-тармағында аталған, осы мiндеттердi атқарумен сыйыспайтын қызметпен айналысатын адамдар жұмысынан шығарылуға тиiстi мiндеттерiн атқарудан заңда белгiленген тәртiппен өзгедей босатылуға тиiс. Аталған мiндеттердi атқарудан мұндай мiндеттердi атқарумен сыйыспайтын қызметпен айналысуына байланысты босатылған мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген адамға немесе оған теңестiрiлген адамға осы бапта көрсетiлген қызметпен айналысуды тоқтатқанға дейiн мұндай мiндеттердi атқаруға қайталап уәкiлеттiк берiлмейдi.

Ескерту. 10-бапқа өзгеріс енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.05.11. N 552 Заңымен.(қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) 


11-бап. Жақын туыстардың бiрге қызмет iстеуiне жол бермеу


 1. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген лауазымды және өзге де адамдар мен соларға теңестiрiлген адамдардың (осы Заңның 3-бабы 3-тармағының 4) тармақшасында аталған адамдарды қоспағанда) өздерiнiң жақын туыстары (ата-аналары, балалары, бала асырап алушылар, асырап алынған балалар, ата-анасы бiр және ата-анасы бөлек аға-iнiлерi мен апа-сiңлiлерi, аталары, әжелерi, немерелерi) немесе ерi (зайыбы) атқаратын қызметтерге тiкелей бағынысты лауазымдарды, заңдарда көзделген жағдайларды қоспағанда, атқаруына болмайды. <*>

 2. Осы баптың 1-тармағының талаптарын бұзған адамдар, егер олар аталған жолсыздық анықталған кезден бастап үш айдың iшiнде оны өз еркiмен жоймаса, мұндай бағыныстылықта болуына жол бермейтiн қызметке ауыстырылуға тиiс, ал бұлайша ауыстыру мүмкiн болмаған жағдайда бұл қызметшiлердiң бiреуi қызметiнен босатылуға немесе аталған мiндеттерден өзгедей түрде босатылуға тиiс. 

 3. Осы баптың 1-тармағында аталған негiздер бойынша жұмыстан босатылған адамдардың басқа органдарға, ұйымдарға мемлекеттiк немесе оған теңестiрiлген мiндеттердi атқарумен ұштасатын мемлекеттiк және өзге де қызметке кiруге құқығы бар.

 Ескерту. 11-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


12-бап. Сыбайлас жемқорлыққа жағдай туғызатын құқық бұзушылықтар және олар үшiн жауапкершiлiк


 1. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген адамдардың немесе соларға теңестiрiлген адамдардың мынадай: 

 1) басқа мемлекеттiк органдардың, ұйымдардың қызметiне заңсыз араласу; 

 2) аталған адамдардың не олардың жақын туыстары мен жекжаттарының материалдық мүдделерiн қанағаттандыруға байланысты мәселелердi шешу кезiнде өздерiнiң қызметтiк өкiлеттiгiн пайдалану; 

 3) мемлекеттiк және оған теңестiрiлген қызметке кiрген және онда жоғарылатылған кезде заңда көзделмеген артықшылықтар беру (тамыр-таныстық, отбасылық жақындық); 

 4) шешiмдер әзiрлеу мен қабылдау кезiнде заңды және жеке тұлғаларға заңсыз артықшылық көрсету; 

 5) кiмге болса да табыс алуға байланысты кәсiпкерлiк және өзге де қызметтi жүзеге асыруда заңдарда көзделмеген кез келген жәрдем көрсету; 

 6) мемлекеттiк мiндеттерiн атқару кезiнде алынған ақпаратты, егер ол ресми жариялауға жатпайтын болса, жеке немесе топтық мүдделерге пайдалану; 

 7) берiлуi заңдарда көзделген ақпаратты жеке және заңды тұлғаларға беруден негiзсiз бас тарту, оны кешiктiру, бұрыс немесе толық емес ақпарат беру; 

 8) жеке немесе заңды тұлғалардың табыс етуi заңдарда көзделмеген ақпаратты бұл тұлғалардан талап ету; 

 9) мемлекеттiк қаржы ресурстары мен материалдық ресурстарды жекелеген кандидаттардың немесе қоғамдық бiрлестiктердiң сайлау қорына беру; 

 10) жеке және заңды тұлғалардың арыз-өтiнiштерiн қараудың және өз құзыретiне кiретiн өзге де мәселелердi шешудiң заңда белгiленген тәртiбiн әлденеше рет бұзу; <*>

 11) iзеттiлiк пен қонақжайлылықтың жалпы қабылданған нормаларына сәйкес, сондай-ақ хаттамалық және өзге де ресми шаралар өткiзу кезiндегi мезiреттiк iлтипат көрсету белгiлерi мен мезiреттiк кәдесыйларды қоспағанда, жоғары тұрған ресми адамдарға сыйлықтар тарту және қызметтен тыс қызмет көрсету; 

 12) жеке немесе заңды тұлғаларға олардың құқықтары мен заңды мүдделерiн iске асыруда көрiнеу кедергi жасау; 

 13) кәсiпкерлiк қызметтi мемлекеттiк реттеу, сондай-ақ оған бақылау жасау өкiлеттiгiн сондай қызметтi жүзеге асырушы жеке немесе заңды тұлғаларға беру; 

 13-1) мемлекеттік бақылау мен қадағалау міндеттерін мемлекеттік орган мәртебесі жоқ ұйымдарға беру; 

 14) қызметi немесе жұмысы жөнiнен жоғары немесе төмен тұрған не өздерiмен өзге де түрде тәуелдi лауазымды адамдармен ақша немесе өзге де мүлiк салынатын сипаттағы құмар ойындар ойнауға қатысу әрекеттерi сыбайлас жемқорлыққа жағдай туғызатын құқық бұзушылықтар болып табылады. 

 2. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген адамдардың немесе оларға теңестiрiлген адамдардың осы баптың 1-тармағында аталған қандай да болсын құқық бұзушылықтарды жасауы, егер онда қылмыстық жазаланатын әрекеттiң белгiлерi болмаса, қызметiнен төмендетуге, қызметiнен босатуға немесе мемлекеттiк мiндеттердi атқарудан өзге де түрде босатуға не заңда белгiленген тәртiппен өзге де тәртiптiк жаза қолдануға әкеп соғады. 

 Алғашқы құқық бұзушылық үшiн тәртiптiк жаза қолданылғаннан кейiн бiр жылдың iшiнде аталған құқық бұзушылықтардың кез келгенiн қайталап жасау заңда белгiленген тәртiппен қызметiнен босатуға немесе мемлекеттiк мiндеттердi атқарудан өзгедей түрде босатуға әкеп соғады. 

 3. Қазақстан Республикасы Парламентiнiң депутаттары немесе осы Заңның 3-бабы 3-тармағының 2) тармақшасында аталған адамдар осы баптың 1-тармағында аталған құқық бұзушылықтардың қандайын болса да жасаған жағдайда сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жүргiзушi органдар бұл жөнiнде тиiстi сайлау комиссиясына хабарлайды, ол бұларды материалдар келiп түскен күннен бастап бес күннiң iшiнде Парламенттiң назарына жеткiзуге мiндеттi. 

 ЕСКЕРТУ. 1-тармақ 13-1-тармақшамен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2000.04.28. N 46 Заңымен. 

 Ескерту. 12-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


13-бап. Игiлiктер мен артықшылықтарды заңсыз алуға байланысты сыбайлас жемқорлықпен құқық

 бұзушылықтар


 1. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген адамдардың немесе оларға теңестiрiлген адамдардың мынадай әрекеттерi игiлiктер мен артықшылықтарды заңсыз алуға байланысты сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылықтар болып табылады: 

 1) өздерiнiң мемлекеттiк немесе оған теңестiрiлген мiндеттерiн атқарғаны үшiн, егер заңдарда өзгедей көзделмесе, өзi тиiстi мiндеттердi атқармайтын ұйымдардан, сондай-ақ жеке тұлғалардан ақша, көрсетiлетiн қызмет және өзге де нысандар түрiнде кез келген сыйақы қабылдау. 

 Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген адамның немесе оған теңестiрiлген адамның шотына келiп түскен, аталған адам бiлмейтiн ақша қаражаты, сондай-ақ оның осы тармақшаның бiрiншi абзацы бұзыла отырып, тиiстi мiндеттерiн атқаруына байланысты алған қаражаты ол анықталғаннан кейiн екi аптадан аспайтын мерзiм iшiнде тиiстi салық органына мұндай қаражат түсуiнiң мән-жайы туралы түсiнiктеме табыс етiле отырып, республикалық бюджетке аударылуға тиiс; 

 2) iзеттiлiк пен қонақжайлылықтың жалпыға бiрдей қабылданған нормаларына сәйкес немесе хаттамалық және өзге де ресми шараларды өткiзу кезiндегi мезiреттiк iлтипат көрсету белгiлерi мен мезiреттiк кәдесыйларды қоспағанда, өзiнiң мемлекеттiк немесе оған теңестiрiлген мiндеттерiн атқаруына байланысты не қызметi бойынша өздерiне тәуелдi адамдардың сыйлықтарын алу немесе қызметiн қабылдау. 

 Аталған адам бiлмей келiп түскен сыйлықтар, сондай-ақ оның осы тармақшаның бiрiншi абзацын бұза отырып тиiстi мiндеттердi атқаруына байланысты алған сыйлықтары жетi күн мерзiм iшiнде арнаулы мемлекеттiк қорға тегiн өткiзiлуге тиiс, ал адамға нақ сондай жағдайлар кезiнде көрсетiлген қызмет үшiн республикалық бюджетке ақша қаражатын аудару арқылы ақы төлеуге тиiс. Өзiне сыйлықтар келiп түскен адам жоғары тұрған лауазымды адамның келiсiмiмен оларды аталған қордан тиiстi жерде қолданылып жүрген нарықтық бөлшек сауда бағасы бойынша сатып алуға хақылы. Сыйлықтарды сатудан түскен ақша қаражатын арнаулы мемлекеттiк қор республикалық бюджетке аударады; 

 3) жұбайының (зайыбының), туыстарының шақыруы бойынша олардың есебiнен; 

 егер қарым-қатынасы шақырылатындардың қызметтiк iс-әрекетiнiң мәселелерiн қозғамаса, өзге де жеке тұлғалардың шақыруы бойынша (жоғары тұрған лауазымды адамның немесе органның келiсiмiмен); 

 Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына немесе Қазақстан Республикасының мемлекеттiк органдары мен шет мемлекеттердiң мемлекеттiк органдарының арасындағы өзара уағдаластыққа сәйкес тиiстi мемлекеттiк органдардың және (немесе) халықаралық ұйымдардың қаражаты есебiнен жүзеге асырылатын; 

 жоғары тұрған лауазымды адамның не органның келiсiмiмен, ұйымдардың қаражаты есебiнен ғылыми, спорттық, шығармашылық, кәсiби, гуманитарлық шараларға қатысу үшiн жүзеге асырылатын, оның iшiнде осындай қоғамдық бiрлестiктердiң (қорлардың) жарғылық қызметi шеңберiнде жүзеге асырылатын сапарларды қоспағанда, шетел, сондай-ақ Қазақстан Республикасының жеке және заңды тұлғаларының есебiнен мемлекетішiлiк және шетелдiк туристiк, емдеу-сауықтыру және өзге де сапарларға шақыруды қабылдау; <*>

 4) несиелер, қарыздар алуда, бағалы қағаздар, жылжымайтын және өзге де мүлiктер сатып алуда заңдарда көзделмеген артықшылықтарды пайдалану. 

 2. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген адамның немесе оған теңестiрiлген адамның отбасы мүшелерiнiң аталған адам қызметi бойынша байланысты шетел, сондай-ақ Қазақстан Республикасының жеке және заңды тұлғаларының есебiнен сыйлықтар мен қызмет, туристiк, емдеу-сауықтыру және өзге де сапарларға шақыруды қабылдауға құқығы жоқ. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген адам немесе оған теңестiрiлген адам жетi күн мерзiм iшiнде өзiнiң отбасы мүшелерi заңсыз алған сыйлықтарды арнаулы мемлекеттiк қорға тегiн өткiзуге және республикалық бюджетке ақша қаражатын аудару арқылы өз отбасы мүшелерi заңсыз пайдаланған қызмет құнын өтеуге мiндеттi. 

 3. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген адамның немесе оған теңестiрiлген адамның осы баптың 1 және 2-тармақтарында аталған сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылықтардың қандайын болса да жасауы, егер онда қылмыстық жазаланатын әрекет белгiлерi болмаса, қызметiн төмендетуге, қызметiнен босатуға немесе мемлекеттiк мiндеттердi атқарудан өзге де түрде босатуға не заңда белгiленген тәртiппен өзге де тәртiптiк жаза қолдануға әкеп соғады. 

 Алғашқы құқық бұзушылық үшiн тәртiптiк жаза қолданылғаннан кейiн бiр жылдың iшiнде аталған құқық бұзушылықтарды қайталап жасау заңда белгiленген тәртiппен қызметiнен босатуға немесе мемлекеттiк мiндеттердi атқарудан өзге де түрде босатуға әкеп соғады. 

 4. Қазақстан Республикасы Парламентiнiң депутаттары немесе осы Заңның 3-бабы 3-тармағының 2) тармақшасында көрсетiлген адамдар осы баптың 1 және 2-тармақтарында көрсетiлген құқық бұзушылықтардың қандайын болса да жасаған жағдайда сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жүргiзушi органдар бұл жөнiнде тиiстi сайлау комиссиясына хабарлайды, ол материалдар келiп түскен күннен бастап бес күннiң iшiнде оларды Парламенттiң назарына жеткiзуге мiндеттi.

Ескерту. 13-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


13-1-бап. Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды және сыбайлас жемқорлыққа жағдай туғызатын құқық бұзушылықтарды жасағаны үшiн тәртiптiк жаза қолдану мерзiмдерi <*>


 1. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттi адам немесе оған теңестiрiлген адам сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылықтар немесе сыбайлас жемқорлыққа жағдай туғызатын құқық бұзушылықтар жасаған жағдайда тәртiптiк жаза терiс қылық анықталған күннен бастап үш айдан кешiктiрiлмей белгiленедi және жазаны терiс қылық жасалған күннен бастап бiр жылдан кешiктiрiп қолдануға болмайды.

 2. Қылмыстық iс қозғаудан бас тартқан не қылмыстық iстi қысқартқан жағдайда, бiрақ мемлекеттiк мiндеттер атқаруға уәкiлеттi адамның не оған теңестiрiлген адамның әрекеттерiнде сыбайлас жемқорлық әкiмшiлiк құқық бұзушылық немесе тәртiптiк терiс қылық белгiлерi болған кезде жаза қылмыстық iс қозғаудан бас тарту не оны қысқарту туралы шешiм қабылданған күннен бастап үш айдан кешiктірілмей қолданылуы мүмкiн.

 Ескерту. 13-1-баппен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


14-бап. <*>

 Ескерту. 14-бап алып тасталды - Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


15-бап. <*>

 Ескерту. 15-бап алып тасталды - Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


16-бап. <*>

 Ескерту. 16-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2002.08.09. N 346 Заңымен.

 Ескерту. 16-бап алып тасталды - Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


17-бап. Сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылық фактiсi туралы көрiнеу жалған ақпарат хабарлаған адамдардың жауаптылығы


 1. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жүргiзушi органға басқа мемлекеттiк қызметшi, құқық қорғау органының қызметкерi жөнiнде сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылық фактiсi туралы көрiнеу жалған ақпарат хабарлаған мемлекеттiк қызметшi, құқық қорғау органының қызметкерi сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жүргiзушi органның ұсынуы бойынша тәртiптiк ретпен қызметiнен босатуға немесе тиiстi мiндеттердi атқарудан өзгедей түрде босатуға дейiн жазаланады. 

 2. <*>

Ескерту. 2-тармақ алып тасталды - Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


3-тарау. Сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылықтардың зардаптарын жою


18-бап. Заңсыз алынған мүлiктi немесе заңсыз көрсетiлген қызметтiң құнын өндiрiп алу


 1. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген адамдар немесе соларға теңестiрiлген адамдар сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылық нәтижесiнде негiзсiз байыған жағдайлардың бәрiнде заңсыз алынған мүлiк мемлекет кiрiсiне жатқызылуға ал заңсыз көрсетiлген қызмет құны мемлекет кiрiсiне өндiрiлiп алынуға тиiс. 

 2. Заңсыз алынған мүлiктi өз еркiмен тапсырудан немесе мемлекетке оның құнын немесе заңсыз көрсетiлген қызмет құнын төлеуден бас тартылған жағдайда прокурордың, салық қызметiнiң не оған заңмен уәкiлеттiк берiлген басқа да мемлекеттiк органдар мен лауазымды адамдардың талабы бойынша соттың шешiмiмен мемлекеттiң кiрiсiне өндiрiп алу жүзеге асырылады. Аталған органдар құқық бұзушыға тиесiлi мүлiкке сот шешiм шығарғанға дейiн тыйым салады. 

 3. Егер мемлекеттiк мiндеттердi атқаратын адам немесе оған теңестiрiлген адам жасалған сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылығы үшiн қызметiнен босатылғаннан, тиiстi мiндеттердi атқарудан өзгедей босатылғаннан кейiн осы баптың 1-тармағында көзделген талаптарды орындаудан бас тартса, мұндай босату туралы шешiм қабылдаған лауазымды адам немесе орган кiнәлi адамның тұрғылықты жерi бойынша салық органына заңсыз алынған кiрiстер туралы хабарлама жiбередi.


19-бап. Сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылық нәтижесiнде жасалған мәмiлелердi жарамсыз

 деп тану және актiлер мен iс-әрекеттердiң күшiн жою


 Сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылық жасауға байланысты жасасқан мәмiлелердi сот заңда белгiленген тәртiппен жарамсыз деп таниды. Тиiстi актiлердi қабылдауға немесе тоқтатуға уәкiлеттiк берiлген органдар немесе лауазымды адамдар, немесе мүдделi жеке немесе заңды тұлғалардың, немесе прокурордың талап етуi бойынша сот сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылықтар нәтижесiнде жасалған актiлердiң, iс-әрекеттердiң күшiн жоюы мүмкiн.


4-тарау. Қорытынды ережелер


20-бап. Қолданылып жүрген заңдарды қолдану


 Қазақстан Республикасының осы Заң күшiне енген кезде қолданылып жүрген заңдары оған қайшы келмейтiн бөлiгiнде қолданылады және ол күшiне енген күннен бастап үш ай iшiнде оған сәйкес келтiруге тиiс.


 Қазақстан Республикасының

 Президентi









]]>

«Сыбайлас жемқорлықпен күрес туралы» Заң


Қазақстан Республикасының Заңы 1998 жылғы 2 шiлде N 267


 Қабылданған нөмірі: 267

 Қабылданған күні: 02.07.1998

 Қабылданған орны: Астана қаласы

 Мем. тізілімдегі нөмірі: 937

 Соңғы редакциядағы күні: 11.05.2004

 Құжаттың түрі: Заң

 Әрекет ету аймағы:

 Қазақстан Республикасы

 Деректер Базасының бөлімі:

 Конституциялық құрылыс және мемлекеттік басқару негіздері


 Жарияланды:

 Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 1998 ж., N 15, 209-құжат


1-тарау. Жалпы ережелер

1-бап. Заңның мақсаты

 1. Осы Заң азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға, сыбайлас жемқорлық көрiнiстерiнен туындайтын қауiп-қатерден Қазақстан Республикасының ұлттық қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге, сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтың алдын алу, анықтау, олардың жолын кесу және ашу, олардың зардаптарын жою және кiнәлiлердi жауапқа тарту арқылы мемлекеттiк органдардың, мемлекеттiк мiндеттердi атқаратын лауазымды және басқа да адамдардың, сондай-ақ оларға теңестiрiлген адамдардың тиiмдi қызметiн қамтамасыз етуге бағытталған және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестiң негiзгi принциптерiн айқындап, сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтың түрлерiн, сондай-ақ жауаптылықтың пайда болу жағдайларын белгiлейдi. 

 2. Осы Заң сол сияқты демократиялық негiздердi, мемлекеттi басқарудағы жариялылық пен бақылауды кеңейтуге халықтың мемлекет пен оның құрылымдарына деген сенiм нығайтуға, бiлiктi мамандарды мемлекеттiк қызметке кiруге ынталандыруға, мемлекеттiк мiндеттердi атқаратын адамдардың риясыз адалдығы үшiн жағдайлар жасауға да бағытталған. 


2-бап. Негiзгi ұғымдар


 1. Осы Заңда мемлекеттiк мiндеттердi атқаратын адамдардың, сондай-ақ соларға теңестiрiлген адамдардың лауазымдық өкiлеттiгiн және соған байланысты мүмкiндiктерiн пайдалана отырып не мүлiктiк пайда алу үшiн олардың өз өкiлеттiктерiн өзгеше пайдалануы, жеке өзi немесе делдалдар арқылы заңда көзделмеген мүлiктiк игiлiктер мен артықшылықтар алуы, сол сияқты бұл адамдарға жеке және заңды тұлғалардың аталған игiлiктер мен артықшылықтарды құқыққа қарсы беруi арқылы оларды сатып алуы сыбайлас жемқорлық деп ұғынылады.<*> 

 2. Осы Заңда, сондай-ақ өзге заңдарда көзделген, заңдарда белгiленген тәртiптiк, әкiмшiлiк және қылмыстық жауапкершiлiкке әкеп соқтыратын сыбайлас жемқорлықпен жымдасқан немесе сыбайлас жемқорлық үшiн жағдай туғызатын әрекеттер сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтар (сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылықтар) болып табылады. 

 3. Мемлекеттiк мiндеттер - Қазақстан Республикасының Конституциясымен және заңдарымен мемлекеттiң, оның органдары мен мемлекеттiк қызмет атқаратын адамдардың өкiлеттiгiне жатқызылған iс жүргiзу мәндерi. 

 3-1. Мемлекеттік органдардың бақылау және қадағалау міндеттері - заңдармен уәкілеттік берілген мемлекеттік органдардың Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес заңдылықтың сақталуын қамтамасыз ету, заңдардың бұзылу себептері мен жағдайларын анықтау мен жою, азаматтар мен заңды тұлғалардың бұзылған құқықтарын қалпына келтіру, нормативтік құқықтық актілердің дәл әрі біркелкі қолданылуын және нормативтік актілердің міндетті талаптарының орындалуын тексеру жөнінде жүзеге асыратын міндеттері. 

 4. Лауазымды адамдар - тұрақты, уақытша немесе арнаулы өкiлеттiк бойынша мемлекеттiк органдарда, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарында, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiнде, Қазақстан Республикасының басқа да әскерлерi мен әскери құрамаларында өкiмет өкiлiнiң мiндеттерiн жүзеге асыратын не ұйымдастырушылық-билiк етушiлiк немесе әкiмшiлiк-шаруашылық мiндеттерiн атқаратын адамдар. 



 5. Жауапты мемлекеттiк қызмет атқаратын адамдар - мемлекеттiң мiндеттерi мен мемлекеттiк органдардың өкiлеттiгiн тiкелей атқару үшiн Қазақстан Республикасының Конституциясында, Қазақстан Республикасының конституциялық және өзге де заңдарында белгiленген қызметтердi атқаратын адамдар.


ЕСКЕРТУ.2-тармақ өзгерді - Қазақстан Республикасының 1999.07.23. N 454 Заңымен. Өзгеріс 2000 жылғы 1 қаңтардан бастап күшіне енеді.

 ЕСКЕРТУ. 3-1-тармақпен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2001.06.08. N 206 Заңымен.

 Ескерту. 2-тармақ өзгерді - Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


3-бап. Сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылық субъектiлерi <*>


 1. Сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтар үшiн осы Заңның негiзiнде мемлекеттiк мiндеттер атқаруға уәкiлеттi адамдар мен оларға теңестiрiлген адамдар жауапты болады.

 2. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттi адамдарға:

 1) барлық лауазымды адамдар, Парламенттiң және мәслихаттардың депутаттары, судьялар;

 2) Қазақстан Республикасының мемлекеттiк қызмет туралы заңдарына сәйкес барлық мемлекеттiк қызметшiлер жатады.

 3. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттi адамдарға:

 1) жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарына сайланған адамдар;

 2) заңда белгiленген тәртiппен Қазақстан Республикасының Президенттiгiне, Қазақстан Республикасының Парламентi мен мәслихаттардың депутаттығына кандидаттар ретiнде тiркелген азаматтар, сондай-ақ жергiлiктi өзiн-өзi басқару сайланбалы органдарының мүшелері;

 3) жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарында тұрақты немесе уақытша жұмыс iстейтiн, еңбегiне ақы Қазақстан Республикасының мемлекеттiк бюджет қаражатынан төленетiн қызметшiлер;

 4) мемлекеттiк ұйымдарда және жарғылық капиталында мемлекеттiң үлесi кемiнде отыз бес процент болатын ұйымдарда басқару мiндеттерiн атқаратын адамдар теңестiрiледi.

 4. Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық субъектiлерiне лауазымды және мемлекеттiк мiндет атқаруға уәкiлеттi өзге де адамдарды немесе оларға теңестiрiлген адамдарды сатып алуды жүзеге acыpушы, сол сияқты оларға заңға қайшы мүліктік игiліктер мен артықшылықтар беретiн жеке және заңды тұлғалар да жатады.

Ескерту. 3-бап жаңа редакцияда- Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


4-бап. Заңның қолданылу аясы


 1. Осы Заң Қазақстан Республикасының күллi аумағында барлық жеке және заңды тұлғаларға қатысты қолданылады. Осы Заң Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде, егер халықаралық шартта өзгеше көзделмесе, Қазақстан Республикасының азаматтары мен Қазақстан Республикасында тiркелген заңды тұлғаларға қатысты қолданылады. 

 2. Жекелеген мемлекеттiк мiндеттердi атқару тәртiбi туралы (мәслихат депутаттарының, судьялардың мәртебесi туралы, мемлекеттiк қызметшiлердiң жекелеген санаттарының қызмет өткеруi туралы, сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтың өзге де ықтимал субъектiлерi туралы) заңдарда сыбайлас жемқорлықтың алдын алуға бағытталған шектеулер мен тыйым салу көзделетiн басқа да құқықтық нормалар белгiленуi мүмкiн. 

 3. Судьялар, Қазақстан Республикасы Парламентiнiң депутаттары Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарында көзделген негiздер мен тәртiп бойынша сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылықтар жасағаны үшiн жауапты болады. 

 4. Сыбайлас жемқорлық қылмыстар және әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар үшiн қылмыстық жауаптылық пен жаза, әкiмшiлiк жауапкершiлiк пен шара тиiсiнше Қазақстан Республикасының Қылмыстықкодексiнде және Қазақстан Республикасының Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiнде көзделеді. <*>

 Ескерту. 4-тармақ жаңа редакцияда- Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


 5-бап. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестiң негiзгi  принциптерi


 Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес: 

 1) барлық адамдардың заң мен сот алдында теңдiгi; 

 2) мемлекеттiк органдардың қызметiн анық құқықтық регламенттеудi, мұндай қызметтiң заңдылығы мен жариялылығын, оған мемлекеттiк және қоғамдық бақылауды қамтамасыз ету; 

 3) мемлекеттiк аппараттың құрылымдарын, кадр жұмысын жеке және заңды тұлғалар құқықтары мен заңды мүдделерiн қозғайтын мәселелердi шешу рәсiмдерiн жетiлдiру; 

 4) жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерiн, сондай-ақ мемлекеттiң әлеуметтiк-экономикалық, саяси-құқықтық ұйымдық-басқару жүйелерiн қорғаудың басымдығы; 

 5) Қазақстан Республикасы Конституциясы 39-бабының 1-тармағына сәйкес лауазымды адамдар мен мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлдiк берiлген басқа да адамдардың, сондай-ақ соларға теңестiрiлген адамдардың құқықтары мен бостандықтарын шектеуге жол берiлуiн тану; 

 6) жеке және заңды тұлғалардың бұзылған құқықтары мен заңды мүдделерiн қалпына келтiру, сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылықтың зиянды зардаптарын жою және олардың алдын алу; 

 7) сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылыққа қарсы күреске жәрдем жасайтын азаматтардың жеке басының қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету; 

 8) мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлдiк берiлген адамдар мен соларға теңестiрiлген адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерiн мемлекеттiң қорғауы, аталған адамдар мен олардың отбасыларына лайықты тұрмыс деңгейiн қамтамасыз ететiн жалақы (ақшалай үлес) мен жеңiлдiктер белгiлеу; 

 9) осындай қызметтi жүзеге асыратын заңды және жеке тұлғаларға кәсiпкерлiк қызметтi мемлекеттiк реттеуге өкiлеттiк берiлуiн болдырмау, сондай-ақ оған бақылау жасау; 

 10) сыбайлас жемқорлыққа байланысты қылмыстарды анықтау, ашу, жолын кесу және олардың алдын алу мақсатында жедел-iздестiру қызметi мен өзге де қызметтердi жүзеге асыру, сондай-ақ заңда белгiленген тәртiппен заңға қайшы тапқан ақша қаражаты мен өзге де мүлiктi заңдастыруға жол бермеу мақсатында арнайы қаржылық бақылау шараларын қолдану; 

 11) осы Заңның 3-бабының 1, 2 және 3-тармақтарында аталған адамдар үшiн кәсiпкерлiк қызметпен айналысуға, соның iшiнде шаруашылық жүргiзушi субъектiлердi басқару органдарында ақы төленетiн қызметтер атқаруға тыйым салуды белгiлеу негiзiнде жүзеге асырылады, бұған мұндай қызметтi атқару заңмен белгiленген қызметтiк мiндеттерiмен көзделген реттер қосылмайды. 


 6-бап. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестi жүзеге асырушы органдар


 1. Барлық мемлекеттiк органдар мен лауазымды адамдар өз құзыретi шегiнде сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жүргiзуге мiндеттi. Мемлекеттiк органдардың, ұйымдардың, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының басшылары өз құзыреттерi шегiнде осы Заңның талаптарын орындауды және онда көзделген тәртiптiк шараларды қолдануды, кадр, бақылау, заң қызметтерi мен басқа да қызметтердi осыған тарта отырып, қамтамасыз етедi. 

 2. Сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылықтарды анықтауды, жолын кесудi, алдын алуды және олардың жасалуына айыпты адамдарды жауапқа тартуды өз құзыретi шегiнде прокуратура, ұлттық қауiпсiздiк, iшкi iстер, салық, кеден және шекара қызметтерi, қаржы полициясы мен әскери полиция органдары жүзеге асырады. 

 3. Осы баптың 2-тармағында аталған органдар өз өкiлеттiктерiнен туындайтын шараларды қолдануға және жауапты мемлекеттiк қызмет атқаратын адамдар жасаған сыбайлас жемқорлық қылмыстар анықталған барлық жағдайлар туралы мәлiметтердi құқықтық статистика және ақпарат органдарына дереу жiберуге мiндетті.

 Ocы баптың 1 және 2-тармақтарында аталған лауазымды адамдар мен органдар сыбайлас жемқорлық қылмыстар, әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар жөнiндегi iстi, материалды, хаттаманы, ұсынымды жолдаған адамға немесе органға заңдарда белгiленген мерзiмде оларды қарау нәтижелерi туралы жазбаша хабарлауға мiндеттi. <*> 

 4. Қазақстан Республикасының Президентi сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жөнiндегi мемлекеттiк орган құруға, оның мәртебесi мен өкiлеттiгiн айқындауға хақылы. 

Ескерту. 6-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.07.12. N 240 Заңымен.

 Ескерту. 6-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2002.08.09. N 346 Заңымен.

 Ескерту. 6-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


7-бап. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске жәрдемдесетiн адамдарға тиiспеушiлiк кепiлдiктерi


 1. Сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылық фактiсi туралы хабарлаған немесе сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске өзге де түрде жәрдемдесетiн адам мемлекеттiң қорғауында болады. 

 2. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске жәрдемдесетiн адам туралы ақпарат мемлекеттiк құпия болып табылады және осы Заңның 6-бабының 2 және 4-тармақтарында аталған органдардың немесе соттың сұратуы бойынша заңда белгiленген тәртiппен ғана табыс етiледi. Бұл ақпаратты жария ету заңда белгiленген жауаптылыққа әкеп соғады. 

 3. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жүргiзушi органдар қажет болған жағдайда сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске жәрдемдесетiн адамдардың жеке басының қауiпсiздiгiн қамтамасыз етедi.

 4. Осы баптың ережелерi көрiнеу жалған ақпарат хабарлаған осы Заңға сәйкес жауап беруге тиiс адамдарға қолданылмайды.







2-тарау. Сыбайлас жемқорлықтың алдын алу, сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылықпен және ол үшiн жауаптылық

8-бап. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға үмiткер адамдарға қойылатын арнайы талап


 1. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға не осындай мiндеттердi атқаруға уәкiлдiк берiлген органдар мен ұйымдарда мемлекеттiк лауазым атқаруға үмiткер адамдар өздерiнiң мәртебесiн және соған негiзделген беделiн жеке, топтық және өзге де қызметтiк емес мүдделерге пайдалануға әкеп соғуы мүмкiн iс-әрекеттерге жол бермеу мақсатында осы Заңмен және өзге де заңдармен белгiленген шектеулердi қабылдайды, бұл ретте аталған адамдар мұндай iс-әрекеттердiң құқықтық салдары туралы хабардар етiледi. 

 2. Аталған адамдардың шектеулердi қабылдауға келiсiм жазбаша түрде тиiстi ұйымдардың кадр қызметi белгiлейдi. Шектеулердi қабылдамау ол адамды мемлекеттiк не соларға теңестiрiлген мiндеттердi атқаруға шақырудан бас тартуға не жұмысынан босатуға немесе заңдарда көзделген тәртiппен аталған мiндеттердi атқарудан өзгедей босатуға әкеп соғады. 


9-бап. Қаржы бақылау шаралары


 1. Мемлекеттiк лауазымға не мемлекеттiк немесе соларға теңестiрiлген мiндеттердi атқаруға байланысты лауазымға кандидаттар болып табылатын адамдар тұрғылықты жерi бойынша салық органына: 

 табыстары туралы мәлiмдеме; 

 салық салу объектiсi болып табылатын, оның iшiнде Қазақстан Республикасының аумағынан тыс жерлерде орналасқан мүлiк туралы аталған мүлiктiң бағаланған құны мен тұрған жерi көрсетiлген мәлiмдеме; 

 банк мекемесiн көрсете отырып, банк мекемелерiндегi, соның iшiнде Қазақстан Республикасының аумағынан тыс жерлердегi салымдары мен бағалы қағаздары туралы, сондай-ақ осы адамдар дербес немесе басқа адамдармен бiрлесiп билiк етуге хақылы ақша қаражаты туралы; 

 заңды тұлғалардың жарғылық капиталындағы қатысу үлесi мен аталған ұйымдардың толық банк және өзге де реквизиттерiн көрсете отырып, акционерi немесе құрылтайшысы (қатысушысы) ретiнде өзiнiң тiкелей немесе жанама қатысуы туралы; 

 егер адам немесе оның жұбайы (зайыбы) трастардың бенефициары болса, тиiстi банк шоттарының нөмiрлерiн көрсете отырып, сол трастар және олар тiркелген мемлекеттер туралы; 

 адамға немесе жұбайына (зайыбына) тиесiлi айлық есептiк көрсеткiштiң мың еселенген мөлшерiнен асатын мөлшердегi материалдық заттар мен ақша қаражатын ұстау немесе уақытша сақтау жөнiнде онымен шарттық қатынастары, келiсiмдерi және мiндеттемелерi (оның iшiнде ауызша да) бар басқа ұйымдардың атаулары мен реквизиттерi туралы мәлiметтердi табыс етедi. 

 2. Мемлекеттiк лауазым атқаратын адамдар өз өкiлеттiгiн орындау кезеңiнде жыл сайын, сондай-ақ жағымсыз себептер бойынша мемлекеттiк қызметтен босатылған адамдар босатылғаннан кейiнгi үш жыл бойы салық заңдарында белгiленген тәртiппен тұрғылықты жерi бойынша салық органына мәлiмдеме табыс етiп отырады. 

 3. Осы баптың 1-тармағының бiрiншi бөлiгiнде және 2-тармағында аталған адамдардың жұбайы (зайыбы) тұрғылықты жерi бойынша салық органына салық салу объектiсi болып табылатын және Қазақстан Республикасының аумағындағы да, одан тыс жерлердегi де табыстары мен мүлкi туралы мәлiмдемелер берiп отырады. 

 4. Осы баптың 1, 2-тармақтарында аталған адамдар тиiсiнше өздерi лауазым атқаруға үмiткер органға немесе жұмыс iстейтiн жерi бойынша осы баптың 1-3-тармақтарында көрсетiлген мәлiмдемелер мен мәлiметтердi алғандығы туралы салық органынан анықтама әкелiп тапсырады. 

 5. Осы баптың 1 және 2-тармақтарында аталған адамдардың (мемлекеттiк қызметтен жағымсыз себептер бойынша босатылған адамдарды қоспағанда) осы бапта көрсетiлген мәлiмдемелер мен мәлiметтердi табыс етпеуi немесе толық, дұрыс табыс етпеуi, егер жасалған әрекетте қылмыстық жазаланатын әрекеттiң белгiлерi болмаса, адамға тиiстi өкiлеттiк беруден бас тартылу үшiн негiз болып табылады не оны жұмыстан босатуға немесе мемлекеттiк және оған теңестiрiлген мiндеттердi атқарудан заңмен көзделген тәртiппен өзгедей босатуға әкеп соғады. 

 6. Адам мемлекеттiк немесе оған теңестiрiлген мiндеттердi атқарудан босатылғаннан кейiн үш жылдың iшiнде алғаш рет жасалған, осы баптың 5-тармағында аталған әрекет осы Заңның 6-бабының 2-тармағында аталған органдардың ұсынуы (хаттамалары) бойынша әкiмшiлiк тәртiппен сот салатын елуден жүзге дейiнгi айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiнде айыппұл төлеуге әкеп соғады. Аталған мерзiмде мұндай iс-әрекеттердi қайталап жасау осындай тәртiппен салынатын жүзден екi жүзге дейiнгi айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiнде айыппұл төлеуге әкеп соғады. 

 7. Жауапты мемлекеттiк лауазымдар атқаратын лауазымды адамдардың табыстарының мөлшерi туралы және олардың көздерi туралы мәлiметтер, сондай-ақ сайланбалы мемлекеттiк қызметке ұсынылған кезiнде кандидаттардың табыстары туралы мәлiметтер заңдарда белгiленген тәртiппен жариялануы мүмкiн. 

 8. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген адамдарға және соларға теңестiрiлген адамдарға өз атынан емес бөгде адамдар атынан, жасырын, бүркеншiк атпен және басқаша да азаматтық-құқықтық мәмiлелер жасауға тыйым салынады. Бұл мәмiлелер заңда белгiленген тәртiппен жарамсыз деп танылады. 

 9. Мемлекеттiк мүлiктi басқару жөнiндегi мiндеттердi атқаруға қатысатын жеке және заңды тұлғалар Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен және мерзiмде мемлекеттiк меншiкке байланысты мүлiктiк сипаттағы барлық мәмiлелер мен қаржы қызметi туралы есептi мемлекеттiк мүлiкке қатысты меншiк иесiнiң құқықтық өкiлеттiгiн жүзеге асыратын мемлекеттiк органға табыс етедi. 

 10. Салық органына келiп түсетiн, осы бапта көзделген мәлiметтер қызметтiк құпия болып табылады. Оларды жария ету, егер жасалған әрекетте қылмыстық жазаланатын әрекет белгiлерi болмаса, кiнәлi адамды жұмыстан босатуға әкеп соғады. Бұл мәлiметтер осы Заңның 6-бабының 2 және 4-тармақтарында аталған органдардың, сондай-ақ соттың сұратуы бойынша ғана заңда белгiленген тәртiппен табыс етiледi. 

 11. Осы бапта көзделген қаржы бақылау шаралары Қазақстан Республикасында тұрғын үйдi және тұрғын үй құрылысы үшiн құрылыс материалдарын меншiгiне сатып алуға байланысты құқық қатынастарына қолданылмайды. Тұрғын үйдi және тұрғын үй құрылысы үшiн құрылыс материалдарын сатып алу кезiндегi қаржы бақылау Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүзеге асырылады. 


10-бап. Мемлекеттiк мiндеттердi атқарумен сыйыспайтын қызмет


 1. Лауазымды және мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген өзге де адамдарға және соларға теңестiрiлген адамдарға (өз қызметін тұрақты емес немесе басқа жұмыстан босатылған негізде жүзеге асыратын мәслихат депутаттарын, сондай-ақ осы Заңның 3-бабы 3-тармағының 2) және 4) тармақшаларында аталған адамдарды қоспағанда) педагогтiк, ғылыми және өзге де шығармашылық қызметтен басқа ақы төленетiн қызметпен айналысуға тыйым салынады. <*>

 2. Осы баптың 1-тармағында аталған адамдардың кәсiпкерлiк қызметпен айналысуына, егер шаруашылық жүргiзушi субъектiнi басқару немесе басқаруға қатысу заңдарға сәйкес оның қызметтiк мiндетiне кiрмейтiн болса, шаруашылық жүргiзушi субъектiнi басқаруға дербес қатысуына, материалдық игiлiктер алу мақсатымен өзiнiң қызметтiк өкiлеттiгiн заңсыз пайдалану арқылы ұйымдардың немесе жеке адамдардың материалдық мүдделерiн қанағаттандыруға жәрдемдесуiне тыйым салынады. 

 3. Осы баптың 1-тармағында аталған адамдар қызметке кiрiскеннен кейiнгi бiр айдың iшiнде өздерiне тиесiлi, пайдаланылуы табыс табуға жеткiзетiн мүлiктi Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен осы мiндеттердi атқару кезеңiне сенiмдi басқаруға беруге мiндеттi, бұған сол адамдарға заңды түрде тиесiлi ақша, сондай-ақ мүлiктiк жалға берiлген өзге де мүлiк қосылмайды. 

 4. Осы баптың 1-тармағында аталған, осы мiндеттердi атқарумен сыйыспайтын қызметпен айналысатын адамдар жұмысынан шығарылуға тиiстi мiндеттерiн атқарудан заңда белгiленген тәртiппен өзгедей босатылуға тиiс. Аталған мiндеттердi атқарудан мұндай мiндеттердi атқарумен сыйыспайтын қызметпен айналысуына байланысты босатылған мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген адамға немесе оған теңестiрiлген адамға осы бапта көрсетiлген қызметпен айналысуды тоқтатқанға дейiн мұндай мiндеттердi атқаруға қайталап уәкiлеттiк берiлмейдi.

Ескерту. 10-бапқа өзгеріс енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.05.11. N 552 Заңымен.(қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) 


11-бап. Жақын туыстардың бiрге қызмет iстеуiне жол бермеу


 1. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген лауазымды және өзге де адамдар мен соларға теңестiрiлген адамдардың (осы Заңның 3-бабы 3-тармағының 4) тармақшасында аталған адамдарды қоспағанда) өздерiнiң жақын туыстары (ата-аналары, балалары, бала асырап алушылар, асырап алынған балалар, ата-анасы бiр және ата-анасы бөлек аға-iнiлерi мен апа-сiңлiлерi, аталары, әжелерi, немерелерi) немесе ерi (зайыбы) атқаратын қызметтерге тiкелей бағынысты лауазымдарды, заңдарда көзделген жағдайларды қоспағанда, атқаруына болмайды. <*>

 2. Осы баптың 1-тармағының талаптарын бұзған адамдар, егер олар аталған жолсыздық анықталған кезден бастап үш айдың iшiнде оны өз еркiмен жоймаса, мұндай бағыныстылықта болуына жол бермейтiн қызметке ауыстырылуға тиiс, ал бұлайша ауыстыру мүмкiн болмаған жағдайда бұл қызметшiлердiң бiреуi қызметiнен босатылуға немесе аталған мiндеттерден өзгедей түрде босатылуға тиiс. 

 3. Осы баптың 1-тармағында аталған негiздер бойынша жұмыстан босатылған адамдардың басқа органдарға, ұйымдарға мемлекеттiк немесе оған теңестiрiлген мiндеттердi атқарумен ұштасатын мемлекеттiк және өзге де қызметке кiруге құқығы бар.

 Ескерту. 11-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


12-бап. Сыбайлас жемқорлыққа жағдай туғызатын құқық бұзушылықтар және олар үшiн жауапкершiлiк


 1. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген адамдардың немесе соларға теңестiрiлген адамдардың мынадай: 

 1) басқа мемлекеттiк органдардың, ұйымдардың қызметiне заңсыз араласу; 

 2) аталған адамдардың не олардың жақын туыстары мен жекжаттарының материалдық мүдделерiн қанағаттандыруға байланысты мәселелердi шешу кезiнде өздерiнiң қызметтiк өкiлеттiгiн пайдалану; 

 3) мемлекеттiк және оған теңестiрiлген қызметке кiрген және онда жоғарылатылған кезде заңда көзделмеген артықшылықтар беру (тамыр-таныстық, отбасылық жақындық); 

 4) шешiмдер әзiрлеу мен қабылдау кезiнде заңды және жеке тұлғаларға заңсыз артықшылық көрсету; 

 5) кiмге болса да табыс алуға байланысты кәсiпкерлiк және өзге де қызметтi жүзеге асыруда заңдарда көзделмеген кез келген жәрдем көрсету; 

 6) мемлекеттiк мiндеттерiн атқару кезiнде алынған ақпаратты, егер ол ресми жариялауға жатпайтын болса, жеке немесе топтық мүдделерге пайдалану; 

 7) берiлуi заңдарда көзделген ақпаратты жеке және заңды тұлғаларға беруден негiзсiз бас тарту, оны кешiктiру, бұрыс немесе толық емес ақпарат беру; 

 8) жеке немесе заңды тұлғалардың табыс етуi заңдарда көзделмеген ақпаратты бұл тұлғалардан талап ету; 

 9) мемлекеттiк қаржы ресурстары мен материалдық ресурстарды жекелеген кандидаттардың немесе қоғамдық бiрлестiктердiң сайлау қорына беру; 

 10) жеке және заңды тұлғалардың арыз-өтiнiштерiн қараудың және өз құзыретiне кiретiн өзге де мәселелердi шешудiң заңда белгiленген тәртiбiн әлденеше рет бұзу; <*>

 11) iзеттiлiк пен қонақжайлылықтың жалпы қабылданған нормаларына сәйкес, сондай-ақ хаттамалық және өзге де ресми шаралар өткiзу кезiндегi мезiреттiк iлтипат көрсету белгiлерi мен мезiреттiк кәдесыйларды қоспағанда, жоғары тұрған ресми адамдарға сыйлықтар тарту және қызметтен тыс қызмет көрсету; 

 12) жеке немесе заңды тұлғаларға олардың құқықтары мен заңды мүдделерiн iске асыруда көрiнеу кедергi жасау; 

 13) кәсiпкерлiк қызметтi мемлекеттiк реттеу, сондай-ақ оған бақылау жасау өкiлеттiгiн сондай қызметтi жүзеге асырушы жеке немесе заңды тұлғаларға беру; 

 13-1) мемлекеттік бақылау мен қадағалау міндеттерін мемлекеттік орган мәртебесі жоқ ұйымдарға беру; 

 14) қызметi немесе жұмысы жөнiнен жоғары немесе төмен тұрған не өздерiмен өзге де түрде тәуелдi лауазымды адамдармен ақша немесе өзге де мүлiк салынатын сипаттағы құмар ойындар ойнауға қатысу әрекеттерi сыбайлас жемқорлыққа жағдай туғызатын құқық бұзушылықтар болып табылады. 

 2. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген адамдардың немесе оларға теңестiрiлген адамдардың осы баптың 1-тармағында аталған қандай да болсын құқық бұзушылықтарды жасауы, егер онда қылмыстық жазаланатын әрекеттiң белгiлерi болмаса, қызметiнен төмендетуге, қызметiнен босатуға немесе мемлекеттiк мiндеттердi атқарудан өзге де түрде босатуға не заңда белгiленген тәртiппен өзге де тәртiптiк жаза қолдануға әкеп соғады. 

 Алғашқы құқық бұзушылық үшiн тәртiптiк жаза қолданылғаннан кейiн бiр жылдың iшiнде аталған құқық бұзушылықтардың кез келгенiн қайталап жасау заңда белгiленген тәртiппен қызметiнен босатуға немесе мемлекеттiк мiндеттердi атқарудан өзгедей түрде босатуға әкеп соғады. 

 3. Қазақстан Республикасы Парламентiнiң депутаттары немесе осы Заңның 3-бабы 3-тармағының 2) тармақшасында аталған адамдар осы баптың 1-тармағында аталған құқық бұзушылықтардың қандайын болса да жасаған жағдайда сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жүргiзушi органдар бұл жөнiнде тиiстi сайлау комиссиясына хабарлайды, ол бұларды материалдар келiп түскен күннен бастап бес күннiң iшiнде Парламенттiң назарына жеткiзуге мiндеттi. 

 ЕСКЕРТУ. 1-тармақ 13-1-тармақшамен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2000.04.28. N 46 Заңымен. 

 Ескерту. 12-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


13-бап. Игiлiктер мен артықшылықтарды заңсыз алуға байланысты сыбайлас жемқорлықпен құқық

 бұзушылықтар


 1. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген адамдардың немесе оларға теңестiрiлген адамдардың мынадай әрекеттерi игiлiктер мен артықшылықтарды заңсыз алуға байланысты сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылықтар болып табылады: 

 1) өздерiнiң мемлекеттiк немесе оған теңестiрiлген мiндеттерiн атқарғаны үшiн, егер заңдарда өзгедей көзделмесе, өзi тиiстi мiндеттердi атқармайтын ұйымдардан, сондай-ақ жеке тұлғалардан ақша, көрсетiлетiн қызмет және өзге де нысандар түрiнде кез келген сыйақы қабылдау. 

 Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген адамның немесе оған теңестiрiлген адамның шотына келiп түскен, аталған адам бiлмейтiн ақша қаражаты, сондай-ақ оның осы тармақшаның бiрiншi абзацы бұзыла отырып, тиiстi мiндеттерiн атқаруына байланысты алған қаражаты ол анықталғаннан кейiн екi аптадан аспайтын мерзiм iшiнде тиiстi салық органына мұндай қаражат түсуiнiң мән-жайы туралы түсiнiктеме табыс етiле отырып, республикалық бюджетке аударылуға тиiс; 

 2) iзеттiлiк пен қонақжайлылықтың жалпыға бiрдей қабылданған нормаларына сәйкес немесе хаттамалық және өзге де ресми шараларды өткiзу кезiндегi мезiреттiк iлтипат көрсету белгiлерi мен мезiреттiк кәдесыйларды қоспағанда, өзiнiң мемлекеттiк немесе оған теңестiрiлген мiндеттерiн атқаруына байланысты не қызметi бойынша өздерiне тәуелдi адамдардың сыйлықтарын алу немесе қызметiн қабылдау. 

 Аталған адам бiлмей келiп түскен сыйлықтар, сондай-ақ оның осы тармақшаның бiрiншi абзацын бұза отырып тиiстi мiндеттердi атқаруына байланысты алған сыйлықтары жетi күн мерзiм iшiнде арнаулы мемлекеттiк қорға тегiн өткiзiлуге тиiс, ал адамға нақ сондай жағдайлар кезiнде көрсетiлген қызмет үшiн республикалық бюджетке ақша қаражатын аудару арқылы ақы төлеуге тиiс. Өзiне сыйлықтар келiп түскен адам жоғары тұрған лауазымды адамның келiсiмiмен оларды аталған қордан тиiстi жерде қолданылып жүрген нарықтық бөлшек сауда бағасы бойынша сатып алуға хақылы. Сыйлықтарды сатудан түскен ақша қаражатын арнаулы мемлекеттiк қор республикалық бюджетке аударады; 

 3) жұбайының (зайыбының), туыстарының шақыруы бойынша олардың есебiнен; 

 егер қарым-қатынасы шақырылатындардың қызметтiк iс-әрекетiнiң мәселелерiн қозғамаса, өзге де жеке тұлғалардың шақыруы бойынша (жоғары тұрған лауазымды адамның немесе органның келiсiмiмен); 

 Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына немесе Қазақстан Республикасының мемлекеттiк органдары мен шет мемлекеттердiң мемлекеттiк органдарының арасындағы өзара уағдаластыққа сәйкес тиiстi мемлекеттiк органдардың және (немесе) халықаралық ұйымдардың қаражаты есебiнен жүзеге асырылатын; 

 жоғары тұрған лауазымды адамның не органның келiсiмiмен, ұйымдардың қаражаты есебiнен ғылыми, спорттық, шығармашылық, кәсiби, гуманитарлық шараларға қатысу үшiн жүзеге асырылатын, оның iшiнде осындай қоғамдық бiрлестiктердiң (қорлардың) жарғылық қызметi шеңберiнде жүзеге асырылатын сапарларды қоспағанда, шетел, сондай-ақ Қазақстан Республикасының жеке және заңды тұлғаларының есебiнен мемлекетішiлiк және шетелдiк туристiк, емдеу-сауықтыру және өзге де сапарларға шақыруды қабылдау; <*>

 4) несиелер, қарыздар алуда, бағалы қағаздар, жылжымайтын және өзге де мүлiктер сатып алуда заңдарда көзделмеген артықшылықтарды пайдалану. 

 2. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген адамның немесе оған теңестiрiлген адамның отбасы мүшелерiнiң аталған адам қызметi бойынша байланысты шетел, сондай-ақ Қазақстан Республикасының жеке және заңды тұлғаларының есебiнен сыйлықтар мен қызмет, туристiк, емдеу-сауықтыру және өзге де сапарларға шақыруды қабылдауға құқығы жоқ. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген адам немесе оған теңестiрiлген адам жетi күн мерзiм iшiнде өзiнiң отбасы мүшелерi заңсыз алған сыйлықтарды арнаулы мемлекеттiк қорға тегiн өткiзуге және республикалық бюджетке ақша қаражатын аудару арқылы өз отбасы мүшелерi заңсыз пайдаланған қызмет құнын өтеуге мiндеттi. 

 3. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген адамның немесе оған теңестiрiлген адамның осы баптың 1 және 2-тармақтарында аталған сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылықтардың қандайын болса да жасауы, егер онда қылмыстық жазаланатын әрекет белгiлерi болмаса, қызметiн төмендетуге, қызметiнен босатуға немесе мемлекеттiк мiндеттердi атқарудан өзге де түрде босатуға не заңда белгiленген тәртiппен өзге де тәртiптiк жаза қолдануға әкеп соғады. 

 Алғашқы құқық бұзушылық үшiн тәртiптiк жаза қолданылғаннан кейiн бiр жылдың iшiнде аталған құқық бұзушылықтарды қайталап жасау заңда белгiленген тәртiппен қызметiнен босатуға немесе мемлекеттiк мiндеттердi атқарудан өзге де түрде босатуға әкеп соғады. 

 4. Қазақстан Республикасы Парламентiнiң депутаттары немесе осы Заңның 3-бабы 3-тармағының 2) тармақшасында көрсетiлген адамдар осы баптың 1 және 2-тармақтарында көрсетiлген құқық бұзушылықтардың қандайын болса да жасаған жағдайда сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жүргiзушi органдар бұл жөнiнде тиiстi сайлау комиссиясына хабарлайды, ол материалдар келiп түскен күннен бастап бес күннiң iшiнде оларды Парламенттiң назарына жеткiзуге мiндеттi.

Ескерту. 13-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


13-1-бап. Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды және сыбайлас жемқорлыққа жағдай туғызатын құқық бұзушылықтарды жасағаны үшiн тәртiптiк жаза қолдану мерзiмдерi <*>


 1. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттi адам немесе оған теңестiрiлген адам сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылықтар немесе сыбайлас жемқорлыққа жағдай туғызатын құқық бұзушылықтар жасаған жағдайда тәртiптiк жаза терiс қылық анықталған күннен бастап үш айдан кешiктiрiлмей белгiленедi және жазаны терiс қылық жасалған күннен бастап бiр жылдан кешiктiрiп қолдануға болмайды.

 2. Қылмыстық iс қозғаудан бас тартқан не қылмыстық iстi қысқартқан жағдайда, бiрақ мемлекеттiк мiндеттер атқаруға уәкiлеттi адамның не оған теңестiрiлген адамның әрекеттерiнде сыбайлас жемқорлық әкiмшiлiк құқық бұзушылық немесе тәртiптiк терiс қылық белгiлерi болған кезде жаза қылмыстық iс қозғаудан бас тарту не оны қысқарту туралы шешiм қабылданған күннен бастап үш айдан кешiктірілмей қолданылуы мүмкiн.

 Ескерту. 13-1-баппен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


14-бап. <*>

 Ескерту. 14-бап алып тасталды - Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


15-бап. <*>

 Ескерту. 15-бап алып тасталды - Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


16-бап. <*>

 Ескерту. 16-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2002.08.09. N 346 Заңымен.

 Ескерту. 16-бап алып тасталды - Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


17-бап. Сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылық фактiсi туралы көрiнеу жалған ақпарат хабарлаған адамдардың жауаптылығы


 1. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жүргiзушi органға басқа мемлекеттiк қызметшi, құқық қорғау органының қызметкерi жөнiнде сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылық фактiсi туралы көрiнеу жалған ақпарат хабарлаған мемлекеттiк қызметшi, құқық қорғау органының қызметкерi сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жүргiзушi органның ұсынуы бойынша тәртiптiк ретпен қызметiнен босатуға немесе тиiстi мiндеттердi атқарудан өзгедей түрде босатуға дейiн жазаланады. 

 2. <*>

Ескерту. 2-тармақ алып тасталды - Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен. 


3-тарау. Сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылықтардың зардаптарын жою


18-бап. Заңсыз алынған мүлiктi немесе заңсыз көрсетiлген қызметтiң құнын өндiрiп алу


 1. Мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уәкiлеттiк берiлген адамдар немесе соларға теңестiрiлген адамдар сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылық нәтижесiнде негiзсiз байыған жағдайлардың бәрiнде заңсыз алынған мүлiк мемлекет кiрiсiне жатқызылуға ал заңсыз көрсетiлген қызмет құны мемлекет кiрiсiне өндiрiлiп алынуға тиiс. 

 2. Заңсыз алынған мүлiктi өз еркiмен тапсырудан немесе мемлекетке оның құнын немесе заңсыз көрсетiлген қызмет құнын төлеуден бас тартылған жағдайда прокурордың, салық қызметiнiң не оған заңмен уәкiлеттiк берiлген басқа да мемлекеттiк органдар мен лауазымды адамдардың талабы бойынша соттың шешiмiмен мемлекеттiң кiрiсiне өндiрiп алу жүзеге асырылады. Аталған органдар құқық бұзушыға тиесiлi мүлiкке сот шешiм шығарғанға дейiн тыйым салады. 

 3. Егер мемлекеттiк мiндеттердi атқаратын адам немесе оған теңестiрiлген адам жасалған сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылығы үшiн қызметiнен босатылғаннан, тиiстi мiндеттердi атқарудан өзгедей босатылғаннан кейiн осы баптың 1-тармағында көзделген талаптарды орындаудан бас тартса, мұндай босату туралы шешiм қабылдаған лауазымды адам немесе орган кiнәлi адамның тұрғылықты жерi бойынша салық органына заңсыз алынған кiрiстер туралы хабарлама жiбередi.


19-бап. Сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылық нәтижесiнде жасалған мәмiлелердi жарамсыз

 деп тану және актiлер мен iс-әрекеттердiң күшiн жою


 Сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылық жасауға байланысты жасасқан мәмiлелердi сот заңда белгiленген тәртiппен жарамсыз деп таниды. Тиiстi актiлердi қабылдауға немесе тоқтатуға уәкiлеттiк берiлген органдар немесе лауазымды адамдар, немесе мүдделi жеке немесе заңды тұлғалардың, немесе прокурордың талап етуi бойынша сот сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылықтар нәтижесiнде жасалған актiлердiң, iс-әрекеттердiң күшiн жоюы мүмкiн.


4-тарау. Қорытынды ережелер


20-бап. Қолданылып жүрген заңдарды қолдану


 Қазақстан Республикасының осы Заң күшiне енген кезде қолданылып жүрген заңдары оған қайшы келмейтiн бөлiгiнде қолданылады және ол күшiне енген күннен бастап үш ай iшiнде оған сәйкес келтiруге тиiс.


 Қазақстан Республикасының

 Президентi









]]> school128 Mon, 02 Nov 2020 11:22:35 +0600 БІЛІМ ЗАҢЫ http://128.shymkent-mektebi.kz/o-detskom-sade/normativtk-zhattar/25-blm-zay.html http://128.shymkent-mektebi.kz/o-detskom-sade/normativtk-zhattar/25-blm-zay.html











Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 27 шiлдедегi №319

Бiлiм туралы заңы



























Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 27 шiлдедегi №319 Бiлiм туралы заңы


1-тарау. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР


1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негiзгi ұғымдар

Осы Заңда мынадай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:

      1) адъюнктура - әскери оқу орындарында жоғары бiлiктi ғылыми-педагогтiк кадрлар даярлау нысаны;

      2) академия - мамандықтардың бiр-екi топтары бойынша жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын, ғылыми-зерттеу қызметiн және педагогтiк қызметтi, кадрлардың бiлiктiлiгiн арттыруды және қайта даярлауды жүзеге асыратын оқу орны;

      3) атаулы стипендия - тиiстi бiлiм беру бағдарламаларын ойдағыдай меңгерген, ғылыми-зерттеу жұмыстарымен айналысатын, оқу орнының қоғамдық, мәдени және спорттық өмiрiне белсене қатысатын неғұрлым қабiлеттi бiлiм алушыларды көтермелеу үшiн жеке немесе заңды тұлғалар
 тағайындайтын стипендия;

      4) бакалавр - жоғары бiлiм берудiң тиiстi бiлiм беру бағдарламаларын меңгерген адамдарға берiлетiн академиялық дәреже;

      5) бейiн алды даярлық - бiлiм алушының жеке бiлiм беру траекториясының негiзгi орта бiлiм берудi таңдауын мақсатты педагогикалық қолдау;

      6) бейiндi оқыту - бiлiм алушылардың мүдделерiн, бейiмдiлiгi мен қабiлеттерiн ескере отырып, оқытуды саралау және даралау процесi, бiлiм беру процесiн ұйымдастыру;

      7) "Болашақ" халықаралық стипендиясы - Қазақстан Республикасы Президентiнiң Қазақстан Республикасы азаматтарының шетелдiк оқу орындарында күндiзгi оқыту нысанында оқуы және мемлекеттiк ғылыми ұйымдар мен жоғары оқу орындары ғылыми қызметкерлерiнiң әлемнiң жетекшi жоғары оқу орындарында, ғылыми орталықтары мен зертханаларында тағылымдамадан өтуi үшiн тағайындайтын стипендиясы;

      8) бiлiм алушыларды аралық аттестаттау - бiлiм алушылардың бiр оқу пәнiн оны зерделеп бiтiргеннен кейiнгi бiр бөлiгiнiң немесе бүкiл көлемiнiң мазмұнын меңгеру сапасын бағалау мақсатында жүргiзiлетiн рәсiм;

      9) бiлiм алушыларды қорытынды аттестаттау - тиiстi бiлiм беру деңгейiнiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандартында көзделген оқу пәндерiнiң көлемiн олардың меңгеру дәрежесiн айқындау мақсатында жүргiзiлетiн рәсiм;

      10) бiлiм беру гранты - кәсiптiк бiлiм алуға төлеу үшiн Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген шарттармен бiлiм алушыға берiлетiн ақшаның нысаналы сомасы;

      11) бiлiм беру қызметi - бiлiм беру субъектiлерiнiң мақсатты, педагогтiк негiзделген, дәйектi өзара iс-қимылы барысында жеке адамды оқыту, дамыту және тәрбиелеу мiндеттерi шешiлетiн процесс;

      12) бiлiм беру мониторингi - бiлiм беру процестерiн жүзеге асырудың жай-күйiн және нәтижелерi мен шарттары өзгеруiнiң серпiнiн, бiлiм алушылар контингентiн, бiлiм беру ұйымдары желiсiн жүйелi түрде байқау, талдау, бағалау және болжау;

      13) бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган - бiлiм беру саласындағы басшылықты және салааралық үйлестiрудi жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының орталық атқарушы органы;

      14) бiлiм беру сапасын бағалаудың ұлттық жүйесi - бiлiм беру сапасының мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарына, жеке адамның, қоғам мен мемлекеттiң қажеттiлiктерiне сәйкестiгiн белгiлеудiң институционалдық құрылымдары, рәсiмдерi, нысандары мен әдiстерiнiң жиынтығы;

      15) бiлiм беру туралы құжаттарды нострификациялау – басқа мемлекеттерде, халықаралық немесе шетелдiк оқу орындарында (олардың филиалдарында) бiлiм алған адамдарға берiлген құжаттардың баламалылығын айқындау мақсатында жүргiзiлетiн рәсiм;

      16) бiлiм беру ұйымдарын аккредиттеу - бiлiм беру қызметтерiнiң сапасы туралы объективтi ақпарат беру және оны жетiлдiрудiң тиiмдi тетiктерiнiң бар екенiн растау мақсатында аккредиттеу органының олардың белгiленген талаптар мен стандарттарға сәйкестiгiн тану рәсiмi;

      17) бiлiм беру ұйымдарын мемлекеттiк аттестаттау - бiлiм беру ұйымдары көрсететiн бiлiм беру қызметтерiнiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандарт талаптарына сәйкестiгiн бақылау мақсатымен жүргiзiлетiн рәсiм;

      18) гимназия - бiлiм алушылардың бейiмдiлiгi мен қабiлетiне сәйкес бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм берудiң гуманитарлық бейiндерi бойынша жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын оқу орны;

      19) докторантура - жоғары оқу орындары мен ғылыми ұйымдарда бiлiктiлiгi жоғары ғылыми және ғылыми-педагог кадрлар даярлау нысаны;

      20) доцент, профессор: тиiстi жоғары оқу орны беретiн академиялық атақтар; жоғары оқу орнының немесе ғылыми ұйымының өтiнiшi бойынша бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган беретiн ғылыми атақтар;

      21) жалпы бiлiм беретiн мектеп - бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын, сондай-ақ оқушылар мен тәрбиеленушiлерге қосымша бiлiм берудiң оқу бағдарламаларын iске асыратын оқу орны;

      22) инновациялық - бiлiм беру консорциумы - жоғары оқу орындары, ғылыми ұйымдар мен өндiрiс саласында жұмыс iстейтiн басқа да заңды тұлғалар iргелi, қолданбалы ғылыми зерттеулер мен технологиялық инновациялар негiзiнде жоғары бiлiктi мамандар даярлау үшiн зияткерлiк, қаржылық және өзге де ресурстарды бiрiктiретiн, бiрлескен қызмет туралы
 шарт негiзiндегi ерiктi тең құқықты бiрлестiк;

      23) инновациялық университет - инновациялық қызметтiң толық циклiн, iргелi және iздестiру зерттеулерiн, қолданбалы зерттеулер мен тәжiрибелiк-конструкторлық әзiрлемелердi жүргiзудi және өндiрiске ғылыми зерттеулер нәтижелерiн енгiзудi iске асыруға қабiлеттi ғылыми-бiлiм беру кешенi;

      24) интеграцияланған бiлiм беретiн оқу бағдарламалары – бiлiм беру деңгейi мен мазмұнының үздiксiздiгiн және сабақтастығын ескере отырып әзiрленген бiлiм беретiн оқу бағдарламалары;

      25) институт - мамандықтардың бiр-екi топтары бойынша жоғары бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын, ғылыми және педагогтiк қызметтi, кадрлардың бiлiктiлiгiн арттыруды және қайта даярлауды жүзеге асыратын оқу орны;

      26) институционалдық аккредиттеу - бiлiм беру ұйымының бiлiм беру бағдарламаларын мәлiмделген мәртебесiне сәйкес сапалы ұсынуы жөнiндегi қызметiн бағалау;

      27) интернатура - медициналық жоғары оқу орындарының бiлiм алушыларын базалық медициналық бiлiм беру шеңберiнде бiр немесе екi жылдық даярлау нысаны;

      28) интернаттық ұйымдар - жатын орны берiле отырып, белгiлi бiр санаттағы адамдардың бiлiм алу құқығына мемлекеттiк кепiлдiктi қамтамасыз ететiн бiлiм беру ұйымдары;

      29) кәсiптiк бағдар - бiлiм алушының кәсiптiк қызығушылықтарына, жеке қабiлеттерi мен психикалық-физиологиялық ерекшелiктерiне сәйкес бiлiм беру және кәсiптiк мүмкiндiктер саласында, мамандық пен оқитын орнын еркiн және саналы таңдау құқықтарын iске асыруына ақпараттар мен консультациялық көмек беру;

      30) кәсiптiк даярлықты бағалау - техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдары бiлiм алушыларының кәсiптiк даярлығы деңгейiнiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарымен белгiленген талаптарға сәйкес келу дәрежесiн айқындау;

      31) кәсiптiк лицей - жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары мен техникалық және қызмет көрсету еңбегiнiң бiлiктi кадрларын даярлау жөнiнде техникалық және кәсiптiк бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын оқу орны;

      32) кәсiптiк оқыту - техникалық, қызмет көрсетушi және басқарушы еңбек мамандарын кәсiптiк даярлауды, қайта даярлауды және бiлiктiлiгiн арттыруды қамтитын кәсiптiк бiлiм беру жүйесiнiң бiр бөлiгi;

      33) кешендi тестiлеу - ақпараттық технологиялар қолданылып, бiрнеше оқу пәндерi бойынша бiр мезгiлде өткiзiлетiн емтихан нысаны;

      34) клиникалық база - жоғары оқу орнының немесе денсаулық сақтау ұйымының жергiлiктi денсаулық сақтау ұйымдарының базасында жұмыс iстейтiн, материалдық-техникалық базасының жоғары деңгейi болатын, ұйымдық-әдiстемелiк, оқу, емдеу-диагностикалық және ғылыми-зерттеу жұмысының қазiргi заманғы әдiстерi негiзiнде дәрiгерлердi, ғылыми кадрларды даярлауды және қайта даярлауды жүзеге асыратын және медициналық көмектiң барлық түрлерiн көрсететiн клиникасы;

      35) колледж - жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары мен техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын оқу орны;

      36) кредиттiк оқыту технологиясы - бiлiм алушының және оқытушының оқу жұмысының көлемiн өлшеудiң сәйкестендiрiлген бiрлiгi ретiнде кредиттi пайдалана отырып, бiлiм алушылардың пәндердi оқып зерделеу дәйектiлiгiн таңдауы және дербес жоспарлауы негiзiндегi оқыту;

      37) қабылдау квотасы - I, II топтағы мүгедектер, жеңiлдiктер мен кепiлдiктер бойынша соғысқа қатысушылар мен соғыс мүгедектерiне теңестiрiлген адамдар, бала кезiнен мүгедектер, мүгедек балалар, ауыл (село) жастары арасынан шыққан азаматтар мен Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылмайтын ұлты қазақ адамдарды, сондай-ақ жетiм балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды техникалық
 және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi және жоғары бiлiм беретiн бiлiм беру ұйымдарына қабылдау үшiн бөлiнетiн мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысының, оның iшiнде бiлiм беру гранттары көлемiнiң шектi саны;

      38) қашықтықтан бiлiм беру технологиясы - бiлiм алушы мен педагог қызметкердiң жанама (алыстан) немесе толық емес жанама өзара iс-қимылы кезiнде ақпараттық және телекоммуникациялық құралдарды қолдана отырып жүзеге асырылатын оқыту;

      39) қосымша бiлiм беру - бiлiм алушылардың бiлiм алу қажеттерiн жан-жақты қанағаттандыру мақсатында жүзеге асырылатын тәрбиелеу мен оқыту процесi;

      40) лицей - негiзгi орта бiлiм берудiң және жалпы орта бiлiм берудiң жаратылыстану-ғылыми, физика-математикалық бейiндерi бойынша жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын бiлiм алушылардың бейiмдiлiгi мен қабiлетiне сәйкес iске асыратын оқу орны;

      41) магистр - жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын меңгерген адамдарға берiлетiн академиялық дәреже;

      42) мамандандырылған аккредиттеу - бiлiм беру ұйымы iске асыратын жекелеген бiлiм беру бағдарламаларының сапасын бағалау;

      43) мемлекеттiк аралық бақылау - оқыту сапасын бiлiм беру ұйымдарына тәуелсiз бақылаудың бiр түрi;

      44) мемлекеттiк атаулы стипендия - Қазақстан Республикасының Президентi және (немесе) Қазақстан Республикасының Үкiметi тағайындайтын стипендия;

      45) мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысы - мектепке дейiнгi тәрбие мен оқыту жөнiнде, экономиканың қажеттiлiгiн қамтамасыз ету, бiлiктi жұмыс күшi мен қоғамның зияткерлiк әлеуетiн молықтыру үшiн бiлiктi қызметкерлер мен мамандарды даярлау, бiлiктiлiгiн арттыру және қайта даярлау жөнiнде, сондай-ақ бiлiм беру жүйесiн оқу-әдiстемелiк қамтамасыз ету жөнiнде мемлекет қаржыландыратын қызмет көрсетулер көлемi;

      46) оқу бағдарламасы - әрбiр оқу пәнi бойынша меңгерiлуге тиiстi бiлiмнiң, шеберлiк пен дағдылардың мазмұны мен көлемiн айқындайтын бағдарлама;

      47) оқу жоспары - бiлiм берудiң тиiстi деңгейiндегi оқу пәндерiнiң (предметтерiнiң) тiзбесi мен көлемiн, оларды зерделеу тәртiбi мен бақылау нысандарын регламенттейтiн құжат;

      48) оқу-клиникалық орталығы - медициналық жоғары оқу орнының қазiргi заманғы аппаратурамен, фантомдармен және муляждармен жабдықталған және бiлiм алушылардың және (немесе) медицина қызметкерлерiнiң практикалық (клиникалық) машықтарды меңгеруiне және оларды бақылауға арналған құрылымдық бөлiмшесi;

      49) орта бiлiм - азаматтардың Қазақстан Республикасының Конституциясымен кепiлдiк берiлген, бiлiм берудiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандарттарына сәйкес бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын меңгеруi нәтижесiнде алатын бiлiмi;

      50) педагог қызметкерлердi аттестаттау - педагог қызметкердiң бiлiктiлiк деңгейiнiң бiлiктiлiк талаптарына сәйкестiгiн айқындау мақсатында жүргiзiлетiн рәсiм;

      51) резидентура - клиникалық мамандықтар бойынша жоғары оқу орнынан кейiнгi тереңдетiлген медициналық бiлiм алу нысаны;

      52) рухани (дiни) бiлiм беру ұйымдары - дiн қызметшiлерiн даярлаудың кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын оқу орындары;

      53) стипендия - бiлiм алушыларға олардың тамағына, күнелтуiне
 және оқу әдебиетiн сатыға алуына жұмсалатын шығындарды iшiнара жабу үшiн берiлетiн ақша сомасы;

      54) университет - мамандықтың үш және одан да асатын тобы бойынша (медициналық университет - екi және одан да көп) жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын, ғылыми және педагогтiк қызметтi, кадрлардың бiлiктiлiгiн арттыруды және қайта даярлауды жүзеге асыратын және өз қызметi саласында жетекшi ғылыми және әдiстемелiк орталық болып табылатын оқу орны;

      55) училище - негiзгi орта, жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын және мәдениет пен өнер саласындағы техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын оқу орны;

      56) ұлттық бiрыңғай тестiлеу - орта бiлiмнен кейiнгi немесе жоғары бiлiм беретiн бiлiм беру ұйымдарына түсу емтихандарымен бiрiктiрiлетiн, жалпы орта бiлiм беру ұйымдарында бiлiм алушыларды қорытынды аттестаттау нысандарының бiрi;

      57) философия докторы (РhD), бейiнi бойынша доктор – тиiстi мамандықтар бойынша докторантураның кәсiптiк оқу бағдарламаларын меңгерген адамдарға берiлетiн жоғары академиялық дәрежелер;

      58) шағын жинақты мектеп - бiлiм алушылар контингентi шағын, сынып-жинақтары бiрiктiрiлген және оқу сабақтарын ұйымдастырудың өзiндiк нысаны бар жалпы бiлiм беретiн мектеп;

      59) экстернат - бiлiм алушы сабаққа үнемi қатыспай-ақ тиiстi бiлiм беру бағдарламасының оқу пәндерiн өз бетiмен оқитын оқыту нысандарының бiрi;

      60) эксперименттiк алаң - жаңа педагогтiк технологиялар мен бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын мақұлдаудан өткiзуге арналған эксперимент режимiнде бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымы;

      61) элиталық бiлiм - дарынды адамдарға арналған мамандандырылған бiлiм беру ұйымдарында iске асырылатын арнайы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары бойынша алынатын бiлiм.

2-бап. Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы
             заңнамасы

      1. Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi, осы Заңнан және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұрады.

      2. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңдағыдан өзгеше ережелер белгiленсе, онда халықаралық шарттың ережелерi қолданылады.




3-бап. Бiлiм беру саласындағы мемлекеттiк
             саясаттың принциптерi

      1. Бiлiм беру саласындағы мемлекеттiк саясаттың негiзгi принциптерi мыналар болып табылады:

      1) баршаның сапалы бiлiм алуға құқықтарының теңдiгi;

      2) бiлiм беру жүйесiн дамытудың басымдығы;

      3) әрбiр адамның зияткерлiк дамуы, психикалық-физиологиялық және жеке ерекшелiктерi ескерiле отырып, халықтың барлық деңгейдегi бiлiмге қолжетiмдiлiгi;

      4) бiлiм берудiң зайырлы, гуманистiк және дамытушылық сипаты, азаматтық құндылықтардың, адам өмiрi мен денсаулығының, жеке адамның еркiн дамуының басымдығы;

      5) адамның құқықтары мен бостандықтарын құрметтеу;

      6) жеке адамның бiлiмдарлығын ынталандыру және дарындылығын дамыту;

      7) бiлiм беру деңгейлерiнiң сабақтастығын қамтамасыз ететiн бiлiм беру процесiнiң үздiксiздiгi;

      8) оқыту мен тәрбиенiң бiрлiгi;

      9) бiлiм берудi басқарудың демократиялық сипаты, бiлiм беру жүйесi қызметiнiң ашықтығы;

      10) бiлiм беру ұйымдарының меншiк нысандары, оқыту мен тәрбиенiң нысандары, бiлiм беру бағыттары бойынша алуан түрлi болуы.

      2. Бiлiм беру ұйымдарында саяси партиялар мен дiни ұйымдардың (бiрлестiктердiң) ұйымдық құрылымдарын құруға және олардың қызметiне тыйым салынады.

2-тарау. БIЛIМ БЕРУ ЖҮЙЕСIН БАСҚАРУ

4-бап. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң бiлiм беру
       саласындағы құзыретi

      Қазақстан Республикасының Үкiметi:

      1) бiлiм берудi дамыту жөнiндегi мемлекеттiк саясатты әзiрлейдi және iске асырады;

      2) бiлiм берудi дамытудың мемлекеттiк бағдарламалары мен бiлiм беру жүйесiн дамытудың стратегиялық жоспарларын әзiрлейдi және Қазақстан Республикасы Президентiнiң бекiтуiне ұсынады, оларды iске асыру жөнiндегi шараларды жүзеге асырады;

      3) еңбек нарығының кадрларға ағымдағы және келешектегi қажеттiгiнiң тұрақты мониторингi жүйесiн қалыптастырады;

      4) әлеуметтiк әрiптестердiң кәсiптiк бiлiм беру проблемаларын шешуге қатысуын қамтамасыз етедi және республикалық бюджеттен қаржыландырылатын бiлiм беру ұйымдарында (Қазақстан Республикасының Ұлттық қауiпсiздiк комитетiнiң бiлiм беру ұйымдарындағы мамандар даярлауды қоспағанда) жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi, сондай-ақ техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiмi бар мамандар даярлауға мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысын бекiтедi;

5) бiлiм беру грантын беру ережелерiн бекiтедi;

      6) бiлiм берудiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандарттарын әзiрлеу, бекiту тәртiбiн және оның қолданылу мерзiмдерiн айқындайды;

      7) Бiлiм беру ұйымдарын мемлекеттiк аттестаттау ережелерiн және Бiлiм беру ұйымдарын аккредиттеу ережелерiн бекiтедi;

      8) бiлiктiлiк талаптарын және Бiлiм беру қызметiн лицензиялау ережелерiн бекiтедi;

      9) мемлекеттiк үлгiдегi бiлiм беру туралы құжаттардың түрлерi мен нысандарын және оларды беру тәртiбiн анықтайды;

      10) халықтың тығыздығына және елдi мекендердiң қашықтығына қарайи бiлiм беру ұйымдары желiсiнiң кепiлдiк берiлген мемлекеттiк нормативiн бекiтедi;

      11) мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдары қызметкерлерiнiң үлгiлiк штаттарын, сондай-ақ педагог қызметкерлер мен оларға теңестiрiлген адамдар лауазымдарының тiзбесiн айқындайды;

      12) Қазақстан Республикасының Президентiне жеке адамның тәрбиесiне, оқуына және кәсiптiк қалыптасуына аса зор үлес қосқан жекелеген бiлiм беру ұйымдарына ерекше мәртебе беру туралы ұсыныс енгiзедi және Инновациялық университет туралы ереженi бекiтедi;

      13) мемлекеттiк басқару органының ұсынысы бойынша бюджет қаражаты есебiнен қаржыландырылатын мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарын құрады, қайта ұйымдастырады және таратады;

      14) бiлiм беру мониторингiн жүзеге асырудың тәртiбiн белгiлейдi;

      15) "Болашақ" халықаралық стипендиясын беруге арналған Үмiткерлердi iрiктеу ережелерiн бекiтедi;

      16) мемлекеттiк атаулы стипендияларды бекiтедi;

      17) "Алтын белгi" белгiсi туралы ереженi бекiтедi;

      18) "Жоғары оқу орнының үздiк оқытушысы" және "Үздiк педагог" атақтарын беру ережелерiн бекiтедi;

      19) тиiстi үлгiдегi бiлiм беру ұйымдары, оның iшiнде балаларға арналған қосымша бiлiм беру бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдары қызметiнiң үлгiлiк ережелерiн бекiтедi;

      20) Дарынды балаларға арналған мамандандырылған бiлiм беру ұйымдары қызметiнiң ережелерiн бекiтедi;

      21) Әлеуметтiк қорғалмаған бiлiм алушылар мен күнкөрiсi төмен отбасылардан шыққан бiлiм алушыларға қаржылай және материалдық көмек көрсетуге бөлiнетiн қаражатты жұмсау ережелерiн бекiтедi;

      22) жұмыс көрсеткiштерi жоғары мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерiне гранттар беруге арналған мемлекеттiк конкурстарды өткiзу ережелерiн және оларды пайдалану тәртiбiн бекiтедi;

      23) бiрiншi басшыларын Қазақстан Республикасының Президентi тағайындайтын жоғары оқу орындарының тiзбесiн және оларды тағайындау, аттестациядан өткiзу және қызметтен босату тәртiбi туралы ережелердi бекiту туралы Қазақстан Республикасының Президентiне ұсыныс енгiзедi.

5-бап. Бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органның
              құзыретi

      Бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган мынадай функцияларды орындайды:

      1) азаматтардың бiлiм беру саласындағы конституциялық құқықтары мен бостандықтарын сақтауды қамтамасыз етедi;

      2) бiлiм беру саласындағы бiрыңғай мемлекеттiк саясатты iске асырады, салааралық үйлестiрудi жүзеге асырады, бiлiм беру және ғылым саласындағы мақсатты және халықаралық бағдарламаларды әзiрлейдi және iске асырады;

      3) бiлiм берудi дамытудың жай-күйi туралы жыл сайын баяндама әзiрлеу және жариялау арқылы қоғам мен мемлекеттi бiлiм беру жүйесiнiң жай-күйi және оның қызметiнiң тиiмдiлiгi туралы нақты ақпаратпен қамтамасыз етедi;

      4) бiлiм берудi басқару жүйесiнiң бiлiм беру мониторингiн және оны ақпараттық қамтамасыз етудi жүзеге асырады, бiлiм берудiң бiрыңғай ақпараттық жүйесiн ұйымдастыру және оның жұмыс iстеу ережелерiн бекiтедi;

      5) бiлiм беру сапасын басқаруды, бiлiм беру ұйымдары ұсынатын бiлiм беру қызметiн әдiстемелiк және әдiснамалық қамтамасыз етудi жүзеге асырады;

      6) бiлiм берудiң тиiстi деңгейлерiнiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру (медициналық және фармацевтiк бiлiм беруден басқа) стандарттарын әзiрлеудi ұйымдастырады және бекiтедi, бiлiм берудiң барлық деңгейiнiң үлгiлiк бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын және үлгiлiк оқу жоспарларын бекiтедi;

      7) конкурстық iрiктеу тәртiбi мен критерийлерiн бекiтедi және инновациялық бiлiм беру бағдарламаларын енгiзетiн университеттердiң конкурсын өткiзедi;

      8) бiлiм беру қызметiн жүзеге асыру құқығына лицензияны және (немесе) қосымшаларды: жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын заңды тұлғаларға; бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын және
 республикалық бюджет қаражаты есебiнен қаржыландырылатын заңды тұлғаларға;
       рухани бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын заңды тұлғаларға (дiни оқу орындары);
       Қазақстан Республикасының аумағында қызметiн жүзеге асыратын және бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын халықаралық және шетелдiк заңды тұлғаларға бередi;

      9) меншiк нысандары мен ведомстволық бағыныстылығына қарамастан, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарын (медициналық және фармацевтiк бiлiм берудi қоспағанда), сондай-ақ республикалық бюджеттен қаржыландырылатын бiлiм беру ұйымдарын мемлекеттiк аттестаттаудан өткiзедi;

      10) жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарын аккредиттеудi ұйымдастырады;

      11) бастауыш, негiзгi орта, жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарына оқуға қабылдаудың үлгiлiк ережелерiн бекiтедi;

      12) ұлттық бiрыңғай тестiлеудi, сондай-ақ кешендi тестiлеудi өткiзу технологиясын әзiрлейдi және бекiтедi;

      13) мүдделi министрлiктермен, өзге де орталық атқарушы органдармен, жұмыс берушiлермен және басқа да әлеуметтiк әрiптестермен өзара iс-қимыл жасай отырып, кәсiптiк оқу бағдарламаларының деңгейi бойынша кадрлар даярлау үшiн кәсiптер мен мамандықтар тiзбесiн айқындайды және кәсiптер мен мамандықтардың сыныптауыштарын бекiтедi;

      14) меншiк нысандарына және ведомостволық бағыныстылығына қарамастан, бiлiм беру ұйымдарында оқу жылының басталу және аяқталу уақытын айқындайды;

      15) сырттай, кешкi нысандарда және экстернат нысанында бiлiм алуға жол берiлмейтiн кәсiптер мен мамандықтардың тiзбесiн белгiлейдi және жоғары бiлiм беретiн бiлiм беру ұйымдарында экстернат нысанында оқытуға рұқсат бередi;

      16) бiлiм алушыларды бiлiм беру ұйымдарының үлгiсi бойынша ауыстырудың және қайта қабылдаудың ережелерiн бекiтедi;

      17) бiлiм беру ұйымдарында бiлiм алушыларға академиялық демалыстар берудiң тәртiбiн бекiтедi;

      18) мемлекеттiк аралық бақылауды жүргiзу ережелерiн және санының асып кетуi кезектен тыс мемлекеттiк аттестаттауға әкеп соғатын мемлекеттiк аралық бақылаудан өтпеген бiлiм беру ұйымдарында бiлiм алушылардың шектi санын бекiтедi;

      19) бiлiм алушылардың үлгерiмiне ағымдық бақылау, аралық және қорытынды аттестаттау өткiзудiң үлгiлiк ережелерiн бекiтедi;

      20) кәсiптiк даярлық деңгейiн растаудың және техникалық және қызмет көрсететiн еңбек кәсiптерi (мамандықтар) бойынша бiлiктiлiктi берудiң тәртiбiн әзiрлейдi және бекiтедi;

      21) бiлiм туралы құжаттарды тану және нострификациялау тәртiбiн белгiлейдi;

      22) бiлiм және (немесе) бiлiктiлiк туралы мемлекеттiк үлгiдегi құжаттардың бланкiлерiне тапсырыс берудi және олармен жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарын, ведомстволық бағыныстағы бiлiм беру ұйымдарын қамтамасыз етудi ұйымдастырады және олардың пайдаланылуына бақылауды жүзеге асырады;

      23) бiлiм беру ұйымдары бiлiм беру қызметiнде пайдаланатын қатаң есептiлiктегi құжаттардың нысанын әзiрлейдi және бекiтедi, бiлiм туралы құжаттарды ресiмдеуге қойылатын талаптарды айқындайды; бiлiм алуды аяқтамаған адамдарға берiлетiн анықтама нысанын бекiтедi;

      24) бiлiм беру қызметтерiн көрсетудiң үлгiлiк шартының және кәсiптiк практикадан өткiзуге арналған үлгiлiк шарт нысандарын бекiтедi;

      25) оқу-әдiстемелiк жұмысқа басшылықты жүзеге асырады және жүргiзудi үйлестiредi, оқу-әдiстемелiк жұмысты ұйымдастырудың және жүзеге асырудың ережелерiн, оқытудың кредиттiк технологиясы және қашықтықтан бiлiм беру технологиялары бойынша оқу процесiн ұйымдастырудың ережелерiн бекiтедi;

      26) республикалық орта бiлiм беру ұйымдарын, сондай-ақ халықаралық келiсiмдерге сәйкес шетелдiк мектептерде оқитын отандастарды оқулықтармен және оқу-әдiстемелiк кешендермен қамтамасыз етедi;

      27) оқулықтарды, оқу-әдiстемелiк кешендерi мен оқу-әдiстемелiк құралдарын әзiрлеу, сараптама жасау және басып шығару жөнiндегi жұмысты ұйымдастыру ережелерiн бекiтедi және осы жұмысты ұйымдастырады; бiлiм беру ұйымдарына арналған оқулықтарды, оқу құралдары мен басқа да әдебиеттердi, оның iшiнде электрондық жеткiзгiштегiлерiн пайдалануға рұқсат етедi;

      28) республикалық маңызы бар мектептен тыс iс-шаралар өткiзудi ұйымдастырады;

      29) жалпы бiлiм беретiн пәндер бойынша республикалық олимпиадалар мен ғылыми жарыстарды, орындаушылар мен кәсiби шеберлiктiң республикалық конкурстарын ұйымдастыру ережелерiн бекiтедi және өткiзудi ұйымдастырады;

      30) ведомостволық бағынысты ұйымдарды белгiленген тәртiппен бюджет қаражаты есебiнен қаржыландыруды жүзеге асырады;

      31) ведомстволық бағыныстағы бiлiм беру мекемелерiнiң жарғыларын бекiтедi;

      32) бiлiм беру ұйымдарында меншiк нысандарына және ведомстволық бағыныстылығына қарамастан, Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы заңнамасының және нормативтiк құқықтық актiлерiнiң, мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарының, сондай-ақ ведомстволық бағыныстағы ұйымдардағы бюджеттiк және қаржылық тәртiптiң Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес орындалуына мемлекеттiк бақылау жасауды жүзеге асырады;

      33) Қазақстан Республикасының Президентi лауазымға тағайындайтын және лауазымнан босататын жекелеген мемлекеттiк жоғары оқу орындарының
 басшыларын қоспағанда, ведомстволық бағыныстағы бiлiм беру ұйымдарының бiрiншi басшыларын лауазымға тағайындайды және лауазымнан босатады. Бiлiм беретiн ведомстволық бағыныстағы ұйым басшысының орынбасарларын және бас бухгалтерiн тағайындауға келiсiм бередi;

      34) педагог қызметкерлер мен оларға теңестiрiлген адамдар лауазымдарының үлгiлiк бiлiктiлiк сипаттамаларын әзiрлейдi және бекiтедi;

      35) мемлекеттiк мекеме ұйымдық-құқықтық нысанындағы мемлекеттiк орта бiлiм беретiн ұйымдардың басшыларын конкурстық тағайындау ережелерiн бекiтедi;

      36) жоғары оқу орындарының профессор-оқытушылар құрамы мен ғылыми қызметкерлерiн лауазымдарға конкурстық тағайындау ережелерiн бекiтедi;

      37) педагог қызметкерлердi аттестаттау ережелерiн бекiтедi;

      38) педагог кадрларды қайта даярлау мен олардың бiлiктiлiгiн арттыруды ұйымдастырады;

      39) салалық көтермелеу жүйесiн әзiрлейдi және бекiтедi;

      40) шетелдiк әрiптестермен келiссөздер жүргiзедi және өз құзыретi шегiнде бiлiм беру саласында, сондай-ақ ғылыми қызметте халықаралық шарттарға (келiсiмдерге) және бағдарламаларға қол қояды; бiлiм беру ұйымдары жүзеге асыратын халықаралық ынтымақтастық ұйымдарының ережелерiн белгiлейдi және осы жұмысты үйлестiредi;

      41) шетелге оқытуға жiберу тәртiбiн белгiлейдi;

      42) бiлiм беру ұйымдарын мемлекеттiк аттестаттауды және аккредиттеудi ұйымдастыру және оларды жүргiзу жөнiндегi нормативтiкқұқықтық актiлердi бекiтедi;

      43) жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiмi бар, сондай-ақ республикалық бюджеттен қаржыландырылатын бiлiм беру ұйымдарында техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiмi бар мамандарды даярлауға мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысын орналастырады;

      44) Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы заңнамасының анықталған бұзушылықтарын нұсқамада белгiленген мерзiмде жою туралы орындалуы мiндеттi жазбаша нұсқамалар бередi.

6-бап. Бiлiм беру саласындағы жергiлiктi өкiлдi және
              атқарушы органдардың құзыретi

      1. Жергiлiктi өкiлдi органдар:

      1) тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiк аумағындағы жергiлiктi атқарушы органдар ұсынған бiлiм берудi дамыту бағдарламаларын бекiтедi, олардың орындалуы туралы есептердi тыңдайды;

      2) бiлiм алушылардың қоғамдық көлiкте жеңiлдiкпен жол жүруi туралы шешiм қабылдайды.

      2. Облыстың жергiлiктi атқарушы органы:

      1) бiлiм берудi дамыту бағдарламаларын әзiрлейдi және мәслихаттың бекiтуiне енгiзедi;

      2) техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудi қамтамасыз етедi;

      3) балаларды арнайы жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары бойынша оқытуды қамтамасыз етедi;

      4) мамандандырылған бiлiм беру ұйымдарында дарынды балаларды оқытуды қамтамасыз етедi;

      5) бiлiм туралы мемлекеттiк үлгiдегi құжаттардың бланкiлерiне тапсырыс берудi және негiзгi орта, жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын және техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарын солармен қамтамасыз етудi ұйымдастырады және олардың пайдаланылуына бақылауды жүзеге асырады;

      6) техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын, мамандандырылған және арнайы жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарын, сондай-ақ балалар мен жасөспiрiмдердiң спорт мектептерiн Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен құрады, қайта ұйымдастырады және таратады;

      7) бiлiм беру қызметiн лицензиялауды, сондай-ақ техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң оқу бағдарламаларын, сондай-ақ мамандандырылған және арнайы жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын және балалар мен жасөспiрiмдерге арналған спорт бойынша
 қосымша бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын заңды тұлғаларды мемлекеттiк аттестаттаудан өткiзудi ұйымдастырады;

      8) техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiмi бар мамандарды даярлауға арналған мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысын бекiтедi;

      9) бiлiм алушылардың ұлттық бiрыңғай тестiлеуге қатысуын ұйымдастырады;

      10) техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын, сондай-ақ арнайы және мамандандырылған жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын (қылмыстық-атқару жүйесiнiң түзеу мекемелерiндегi бiлiм беру ұйымдарын қоспағанда) iске асыратын мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарын материалдық-техникалық қамтамасыз етудi жүзеге асырады;

      11) әлеуметтiк қорғалмаған бiлiм алушыларға және күнкөрiсi төмен отбасылардан шыққан бiлiм алушыларға жалпы бiлiм беретiн мектептердi ағымдағы ұстауға бөлiнетiн бюджеттiк қаражаттың бiр процентiнен кем емес мөлшерде қаржылық және материалдық жәрдем көрсетуге қаражат бағыттайды;

      12) техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын, сондай-ақ арнайы және мамандандырылған жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдары үшiн оқулықтар мен оқу-әдiстемелiк кешендерiн сатып алуды және жеткiзудi қамтамасыз етедi;

      13) облыс ауқымында мектеп олимпиадаларын өткiзудi қамтамасыз етедi;

      14) спорт бойынша балаларға қосымша бiлiм берудi қамтамасыз етедi;

      15) бюджет қаражаты есебiнен қаржыландырылатын мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарының кадрларын қайта даярлауды және қызметкерлердiң бiлiктiлiгiн арттыруды ұйымдастырады;

      16) балалар мен жасөспiрiмдердiң психикалық денсаулығын тексерудi және халыққа психологиялық-медициналық-педагогтiк консультациялық көмек көрсетудi қамтамасыз етедi; Z020343

      17) дамуында проблемалары бар балалар мен жасөспiрiмдердi оңалтуды және әлеуметтiк бейiмдеудi қамтамасыз етедi;

      18) жетiм балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды белгiленген тәртiппен мемлекеттiк қамтамасыз етудi, оларды мiндеттi жұмысқа орналастыруды және тұрғын үймен қамтамасыз етудi жүзеге асырады;

      19) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тәртiппен бiлiм алушылардың жекелеген санаттарын тегiн және жеңiлдiкпен тамақтандыруды ұйымдастырады;

      20) техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарын мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысының негiзiнде бiтiрген адамдарды жұмысқа орналастыруды қамтамасыз етедi;

      21) бiлiм алушылардың қоғамдық көлiкте жеңiлдiкпен жол жүруi туралы мәслихатқа ұсыныс енгiзедi; P080064

      22) бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша облыстық бiлiм департаментiнiң бiрiншi басшысын тағайындайды.

      3. Республикалық маңызы бар қаланың және астананың жергiлiктi атқарушы органы:

      1) бiлiм берудi дамыту бағдарламаларын әзiрлейдi және мәслихаттың бекiтуiне енгiзедi;

      2) мектеп жасына дейiнгi және мектеп жасындағы балаларды есепке алуды, оларды мiндеттi орта бiлiм алғанға дейiн оқытуды ұйымдастырады;

      3) кешкi (ауысымды) оқыту нысанын және интернат үлгiсiндегi ұйымдар арқылы ұсынылатын жалпы орта бiлiм берудi қоса алғанда, мiндеттi жалпы орта бiлiм берудi ұйымдастырады және қамтамасыз етедi;

      4) техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм алуды қамтамасыз етедi;

      5) мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң, балаларға қосымша бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарын, сондай-ақ арнайы және мамандандырылған жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарын Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен құрады, қайта ұйымдастырады және таратады;

      6) бiлiм беру қызметiн лицензиялауды, сондай-ақ мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытуды, бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң, балаларға қосымша бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын заңды тұлғаларды, сондай-ақ арнайы және мамандандырылған жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарын мемлекеттiк аттестаттаудан өткiзудi 

ұйымдастырады;

      7) мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытуға, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiмi бар мамандарды даярлауға арналған мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысын бекiтедi;

      8) бiлiм алушылардың ұлттық бiрыңғай тестiлеуге қатысуын ұйымдастырады;

      9) бастауыш, негiзгi орта, жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын, техникалық және кәсiптiк бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын, сондай-ақ мамандандырылған және арнайы жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдары үшiн оқулықтар мен оқу-әдiстемелiк кешендерiн сатып алуды
 және жеткiзудi ұйымдастырады;

      10) балаларға арналған қосымша бiлiм берудi қамтамасыз етедi;

      11) әлеуметтiк қорғалмаған бiлiм алушыларға және күнкөрiсi төмен отбасылардан шыққан бiлiм алушыларға жалпы бiлiм беретiн мектептердi ағымдағы ұстауға бөлiнетiн бюджеттiк қаражаттың бiр процентiнен кем емес мөлшерде қаржылық және материалдық жәрдем көрсетуге қаражат бағыттайды;

      12) мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарының (қылмыстық-атқару жүйесiнiң түзеу мекемелерiндегi бiлiм беру ұйымдарын қоспағанда) және мектепке дейiнгi тәрбие және оқыту ұйымдарының материалдық-техникалық қамтамасыз етiлуiн жүзеге асырады;

      13) арнайы жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары бойынша оқытуды ұйымдастырады;

      14) дарынды балаларды мамандандырылған бiлiм беру ұйымдарында оқытуды қамтамасыз етедi;

      15) республикалық маңызы бар қаланың, астананың ауқымында мектеп олимпиадаларын өткiзудi қамтамасыз етедi;

      16) балалар мен жасөспiрiмдердiң психикалық денсаулығын тексерудi және халыққа психологиялық-медициналық-педагогтiк консультациялық көмек көрсетудi қамтамасыз етедi;

      17) дамуында проблемалары бар балалар мен жасөспiрiмдердi оңалтуды және әлеуметтiк бейiмдеудi қамтамасыз етедi;

      18) кадрларды қайта даярлауды және бюджет қаражаты есебiнен қаржыландырылатын мемлекеттiк мекемелер қызметкерлерiнiң бiлiктiлiгiн арттыруды қамтамасыз етедi;

      19) жетiм балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды белгiленген тәртiппен мемлекеттiк қамтамасыз етудi, оларды мiндеттi жұмысқа орналастыруды және тұрғын үймен қамтамасыз етудi жүзеге асырады;

      20) мектепке дейiнгi бiлiм беру ұйымдарын қоспағанда, Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен бiлiм беру ұйымдарының бiлiм алушылары мен тәрбиеленушiлерiне медициналық қызмет көрсетудi ұйымдастырады;

      21) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердiң жекелеген санаттарын тегiн және жеңiлдiкпен тамақтандыруды ұйымдастырады;

      22) техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарын мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысының негiзiнде бiтiрген адамдарды жұмысқа орналастыруға жәрдемдеседi;

      23) бiлiм алушылардың қоғамдық көлiкте жеңiлдiкпен жол жүруi туралы мәслихатқа ұсыныс енгiзедi;

      24) мектепке дейiнгi тәрбие және оқыту ұйымдарына қажеттi әдiстемелiк және консультациялық көмек көрсетедi;

      25) бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша бiлiм департаменттерiнiң бiрiншi басшыларын тағайындайды.

      4. Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергiлiктi атқарушы органы:

      1) бiлiм берудi дамыту бағдарламаларын iске асырады;

      2) кешкi (ауысымды) оқу нысанын және интернат үлгiсiндегi ұйымдар арқылы ұсынылатын жалпы орта бiлiм берудi қоса алғанда, бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм берудi қамтамасыз етедi;

      3) бiлiм алушылардың ұлттық бiрыңғай тестiлеуге қатысуын ұйымдастырады;

      4) мектеп жасына дейiнгi және мектеп жасындағы балаларды есепке алуды, оларды мiндеттi орта бiлiм алғанға дейiн оқытуды ұйымдастырады;

      5) арнайы және мамандандырылған жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын, сондай-ақ мектепке дейiнгi тәрбие мен оқыту және балаларға арналған қосымша бiлiм беру бағдарламаларын iске асыратын мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарын қоспағанда, бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарын Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен құрады, қайта
 ұйымдастырады және таратады;

      6) бiлiм беру қызметiн лицензиялауды, сондай-ақ мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытуды, бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм берудiң (арнайы және мамандандырылған жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарын қоспағанда) жалпы
 бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын, сондай-ақ балаларға арналған қосымша бiлiм беру бағдарламаларын (спорт бойынша балалар мен жасөспiрiмдерге арналған қосымша бiлiм беру бағдарламаларын қоспағанда) iске асыратын заңды тұлғаларды мемлекеттiк аттестаттаудан өткiзудi ұйымдастырады;

      7) бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарының (қылмыстық-атқару жүйесiнiң түзеу мекемелерiндегi бiлiм беру ұйымдарын қоспағанда) материалдық-техникалық қамтамасыз етiлуiн жүзеге асырады;

      8) мектепалды даярлықтың, бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарына оқулықтар мен оқу-әдiстемелiк кешендердi сатып алуды және жеткiзудi ұйымдастырады;

      9) балаларға қосымша бiлiм берудi қамтамасыз етедi;

      10) аудан (қала) ауқымында мектеп олимпиадаларын өткiзудi ұйымдастырады;

      11) әлеуметтiк қорғалмаған бiлiм алушыларға және күнкөрiсi төмен отбасылардан шыққан бiлiм алушыларға жалпы бiлiм беретiн мектептердi ағымдағы ұстауға бөлiнетiн бюджеттiк қаражаттың бiр процентiнен кем емес мөлшерде қаржылық және материалдық жәрдем көрсетуге қаражат бағыттайды;

      12) жетiм балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды белгiленген тәртiппен мемлекеттiк қамтамасыз етудi, оларды мiндеттi жұмысқа орналастыруды және тұрғын үймен қамтамасыз етудi жүзеге асырады;

      13) мектепке дейiнгi бiлiм беру ұйымдарын қоспағанда, Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен бiлiм беру ұйымдарының бiлiм алушылары мен тәрбиеленушiлерiне медициналық қызмет көрсетудi ұйымдастырады;

      14) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тәртiппен бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердiң жекелеген санаттарын тегiн және жеңiлдiкпен тамақтандыруды ұйымдастырады;

      15) бiлiм беру ұйымдарында оқу бiтiрген адамдарды жұмысқа орналастыруға жәрдемдеседi;

      16) ауылдық жердегi бiлiм беру ұйымдарына жұмыс iстеуге келген жас мамандарды тұрғын үй-тұрмыстық жағдайлармен қамтамасыз етуге жәрдемдеседi;

      17) бiлiм алушылардың қоғамдық көлiкте жеңiлдiкпен жол жүруi туралы мәслихатқа ұсыныс енгiзедi;

      18) мектепке дейiнгi тәрбие және оқыту ұйымдарына және отбасыларына қажеттi әдiстемелiк және консультациялық көмек көрсетедi;

      19) бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша аудандық (қалалық) бiлiм бөлiмдерiнiң бiрiншi басшыларын тағайындайды.

      5. Қаладағы ауданның, облыстық, аудандық маңызы бар қаланың, кенттiң, ауылдың (селоның), ауылдық (селолық) округтiң әкiмi:

      1) мектеп жасына дейiнгi және мектеп жасындағы балаларды есепке алуды ұйымдастырады;

      2) мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытуды қамтамасыз етедi, оның iшiнде Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен мектепке дейiнгi тәрбие және оқыту ұйымдарына медициналық қызмет көрсетудi ұйымдастырады.
       Кенттiң, ауылдың (селоның), ауылдық (селолық) округтiң әкiмi елдi мекенде мектеп болмаған жағдайда бiлiм алушыларды таяудағы мектепке дейiн және керi қарай тегiн жеткiзiп салуды ұйымдастырады.

7-бап. Бiлiм беру жүйесiн басқару органдарын ақпараттық
              қамтамасыз ету

      1. Бiлiм беру жүйесiн басқару органдарын толық, дұрыс, салыстырмалы ақпаратпен уақтылы қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасында бiлiм берудi тиiмдi басқарудың мүмкiндiктерiн қамтамасыз ететiн бiлiм берудiң бiрыңғай ақпараттық жүйесi құрылады және жұмыс iстейдi.

      2. Бiлiм берудiң бiрыңғай ақпараттық жүйесi бiлiм беру мониторингiнiң деректерiн, оның iшiнде ведомстволық статистикалық байқауларды және бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган, жергiлiктi атқарушы органдар, бiлiм беру ұйымдары өз мiндеттерiн жүзеге асыру кезiнде алған өзге де деректердi қамтиды.

8-бап. Бiлiм беру саласындағы мемлекеттiк кепiлдiктер

      1. Мемлекет бiлiм алу құқығын бiлiм беру жүйесiн дамыту, оның жұмыс iстеуiнiң құқықтық негiзiн жетiлдiру және Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес бiлiм алу үшiн қажеттi әлеуметтiк-экономикалық жағдайлар жасау арқылы қамтамасыз етедi.
       Бiлiм беру сапасын мемлекеттiк бақылау бiлiм беру сапасын бағалаудың ұлттық жүйесiн жасау және оның жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету арқылы жүзеге асырылады.

      2. Мемлекет Қазақстан Республикасы азаматтарының тегiн мектепалды, бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм алуын, сондай-ақ егер азамат осы деңгейлердiң әр қайсысында бiрiншi рет бiлiм алатын болса, мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысына сәйкес конкурстық негiзде тегiн техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм алуын қамтамасыз етедi.
       Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын шетелдiктердiң және азаматтығы жоқ адамдардың бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен Қазақстан Республикасының азаматтарымен бiрдей мектепалды, бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм алуға құқығы бар.
       Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын азаматтығы жоқ адамдарға, егер олар осы деңгейлердiң әрқайсысында бiрiншi рет бiлiм алатын болса, мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысына сәйкес конкурстық негiзде тегiн техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм алуға құқық берiледi.
       Шетелдiктердiң мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысына сәйкес конкурстық негiзде тегiн техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм алуға құқығы Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарымен айқындалады.

      3. Техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм алуға қолжетiмдiлiктi қамтамасыз ету мақсатында мемлекеттiк емес бiлiм беру кредиттерiн дамыту үшiн жағдайлар жасалады.
       Мемлекет екiншi деңгейдегi банктер беретiн бiлiм беру кредиттерiнiң кепiлдiк жүйесiн құру және бiлiм беру кредиттерi бойынша талап ету құқықтарын иелену арқылы екiншi деңгейдегi банктердi қайта қаржыландыру жөнiнде шаралар қабылдайды.

      4. Мемлекет әлеуметтiк көмекке мұқтаж Қазақстан Республикасы азаматтарын олардың бiлiм алуы кезеңiнде қаржылау шығыстарын толық немесе iшiнара өтейдi.
       Әлеуметтiк көмек көрсетiлетiн Қазақстан Республикасы азаматтарының санатына:

      1) жетiм балалар, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар;

      2) даму мүмкiндiктерi шектеулi балалар, мүгедектер және бала кезiнен мүгедектер, мүгедек балалар;

      3) көп балалы отбасылардың балалары;

      4) Қазақстан Республикасының заңдарымен айқындалатын азаматтардың өзге де санаттары жатады.
       Әлеуметтiк көмектiң мөлшерiн, көздерiн және беру тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындайды.

      5. Денсаулық жағдайына қарай ұзақ уақыт бойы бастауыш, негiзгi орта, жалпы орта бiлiм беретiн ұйымдарға бара алмайтын азаматтар үшiн үйде немесе емдеу ұйымдарында тегiн жеке оқыту ұйымдастырылады.

      6. Мемлекет даму мүмкiндiктерi шектеулi азаматтардың бiлiм алуына, дамуындағы ауытқуды түзетуiне және әлеуметтiк бейiмделуiне жағдай жасауды қамтамасыз етедi.

      7. Мемлекет тұрғындар саны аз елдi мекендерде тұратын балалардың бастауыш, негiзгi орта, жалпы орта бiлiм алу құқықтарын қамтамасыз ету үшiн шағын жинақты мектептер мен интернат ұйымдарының жұмыс iстеуiне кепiлдiк бередi.

      8. Мемлекет Қазақстан Республикасының дарынды азаматтарының элиталық бiлiм, оның iшiнде шетелде бiлiм алуына қажеттi жағдай жасайды.

9-бап. Оқыту және тәрбиелеу тiлi

      1. Бiлiм беру ұйымдарындағы тiл саясаты Қазақстан Республикасының Конституциясына және Қазақстан Республикасының тiл туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

      2. Меншiк нысандарына қарамастан барлық бiлiм беру ұйымдары бiлiм алушылардың мемлекеттiк тiл ретiнде қазақ тiлiн бiлуiн, сондай-ақ бiлiм берудiң тиiстi деңгейiнiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандартына сәйкес орыс тiлiн және шет тiлдерiнiң бiреуiн оқып-үйренуiн қамтамасыз етуге тиiс.

      3. Ана тiлiнде бiлiм алу құқығы тиiстi бiлiм беру ұйымдарының мүмкiндiктерi болған жағдайда сыныптар, топтар құрумен, сондай-ақ олардың жұмыс iстеуiне жағдай жасаумен қамтамасыз етiледi.

      4. Мемлекеттiк тiл және орыс тiлi бiрыңғай ұлттық тестiлеу бағдарламасына енгiзiлетiн мiндеттi пәндер болып табылады.





3-тарау. БIЛIМ БЕРУ ЖҮЙЕСI

10-бап. Бiлiм беру жүйесi ұғымы

      Қазақстан Республикасының бiлiм беру жүйесi өзара iс-қимыл жасайтын:

      1) бiлiм беру деңгейiнiң сабақтастығын қамтамасыз ететiн мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарының және бiлiм беретiн оқу бағдарламаларының

      2) меншiк нысандарына, үлгiлерi мен түрлерiне қарамастан, бiлiм беру бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарының

      3) бiлiм берудi басқару органдары және тиiстi инфрақұрылымдар, оның iшiнде бiлiм сапасы мониторингiн жүзеге асыратын ғылыми және оқу-әдiстемелiк қамтамасыз ету ұйымдарының жиынтығын бiлдiредi.

11-бап. Бiлiм беру жүйесiнiң мiндеттерi

      1. Бiлiм беру жүйесiнiң мiндеттерi:

      1) ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетiстiктерi негiзiнде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсiптiк шыңдауға бағытталған сапалы бiлiм алу үшiн қажеттi жағдайлар жасау;

      2) жеке адамның шығармашылық, рухани және күш-қуат мүмкiндiктерiн дамыту, адамгершiлiк пен салауатты өмiр салтының берiк негiздерiн қалыптастыру, даралықты дамыту үшiн жағдай жасау арқылы ой-өрiсiн байыту;

      3) азаматтық пен патриотизмге, өз Отаны – Қазақстан Республикасына сүйiспеншiлiкке, мемлекеттiк рәмiздердi құрметтеуге, халық дәстүрлерiн қастерлеуге, Конституцияға қайшы және қоғамға жат кез келген көрiнiстерге төзбеуге тәрбиелеу;

      4) белсендi азаматтық ұстанымы бар жеке адамды тәрбиелеу, республиканың қоғамдық-саяси, экономикалық және мәдени өмiрiне қатысу қажеттiгiн, жеке адамның өз құқықтары мен мiндеттерiне саналы көзқарасын қалыптастыру;

      5) отандық және әлемдiк мәдениеттiң жетiстiктерiне баулу; қазақ халқы мен республиканың басқа да халықтарының тарихын, әдет-ғұрпы мен дәстүрлерiн зерделеу; мемлекеттiк тiлдi, орыс, шетел тiлдерiн меңгерту;

      6) педагог қызметкерлердiң әлеуметтiк мәртебесiн арттыруды қамтамасыз ету;

      7) бiлiм беру ұйымдарының ерiктiлiгiн, дербестiгiн кеңейту, бiлiм беру iсiн басқаруды демократияландыру;

      8) қоғам мен экономиканың қажеттерiне жауап беретiн бiлiм беру сапасын бағалаудың ұлттық жүйесiнiң жұмыс iстеуi;

      9) оқытудың жаңа технологияларын, оның iшiнде кәсiптiк бiлiм беру бағдарламаларының қоғам мен еңбек нарығының өзгерiп отыратын қажеттерiне тез бейiмделуiне ықпал ететiн кредиттiк, қашықтан оқыту, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгiзу және тиiмдi
 пайдалану;

      10) жалпы оқытудың, жұмыс орны бойынша оқытудың және еңбек нарығының қажеттерi арасындағы өзара байланысты қамтамасыз ететiн және әркiмге өзiнiң бiлiмге негiзделген жеке әлеуетiн қоғамда барынша пайдалануға көмектесетiн оқыту жүйесiн өмiр бойы дамыту;

      11) бiлiмнiң, ғылымның және өндiрiстiң интеграциясы;

      12) бiлiм алушылардың кәсiптiк бағдарлануын қамтамасыз ету;

      13) жұмыс берушiлермен және басқа да әлеуметтiк әрiптестермен белсендi өзара iс-қимыл арқылы техникалық және кәсiптiк бiлiм берудiң озық қарқынмен дамытылуын қамтамасыз ету болып табылады.

12-бап. Бiлiм беру деңгейлерi

      Қазақстан Республикасындағы бiлiм беру жүйесi бiлiм беретiн оқу бағдарламаларының үздiксiздiгi және сабақтастығы принципi негiзiнде мынадай бiлiм беру деңгейлерiн:

1) мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытуды;

      2) бастауыш бiлiм берудi;

      3) негiзгi орта бiлiм берудi;

      4) орта бiлiм берудi (жалпы орта бiлiм берудi, техникалық және кәсiптiк бiлiм берудi);

      5) орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудi;

      6) жоғары бiлiм берудi;

      7) жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудi қамтиды.

4-тарау. БIЛIМ БЕРУ МАЗМҰНЫ

13-бап. Бiлiм беру мазмұнының ұғымы

      Бiлiм беру мазмұны - жеке адамның бiлiктiлiгi мен жан-жақты дамуын қалыптастыру үшiн негiз болып табылатын бiлiм берудiң әрбiр деңгейi бойынша бiлiмдер жүйесi (кешенi).
       Бiлiм беру мазмұны бiлiм берудiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандарттары негiзiнде әзiрленетiн бiлiм беретiн оқу бағдарламаларымен айқындалады.

14-бап. Бiлiм беретiн оқу бағдарламалары

      1. Бiлiм беретiн оқу бағдарламалары мазмұны мен бағыттарына (мiндеттерiне) қатысты:

      1) жалпы бiлiм беретiн (үлгiлiк, жұмыстық);

      2) кәсiптiк (үлгiлiк, жұмыстық);

      3) қосымша болып бөлiнедi.
       Үлгiлiк жалпы бiлiм беретiн және кәсiптiк оқу бағдарламалары мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарының талаптарына сәйкес әзiрленедi.
       Жұмыстық жалпы бiлiм беретiн және кәсiптiк оқу бағдарламалары тиiстi үлгiлiк оқу бағдарламаларының негiзiнде әзiрленедi.

      2. Жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары жеке адамның жалпы мәдениетiн қалыптастырудың, жеке адамды қоғамдағы өмiрге бейiмдеудiң мiндеттерiн шешуге, кәсiптi, мамандықты саналы түрде таңдау мен меңгеру үшiн негiз жасауға бағытталған.
       Жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары мазмұнына қарай мынадай оқу бағдарламаларына:

1) мектепке дейiнгi тәрбие мен оқыту;

      2) бастауыш бiлiм беру;

      3) негiзгi орта бiлiм беру;

      4) жалпы орта бiлiм беру болып бөлiнедi.
       Дарынды адамдардың әлеуеттi мүмкiндiктерiн неғұрлым толық дамыту үшiн оқу бағдарламасының жекелеген пәндерiн тереңдетiп оқытуды көздейтiн мамандандырылған бiлiм беретiн оқу бағдарламалары әзiрленедi.
       Адамдардың жекелеген санаттары үшiн психологиялық-медициналық-педагогтiк консультациялардың ұсынымдары ескерiле отырып айқындалатын, бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердiң даму және әлеуеттiк мүмкiндiктерiнiң ерекшелiктерi ескерiлетiн арнайы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары әзiрленедi.

      3. Кәсiптiк оқу бағдарламалары экономика салаларындағы кәсiптiк қызметтердiң бағыттары бойынша техникалық, қызмет көрсету және басқару еңбегi мамандарын даярлауға, жеке адамның кәсiптiк және жалпы бiлiм деңгейiн жүйелi арттыруға бағытталған.
       Кәсiптiк оқу бағдарламалары мазмұнына қарай:

      1) техникалық және кәсiптiк бiлiм беретiн;

      2) орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм беретiн;

      3) жоғары бiлiм беретiн;

      4) жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм беретiн оқу бағдарламаларына бөлiнедi.

      4. Қосымша бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламалары бiлiм алушылардың өзiн-өзi билеуiн, шығармашылығын дамыту, олардың қабiлеттерiн iске асыру, қоғам өмiрiне бейiмделуi, азаматтық сана-сезiмiн, жалпы мәдениетiн, салауатты өмiр салтын қалыптастыру, бос уақытын мазмұнды ұйымдастыру үшiн жағдайлар жасауды көздейдi.

      5. Оқытудың жаңа технологияларын сынақтан өткiзу, бiлiм берудiң жаңа мазмұнын енгiзу үшiн эксперимент режимiнде (эксперименттiк алаңдарда) жұмыс iстейтiн бiлiм беру ұйымдарында iске асырылатын эксперименттiк бiлiм беретiн оқу бағдарламалары әзiрленедi.

      6. Интеграцияланған бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын бiлiм беру ұйымдары бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша әзiрлейдi. Интеграцияланған бiлiм беретiн оқу бағдарламалары пәнаралық және деңгейаралық, жоғары оқу орындары аралық және халықаралық болуы мүмкiн.

      7. Әскери мамандықтар бойынша кәсiптiк оқу бағдарламаларын бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрлiгi бекiтедi.

      8. Медициналық және фармацевтiк мамандықтар бойынша үлгiлiк кәсiптiк оқу бағдарламаларын денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi орган бекiтедi.

      9. Бiлiм беру ұйымы лицензиясы болған жағдайда әртүрлi деңгейдегi оқыту бағдарламаларын iске асыруға құқылы.

15-бап. Мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытудың жалпы бiлiм
   беретiн оқу бағдарламалары

      1. Мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытудың жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары iс-әрекет түрлерiнiң мектеп жасына дейiнгi балалар үшiн ерекшелiктерiн ескере отырып, мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытудың мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандартының негiзiнде әзiрленедi.

      2. Мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытудың жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары:

      1) балаларды тәрбиелеу, оқыту, дамыту және сауықтыру тұтастығы принциптерiн ескере отырып, мектепке дейiнгi және бастауыш бiлiм берудiң сабақтастығы мен үздiксiздiгiн қамтамасыз етедi;

      2) әр баланың талабын, бейiмдiлiгiн, қабiлеттiлiгiн, дарындылығын iске асыруға және оның даму ерекшелiктерi мен денсаулық жағдайын ескере отырып, дара әдiс негiзiнде оны бастауыш бiлiм берудiң бiлiм беру бағдарламасын меңгеруге даярлауға бағдарланады.

      3. Мектепке дейiнгi оқытудың жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары оқудың, жазудың, есептеудiң және тiлдiк қатынас тәжiрибесiнiң қарапайым дағдыларын қалыптастырады және бастауыш бiлiм берудi меңгеру үшiн бiрдей бастапқы жағдайларды жасауды көздейдi.

16-бап. Бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм

берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары

      1. Бастауыш бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары баланың жеке басын қалыптастыруға, оның жеке қабiлеттерiн, оқу iсiндегi оң талпынысы мен алғырлығын: негiзгi мектептiң бiлiм беру бағдарламаларын кейiннен меңгеру үшiн оқудың, жазудың, есептеудiң, тiлдiк қатынастың, шығармашылық тұрғыдан өзiн-өзi көрсетудiң, мiнез-құлық мәдениетiнiң берiк дағдыларын дамытуға бағытталған.
       Бастауыш бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламасын игеру мерзiмi - төрт жыл.
       Жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламасын игеру бiлiм алушылар бiлiмiне аралық бақылаумен және бiлiм алушылардың оқу жетiстiктерiн iрiктемелi мониторингтiк бағалаумен аяқталады.

      2. Негiзгi орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары бiлiм алушылардың ғылым жүйесiнiң базалық негiздерiн меңгеруге, олардың бойында тұлғааралық және этносаралық қатынастың жоғары мәдениетiн қалыптастыруға, жеке адамның өзiн-өзi билеуiне және кәсiптiк бағдарлануына бағытталады.
       Жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламасы бiлiм алушылардың бейiн алды даярлығын қамтиды. Әрбiр пәннiң мазмұнын зерделеу негiзгi орта бiлiм беру деңгейiнде аяқталады. Негiзгi орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламасын игеру мерзiмi - алты жыл.

      3. Жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары бiлiм алушылардың бағдарланатын кәсiпке дейiнгi даярлығын жүзеге асыру үшiн әлеуметтiк-гуманитарлық, жаратылыстану-ғылыми, технологиялық және басқа да бағыттар бойынша бейiндiк оқытуды енгiзе отырып саралау, интеграциялау және бiлiм беру мазмұнын кәсiптiк бағдарлау негiзiнде әзiрленедi. Жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламасын игеру мерзiмi - екi жыл.

17-бап. Техникалық және кәсiптiк бiлiм берудiң бiлiм
               беретiн оқу бағдарламалары

      1. Техникалық және кәсiптiк бiлiм беру орта бiлiм беру деңгейiнiң құрамдас бөлiгi болып табылады және қоғамдық пайдалы кәсiптiк қызметтердiң негiзгi бағыттары бойынша техникалық және қызмет көрсету еңбегiнiң бiлiктi мамандарын даярлауға бағытталған.

      2. Техникалық және кәсiптiк бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламалары бағдарлама мазмұнына және бiлiм алушылардың даярлық бiлiктiлiгiнiң деңгейiне қатысты:

      1) техникалық және қызмет көрсету еңбегiнiң жаппай кәсiптерi бойынша кадрлар даярлауды көздейтiн техникалық және кәсiптiк бiлiм беретiн оқу бағдарламалары болып бөлiнедi.
       Бiлiм беретiн оқу бағдарламаларының мазмұны: жалпы кәсiптiк және арнайы пәндердi табысты игеру, кәсiптiк дағдыларды иелену жөнiнде өндiрiстiк оқудан өту үшiн бейiндеушi болып
 табылатын жалпы бiлiм беретiн пәндер бойынша интеграцияланған курстарды зерделеудi; бiлiм алушыларға нақты мамандық бойынша кәсiптiк бiлiктiлiктiң қол жеткiзiлген деңгейiн (разряд, сынып, санат) берудi көздейдi.

      2) жоғары технологиялармен және кәсiптiк қызметпен байланысты экономиканың барлық салаларында техникалық және қызмет көрсету еңбегiнiң жұмыстарын орындаудың неғұрлым күрделi (аралас) кәсiптерiн, мамандықтары мен практикалық дағдыларын игерудi көздейтiн техникалық және кәсiптiк бiлiм беру бағдарламаларын берудi көздейдi.
      Бiлiм беретiн оқу бағдарламаларының мазмұны:жалпы гуманитарлық, экономикалық, жалпы кәсiптiк, арнайы пәндердi зерделеудi, кәсiптiк дағдыларды иемдену және бекiту жөнiнде өндiрiстiк
 оқудан және кәсiптiк практикадан өтудi;
      бiлiм алушыларға нақты мамандық бойынша кәсiптiк бiлiктiлiктiң жоғары деңгейiн берудi көздейдi.

      3) техникалық еңбектiң жоғары бiлiктi мамандарын даярлауды, оларды қайта даярлауды және бiлiктiлiгiн арттыруды қамтамасыз ететiн техникалық және кәсiптiк бiлiм берудi көздейдi.
       Бiлiм беретiн оқу бағдарламаларының мазмұны:
       техникалық және кәсiптiк бiлiм берудiң интеграцияланған бiлiм беру бағдарламаларын жоғары оқу орындарының 1-2-курстарының бiлiм беру бағдарламаларымен қоса зерделеудi көздейдi.
       Екi жылдық оқыту аяқтағаннан және аралық аттестаттаудан өткеннен кейiн бiлiм алушыларға нақты мамандық бойынша кәсiптiк бiлiктiлiктiң қол жеткiзген деңгейi (разряды, сыныбы, санаты) берiледi.
       Үш жылдық оқытуды аяқтағаннан және аралық аттестаттаудан өткеннен кейiн бiлiм алушыларға нақты мамандық бойынша кәсiптiк бiлiктiлiктiң жоғары деңгейi берiледi.
       Оқытудың толық курсын аяқтағаннан және қорытынды аттестаттаудан өткеннен кейiн бiлiм алушыларға орта буын маманы бiлiктiлiгi берiледi.

      3. Техникалық және кәсiптiк бiлiм берудiң мәдениет және өнер мамандықтары бойынша кәсiптiк оқу бағдарламалары көрсетiлген мамандықтар бойынша бiлiм алушылардың ерте мамандануын және даярлау ерекшелiктерiн ескере отырып әзiрленедi. Оқыту ұзақтығы оқу бағдарламаларының күрделiлiгi мен берiлетiн бiлiктiлiк деңгейiне қатысты және тиiстi мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандартымен айқындалады.

      4. Жалпы орта бiлiмi бар азаматтар үшiн техникалық және кәсiптiк бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламалары жалпы кәсiптiк, экономикалық, арнайы пәндердi зерделеудi және таңдаған мамандығы бойынша болашақ кәсiптiк қызметiн айқындайтын оқу-өндiрiстiк жұмыстарды орындауды көздейдi.

      5. Техникалық және кәсiптiк бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламалары теориялық және өндiрiстiк оқыту бағдарламаларынан тұрады.

18-бап. Мамандандырылған жалпы бiлiм беретiн оқу
               бағдарламалары

      Мамандандырылған жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары негiзгi орта, жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары негiзiнде әзiрленедi және бiлiм алушылардың ғылым, мәдениет, өнер, спорт, әскери iс негiздерiн терең игеруiне, олардың шығармашылық әлеуеттерi мен дарын-қабiлеттерiн дамытуға бағытталған.
       Мамандандырылған жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары дарынды балаларға арналған мамандандырылған бiлiм беру ұйымдарында, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлiгiнiң әскер қатарына шақыруға дейiнгi терең даярлықты мамандандырылған мектептерiнде iске асырылады.

19-бап. Арнайы жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары

      1. Арнайы жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары негiзiнде әзiрленедi және мүмкiндiгi шектеулi балаларды оқытуға және дамытуға бағытталған, бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердiң психологиялық-медициналық-педагогтiк консультациялар ұсыныстарын ескере отырып айқындалатын психикалық-физикалық ерекшелiктерiн және танымдық мүмкiндiктерiн ескередi.

      2. Ұзақ уақыт емделудi қажет ететiн адамдар үшiн, сондай-ақ даму мүмкiндiктерi шектеулi балалар мен жасөспiрiмдер үшiн жалпы бiлiм беретiн арнайы түзеу оқу бағдарламалары әзiрленедi және енгiзiледi.

      3. Арнайы жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген арнайы бiлiм беру ұйымдарында немесе үйде iске асырылады. Z050039 Z040591

20-бап. Орта бiлiм беруден кейiнгi кәсiптiк оқу
               бағдарламалары

      1. Орта бiлiм беруден кейiнгi кәсiптiк оқу бағдарламалары орта бiлiмi бар (жалпы орта немесе техникалық және кәсiптiк) азаматтар қатарынан гуманитарлық мамандықтар бойынша қызмет көрсету және басқару еңбегiнiң кiшi мамандарын даярлауға бағытталған.
       Жалпы орта бiлiмi бар азаматтардың орта бiлiм беруден кейiнгi кәсiптiк оқу бағдарламаларын (медицина мамандықтарынан басқа) игеру мерзiмi кемiнде екi жыл, ал техникалық және кәсiптiк бiлiмi бар адамдар үшiн - кемiнде бiр жыл.

      2. Орта бiлiм беруден кейiнгi кәсiптiк оқу бағдарламаларының мазмұны:

      1) кәсiптiк пәндермен қатар жоғары бiлiм берудiң 1-2 курстарының кәсiптiк оқу бағдарламаларымен интеграцияланған, әлеуметтiк-гуманитарлық және ғылыми жаратылыстану пәндерiн оқуды;

      2) оқыту аяқталғаннан кейiн қызмет көрсету және басқару еңбегiнiң кiшi маманы бiлiктiлiгiн берудi көздейдi.

21-бап. Жоғары бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламалары

      1. Жоғары бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламалары бiлiктiлiктi және (немесе) "бакалавр" академиялық дәрежесiн бере отырып мамандар даярлауға, олардың кәсiптiк даярлығының деңгейiн дәйектiлiкпен арттыруға бағытталған.
       Жоғары бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламасы бойынша оқуды аяқтап, "бакалавр" академиялық дәрежесi берiлген адамдар бiлiктiлiк талаптары жоғары бiлiмi болуды көздейтiн лауазымдарды атқара алады.

      2. Жоғары бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларының мазмұны жалпы бiлiм беретiн пәндер циклiн, базалық пәндердiң циклiн, бейiндеушi пәндердiң циклiн зерделеудi, сондай-ақ тиiстi мамандықтар бойынша кәсiптiк практикадан өтудi көздейдi.
       Пәндердiң әрбiр циклi мiндеттi құрамдас бөлiктi пәндерден және таңдау бойынша құрамдас бөлiктi пәндерден тұрады. Бiлiм алушылардың таңдауы бойынша құрамдас бөлiктен тұратын пәндер әрбiр циклде мiндеттi құрамдас бөлiктi пәндердi мазмұндық толықтыруы тиiс.
       Университеттер конкурстық негiзде оқытудың жаңа сапалық жетiлдiрiлген технологиялары, әдiстерi мен нысандары бар инновациялық бiлiм беру бағдарламаларын әзiрлеуге және енгiзуге құқылы.

      3. Жоғары бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын игеру мерзiмi мемлекеттiк жалпыға мiндеттi жоғары бiлiм беру стандартымен айқындалады және кемiнде 4 жыл болуға тиiс.

      4. Техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi немесе жоғары бiлiмi бар азаматтар үшiн жоғары оқу орындары оқыту мерзiмiн қысқартуды көздейтiн кәсiптiк оқу бағдарламаларын әзiрлейдi және iске асырады.

      5. Әскери жоғары оқу орындары бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша әзiрлеген және олардың мемлекеттiк басқару органдары бекiткен әскери мамандықтар бойынша жоғары бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асырады.

      6. Интернатураның кәсiптiк оқу бағдарламасын игеру денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi орган тiзбесiн бекiтетiн клиникалық мамандықтар бойынша жоғары медициналық бiлiм алған азаматтарды клиникалық практикаға жiберудiң мiндеттi шарты болып табылады.
       Интернатура туралы ереженi денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi орган бекiтедi.


22-бап. Жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң
              кәсiптiк оқу бағдарламалары

      1. Жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламалары жоғары бiлiктi ғылыми және педагог кадрлар даярлауға, олардың ғылыми және педагогтiк даярлық деңгейiн дәйектiлiкпен арттыруға бағытталған.

      2. Жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм беретiн кәсiптiк оқу бағдарламаларының мазмұны: базалық және бейiндiк пәндердi қамтитын теориялық оқытуды; практиканы; диссертация жаза отырып ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргiзудi көздейдi.

      3. Резидентураның кәсiптiк оқу бағдарламаларын игеру денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi орган тiзбесiн бекiткен клиникалық мамандықтар бойынша жоғары медициналық бiлiм алған азаматтарды клиникалық практикаға жiберудiң мiндеттi шарты болып табылады.

23-бап. Қосымша бiлiм берудiң бiлiм беретiн
               оқу бағдарламалары

      1. Қосымша бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламалары бiлiм алушылардың және тәрбиеленушiлердiң бiлiм алу және мәдени қажеттiлiктерiн жан-жақты қанағаттандыруға бағытталған.

      2. Қосымша бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламалары мазмұнына және бағытына қатысты:

      1) бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлерге қосымша бiлiм беру;

      2) мамандарды қайта даярлау және бiлiктiлiктерiн арттыру оқу бағдарламалары болып бөлiнедi.

      3. Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдары iске асыратын қосымша бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын оларға қатысты мемлекеттiк басқару органының функцияларын атқаратын органдар бекiтедi.

24-бап. Ересектерге бiлiм беру

      Ересектерге (он сегiз жасқа толған адамдарға) бiлiм беру қоғамда болып жатқан әлеуметтiк-экономикалық өзгерiстерге сәйкес бiлiмдер мен дағдылардың қосымша көлемiн алу ушiн олардың өмiр бойы бiлiм алу қажеттiлiктерiн қанағаттандыруға бағытталған.
       Ересектерге бiлiм берудi бiлiм беру ұйымдары, сондай-ақ қосымша бiлiм беру бағдарламаларын iске асыратын құрылымдық бөлiмшелерi бар заңды тұлғалар iске асырады.

25-бап. Эксперименттiк бiлiм беретiн оқу бағдарламалары

      Эксперименттiк бiлiм беретiн оқу бағдарламалары оқытудың жаңа технологияларын сынақтан өткiзуге, бiлiм берудiң жаңа мазмұнын енгiзуге бағытталған.

5-тарау. БIЛIМ БЕРУ ҚЫЗМЕТIН ҰЙЫМДАСТЫРУ

26-бап. Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердi бiлiм беру
 ұйымдарына қабылдауға қойылатын жалпы талаптар

      1. Мектепке дейiнгi, бастауыш, негiзгi орта, жалпы орта, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм беру ұйымдарына оқуға қабылдау тәртiбi тиiстi үлгiдегi оқу орындарына қабылдаудың үлгiлiк ережесiмен белгiленедi.

      2. Бiлiм беру ұйымдарының қызмет көрсету аумақтарында тұратын барлық балаларды қабылдауды қамтамасыз ететiн мектепке дейiнгi, бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм беру ұйымдарына оқуға қабылдау тәртiбi үлгiлiк қабылдау ережелерiнiң негiзiнде жергiлiктi атқарушы органдары бекiткен қабылдау ережесiмен белгiленедi.

      3. Техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары, жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарына оқуға қабылдау конкурстық негiзде азаматтардың өтiнiшi бойынша жүзеге асырылады. Конкурстың шарттары
 бiлiм алу құқықтарын сақтауға кепiлдiк беруге және неғұрлым қабiлеттi және тиiстi деңгейдегi кәсiптiк оқу бағдарламаларын меңгеруге даярлығы бар азаматтарды қабылдауды қамтамасыз етуге тиiс.

      4. Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен жыл сайын бекiтiлетiн мамандықтар тiзбесiне сәйкес оқытудың күндiзгi нысаны бойынша шетелдiк жоғары оқу орындарында жоғары бiлiм алу үшiн Қазақстан Республикасы азаматының конкурстық негiзде "Болашақ" халықаралық стипендиясын алу құқығы бар.

      5. Бiлiм беру гранттарын алуға, сондай-ақ техникалық және кәсiптiк, орта бiлiм беруден кейiнгi және жоғары бiлiмдi кадрлар даярлауға мемлекеттiк тапсырыс бойынша бiлiм алушылардың құрамына алуға конкурс өткiзу кезiнде:

      1) "Алтын белгi" белгiмен марапатталған адамдардың

      2) бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган тiзбесiн айқындайтын жалпы бiлiм беретiн пәндер бойынша халықаралық олимпиадалар мен ғылыми жарыстардың (бiрiншi, екiншi және үшiншi дәрежелi дипломдармен марапатталған), орындаушылардың республикалық және халықаралық конкурстары мен спорттық жарыстардың (бiрiншi, екiншi және үшiншi дәрежелi дипломдармен марапатталған) соңғы үш жылдағы жеңiмпаздарының, сондай-ақ өздерi таңдаған мамандықтары олимпиадалардың, конкурстың немесе спорттық жарыстың пәнiне сәйкес келген жағдайда, ағымдағы жылғы жалпы бiлiм беретiн пәндер бойынша республикалық олимпиадалар мен ғылыми жарыстардың (бiрiншi, екiншi және үшiншi дәрежелi дипломдармен марапатталған) жеңiмпаздарының басым құқығы бар.
       Бiлiм беру гранттарын алуға арналған конкурсты өткiзу кезiнде көрсеткiштер бiрдей болған жағдайда жетiм балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың, медициналық-әлеуметтiк сараптаманың қорытындысына сәйкес тиiстi бiлiм беру ұйымдарында оқуға болатын жағдайда I және II топтағы мүгедектердiң, жеңiлдiктер мен кепiлдiктер бойынша соғысқа қатысушылар мен соғыс мүгедектерiне теңестiрiлген адамдардың, бала кезiнен мүгедектердiң, мүгедек-балалардың және үздiк бiлiмi туралы құжаттары (куәлiктерi, аттестаттары, дипломдары) бар адамдардың басым құқығы бар.

      6. Техникалық және кәсiптiк бiлiм алу үшiн жоғары техникалық мектептерге оқуға қабылдау бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган айқындаған шарттармен жүзеге асырылады.

      7. Жоғары оқу орнынан кейiнгi кәсiптiк бiлiм алу үшiн жоғары оқу орындарына және ғылыми-зерттеу ұйымдарына оқуға қабылдау бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен конкурстық негiзде азаматтардың өтiнiштерi бойынша жүзеге асырылады.

      8. Техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi және жоғары бiлiм беретiн кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарына оқуға түсу кезiнде:

      1) I, II топтағы мүгедектер, бала кезiнен мүгедектер, мүгедек-балалар арасынан шыққан азаматтар үшiн;

      2) жеңiлдiктер мен кепiлдiктер бойынша соғысқа қатысушылар мен соғыс мүгедектерiне теңестiрiлген адамдар үшiн;

      3) ауылдың (селоның) әлеуметтiк-экономикалық дамуын айқындайтын мамандықтар бойынша ауыл (село) жастары арасынан шыққан азаматтар үшiн;

      4) Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылмайтын ұлты қазақ адамдар үшiн;

      5) жетiм балалар және ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды қабылдау үшiн квота көзделедi.

      9. Арнаулы немесе шығармашылық дайындықты қажет ететiн мамандықтарға оқуға қабылдау арнаулы немесе шығармашылық емтихандар нәтижелерiн ескере отырып жүзеге асырылады. Мамандықтар тiзбесi және арнаулы немесе шығармашылық емтихандарды өткiзу тәртiбi үлгiлiк
 қабылдау ережелерiмен белгiленедi.

      10. Рухани (дiни) бiлiм беру ұйымдарына оқуға қабылдау орта бiлiмi бар адамдар арасынан құрылтайшы белгiлеген тәртiппен жүзеге асырылады.

      11. Мемлекеттiк құпиялармен жұмыс iстеу талап етiлетiн техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi және жоғары бiлiм берудiң жекелеген мамандықтары бойынша мемлекеттiк бiлiм беру тапсырыстарымен оқуға қабылдау Қазақстан Республикасының мемлекеттiк құпиялар туралы заңнамасына сәйкес ұлттық қауiпсiздiк органдарының рұқсаты бар бiлiм беру ұйымдарында жүзеге асырылады.

      12. Бiлiм беру ұйымдарына оқуға қабылдау тәртiбiн осы Заңмен және қабылдаудың тиiстi үлгiлiк ережелерiмен реттелмеген бөлiгiнде бiлiм беру ұйымдарының құрылтайшысы немесе құрылтайшылары (мемлекеттiк басқару органы) белгiлейдi.

      13. Оқуға түскен адамдармен техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары бiлiмнен кейiнгi бiлiм беру ұйымдары үлгi нысанын бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган бекiтетiн шарт жасасады.

27-бап. Бiлiм алу нысандары

      Жеке адамның қажеттiлiктерi мен мүмкiндiктерi ескерiле отырып, бiлiм беретiн оқу бағдарламаларының мазмұнына, бiлiм берудiң әрбiр деңгейiн алуға қол жеткiзу жағдайларының жасалуына қарай оқыту күндiзгi, кешкi, сырттай оқу және экстернат нысанында жүзеге асырылады.

28-бап. Оқу және тәрбие процесiн ұйымдастыру

      1. Бiлiм беру ұйымдарындағы оқу және тәрбие процесi жұмыстық оқу бағдарламалары мен жұмыстық оқу жоспарларына сәйкес жүзеге асырылады.

      2. Бiлiм беру ұйымдары жүзеге асыратын оқу және тәрбие жұмысын жоспарлау мен есепке алу оқу және тәрбие процесiн ұйымдастырудың негiзi болып табылады.
       Оқу және тәрбие жұмыстарын жоспарлау оқу жоспарлары мен бағдарламаларының толық көлемде уақтылы және сапалы орындалуын қамтамасыз етуге тиiс.
       Бiлiм беру ұйымдарындағы оқу және тәрбие жұмыстарын жоспарлау оқу жылына арналған оқу-тәрбие процесiнiң графигi мен теориялық және практикалық сабақтардың кестесiн бекiту арқылы жүзеге асырылады.
       Бiлiм беру ұйымдарындағы оқу және тәрбие жұмыстарының есебi теориялық және өндiрiстiк оқытудың есепке алу журналдарын және оқу бағдарламаларының оқу сағаттарында орындалуын есепке алу табельдерiн жүргiзу арқылы жүзеге асырылады.

      3. Бiлiм беру ұйымдарындағы тәрбие бағдарламалары оқу процесiнiң құрамдас бөлiгi болып табылады және бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң патриоттық, азаматтық, интернационалдық, жоғары моральдық және имандылық сезiмiн қалыптастыруға, сондай-ақ жан-жақты қызығушылықтары мен қабiлеттерiн дамытуға бағытталған.
       Бiлiм беру ұйымдарында нәсiлдiк, этностық, дiни, әлеуметтiк ымырасыздық пен айырықшалықты насихаттауға, милитаристiк және де халықаралық құқық пен iзгiлiктiң жалпыға танылған принциптерiне қайшы келетiн өзге де идеяларды насихаттауға тыйым салынады.

      4. Оқу және тәрбие процесi бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң, педагог қызметкерлердiң адамгершiлiк қадiр-қасиетiн өзара құрметтеу негiзiнде жүзеге асырылады.
       Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлерге қатысты күш көрсету, моральдық және психикалық қысым жасау әдiстерiн қолдануға жол берiлмейдi.

      5. Азаматтарды күндiзгi бөлiмдерiнде оқыту уақыты мерзiмдi әскери қызметтi өткеруге теңестiрiлетiн бiлiм беру ұйымдарындағы бiлiм беру қызметiн ұйымдастыру тәртiбiн олардың мемлекеттiк басқару органдары айқындайды.

      6. Әскерге шақырылуға дейiнгi және шақырылу жасындағы бiлiм алушылардың негiзгi орта бiлiм беру базасындағы алғашқы әскери даярлығы жалпы орта бiлiм берудiң жалпы орта бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм беретiн кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарында (арнаулы бiлiм беру ұйымдарынан басқа), ал жоғары бiлiм беретiн кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарында Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен әскери кафедраларда жүзеге асырылады.

      7. Бiлiм беру ұйымдары бiлiм алушылардың бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын меңгеруiн бақылау мақсатында бiлiм алушылардың үлгерiмiн ағымдағы бақылауды және бiлiм алушыларды аралық аттестаттауды жүзеге асырады.
       Бiлiм беру ұйымдары бiлiм алушылардың үлгерiмiне ағымдағы бақылауды және бiлiм алушыларды аралық аттестаттауды жүргiзудiң нысандарын, тәртiбiн және мерзiмдiлiгiн таңдауда дербес болады.

      8. Негiзгi орта, жалпы орта, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын меңгеру бiлiм алушыларды мiндеттi қорытынды аттестаттаумен аяқталады.

      9. Жалпы орта бiлiм беру ұйымдарында бiлiм алушыларды және оқуын бiтiретiн жылы орта бiлiмнен кейiнгi немесе жоғары бiлiм беретiн ұйымдарға оқуға түсуге ниет бiлдiрушiлердi қорытынды аттестаттау ұлттық бiрыңғай тестiлеу нысанында жүзеге асырылады.

      10. Техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм беру ұйымдарының бiлiм алушыларын қорытынды аттестаттау:

      1) бiлiм беру ұйымдарында бiлiм алушыларды қорытынды аттестаттауды;

      2) кәсiптiк даярлығының деңгейiн бағалауды және бiлiктiлiктi берудi қамтиды.
       Жоғары бiлiмнен кейiнгi кәсiптiк оқу бағдарламаларын меңгерген бiлiм алушыларды қорытынды аттестаттау ерекшелiктерiн бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган айқындайды.

      11. Бiлiм беру ұйымдары кәмелетке толмаған бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң ата-аналарына және өзге де заңды өкiлдерiне оқу және тәрбие процесiнiң барысымен және мазмұнымен, сондай-ақ бiлiм алушылардың үлгерiмiмен танысу мүмкiндiгiн қамтамасыз етедi.

29-бап. Ғылыми және оқу-әдiстемелiк жұмысты ұйымдастыру

      1. Ғылым мен бiлiмдi интеграциялау, оқу және тәрбие процесiн қамтамасыз ету және жетiлдiру, оқытудың жаңа технологияларын әзiрлеу және енгiзу, бiлiм беру ұйымдарында және тиiстi инфрақұрылымда педагог қызметкерлердiң бiлiктiлiгiн арттыруды қамтамасыз ету мақсатында ғылыми және оқу-әдiстемелiк жұмыс жүзеге асырылады.

      2. Ғылыми және оқу-әдiстемелiк жұмысқа басшылық жасау:
жалпы орта бiлiм беру ұйымдарында аудандық (қалалық) бiлiм бөлiмдерiнiң әдiстемелiк кабинеттерiне;
       техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм беру ұйымдарында облыстық (қалалық) бiлiм департаменттерiнiң әдiстемелiк кабинеттерiне жүктеледi.

      3. Бiлiм беру ұйымдарында және тиiстi инфрақұрылымда, оның iшiнде ғылыми және оқу әдiстемелiк қамтамасыз ету ұйымдарында ғылыми және оқу-әдiстемелiк қызметтi үйлестiру бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен жүзеге асырылады.

30-бап. Мектепке дейiнгi тәрбие мен оқыту

      1. Бiр жастан бес жасқа дейiнгi балаларды мектепке дейiнгi тәрбиелеу отбасында және (немесе) мектепке дейiнгi ұйымдарда жүзеге асырылады.

      2. Жергiлiктi атқарушы органдар отбасына және мектепке дейiнгi ұйымдарға қажеттi әдiстемелiк және консультациялық көмек ұйымдастырады.

      3. Мектепке дейiнгi оқыту балаларды мектепте оқуға бес жастан бастап мектепалды даярлық түрiнде жүзеге асырылады.
       Мектепалды даярлық мiндеттi және отбасында, мектепке дейiнгi ұйымдарда, жалпы бiлiм беретiн мектептердiң, лицейлердiң және гимназиялардың мектепалды сыныптарында жүзеге асырылады.
       Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарындағы мектепалды даярлық тегiн болып табылады.

31-бап. Бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта
    бiлiм беру

      1. 1-сыныпқа оқуға балалар алты жастан қабылданады.

      2. Бастауыш, негiзгi орта, жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын орта бiлiм беретiн ұйымдардың негiзгi түрлерi мектеп, гимназия, лицей, бейiндiк мектеп болып табылады.

      3. Он алты жасқа дейiнгi балаларды орта бiлiм беретiн мемлекеттiк ұйымдардан шығаруға құқыққа қарсы әрекеттер жасағаны, бiлiм беру ұйымдарының жарғысын өрескел және бiрнеше рет бұзғаны үшiн бiлiм беру ұйымы мемлекеттiк басқару органының шешiмi бойынша ерекше жағдайларда рұқсат етiледi.
       Жетiм балаларды және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды шығару туралы шешiм қорғаншы және қамқоршы ұйымдардың келiсiмiмен қабылданады.

32-бап. Техникалық және кәсiптiк бiлiм беру

      1. Техникалық және кәсiптiк бiлiм беру негiзгi орта және (немесе) жалпы орта бiлiм беру базасында кәсiптiк лицейлерде, училищелерде, колледждерде және жоғары техникалық мектептерде жүзеге асырылады.
       Техникалық және кәсiптiк бiлiм беретiн ұйымдардағы оқу процесi оқу-өндiрiстiк шеберханаларында, оқу шаруашылықтары мен оқу полигондарында өндiрiстiк оқыту шеберiнiң басшылығымен орындалатын теориялық сабақтарды және өндiрiстiк оқытуды қамтиды.

      2. Кәсiптiк оқыту тiкелей өндiрiсте, оқу-өндiрiстiк комбинаттарында, оқу орталықтарында, курстарда, бiлiм беру қызметiн жүзеге асыру құқығына Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен берiлген лицензиясы бар болған кезде және жұмысшылар даярлауды жүзеге асыратын заңды тұлғалардың оқу-өндiрiстiк құрылымдарында жүзеге асырылуы мүмкiн.

33-бап. Орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм беру

      Орта бiлiмнен кейiнгi кәсiптiк оқу бағдарламалары негiзгi түрi колледж болып табылатын бiлiм беру ұйымдарында iске асырылады.
       Орта бiлiмнен кейiнгi кәсiптiк оқу бағдарламалары бойынша мамандарды даярлау, тiзбесiн бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган бекiтетiн гуманитарлық мамандықтар бойынша жүзеге асырылады.

34-бап. Жоғары техникалық мектептер

      Жоғары техникалық мектептер техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi интеграцияланған бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асырады.

35-бап. Жоғары бiлiм беру

      1. Жоғары бiлiмдi жалпы орта немесе техникалық және кәсiптiк немесе орта бiлiмнен кейiнгi бiлiмi бар азаматтар алады. Азаматтың конкурстық негiзде тегiн жоғары бiлiм алуға құқығы бар.

      2. Жоғары бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламалары негiзгi түрлерi университет, академия, институт және оларға теңестiрiлгендер (консерватория, жоғары мектеп, жоғары училище) болып табылатын жоғары оқу орындарында iске асырылады.
       Инновациялық бiлiм беру бағдарламаларын енгiзетiн университеттер инновациялық университеттер болып табылады.
       Жоғары оқу орындарының филиалдары, лицензиялануға жататын бiлiм беру қызметiнiң кiшi түрлерiн қоспағанда, бiлiм беру қызметiн жүзеге асыруға құқылы.

      3. Жоғары бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын меңгеру бойынша қорытынды аттестаттаудан табысты өткен бiлiм алушыға бiлiктiлiк және (немесе) "бакалавр" академиялық дәрежесi берiледi.

      4. Бiлiм беру бағдарламаларын iске асыру және ғылыми-қолданбалы зерттеулердi жүргiзу үшiн жоғары оқу орындары инновациялық-бiлiм беру консорциумын құруға және (немесе) оған кiруге құқылы.

36-бап. Жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм беру

      1. Жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiмдi жоғары бiлiмi бар азаматтар алады.

      2. Ғылыми және педагог кадрларды даярлау жоғары оқу орындарының және ғылыми ұйымдардың магистратурасы мен докторантурасында, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен жыл сайын бекiтiлетiн мамандықтар тiзбесiне сәйкес күндiзгi оқыту нысаны бойынша шет елдердiң жоғары оқу орындарына "Болашақ" халықаралық стипендиясының стипендиаттарын оқуға жiберу арқылы жүзеге асырылады.
       Әскери мамандықтар бойынша магистратураның кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыру әскери жоғары оқу орындарының адъюнктурасында жүзеге асырылады.

      3. Кадрларды магистратурада даярлау жоғары бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламалары негiзiнде:

      1) екi жылдық оқу мерзiмiмен ғылыми және педагогтiк;

      2) кемiнде бiр жыл оқыту мерзiмiмен бейiндiк болып екi бағытта жүзеге асырылады.
       Мемлекеттiк қорытынды аттестаттаудан табысты өткен және магистрлiк диссертациясын көпшiлiк алдында қорғаған бiлiм алушыға тиiстi мамандығы бойынша магистр академиялық дәрежесi берiледi.

      4. Докторантурада магистратураның кәсiптiк оқу бағдарламалары негiзiнде кемiнде үш жыл оқу мерзiмiмен философия докторлары (РhD) мен бейiнi бойынша докторлар даярлау жүзеге асырылады.

      5. Жоғары оқу орнынан кейiнгi медициналық және фармацевтiк бiлiм беру резидентураны, магистратура мен докторантураны қамтиды.
       Резидентурада мамандануына қарай оқыту ұзақтығы екi жылдан төрт жылға дейiн клиникалық мамандықтар бойынша тереңдетiле даярлау жүзеге асырылады. Резидентура туралы ереженi денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi орган бекiтедi.

37-бап. Қосымша бiлiм беру

      1. Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлерге қосымша бiлiм беру, түрлерiн бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган айқындайтын қосымша бiлiм беру ұйымдарында жүзеге асырылады.
       Қосымша бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламалары бойынша бiлiм алушыларға бiлiм беру қызметтерiн көрсетудi бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдары шарттық негiзде
 бередi.

      2. Кадрлардың бiлiктiлiгiн арттыру және қайта даярлау қосымша бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарында, ғылыми ұйымдарда, өндiрiсте және мемлекеттiк ғылым ұйымдары мен жоғары оқу орындарының ғылыми қызметкерлерiнiң "Болашақ"халықаралық стипендиясы бойынша әлемнiң жетекшi жоғары оқу орындарында, ғылыми орталықтары мен зертханаларында ғылыми тағылымдамадан өтуi кезiнде жүзеге асырылады.

      3. Бiлiм беру ұйымдарының педагог және ғылыми қызметкерлерiнiң бiлiктiлiгiн арттыру бес жылда кемiнде бiр рет жүзеге асырылады.

38-бап. Бiлiм алушылардың кәсiптiк практикасы

      1. Бiлiм алушылардың кәсiптiк практикасы мамандар даярлайтын кәсiптiк оқу бағдарламаларының құрамдас бөлiгi болып табылады.
       Кәсiптiк практика тиiстi ұйымдарда жүргiзiледi және оқыту процесiнде алған бiлiмдердi бекiтуге, практикалық дағдыларды игеруге және озық тәжiрибенi меңгеруге бағытталған.

      2. Кәсiптiк практиканың түрлерi, мерзiмдерi мен мазмұны жұмыстық оқу бағдарламаларымен және жұмыстық оқу жоспарларымен айқындалады.

      3. Кәсiптiк практиканы өткiзу үшiн бiлiм беру ұйымдары шарттық негiзде практиканың базасы ретiнде ұйымдары айқындайды, олармен практиканы өткiзудiң келiсiлген бағдарламалары мен күнтiзбелiк кестелерiн бекiтедi.
       Шарттарда бiлiм беру ұйымының, практиканың базасы болып табылатын ұйымдардың және бiлiм алушылардың мiндеттерi мен жауаптылықтары айқындалады.

      4. Кәсiптiк практикаға кететiн шығындар бiлiм беру ұйымдарында және практиканың базасы болып табылатын ұйымдарда көзделедi және жасасылған шарттармен айқындалады.

      5. Практиканың базалары болып табылатын ұйымдармен шарттар бiлiм алушылардың кәсiптiк практикасын өткiзуге арналған шарттардың үлгiлiк нысаны негiзiнде жасасылады.

39-бап. Бiлiм беру туралы құжаттар

      1. Лицензиясы бар, мемлекеттiк аттестаттаудан өткен және негiзгi орта, жалпы орта, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары, жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдары қорытынды аттестаттаудан өткен азаматтарға бiлiм туралы мемлекеттiк үлгiдегi құжаттар бередi.
       Бiлiм туралы мемлекеттiк үлгiдегi құжаттарды толтыруға қойылатын талаптарды бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган айқындайды.

      2. Бiлiм туралы мемлекеттiк үлгiдегi құжаттың болуы келесi деңгейдегi бiлiм беру ұйымдарында бiлiм алуды жалғастыру үшiн қажеттi
 талап болып табылады.

      3. Бiлiм алуды аяқтамаған не қорытынды аттестаттаудан өтпеген азаматтарға белгiленген үлгiдегi анықтама берiледi.

      4. Шетелдiк бiлiм беру ұйымдары берген бiлiм туралы құжаттар Қазақстан Республикасының аумағында халықаралық шарттар (келiсiмдер) негiзiнде танылады.
       Халықаралық шарттар (келiсiмдер) болмаған кезде азаматтардың шетелдiк бiлiм беру ұйымдарында алған бiлiмi туралы құжаттарын нострификациялау және оларға тиiстi куәлiктердi беру бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен жүзеге асырылады.

6-тарау. БIЛIМ БЕРУ ҚЫЗМЕТIНIҢ СУБЪЕКТIЛЕРI

40-бап. Бiлiм беру ұйымдары

      1. Бiр немесе бiрнеше бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын және (немесе) бiлiм алушыларды, тәрбиеленушiлердi асырау мен тәрбиелеудi қамтамасыз ететiн заңды тұлғалар бiлiм беру ұйымдары болып табылады.
       Бiлiм беру ұйымдарын Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жеке және заңды тұлғалар (құрылтайшылар) құрады.
       Бiлiм беру ұйымдарының қызметi тиiстi үлгiдегi бiлiм беру ұйымдары қызметiнiң үлгiлiк ережелерiмен және солардың негiзiнде әзiрленген жарғылармен реттеледi.

      2. Бiлiм беру ұйымдарында бiлiм беру қызметiн жүргiзу құқығы лицензия алған кезден бастап туындайды және соттың лицензиядан айыру туралы шешiмi заңды күшiне енген немесе Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен лицензия жарамсыз деп танылған сәттен бастап тоқтатылады.

      3. Бiлiм беру ұйымының мәртебесiн (үлгiсiн, түрiн) оның құрылтайшылары айқындайды және осы Заңның талаптары, бiлiм беру қызметiн лицензиялау кезiндегi бiлiктiлiк талаптары, тиiстi үлгiдегi бiлiм беру ұйымдары қызметiнiң үлгiлiк ережелерi ескерiле отырып, оның жарғыларында көрсетiледi.

      4. Бiлiм беру ұйымдары үлгiлерi мен түрлерiнiң номенклатурасын бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган бекiтедi.

      5. Медициналық бiлiм беру ұйымдары қаржыландырылуы Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған көздерден жүзеге асырылатын клиникалық базасы бар болған кезде ғана жұмыс iстеуi мүмкiн. Клиникалық базалар туралы ереженi денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi орган бекiтедi.

41-бап. Бiлiм беру ұйымының жарғысы

      1. Бiлiм беру ұйымының жарғысы Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасында көзделген талаптардан басқа, мыналарды:

      1) iске асырылатын бiлiм беретiн оқу бағдарламаларының тiзбесiн;

      2) бiлiм беру ұйымдарына қабылдау тәртiбiн;

      3) бiлiм беру процесiн ұйымдастыру тәртiбiн (оның iшiнде оқыту және тәрбиелеу тiлiн (тiлдерiн), бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң сабақ режимiн);

      4) бiлiмдердi ағымдағы бақылау, бiлiм алушыларды аралық және қорытынды аттестаттау жүйесiн, оларды өткiзудiң нысандарын және тәртiбiн;

      5) ақылы қызмет көрсетудiң тiзбесiн және тәртiбiн;

      6) бiлiм беру ұйымының бiлiм алушылармен, тәрбиеленушiлермен және (немесе) олардың ата-аналарымен және өзге де заңды өкiлдерiмен қатынастарын ресiмдеу тәртiбiн қамтуға тиiс.

      2. Бiлiм беру ұйымының жарғысында оның қызметiне қатысты және Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтiн өзге де ережелер қамтылуы мүмкiн.

      3. Бiлiм беру ұйымының жарғысы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен бекiтiледi.

42-бап. Бiлiм беру ұйымдарын құру, қайта ұйымдастыру және тарату

      1. Бiлiм беру ұйымдарын құру, қайта ұйымдастыру және тарату Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

      2. Бiлiм беру ұйымы лицензиясынан айырылған немесе таратылған жағдайда оның құрылтайшысы (құрылтайшылары) бiлiм алушыларды оқуын жалғастыру үшiн басқа бiлiм беру ұйымдарына ауыстыруға шаралар қолданады.

43-бап. Бiлiм беру ұйымдарының құзыретi

      1. Бiлiм беру ұйымдары Қазақстан Республикасының заңнамасында, тиiстi үлгiдегi бiлiм беру ұйымдарының қызметi туралы үлгiлiк ережелер мен бiлiм беру ұйымдарының жарғыларында белгiленген шектерде оқу және тәрбие процесiн жүзеге асыруда, кадрларды iрiктеу мен орналастыруда ғылыми, қаржы-шаруашылық және өзге де қызметте дербес болады.

      2. Бiлiм беру ұйымдары өз қызметiн жария түрде жүзеге асырады, жұртшылықты оқу, ғылыми-зерттеу және қаржы қызметi туралы хабардар етедi.

      3. Бiлiм беру ұйымдарының құзыретiне мынадай функциялар:

      1) iшкi тәртiп ережелерiн әзiрлеу және бекiту;

      2) әскери мамандықтар бойынша жұмыстық оқу бағдарламалары мен жұмыстық оқу жоспарларынан басқа, жұмыстық оқу бағдарламалары мен жұмыстық оқу жоспарларын әзiрлеу және бекiту;

      3) егер осы Заңда және қабылдаудың Үлгiлiк ережесiнде өзгешекөзделмесе бiлiм беру қызметiн жүргiзу құқығына берiлген лицензияға сәйкес бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң контингентiн қалыптастыру;

      4) оқытудың жаңа технологияларын, оның iшiнде оқытудың кредиттiк технологиясын және қашықтықтан бiлiм беру технологияларын енгiзу;

      5) ұлттық бiрыңғай тестiлеу мен техникалық және қызмет көрсету еңбегiнiң кәсiптерi (мамандықтары) бойынша бiлiктiлiктi берудi қоспағанда, бiлiм алушылардың үлгерiмiн ағымдық бақылауды, аралық және қорытынды аттестатталуын жүргiзу;

      6) өз қаржы қаражаттары шектерiнде мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарындағы қызметкерлерге Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен лауазымдық айлықақылар (ставкалар), қосымша ақылар, үстеме ақылар және өзге де ынталандыратын төлемдер белгiлеу;

      7) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен
 кадрлардың бiлiктiлiгiн арттыруды және оларды қайта даярлауды
 қамтамасыз ету;

      8) бiлiм беру ұйымдарын материалдық-техникалық қамтамасыз ету, жарақтандыру мен жабдықтау;

      9) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен ақылы негiзде тауарларды (жұмыстарды, қызметтер көрсетудi) ұсыну;

      10) жарғылық қызметтi жүзеге асыру үшiн Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен қосымша қаржылық және материалдық қаражат көздерiн тарту;

      11) бiлiм алушыларды тамақпен және медициналық қызмет көрсетумен қамтамасыз ету, бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң денсаулығын сақтау мен нығайтуды қамтамасыз ету;

      12) бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң жекелеген санаттарына Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген қосымша жеңiлдiктерматериалдық қамсыздандыру түрлерiнiң уақтылы берiлуiн қамтамасыз ету;

      13) бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердi асырау және олардың тiршiлiк ету жағдайларының белгiленген нормалардан төмен болмауын қамтамасыз ету;

      14) қоғамдық өзiн-өзi басқару органдарының, қоғамдық бiрлестiктердiң қызметiне жәрдемдесу;

      15) Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен қаржылық есептiлiктi табыс ету;

      16) жоғары оқу орындарының ғылыми және педагог қызметкерлерiне
 оқу орнының доцентi және профессоры академиялық атақтарын беру;

17) "магистр" академиялық дәрежесiн беру жатады.

44-бап. Бiлiм беру ұйымдарын басқару

      1. Бiлiм беру ұйымдарын басқару Қазақстан Республикасының заңнамасына, тиiстi үлгiдегi бiлiм беру ұйымы қызметiнiң үлгiлiк ережелерi мен бiлiм беру ұйымының жарғысына сәйкес жеке-дара басқару және алқалылық принциптерiмен жүзеге асырылады.

      2. Бiлiм беру ұйымын тiкелей басқаруды оның басшысы жүзеге асырады.

      3. Лауазымға тағайындау және лауазымнан босату тәртiбiн Қазақстан Республикасының Президентi айқындайтын жекелеген мемлекеттiк жоғары оқу орындарының бiрiншi басшыларын қоспағанда, бiлiм беру ұйымының басшысы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен лауазымға тағайындалады және лауазымнан босатылады.
       Бiрiншi басшыларын Қазақстан Республикасының Президентi лауазымға тағайындайтын және лауазымнан босататын мемлекеттiк жоғары оқу орындарының тiзбесiн Қазақстан Республикасының Президентi бекiтедi.
       Мемлекеттiк мекеме ұйымдық-құқықтық нысанындағы мемлекеттiк орта бiлiм беру ұйымының басшысы лауазымға конкурстық негiзде тағайындалады.

      4. Бiлiм беру ұйымы басшысы лауазымының атауы, бiлiм беру ұйымының алқалы органдарының құзыретi, құрылу және қызметiнiң тәртiбi, олардың арасындағы өкiлеттiктердiң аражiгiн ажырату тиiстi үлгiдегi бiлiм беру ұйымдары қызметiнiң үлгiлiк ережелерiмен айқындалады және олардың жарғыларымен бекiтiледi.

      5. Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымының басшысы үш жылда бiр реет Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен аттестаттаудан өтедi.
       Қазақстан Республикасының Президентi лауазымға тағайындайтын және лауазымнан босататын жекелеген мемлекеттiк жоғары оқу орындарының бiрiншi басшыларының аттестаттаудан өту тәртiбiн Қазақстан Республикасының Президентi айқындайды.

      6. Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымының (медициналық және фармацевтiк бiлiм беру ұйымдарынан басқа) басшысы мемлекеттiк басқару органымен келiсiм бойынша өзiнiң орынбасарларын және бас бухгалтердi лауазымға тағайындайды және лауазымнан босатады.

      7. Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарының басшыларына өздерiнiң лауазымдарын бiлiм беру ұйымдары iшiндегi немесе одан тыс жерлердегi басқа да басшылық (ғылыми және ғылыми-әдiстемелiк басшылықтан басқа) лауазымдармен қоса атқаруға тыйым салынады.

      8. Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдары басшыларының лауазымдық мiндеттерiн қоса атқаруға болмайды.

      9. Бiлiм беру ұйымдарында алқалы басқару органдары құрылады.
       Бiлiм беру ұйымын алқалы басқарудың нысандары, оларды сайлау тәртiбiмен қоса, жұмысты ұйымдастырудың үлгiлiк ережелерiн бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган бекiтетiн бiлiм беру ұйымының кеңесi (ғылыми кеңес), қамқоршылық кеңес, педагогтiк, әдiстемелiк (оқу-әдiстемелiк, ғылыми әдiстемелiк), кеңестер және басқа да нысандар бола алады.

45-бап. Еңбек қатынастары және бiлiм беру ұйымы
               басшысының жауапкершiлiгi

      1. Қызметкер мен бiлiм беру ұйымының еңбек қатынастары Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасымен реттеледi.
       Жоғары оқу орындарындағы ғылыми-педагогтiк қызметкерлердiң (профессорлық-оқытушылық құрамның, ғылыми қызметкерлердiң) лауазымдарға орналасуы конкурстық негiзде жүзеге асырылады.

      2. Азаматтарды күндiзгi бөлiмдерiнде оқыту уақыты әскери қызметтi өткеруге теңестiрiлетiн бiлiм беру ұйымдарының басшылары мен профессорлық-оқытушылық құрамын лауазымға тағайындау тәртiбiн және олардың еңбек жағдайларын Қазақстан Республикасының заңнамасына
 сәйкес олардың мемлекеттiк басқару органдары айқындайды.

      3. Бiлiм беру ұйымының басшысы Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен:

      1) бiлiм беру ұйымы бiлiм алушыларының, тәрбиеленушiлерiнiң, қызметкерлерiнiң құқықтары мен бостандықтарын бұзғаны;

      2) өзiнiң құзыретiне жатқызылған функцияларды орындамағаны;

      3) мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандартының талаптарын бұзғаны;

      4) бiлiм беру ұйымы бiлiм алушыларының және тәрбиеленушiлерiнiң, қызметкерлерiнiң оқу және тәрбие процесi кезiндегi өмiрi мен денсаулығы;

      5) қаржы-шаруашылық қызметтiң жай-күйi, оның iшiнде материалдық және ақша қаражаттарын нысаналы пайдаланбағаны;

      6) нормативтiк құқықтық актiлерде және еңбек шартының талаптарында көзделген талаптарды өзге де бұзғаны үшiн жауаптылықта болады.

46-бап. Бiлiм беру жүйесiндегi бiрлестiктер

      Бiлiм беру жүйесiндегi бiлiм беру қызметi субъектiлерiнiң мүдделерiн олардың Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құрылған және әрекет ететiн бiрлестiктерi бiлдiре алады.

47-бап. Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердiң құқықтары,
               мiндеттерi мен жауапкершiлiгi

      1. Қазақстан Республикасы азаматтарының, Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдардың қабылдау талаптарына сәйкес бiлiм беру ұйымдарын және бiлiм алу нысандарын таңдауға құқығы бар.

      2. Бiлiм алатын адамдар бiлiм алушылар немесе тәрбиеленушiлер болып табылады.
       Бiлiм алушыларға оқушылар, студенттер, магистранттар, адъюнкттар, курсанттар, тыңдаушылар және докторанттар жатады.
       Тәрбиеленушiлерге мектепке дейiнгi, интернаттық ұйымдарда бiлiм алушы және тәрбиеленушi адамдар жатады.

      3. Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердiң:

      1) мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарына сәйкес сапалы бiлiм алуға;

      2) бiлiм беру ұйымы кеңесiнiң шешiмi бойынша жалпыға мiндеттi мемлекеттiк бiлiм беру стандарттары шеңберiнде жеке оқу жоспарлары, қысқартылған бiлiм беретiн оқу бағдарламалары бойынша оқуға;

      3) оқу жоспарларына сәйкес баламалы курстарды таңдауға;

      4) өзiнiң бейiмдiлiгi мен қажеттерiне қарай қосымша бiлiм беру қызметтерiн, бiлiмдердi ақылы негiзде алуға;

      5) бiлiм беру ұйымдарын басқаруға қатысуға;

      6) қайта қабылдануға және бiр оқу орнынан басқасына, бiр мамандықтан басқасына немесе оқудың бiр нысанынан басқасына ауысуға;

      7) Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен бiлiм беру ұйымдарында ақпараттық ресурстарды тегiн пайдалануға, оқулықтармен, оқу-әдiстемелiк кешендермен және оқу-әдiстемелiк құралдармен қамтамасыз етiлуге;

      8) спорт, оқу, акт залдарын, кiтапхананы тегiн пайдалануға;

      9) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес халықты жұмыспен қамту саласындағы жағдай туралы ақпарат алуға;

      10) өзiнiң пiкiрi мен сенiмiн еркiн бiлдiруге;

      11) өзiнiң адамдық қадiр-қасиетiнiң құрметтелуiне;

      12) оқудағы, ғылыми және шығармашылық қызметтегi табыстары үшiн көтермеленуге және сыйақы алуға құқығы бар.

      4. Меншiк нысаны мен ведомстволық бағыныстылығына қарамастан, барлық бiлiм беру ұйымдарының күндiзгi оқу нысаны бойынша бiлiм алушылары мен тәрбиеленушiлерiнiң:

      1) жергiлiктi өкiлдi органдардың шешiмi бойынша қоғамдық көлiкте (таксиден басқа) жеңiлдiкпен жол жүруге;

      2) оқудан бос уақытта оқуды жұмыспен ұштастыруға;

      3) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес әскери қызметке шақырылу мерзiмiн кейiнге қалдыруға құқығы бар.

      5. Медициналық айғақтар бойынша және өзге де ерекше жағдайларды бiлiм алушыға академиялық демалыс берiлуi мүмкiн.

      6. Азаматтар бiтiрген бiлiм беру ұйымдарының меншiк нысандарын қарамастан, келесi деңгейдегi бiлiм беру ұйымына түсу кезiнде бiрдей құқықтарға ие болады.

      7. Бiлiм беру ұйымдарында бiлiм алушылардың жекелеген санаттарына Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен мемлекеттi стипендиялар төленедi.
       Мемлекеттiк атаулы стипендия жоғары оқу орындары мен ғылыми-зерттеу ұйымдарының неғұрлым дарынды магистранттарына және Қазақстан Республикасы жоғары оқу орындарының күндiзгi оқу нысаны бойынша бiлiм алушыларына жоғарғы оқу орындары мен ғылыми-зерттеу институттары ғылыми кеңестерiнiң шешiмдерi негiзiнде төленедi.
       Жеке және заңды тұлғалар тағайындайтын атаулы стипендиялар техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм беру ұйымдарында оқытудың күндiзгi нысаны бойынша бiлiм алушыларға тағайындалады.
       Атаулы стипендиялардың мөлшерiн және оларды төлеу тәртiбiн оларды тағайындаған органдар мен тұлғалар айқындайды.

      8. Жұмыстарының жоғары көрсеткiштерi үшiн мемлекеттiк конкурс негiзiнде грант алған мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерi соның есебiнен табысы аз отбасыларынан шыққан бiлiм алушыларға стипендия төлейдi. Стипендияны төлеу тәртiбiн және оның мөлшерiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

      9. Мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысына сәйкес оқуға қабылданған бiлiм алушыларды бiлiм беру ұйымдары өздерi белгiлеген тәртiппен жатақханалардағы орындармен қамтамасыз етедi.

      10. Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердi оқу процесiнен алаңдатуға жол берiлмейдi.

      11. Жетiм балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған бiлiм беру ұйымдарында бiлiм алушы және (немесе) тәрбиеленушi жетiм балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар толық мемлекет қамқорлығында ұсталады.

      12. Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердiң жекелеген санаттарына Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес басқа да жеңiлдiктер берiледi.

      13. Техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi және жоғарыбiлiм беретiн ұйымдарда мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысы негiзiнде бiлiм алушылардың қысқы және жазғы каникул кезiнде қалааралық темiржол және автомобиль (таксиден басқа) көлiгiнде жеңiлдiкпен жол жүруге
 құқығы бар. Z070005

      14. Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлер мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарының талаптарына сәйкес бiлiмдi, шеберлiктi, практикалық дағдылар мен бiлiктiлiктi меңгеруге, iшкi тәртiп ережелерiн сақтауға, бiлiм беру ұйымының жарғысында және бiлiм беру қызметтерiн көрсету туралы шартта көзделген басқа да талаптарды орындауға мiндеттi.

      15. Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлер өздерiнiң денсаулығы үшiн қам жеуге, рухани және тән саулығын өздiгiнен жетiлдiруге ұмтылуға мiндеттi.

      16. Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлер педагог қызметкердiң ар-намысы мен қадiр-қасиетiн, өздерi бiлiм алатын оқу орнының дәстүрлерiн құрметтеуге мiндеттi.

      17. Осы Заңның 26-бабы 8-тармағының 3) тармақшасында белгiленген квота шегiнде педагогтiк және медициналық мамандықтар бойынша оқуға түскен ауыл (село) жастары қатарынан шыққан азаматтар бiлiм беру грантын беру ережелерiнде және бiлiм беру қызметтерiн көрсету туралы шарт талаптарында көзделген тәртiппен жоғары оқу орнын аяқтағаннан кейiн кемiнде үш жыл ауылдық жерлерде орналасқан бiлiм беру ұйымдары мен медициналық ұйымдарда жұмысты өтеуге мiндеттi.
       Маманды жұмысқа жiберу, өз бетiмен жұмысқа орналасу құқығын беру тәртiбi бiлiм беру грантын беру ережелерiмен айқындалады.

      18. Бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң мiндеттерiн бұзғаны үшiн оларға бiлiм беру ұйымының iшкi тәртiбiнiң ережелерiмен және жарғысымен көзделген тәртiптiк ықпал ету шаралары не бiлiм беру қызметтерiн көрсету туралы шартта көзделген өзге де шаралар қолданылуы мүмкiн.

48-бап. Бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң
               денсаулығын сақтау

      1. Бiлiм беру ұйымдарында бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң науқастануын болдырмау, денсаулығын нығайту, тән саулығын жетiлдiру, салауатты өмiр салтына ынталандыру жөнiндегi қажеттi шаралардың орындалуы қамтамасыз етiледi.

      2. Бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң оқу жүктемесi, сабақ режимi мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттары, санитарлық-эпидемиологиялық ережелер мен нормалар, оқу жоспарлары мен денсаулық сақтау және бiлiм беру органдарының ұсынымдары негiзiнде әзiрленген бiлiм беру ұйымдары бекiтетiн ережелермен айқындалады.

      3. Денсаулық сақтау жүйесiнiң ұйымдары бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң денсаулық жағдайына үнемi бақылау жасауды, оларға медициналық қызмет көрсетудi жүзеге асырады. Бiлiм беру ұйымдары медициналық пункттер үшiн үй-жайлар ұсынады.
       Бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң денсаулығын сақтауды қамтамасыз ету мақсатында бiлiм беру ұйымдары бiлiм алушыларға және тәрбиеленушiлерге медициналық қызмет көрсетудi қамтамасыз ететiн құрылымдық бөлiмшелер құруға құқылы.

      4. Мектепке дейiнгi, орта, техникалық және кәсiптiк бiлiм беретiн ұйымдардың педагог қызметкерлерi Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен жыл сайын тегiн медициналық тексеруден өтiп тұруға мiндеттi.

      5. Бiлiм беру ұйымдарындағы сабақ кестесiнде бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердiң тамақтануы және белсендi тынығуы үшiн ұзақтығы жеткiлiктi үзiлiс жасалуы көзделуге тиiс.
       Бiлiм беру ұйымдарында бiлiм алушылардың тамақтануын ұйымдастыру үшiн жағдай жасалады. Тамақ сапасын бақылау денсаулық сақтау органдарына жүктеледi.

      6. Бiлiм беру ұйымдарында оқытудың, тәрбиелеудiң, еңбек пен тынығудың салауатты және қауiпсiз жағдайларын жасау үшiн жауапкершiлiк олардың басшыларына жүктеледi.

49-бап. Ата-аналардың және өзге де заңды өкiлдердiң
               құқықтары мен мiндеттерi

      1. Кәмелетке толмаған балалардың ата-аналары мен өзге де заңды өкiлдерiнiң:

      1) баланың тiлегiн, жеке бейiмдiлiгi мен ерекшелiктерiн ескере отырып бiлiм беру ұйымын таңдауға;

      2) ата-аналар комитеттерi арқылы бiлiм беру ұйымдарын басқару органдарының жұмысына қатысуға;

      3) бiлiм беру ұйымдарынан өз балаларының үлгерiмiне, мiнез-құлқына және оқу жағдайларына қатысты ақпарат алуға;

      4) өз балаларын оқыту мен тәрбиелеу проблемалары жөнiнде
 психологиялық-медициналық-педагогикалық консультациялардан
 консультациялық көмек алуға;

      5) балаларының шарттық негiзде қосымша қызмет көрсетулер алуына құқығы бар.

2. Ата-аналар мен өзге де заңды өкiлдер:

      1) балаларға өмiрi мен оқуы үшiн салауатты және қауiпсiз
 жағдайлар жасауға, олардың ой-өрiсi мен дене күшiн дамытуды, имандылық
 тұрғысынан қалыптасуын қамтамасыз етуге;

      2) бес жастағы балалардың мектепалды даярлығын қамтамасыз етуге,
 ал алты жастан бастап жалпы бiлiм беретiн мектепке беруге;

      3) балаларды оқыту мен тәрбиелеуде бiлiм беру ұйымдарына жәрдем көрсетуге;

      4) балалардың оқу орнындағы сабаққа баруын қамтамасыз етуге мiндеттi.

7-тарау. ПЕДАГОГ ҚЫЗМЕТКЕРДIҢ МӘРТЕБЕСI

50-бап. Педагог қызметкердiң мәртебесi

      1. Бiлiм беру ұйымдарында, сондай-ақ бiлiм беру бағдарламаларын iске асыратын басқа да ұйымдарда бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердi оқытуға және тәрбиелеуге байланысты бiлiм беру қызметiмен айналысатын адамдар педагог қызметкерлерге жатады.
       Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарының педагог қызметкерлерi азаматтық қызметшiлер болып табылады.

      2. Мемлекет қоғамдағы педагог қызметкерлердiң ерекше мәртебесiн таниды және кәсiптiк қызметiн жүзеге асыруы үшiн жағдайлар жасайды.

51-бап. Педагог қызметкердiң құқықтары, мiндеттерi мен
               жауапкершiлiгi

      1. Тиiстi бейiнi бойынша арнайы педагогтiк немесе кәсiптiк бiлiмi бар адамдар педагогтiк қызметпен айналысуға жiберiледi.

      2. Педагог қызметкердiң:

      1) кәсiби қызметiне арналған жағдаймен қамтамасыз етiле отырып, педагогтiк қызметпен айналысуға;

      2) ғылыми-зерттеу, тәжiрибелiк-эксперименттiк жұмыспен айналысуға, педагогтiк практикаға жаңа әдiстемелер мен технологияларды енгiзуге;

      3) жеке педагогтiк қызметке;

      4) тиiстi бiлiм беру деңгейiндегi мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандарт талаптары сақталған кезде педагогтiк қызметтi ұйымдастырудың әдiстерi мен нысандарын еркiн таңдауға;

      5) бiлiм беру ұйымдарын басқарудың алқалы органдарының жұмысына қатысуға;

      6) ұзақтығы төрт айдан аспайтын, бес жылда кем дегенде бiр рет бiлiктiлiгiн арттыруға;

      7) санатын арттыру мақсатында мерзiмiнен бұрын аттестатталуға;

      8) педагогтiк қызметтегi табыстары үшiн мемлекеттiк наградалар, құрметтi атақтар, сыйлықтар мен атаулы стипендиялар түрiндегi моральдық және материалдық көтермеленуге;

      9) өзiнiң кәсiптiк ар-намысы мен қадiр-қасиетiнiң қорғалуына;

      10) әскери қызметке шақырылу мерзiмiнiң кейiнге қалдырылуына;

      11) ғылыми қызметпен айналысу үшiн педагогтiк стажы сақтала отырып, шығармашылық демалыс алуға;

      12) бiлiм беру ұйымы әкiмшiлiгiнiң бұйрықтары мен өкiмдерiне шағымдануға құқығы бар.

      3. Педагог қызметкер:

      1) өзiнiң кәсiптiк құзыретi саласында тиiстi теориялық және практикалық бiлiмдi және оқыту дағдыларын меңгеруге;

      2) мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарының талаптарына сәйкес көрсетiлетiн бiлiм беру қызметтерiнiң сапасын қамтамасыз етуге;

      3) бiлiм алушыларды жоғары имандылық, ата-аналарына, этномәдени құндылықтарға құрмет көрсету рухында, қоршаған дүниеге ұқыпты қарауға тәрбиелеуге;

      4) бiлiм алушылардың өмiрлiк дағдыларын, бiлiктiлiктерiн, өздiгiнен жұмыс iстеуiн, шығармашылық қабiлеттерiн дамытуға;

      5) өзiнiң кәсiптiк шеберлiгiн, зияткерлiк, шығармашылық және жалпы ғылыми деңгейiн ұдайы жетiлдiрiп отыруға;

      6) бес жылда кемiнде бiр рет аттестаттаудан өтуге;

      7) педагогтiк әдеп нормаларын сақтауға;

      8) оқушылардың, тәрбиеленушiлердiң және олардың ата-аналарының абыройы мен қадiр-қасиетiн құрметтеуге мiндеттi.
       Мiндеттерi мен педагогтiк әдеп нормаларын бұзғаны үшiн педагог қызметкер Қазақстан Республикасының заңдарында және еңбек шартында көзделген жауаптылыққа тартылуы мүмкiн.

      4. Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларды қоспағанда, педагог қызметкерлердi өздерiнiң кәсiптiк мiндеттерiн орындаумен байланысы жоқ жұмыс түрлерiне тартуға жол берiлмейдi.

      5. Бiлiм беру ұйымдарында жұмыс iстеуге педагогтiк қызметiне сот үкiмiмен немесе медициналық қорытындымен тыйым салынған адамдар, сондай-ақ заңда белгiленген тәртiппен өтелмеген немесе алынбаған соттылығы бар адамдар жiберiлмейдi.

52-бап. Бiлiм беру ұйымдары қызметкерлерiнiң еңбегiне
               ақы төлеу жүйесi

      1. Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдары қызметкерлерiнiң еңбегiне ақы төлеу жүйесi Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен айқындалады.
       Мемлекеттiк емес бiлiм беру ұйымдары қызметкерлерiнiң еңбегiне ақы төлеудi Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес олардың құрылтайшылары немесе оған уәкiлеттi адам айқындайды.

      2. Бюджет қаражаты есебiнен қаржыландырылатын мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдары қызметкерлерiне жалақыны есептеу ережесiн еңбек саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган бекiтедi.

      3. Бiлiм беретiн мемлекеттiк мекемелер мен қазыналық кәсiпорындардың педагог қызметкерлерiнiң лауазымдық айлықақысы, қосымша ақылар мен үстеме ақылар, сондай-ақ ынталандыру сипатындағы басқа да төлемдер Қазақстан Республикасының заңнамасымен айқындалады.

      4. Бiлiм беру ұйымдарының қызметкерлерiне ауылдық жерде жұмыс iстегенi үшiн, сынып жетекшiлiгi үшiн, дәптердi, жазу жұмыстарын тексергенi үшiн, оқу кабинеттерiне меңгерушiлiк еткенi, пәндердi тереңдетiп оқытқаны, эксперимент режимiнде жұмыс iстегенi үшiн Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен қосымша ақы және басқа да төлемдер төлеу жүргiзiледi.

      5. Ерекше мәртебесi бар жоғары оқу орындарының профессор-оқытушылар құрамы мен басшы қызметкерлерiнiң лауазымдық айлықақысы арттырылып отыратын коэффициенттi ескере отырып айқындалады.

      6. Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарының педагог қызметкерлерiне тиiстi дипломы бар болған кезде негiзгi жұмыс орны бойынша: философия докторы (РhD) және бейiнi бойынша доктор дәрежесi үшiн бiр айлық ең төменгi жалақы мөлшерiнде;
Ғылым кандидаты дәрежесi үшiн бiр айлық ең төменгi жалақы және
 ғылым докторы дәрежесi үшiн екi айлық ең төменгi жалақы мөлшерiнде
 қосымша ақы белгiленедi.

      7. Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарының педагог қызметкерлерiне айлық жалақыны есептеу үшiн аптасына нормативтiк оқу жүктемесi:

  1. 18 сағаттан аспайтындай: бастауыш бiлiм беру ұйымдары үшiн: 
  2. негiзгi, жалпы орта,техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм беру ұйымдары үшiн;
     бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлерге қосымша бiлiм беру ұйымдары үшiн;
     мамандандырылған және арнайы бiлiм беру ұйымдары үшiн;

      2) 24 сағаттан аспайтындай: мектепке дейiнгi ұйымдар және мектепке дейiнгi тәрбие берудiң
 мектепалды топтары және бiлiм беру ұйымдарының мектеп алды сыныптары
 үшiн;
 балалар мен жасөспiрiмдердiң спорттық бiлiм беру ұйымдары үшiн;

      3) 30 сағаттан аспайтындай интернаттық ұйымдардың, демалыс лагерьлерiнiң, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм беру ұйымдары жатақханаларының тәрбиешiлерi үшiн белгiленедi.
       Жоғары оқу орындарын қоспағанда, мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарында педагог қызметкерлердiң лауазымдық мiндеттерiне (бiлiктiлiк талаптарына) қатысты нормативтiк оқу жүктемесiн бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органның ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
       Жоғары оқу орындары профессор-оқытушылар құрамының жылдық оқу жүктемесi жұмыс уақытының жылдық нормасының шегiнде белгiленедi және ғылыми кеңестiң шешiмi негiзiнде жоғары оқу орнының басшысы бекiтедi.

      8. Мемлекеттiк тапсырысты айқындау кезiнде мемлекеттiк жоғары оқу орындары профессор-оқытушылар құрамының жалпы саны мынадай орташа арақатынасты негiзге ала отырып есептеледi:

      1) студенттер мен оқытушылар (бiр оқытушыға шаққандағы студенттердiң орташа саны) тиiсiнше:
 күндiзгi оқу нысаны үшiн - 8:1 (медициналық жоғары оқу орындары үшiн - 6:1);
 кешкi оқу нысаны үшiн - 16:1;
 сырттай оқу нысаны үшiн - 32:1;

      2) магистранттар және оқытушылар - 4:1;

      3) докторанттар және оқытушылар - 3:1.

53-бап. Әлеуметтiк кепiлдiктер

      1. Педагог қызметкерлер мынадай:

      1) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тұрғын үй, оның iшiнде қызметтiк үй және (немесе) жатақхана;

      2) жалпы орта, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм беру ұйымдарының педагог қызметкерлерi үшiн ұзақтығы күнтiзбелiк 56  күн; оқу-әдiстемелiк қызметкерлерi қамтамасыз ету, мектепке дейiнгi және қосымша бiлiм беру
 ұйымдарының педагог қызметкерлерi үшiн - күнтiзбелiк 42 күн ақы төленетiн жыл сайынғы демалыс алудың әлеуметтiк кепiлдiктерiн иеленедi.

      2. Ауылдық жерде жұмыс iстейтiн бiлiм берудiң педагог қызметкерлерi жергiлiктi өкiлдi органдардың шешiмi бойынша:

      1) қала жағдайында педагогтiк қызметпен айналысатын педагог қызметкерлердiң ставкаларымен салыстырғанда айлықақылар мен тарифтiк ставкалар кемiнде жиырма бес процентке арттырылып белгiленедi;

      2) коммуналдық қызмет көрсетулерге шығыстарды жабуға және тұрғын үй-жайларды жылыту үшiн отын сатып алуға жергiлiктi өкiлдi органдардың шешiмi бойынша белгiленетiн мөлшерде бюджет қаражаты есебiнен бiржолғы ақшалай өтемақы төленедi;

      3) жеке меншiгiнде малы барларға ауыл шаруашылық ұйымдарының қызметкерлерiмен бiрдей, жемшөп, малын жаю және шөп шабу үшiн жер учаскелерi берiледi.

      3. Бiлiм беру ұйымдарының педагог қызметкерлерiне жыл сайын тиiстi бюджет қаражаты есебiнен:

      1) оларға кезектi еңбек демалысын беру кезiнде мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарында Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңнамасымен айқындалған мөлшерде күнтiзбелiк жылда бiр реет сауықтыруға жәрдемақы;

      2) "Жоғары оқу орнының үздiк оқытушысы" атағын иеленушiге айлық есептiк көрсеткiштiң 2000 еселенген мөлшерiнде мемлекеттiк грант;

      3) "Үздiк педагог" атағын иеленушiге айлық есептiк көрсеткiштiң 1000 еселенген мөлшерiнде мемлекеттiк грант төленедi.

8-тарау. БIЛIМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТIК РЕТТЕУ

54-бап. Бiлiм беру саласындағы мемлекеттiк реттеудiң
               мақсаты мен нысандары

      1. Бiлiм беру саласындағы мемлекеттiк реттеу бiлiм алуға конституциялық құқықтарды iске асыруды қамтамасыз ететiн жағдайларды жасауға және бiлiм беру ұйымдары ұсынатын бiлiм беру қызметтерiн көрсетудiң жоғары сапасын қамтамасыз етуге бағытталған.

      2. Бiлiм беру саласындағы мемлекеттiк реттеу құқықтық қамтамасыз ету, бiлiм сапасын басқару, стандарттау, бақылау жүргiзу арқылы жүзеге асырылады.

55-бап. Бiлiм беру сапасын басқару

      1. Бiлiм беру сапасын басқару бiлiм беру саласындағы бiрыңғай мемлекеттiк саясатты iске асыруға бағытталған және бiлiм сапасын бағалаудың бiрыңғай ұлттық жүйесiн құрайтын мемлекеттiк және институционалдық құрылымдарын, бiлiм берудi қаржыландыруға бөлiнетiн
 қаражатты пайдалану ұтымдылығын және бiлiм беру жүйесi жұмыс iстеуiнiң тұтастай тиiмдiлiгiн қамтиды.

      2. Бiлiм беру сапасын басқару бiлiм беру мониторингiнiң нәтижелерi, негiзiнде барлық деңгейлерде басқарушылық шешiмдердi қабылдау арқылы жүзеге асырылады.

      3. Бiлiм беру мониторингi бiлiм сапасын сырттай және iшкi бағалау әдiстерi арқылы өткiзiледi.
       Бiлiм беру сапасын сырттай бағалау бiлiм беру ұйымдарын лицензиялаудың, мемлекеттiк аттестаттаудың, бiлiм беру ұйымдарын аккредиттеудiң рәсiмдерiн, ұлттық бiрыңғай тестiлеудiң, мемлекеттiк аралық бақылаудың, сондай-ақ барлық үлгiдегi және түрдегi
 бiлiм беру ұйымдарын саралау мен техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi ұйымдарда бiлiм алушыларға бiлiктiлiк берудiң рәсiмдерiн қамтиды.
       Бiлiм беру сапасын iшкi бағалау сапа менеджментi жүйесiн, бiлiм беру; ұйымдары қызметiнiң барлық түрлерiнiң өзiн-өзi бағалауының әртүрлi рәсiмдерiн, үлгерiмдi ағымдағы бақылауды, бiлiм алушылардың бiлiм алу-жетiстiктерiн бағалауды қамтиды.
       Жоғары оқу орындарының қызметiн бағалау осы оқу орнындағы оқыту сапасы туралы студенттердiң пiкiрiн қамтиды.

56-бап. Бiлiм берудiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi
               стандарттары

      1. Қазақстан Республикасында әрбiр бiлiм беру деңгейi бойынша:

      1) бiлiмнiң мазмұнына;

      2) бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердiң оқу жүктемесiнiң ең көп көлемiне;

      3) бiлiм алушылардың даярлық деңгейiне қойылатын жалпы талаптардың жиынтығын айқындайтын бiлiм берудiң мемлекеттiк жалпыда мiндеттi стандарттары белгiленедi.

      2. Тиiстi бiлiм беру деңгейлерiнiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандарттары, меншiк нысандарына, үлгiлерi мен түрлерiне қарамастан, барлық бiлiм беру ұйымдары үшiн мiндеттi.

57-бап. Бiлiм беру қызметiн лицензиялау

      1. Заңды тұлғалардың (бұдан әрi - лицензиат) бiлiм беру қызметi Қазақстан Республикасының лицензиялау туралы заңнамасына сәйкес лицензиялануға жатады.

      2. Техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары, жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын заңды тұлғалардың қызметiн олар үшiн жаңа кәсiптер мен мамандықтар бойынша лицензиялау, оларда лицензиялардың болуына қарамастан, жалпы негiздерде жүргiзiледi.

      3. Лицензиар лицензияны беру, оның қолданысын тоқтата тұру мәселелерiн алқалы және жария қарау үшiн консультациялық-кеңесшi орган құрады.

      4. Лицензиардың бiлiм беру қызметiмен айналысуға құқық беретiн лицензияның қолданысын алты ай мерзiмге дейiн Қазақстан Республикасының әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы заңнамасында көзделген тәртiппен тоқтата тұруға құқығы бар.

      5. Бiлiм беру қызметiмен айналысуға құқық беретiн лицензиядан айыруды Қазақстан Республикасының әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы заңнамасында көзделген тәртiппен сот жүзеге асырады.

58-бап. Бiлiм беру ұйымдарын аккредиттеу

      1. Аккредиттеудi бiлiм беру ұйымдарының өтiнiшi негiзiнде, олардың ведомстволық бағыныстылығына және меншiк нысандарына қарамастан, аккредиттеу органы бес жыл мерзiмге жүзеге асырады.
       Аккредиттеу институционалдық және мамандандырылған түрде жүзеге асырылады.

      2. Қазақстан Республикасының аумағында құрылған халықаралық және шетелдiк бiлiм беру ұйымдары немесе олардың филиалдары аккредиттеуден Қазақстан Республикасының бiлiм беру ұйымдары сияқты шарттармен және тәртiппен өткiзiледi.

      3. Бiлiм беру ұйымдарын аккредиттеу бiлiм беру ұйымдарының өз қаражаттары есебiнен өткiзiледi.

      4. Жоғары оқу орындары халықаралық дәрежеде танылған шетел
 агенттiгi жүзеге асыратын халықаралық аккредиттеуден өтуге құқылы.

59-бап. Бiлiм беру жүйесiндегi мемлекеттiк бақылау

      1. Бiлiм беру жүйесiндегi мемлекеттiк бақылау мемлекеттiң бiлiм алуға деген құқықты қамтамасыз етуге және бiлiм беру бағдарламаларын iске асыратын заңды тұлғалардың өздерi жүзеге асыратын бiлiм беру қызметiнiң Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы
 заңнамасының талаптарына және бiлiм беру қызметiн лицензиялау ережелерiне сәйкестiгiн сақтауға бағытталған және оны бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган мен жергiлiктi атқарушы органдар өз құзыретi шегiнде жүзеге асырады.

      2. Бiлiм беру жүйесiндегi мемлекеттiк бақылау объектiлерi:

      1) бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын заңды тұлғалардың бiлiм беру қызметi;

      2) бiлiм алушылардың тиiстi бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын меңгеру деңгейi болып табылады.

      3. Мемлекеттiк бақылаудың негiзгi түрлерi:

      1) бiлiм беру ұйымдарын мемлекеттiк аттестаттау;

      2) мемлекеттiк аралық бақылау;

      3) Қазақстан Республикасының бiлiм туралы заңнамасын және бiлiм
 беру қызметiн лицензиялау ережелерiнiң сақталуын бақылау болып табылады.

      4. Бiлiм беру ұйымдарын мемлекеттiк аттестаттауды, олардың ведомстволық бағыныстылығы мен меншiк нысандарына қарамастан, бiлiм берудi мемлекеттiк басқару органдары өздерiнiң құзыретiне сәйкес жоспарлы түрде бес жылда бiр рет өткiзедi.
       Медициналық және фармацевтiк бiлiм беру ұйымдарын мемлекеттiк аттестаттауды денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi орган жүзеге асырады.
      Бiрiншi мемлекеттiк аттестаттау жаңадан құрылған:

      1) бастауыш, негiзгi орта, жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарында төрт
 жылдан кейiн;

      2) техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарында мамандардың алғашқы бiтiру жылынан кешiктiрiлмей;

      3) мектепке дейiнгi ұйымдарда және қосымша бiлiм беру ұйымдарында үш жылдан кейiн өткiзiледi.

      5. Шетелдiк бiлiм беру ұйымдары мен халықаралық бiлiм беру ұйымдарының филиалдарын аттестаттау, егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда өзгеше белгiленбесе, осы Заңға сәйкес жүзеге асырылады.

      6. Мемлекеттiк аралық бақылау:

      1) бiлiм беру қызметтерiн көрсету сапасын бағалау және орта бiлiм беретiн ұйымдар бiлiм алушыларының бастауыш және негiзгi орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын меңгеру деңгейiн айқындау мақсатында;

      2) бiлiм беру қызметтерiн көрсету сапасын бағалау және бiлiм алушылардың оқытудың екiншi курсын аяқтағаннан кейiн (медициналық жоғары оқу орындарында - үшiншi курсты аяқтағаннан кейiн) жоғары бiлiм берудiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандартының жалпы бiлiм беретiн
 және базалық пәндерiнiң циклына енетiн жекелеген пәндердi меңгеру деңгейiн айқындау мақсатында жүзеге асырылады.

      7. Аралық мемлекеттiк бақылаудан өтпеген бiлiм алушылардың саны бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган белгiлеген шектi саннан асатын бiлiм беру ұйымдары кезектен тыс мемлекеттiк аттестаттауға жатады.

      8. Бiлiм беру ұйымдарының Қазақстан Республикасының бiлiм туралы заңнамасын және бiлiм беру қызметiн лицензиялау ережелерiнiң сақталуын бақылау тексерулер нысанында жүзеге асырылады.
       Қазақстан Республикасының бiлiм туралы заңнамасын және лицензиялық ережелердiң сақталуын тексеруге, меншiк нысандары мен ведомстволық бағыныстылығына қарамастан, барлық бiлiм беру ұйымдары жатады.

      9. Тексерулер мынадай түрлерге бөлiнедi:

      1) жоспарлы - алдыңғы тексерулерге қатысты Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген уақыт аралықтарын ескере отырып жүргiзiлетiн бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган немесе жергiлiктi атқарушы органдар өз құзыретi шегiнде жоспарлаған тексеру;

      2) жоспардан тыс - жеке және заңды тұлғалардың өтiнiштерiне дереу ден қою мақсатында тағайындалатын тексеру;

      3) қарсы - егер тексеру жүргiзу кезiнде бақылаушы органдарда үшiншi тұлғаларға байланысты қосымша ақпарат алу қажеттiгi туындаса, аталған адамдарға қатысты жүргiзiлетiн тексеру.

      10. Жоспарлы тексеру мемлекеттiк аттестаттаулар аралығында бiр рет жүргiзiледi.

      11. Қазақстан Республикасының аумағында құрылған халықаралық және шетелдiк бiлiм беру ұйымдары мен олардың филиалдары Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес тексерiледi.

      12. Бiлiм беру ұйымдарын тексеру бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органның немесе жергiлiктi атқарушы органның тексеру жүргiзу туралы шешiмiнiң негiзiнде жүргiзiледi.

13. Тексеру жүргiзу үшiн комиссия құрылады. Комиссияның құрамын, тексеру жүргiзу мерзiмiн, объектiсiн, тексерудiң нысанасын бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган немесе жергiлiктi атқарушы орган бекiтедi. Тексеруге бiлiм және ғылым ұйымдарының мамандары тартылуы мүмкiн.

      14. Тексерулер ұзақтығы жетi күннен аспауға тиiс. Тексерудiң елеулi көлемi болуына не тексеру кезiнде анықталған фактiлердi қосымша зерттеу қажеттiлiгiне байланысты тексеру өткiзу мерзiмi ұзартылуы мүмкiн, бiрақ ол үш күннен аспауға тиiс.

15. Тексеру жүргiзу тексеру қорытындылары туралы анықтама жазумен аяқталады. Тексеру қорытындылары туралы анықтамаға жазылған фактiлердiң дұрыстығын растайтын құжаттардың көшiрмесi қоса берiледi.

      16. Комиссия дайындаған тексерудiң қорытындылары туралы анықтамамен тексерiлген ұйымның басшысы танысуға, оған өз қолын қойып, ұйымның мөрiн басуға тиiс. Бұл ретте ол тексеру нәтижелерiмен тұтастай немесе жекелеген позициялары бойынша келiспейтiнi туралы жазба жасауға құқылы.
       Бiлiм беру ұйымының басшысы немесе басшының мiндетiн атқарушы адам анықтамаға қол қоюдан бас тартқан немесе басшының немесе оның мiндетiн атқарушы адамның қолын қойғызу мүмкiндiгi болмаған жағдайларда комиссия төрағасы анықтамада тиiстi жазба жасайды.
       Анықтаманың бiр данасы тексерiлген ұйымда қалады.

60-бап. Мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын лауазымды
               адамдардың құқықтары мен мiндеттерi

      1. Бiлiм беру саласындағы мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдар қажеттi бiлiктiлiкке ие болуы және қосымша бiлiм беруi жүйесiнде кемiнде бес жылда бiр рет тиiстi оқытудан өтуi тиiс.

      2. Бiлiм беру саласындағы мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдардың:

      1) бiлiм беру ұйымдарына, мекемелерiне және кәсiпорындарына, тексеру мақсатында қызметтiк куәлiктi көрсету арқылы кедергiсiз кiруге, ал ведомстволық бiлiм беру ұйымдарына - оларға кiрудiң белгiленген режимiн ескере отырып кiруге;

      2) тексерудi жүргiзу кезiнде кез келген қажеттi ақпаратты сұратып алуға, тексеру нысанасына жататын құжаттардың түпнұсқаларымен танысуға құқығы бар.

      3. Бiлiм беру саласындағы мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдар:

      1) Қазақстан Республикасының заңнамаларын, бiлiм беру қызметi субъектiлерiнiң құқықтары мен заңды мүдделерiн сақтауға;

      2) тексерулердi осы Заң және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерi негiзiнде және оларда белгiленген тәртiпке қатаң сәйкестiкте жүргiзуге;

      3) тексеру жүргiзу кезеңiнде бiлiм беру ұйымдарының белгiленген жұмыс режимiне кедергi келтiрмеуге;

      4) Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы заңнамаларымен белгiленген талаптарын бұзушылықтардың алдын алу оларды анықтау және болдырмау жөнiндегi Қазақстан Республикасы заңдарына сәйкес берiлген өкiлеттiлiктi уақтылы және толық көлемде орындауға;

      5) бiлiм беру ұйымына тексеру қорытындылары туралы анықтаманы оны аяқтаған күнi беруге;

      6) алынған құжаттар мен тексеру нәтижесiнде алынған мәлiметтердiң сақталуын қамтамасыз етуге мiндеттi.

      4. Бiлiм беру саласындағы мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдардың iс-әрекетiне (шешiмдерiне) және iс-әрекеттер жасау (шешiмдердi қабылдау) үшiн негiздеме болған ақпаратқа мүдделi адамдар жоғары тұрған лауазымды адамға және (немесе) сотқа шағымдануы мүмкiн.

9-тарау. БIЛIМ БЕРУ ЖҮЙЕСIН ҚАРЖЫЛЫҚ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ

61-бап. Қаржыландыру жүйесi, принциптерi мен көздерi

      1. Бiлiм берудi қаржыландыру жүйесi - республикалық және жергiлiктi бюджеттердiң, басқа да кiрiс көздерiнiң жиынтығы.

      2. Бiлiм берудi қаржыландыру жүйесi:

      1) тиiмдiлiк пен нәтижелiлiк;

      2) басымдық

      3) айқындылық

      4) жауаптылық

      5) бюджеттердiң барлық деңгейлерiнiң ара жiгiн ажырату мен дербестiк принциптерiне негiзделедi.

      3. Бiлiм беру жүйесi қаржыландыру көздерi:

      1) мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерiн ұстауды бюджеттiк қаржыландыру;

      2) мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысын бюджеттiк қаржыландыру;

      3) Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтiн ақылы қызметтер көрсетуден түскен кiрiстер;

      4) екiншi деңгейдегi банктер кредиттерi;

      5) демеушiлiк және қайырымдылық көмек, өтемсiз аударымдар мен қайырмалдықтар, гранттар болып табылады.

62-бап. Бiлiм беру ұйымдарын мемлекеттiк қаржыландыру

      1. Мемлекет бiлiм берудiң басымдығын ескере отырып оған бюджеттiк қаражаттардың бөлiнуiн қамтамасыз етедi.

      2. Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарын қаржыландыру бiлiм беру деңгейлерi бойынша мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарымен белгiленген талаптар және Қазақстан Республикасының заңнамасымен айқындалатын нормалар негiзiнде бюджеттiк қаражаттар есебiнен жүзеге асырылады.

      3. Мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерiн бюджеттiк қаражаттар есебiнен қаржыландыру мекемелердiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарына сәйкес ұсталуын және функцияларды орындауын қамтамасыз етедi.
       Мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерiне жұмыстан жоғары көрсеткiштерi үшiн конкурстық негiзде грант берiлуi мүмкiн.

      4. Мемлекеттiк бiлiм беру кәсiпорындарын, басқа да ұйымдық-құқықтық нысандағы бiлiм беру ұйымдарын қаржыландыру мемлекеттiк бiлiм тапсырысы негiзiнде жүзеге асырылады.

      5. Бiлiктi жұмысшылар мен мамандарды даярлауға, бiлiктiлiгiн арттыруға және қайта даярлауға мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысы:

      1) мамандарды даярлау бағыттарын;

      2) оқыту нысандары бойынша мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысының көлемiн (орындар, гранттар санын);

      3) бiр маманды оқытуға жұмсалатын шығыстардың орташа құнын қамтуға тиiс.
       Мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерiнде техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiмi бар мамандарды даярлауға мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысын орналастыру кезiнде бюджеттiк бағдарламаның әкiмшiсi және бiлiм беру ұйымының атауы көрсетiледi.
       Мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысына сонымен қатар Қазақстан Республикасы жасасқан халықаралық шарттармен көзделген оқу орындарында мамандарды даярлау, сондай-ақ жоғары оқу орындарының дайындық бөлiмдерiнде шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдарды оқыту енедi.

      6. Мектепке дейiнгi тәрбие мен оқыту ұйымдарында орналастырылатын мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысы тәрбиеленушiлер санын және бiр тәрбиеленушiге жұмсалатын шығыстардың орташа құнын қамтуға тиiс.

      7. Бiлiм беру жүйесiн оқу-әдiстемелiк қамтамасыз ету бойынша мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысын ұстауға қойылатын талаптарды бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган айқындайды.

      8. Жоғары бiлiм берудi қаржыландыруға мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысы бiлiм беру гранттары түрiнде мамандыққа, оқу орнының түрi мен мәртебесiне қарай саралана отырып орналастырылады.
       Орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарының өтемдi бiлiм беру қызметтерiн көрсету шарты бойынша бiр бiлiм алушыға жұмсалатын шығындары бiлiм беру грантының мөлшерiнен кем болмайды.

63-бап. Бiлiм беру ұйымдарының ақылы негiзде тауарлар
               (жұмыстар, қызметтер көрсету) ұсынуы

      1. Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлерге бiлiм беру ұйымдары бюджет қаражаттары есебiнен көрсететiн бiлiм беру қызметтерi тегiн ұсынылады.

      2. Мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерiне бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлерге мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттары шеңберiнде ақылы негiзде бiлiм беру қызметтерiн көрсетуге тыйым салынады.
       Өнер мамандығы бойынша жоғары бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын, сондай-ақ бұқаралық кәсiптердiң қызметкерлерiн даярлау жөнiндегi кәсiптiк оқытудың оқу бағдарламаларын iске асыратын мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерi бюджеттiк қаражаттар есебiнен
 көрсетiлетiн бiлiм беру қызметтерiнiң көлемдерiнен тыс ақылы негiзде бiлiм беру қызметтерiн ұсынуға құқылы.

      3. Мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерi бiлiм берудiң мемлекеттiк жалпы бiлiм беру стандарттарының талаптарынан тыс ақылы негiзде мынадай:

      1) қосымша бiлiм беру бағдарламаларын (балалар және жасөспiрiмдер шығармашылығын, спорт, мәдениет және өнер саласындағы бейiмдiлiктер мен қызығушылықтарды дамыту, мамандардың бiлiктiлiгiн арттыру) iске асыру;

      2) оқу жоспары мен бағдарламалары бойынша бөлiнген оқу уақытынан пәндер (сабақтар және сабақтардың циклдерi) бойынша жекелеген бiлiм алушылармен қосымша сабақтар ұйымдастыру;

      3) пәндер (сабақтар және сабақтардың циклдерi) бойынша бiлiм алушылармен ғылым негiздерiн тереңдетiп оқып үйренудi ұйымдастыру;

      4) бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлер, педагог қызметкерлер мен ересек жұртшылық арасында әр түрлi: спорт жарыстарын, семинарлар, кеңестер, конференциялар, сондай-ақ оқу-әдiстемелiк әдебиеттi әзiрлеу мен өткiзу жөнiндегi iс-шаралар ұйымдастыру және өткiзу;

      5) музыка аспаптарын пайдалануға беру және Интернет-байланыстың қосымша қызметтерiн ұсыну;

      6) жазғы демалысты ұйымдастыру, бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердiң, бiлiм беру ұйымында өткiзiлетiн түрлi iс-шараларға қатысушылардың тамақтануын қамтамасыз ету;

      7) энергия қондырғылары мен қазандықтар беретiн жылу энергиясын жiберу;

      8) кәсiптiк оқытуды ұйымдастыру (техникалық және қызмет көрсетушi еңбек мамандарын қайта даярлау және олардың бiлiктiлiгiн арттыру);

      9) оқу-өндiрiстiк шеберханалардың, оқу шаруашылықтарының, оқу-тәжiрибе учаскелерiнiң өнiмдерiн өндiру мен өткiзудi ұйымдастыру бойынша тауарларды (жұмыстарды, қызметтер көрсетудi) беруге құқылы.

      4. Мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерi ақылы негiзде ұсынатын тауарларға (жұмыстарға және қызметтер көрсетуге) бағалар Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен бекiтiлуге жатады.

      5. Жеке меншiк бiлiм беру ұйымдары ақылы негiзде тауарларды (жұмыстарды және қызметтер көрсетудi) өткiзуден, оның iшiнде мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарының шеңберiнде оқытудан түскен кiрiстердi, құрылтайшылардың қаражаттарын және заңнамамен тыйым салынбаған басқа да қаржыландыру көздерiн дербес пайдаланады.

      6. Ақылы негiзде қызметтер көрсететiн бiлiм беру ұйымдарының және бiлiм алушының (тәрбиеленушiнiң), оның ата-анасының немесе өзге де заңды өкiлдердiң өзара қатынастары шартпен реттеледi. Ақылы негiзде тауарлар (жұмыстар және қызметтер көрсету) ұсынуға арналған үлгiлiк шарттың нысанын бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган бекiтедi.
       Бiлiм алушы шарт жасасу кезiнде бүкiл оқу кезеңiне шығыстарды бiр мезгiлде төлеген жағдайда төлем сомасы оқу мерзiмi аяқталғанға дейiн өзгермейтiн болады.
       Оқуға төлемдi кезең-кезеңмен төлеген ретте төлем сомасы жалақының ұлғаюы жағдайында және инфляция индексi ескерiле отырып, жылына бiр реттен жиi емес өзгертiлуi мүмкiн.

64-бап. Бiлiм беру ұйымдарының материалдық-техникалық
               базасын дамыту

      1. Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарының материалдық-техникалық базасын жасау және дамыту бюджет қаражаттары, ақылы негiзде көрсетiлетiн қызметтерден түскен кiрiстер, Қазақстан Республикасының заңнамасымен тыйым салынбаған өзге де көздер есебiнен жүзеге асырылады.

      2. Бiлiм беру ұйымдарының Қазақстан Республикасының заңнамасымен айқындалатын тәртiппен мүлiктерге иелiк ету және пайдалану құқығы бар. Бiлiм беру ұйымының мемлекеттiк мүлкi алып қойылуға немесе бiлiм беру ұйымының негiзгi мiндеттерiне қайшы келетiн мақсаттарда пайдаланылуға тиiс емес.

      3. Бiлiм беру ұйымдарын жекешелендiру Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес және бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша жүзеге асырылады.



10-тарау. БIЛIМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚЫЗМЕТ

65-бап. Халықаралық ынтымақтастық және сыртқы
              экономикалық қызмет

      1. Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы халықаралық ынтымақтастығы Қазақстан Республикасының заңнамасы және Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары негiзiнде жүзеге асырылады.

      2. Бiлiм беру ұйымының бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша өз жұмысының ерекшелiктерiне сәйкес шетелдiк бiлiм беру, ғылым және мәдениет ұйымдарымен, халықаралық ұйымдармен және қорлармен тiкелей байланыстар орнатуға, ынтымақтастық туралы екi жақтан және көп жақты шарттар жасасуға, студенттер, магистранттар, докторанттар, педагог және ғылыми қызметкерлер алмасудың халықаралық бағдарламаларына қатысуға, бiлiм беру саласындағы халықаралық үкiметтiк емес ұйымдарға (қауымдастықтарға) кiруге құқығы бар.
       Әскери оқу орындарының халықаралық шарттар мен келiсiмшарттарға сәйкес шетелдiк азаматтардың қатарынан мамандар даярлауды жүзеге асыруға құқығы бар.
       Бiлiм беру ұйымдары Қазақстан Республикасының заңнамасында және бiлiм беру ұйымдарының жарғысында айқындалған тәртiппен сыртқы экономикалық қызметпен айналысуға құқылы.

      3. Қазақстан Республикасы бiлiм беру ұйымдарының халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру тәртiбiн бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган белгiлейдi.

      4. Қазақстан Республикасында халықаралық және шетелдiк оқу орындарын және (немесе) олардың филиалдарын құру халықаралық шарттардың негiзiнде немесе Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң шешiмi бойынша жүзеге асырылады.

      5. Халықаралық оқу орындарының және Қазақстан Республикасының аумағында басқа мемлекеттер немесе олардың заңды және жеке тұлғалары оқу орындарының, олардың филиалдарының бiлiм беру қызметiн лицензиялау, сондай-ақ оларды мемлекеттiк аттестаттау мен аккредиттеу, Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

66-бап. Шет елдегi қазақ диаспорасының бiлiм алу
               қажеттiлiктерiн қанағаттандыру

      1. Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылмайтын ұлты қазақ адамдардың Қазақстан Республикасында бiлiм алуға құқығы бар.

      2. Мемлекет шет елдегi қазақ диаспорасының бiлiм алу қажеттiлiктерiн қанағаттандыруға жәрдемдеседi.

      3. Шет елдегi қазақ диаспорасы үшiн бiлiм беру ұйымдарын құру және оған қаржылық-материалдық көмек көрсету халықаралық шарттарда белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады.

11-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БIЛIМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ
 ЗАҢНАМАСЫН БҰЗҒАНЫ ҮШIН ЖАУАПТЫЛЫҚ

67-бап. Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы
               заңнамасын бұзғаны үшiн жауаптылық

      Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы заңнамасын бұзу Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылыққа әкеп соғады.

12-тарау. ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР

68-бап. Осы Заңның қолданысқа енгiзiлуi

      1. Осы Заң, 2008 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiлетiн 8-баптың 2-тармағының екiншi бөлiгiн, 52-баптың 6-тармағының екiншi абзацын, 7-тармағы 1) тармақшасының екiншi және бесiншi абзацтарын, 8-тармағының 2), 3) тармақшаларын және 53-баптың 3-тармағының 1),
 тармақшаларын қоспағанда, алғашқы ресми жарияланған күнiнен бастап
 күнтiзбелiк он күн өткеннен кейiн қолданысқа енгiзiледi.

      2. Бiлiм беру ұйымдарына осы Заң қолданысқа енгiзiлгенге дейiн
 оқуға түскен адамдар оқуға түскен кезде қолданыста болған бiлiм беру бағдарламалары бойынша оқуын бiтiрiп, оларға бiлiм туралы белгiленгенүлгiдегi құжат берiледi.

      3. "Бiлiм туралы" 1999 жылғы 7 маусымдағы Қазақстан Республикасы Заңының (Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы 1999 ж., N 13,429-құжат;N 23, 927-құжат; 2001 ж., N 13-14, 173-құжат; N 24, 338-құжат; 2004 ж., N 18, 111-құжат; N 23, 142-құжат; 2006 ж., N 1, 5-құжат; N 3, 22-құжат;N 12, 71-құжат; N 15, 92-құжат; 2007 ж., N 2, 18-құжат; N 9, 67-құжат) күшi жойылды деп танылсын.



]]>











Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 27 шiлдедегi №319

Бiлiм туралы заңы



























Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 27 шiлдедегi №319 Бiлiм туралы заңы


1-тарау. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР


1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негiзгi ұғымдар

Осы Заңда мынадай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:

      1) адъюнктура - әскери оқу орындарында жоғары бiлiктi ғылыми-педагогтiк кадрлар даярлау нысаны;

      2) академия - мамандықтардың бiр-екi топтары бойынша жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын, ғылыми-зерттеу қызметiн және педагогтiк қызметтi, кадрлардың бiлiктiлiгiн арттыруды және қайта даярлауды жүзеге асыратын оқу орны;

      3) атаулы стипендия - тиiстi бiлiм беру бағдарламаларын ойдағыдай меңгерген, ғылыми-зерттеу жұмыстарымен айналысатын, оқу орнының қоғамдық, мәдени және спорттық өмiрiне белсене қатысатын неғұрлым қабiлеттi бiлiм алушыларды көтермелеу үшiн жеке немесе заңды тұлғалар
 тағайындайтын стипендия;

      4) бакалавр - жоғары бiлiм берудiң тиiстi бiлiм беру бағдарламаларын меңгерген адамдарға берiлетiн академиялық дәреже;

      5) бейiн алды даярлық - бiлiм алушының жеке бiлiм беру траекториясының негiзгi орта бiлiм берудi таңдауын мақсатты педагогикалық қолдау;

      6) бейiндi оқыту - бiлiм алушылардың мүдделерiн, бейiмдiлiгi мен қабiлеттерiн ескере отырып, оқытуды саралау және даралау процесi, бiлiм беру процесiн ұйымдастыру;

      7) "Болашақ" халықаралық стипендиясы - Қазақстан Республикасы Президентiнiң Қазақстан Республикасы азаматтарының шетелдiк оқу орындарында күндiзгi оқыту нысанында оқуы және мемлекеттiк ғылыми ұйымдар мен жоғары оқу орындары ғылыми қызметкерлерiнiң әлемнiң жетекшi жоғары оқу орындарында, ғылыми орталықтары мен зертханаларында тағылымдамадан өтуi үшiн тағайындайтын стипендиясы;

      8) бiлiм алушыларды аралық аттестаттау - бiлiм алушылардың бiр оқу пәнiн оны зерделеп бiтiргеннен кейiнгi бiр бөлiгiнiң немесе бүкiл көлемiнiң мазмұнын меңгеру сапасын бағалау мақсатында жүргiзiлетiн рәсiм;

      9) бiлiм алушыларды қорытынды аттестаттау - тиiстi бiлiм беру деңгейiнiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандартында көзделген оқу пәндерiнiң көлемiн олардың меңгеру дәрежесiн айқындау мақсатында жүргiзiлетiн рәсiм;

      10) бiлiм беру гранты - кәсiптiк бiлiм алуға төлеу үшiн Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген шарттармен бiлiм алушыға берiлетiн ақшаның нысаналы сомасы;

      11) бiлiм беру қызметi - бiлiм беру субъектiлерiнiң мақсатты, педагогтiк негiзделген, дәйектi өзара iс-қимылы барысында жеке адамды оқыту, дамыту және тәрбиелеу мiндеттерi шешiлетiн процесс;

      12) бiлiм беру мониторингi - бiлiм беру процестерiн жүзеге асырудың жай-күйiн және нәтижелерi мен шарттары өзгеруiнiң серпiнiн, бiлiм алушылар контингентiн, бiлiм беру ұйымдары желiсiн жүйелi түрде байқау, талдау, бағалау және болжау;

      13) бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган - бiлiм беру саласындағы басшылықты және салааралық үйлестiрудi жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының орталық атқарушы органы;

      14) бiлiм беру сапасын бағалаудың ұлттық жүйесi - бiлiм беру сапасының мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарына, жеке адамның, қоғам мен мемлекеттiң қажеттiлiктерiне сәйкестiгiн белгiлеудiң институционалдық құрылымдары, рәсiмдерi, нысандары мен әдiстерiнiң жиынтығы;

      15) бiлiм беру туралы құжаттарды нострификациялау – басқа мемлекеттерде, халықаралық немесе шетелдiк оқу орындарында (олардың филиалдарында) бiлiм алған адамдарға берiлген құжаттардың баламалылығын айқындау мақсатында жүргiзiлетiн рәсiм;

      16) бiлiм беру ұйымдарын аккредиттеу - бiлiм беру қызметтерiнiң сапасы туралы объективтi ақпарат беру және оны жетiлдiрудiң тиiмдi тетiктерiнiң бар екенiн растау мақсатында аккредиттеу органының олардың белгiленген талаптар мен стандарттарға сәйкестiгiн тану рәсiмi;

      17) бiлiм беру ұйымдарын мемлекеттiк аттестаттау - бiлiм беру ұйымдары көрсететiн бiлiм беру қызметтерiнiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандарт талаптарына сәйкестiгiн бақылау мақсатымен жүргiзiлетiн рәсiм;

      18) гимназия - бiлiм алушылардың бейiмдiлiгi мен қабiлетiне сәйкес бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм берудiң гуманитарлық бейiндерi бойынша жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын оқу орны;

      19) докторантура - жоғары оқу орындары мен ғылыми ұйымдарда бiлiктiлiгi жоғары ғылыми және ғылыми-педагог кадрлар даярлау нысаны;

      20) доцент, профессор: тиiстi жоғары оқу орны беретiн академиялық атақтар; жоғары оқу орнының немесе ғылыми ұйымының өтiнiшi бойынша бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган беретiн ғылыми атақтар;

      21) жалпы бiлiм беретiн мектеп - бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын, сондай-ақ оқушылар мен тәрбиеленушiлерге қосымша бiлiм берудiң оқу бағдарламаларын iске асыратын оқу орны;

      22) инновациялық - бiлiм беру консорциумы - жоғары оқу орындары, ғылыми ұйымдар мен өндiрiс саласында жұмыс iстейтiн басқа да заңды тұлғалар iргелi, қолданбалы ғылыми зерттеулер мен технологиялық инновациялар негiзiнде жоғары бiлiктi мамандар даярлау үшiн зияткерлiк, қаржылық және өзге де ресурстарды бiрiктiретiн, бiрлескен қызмет туралы
 шарт негiзiндегi ерiктi тең құқықты бiрлестiк;

      23) инновациялық университет - инновациялық қызметтiң толық циклiн, iргелi және iздестiру зерттеулерiн, қолданбалы зерттеулер мен тәжiрибелiк-конструкторлық әзiрлемелердi жүргiзудi және өндiрiске ғылыми зерттеулер нәтижелерiн енгiзудi iске асыруға қабiлеттi ғылыми-бiлiм беру кешенi;

      24) интеграцияланған бiлiм беретiн оқу бағдарламалары – бiлiм беру деңгейi мен мазмұнының үздiксiздiгiн және сабақтастығын ескере отырып әзiрленген бiлiм беретiн оқу бағдарламалары;

      25) институт - мамандықтардың бiр-екi топтары бойынша жоғары бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын, ғылыми және педагогтiк қызметтi, кадрлардың бiлiктiлiгiн арттыруды және қайта даярлауды жүзеге асыратын оқу орны;

      26) институционалдық аккредиттеу - бiлiм беру ұйымының бiлiм беру бағдарламаларын мәлiмделген мәртебесiне сәйкес сапалы ұсынуы жөнiндегi қызметiн бағалау;

      27) интернатура - медициналық жоғары оқу орындарының бiлiм алушыларын базалық медициналық бiлiм беру шеңберiнде бiр немесе екi жылдық даярлау нысаны;

      28) интернаттық ұйымдар - жатын орны берiле отырып, белгiлi бiр санаттағы адамдардың бiлiм алу құқығына мемлекеттiк кепiлдiктi қамтамасыз ететiн бiлiм беру ұйымдары;

      29) кәсiптiк бағдар - бiлiм алушының кәсiптiк қызығушылықтарына, жеке қабiлеттерi мен психикалық-физиологиялық ерекшелiктерiне сәйкес бiлiм беру және кәсiптiк мүмкiндiктер саласында, мамандық пен оқитын орнын еркiн және саналы таңдау құқықтарын iске асыруына ақпараттар мен консультациялық көмек беру;

      30) кәсiптiк даярлықты бағалау - техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдары бiлiм алушыларының кәсiптiк даярлығы деңгейiнiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарымен белгiленген талаптарға сәйкес келу дәрежесiн айқындау;

      31) кәсiптiк лицей - жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары мен техникалық және қызмет көрсету еңбегiнiң бiлiктi кадрларын даярлау жөнiнде техникалық және кәсiптiк бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын оқу орны;

      32) кәсiптiк оқыту - техникалық, қызмет көрсетушi және басқарушы еңбек мамандарын кәсiптiк даярлауды, қайта даярлауды және бiлiктiлiгiн арттыруды қамтитын кәсiптiк бiлiм беру жүйесiнiң бiр бөлiгi;

      33) кешендi тестiлеу - ақпараттық технологиялар қолданылып, бiрнеше оқу пәндерi бойынша бiр мезгiлде өткiзiлетiн емтихан нысаны;

      34) клиникалық база - жоғары оқу орнының немесе денсаулық сақтау ұйымының жергiлiктi денсаулық сақтау ұйымдарының базасында жұмыс iстейтiн, материалдық-техникалық базасының жоғары деңгейi болатын, ұйымдық-әдiстемелiк, оқу, емдеу-диагностикалық және ғылыми-зерттеу жұмысының қазiргi заманғы әдiстерi негiзiнде дәрiгерлердi, ғылыми кадрларды даярлауды және қайта даярлауды жүзеге асыратын және медициналық көмектiң барлық түрлерiн көрсететiн клиникасы;

      35) колледж - жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары мен техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын оқу орны;

      36) кредиттiк оқыту технологиясы - бiлiм алушының және оқытушының оқу жұмысының көлемiн өлшеудiң сәйкестендiрiлген бiрлiгi ретiнде кредиттi пайдалана отырып, бiлiм алушылардың пәндердi оқып зерделеу дәйектiлiгiн таңдауы және дербес жоспарлауы негiзiндегi оқыту;

      37) қабылдау квотасы - I, II топтағы мүгедектер, жеңiлдiктер мен кепiлдiктер бойынша соғысқа қатысушылар мен соғыс мүгедектерiне теңестiрiлген адамдар, бала кезiнен мүгедектер, мүгедек балалар, ауыл (село) жастары арасынан шыққан азаматтар мен Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылмайтын ұлты қазақ адамдарды, сондай-ақ жетiм балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды техникалық
 және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi және жоғары бiлiм беретiн бiлiм беру ұйымдарына қабылдау үшiн бөлiнетiн мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысының, оның iшiнде бiлiм беру гранттары көлемiнiң шектi саны;

      38) қашықтықтан бiлiм беру технологиясы - бiлiм алушы мен педагог қызметкердiң жанама (алыстан) немесе толық емес жанама өзара iс-қимылы кезiнде ақпараттық және телекоммуникациялық құралдарды қолдана отырып жүзеге асырылатын оқыту;

      39) қосымша бiлiм беру - бiлiм алушылардың бiлiм алу қажеттерiн жан-жақты қанағаттандыру мақсатында жүзеге асырылатын тәрбиелеу мен оқыту процесi;

      40) лицей - негiзгi орта бiлiм берудiң және жалпы орта бiлiм берудiң жаратылыстану-ғылыми, физика-математикалық бейiндерi бойынша жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын бiлiм алушылардың бейiмдiлiгi мен қабiлетiне сәйкес iске асыратын оқу орны;

      41) магистр - жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын меңгерген адамдарға берiлетiн академиялық дәреже;

      42) мамандандырылған аккредиттеу - бiлiм беру ұйымы iске асыратын жекелеген бiлiм беру бағдарламаларының сапасын бағалау;

      43) мемлекеттiк аралық бақылау - оқыту сапасын бiлiм беру ұйымдарына тәуелсiз бақылаудың бiр түрi;

      44) мемлекеттiк атаулы стипендия - Қазақстан Республикасының Президентi және (немесе) Қазақстан Республикасының Үкiметi тағайындайтын стипендия;

      45) мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысы - мектепке дейiнгi тәрбие мен оқыту жөнiнде, экономиканың қажеттiлiгiн қамтамасыз ету, бiлiктi жұмыс күшi мен қоғамның зияткерлiк әлеуетiн молықтыру үшiн бiлiктi қызметкерлер мен мамандарды даярлау, бiлiктiлiгiн арттыру және қайта даярлау жөнiнде, сондай-ақ бiлiм беру жүйесiн оқу-әдiстемелiк қамтамасыз ету жөнiнде мемлекет қаржыландыратын қызмет көрсетулер көлемi;

      46) оқу бағдарламасы - әрбiр оқу пәнi бойынша меңгерiлуге тиiстi бiлiмнiң, шеберлiк пен дағдылардың мазмұны мен көлемiн айқындайтын бағдарлама;

      47) оқу жоспары - бiлiм берудiң тиiстi деңгейiндегi оқу пәндерiнiң (предметтерiнiң) тiзбесi мен көлемiн, оларды зерделеу тәртiбi мен бақылау нысандарын регламенттейтiн құжат;

      48) оқу-клиникалық орталығы - медициналық жоғары оқу орнының қазiргi заманғы аппаратурамен, фантомдармен және муляждармен жабдықталған және бiлiм алушылардың және (немесе) медицина қызметкерлерiнiң практикалық (клиникалық) машықтарды меңгеруiне және оларды бақылауға арналған құрылымдық бөлiмшесi;

      49) орта бiлiм - азаматтардың Қазақстан Республикасының Конституциясымен кепiлдiк берiлген, бiлiм берудiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандарттарына сәйкес бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын меңгеруi нәтижесiнде алатын бiлiмi;

      50) педагог қызметкерлердi аттестаттау - педагог қызметкердiң бiлiктiлiк деңгейiнiң бiлiктiлiк талаптарына сәйкестiгiн айқындау мақсатында жүргiзiлетiн рәсiм;

      51) резидентура - клиникалық мамандықтар бойынша жоғары оқу орнынан кейiнгi тереңдетiлген медициналық бiлiм алу нысаны;

      52) рухани (дiни) бiлiм беру ұйымдары - дiн қызметшiлерiн даярлаудың кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын оқу орындары;

      53) стипендия - бiлiм алушыларға олардың тамағына, күнелтуiне
 және оқу әдебиетiн сатыға алуына жұмсалатын шығындарды iшiнара жабу үшiн берiлетiн ақша сомасы;

      54) университет - мамандықтың үш және одан да асатын тобы бойынша (медициналық университет - екi және одан да көп) жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын, ғылыми және педагогтiк қызметтi, кадрлардың бiлiктiлiгiн арттыруды және қайта даярлауды жүзеге асыратын және өз қызметi саласында жетекшi ғылыми және әдiстемелiк орталық болып табылатын оқу орны;

      55) училище - негiзгi орта, жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын және мәдениет пен өнер саласындағы техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын оқу орны;

      56) ұлттық бiрыңғай тестiлеу - орта бiлiмнен кейiнгi немесе жоғары бiлiм беретiн бiлiм беру ұйымдарына түсу емтихандарымен бiрiктiрiлетiн, жалпы орта бiлiм беру ұйымдарында бiлiм алушыларды қорытынды аттестаттау нысандарының бiрi;

      57) философия докторы (РhD), бейiнi бойынша доктор – тиiстi мамандықтар бойынша докторантураның кәсiптiк оқу бағдарламаларын меңгерген адамдарға берiлетiн жоғары академиялық дәрежелер;

      58) шағын жинақты мектеп - бiлiм алушылар контингентi шағын, сынып-жинақтары бiрiктiрiлген және оқу сабақтарын ұйымдастырудың өзiндiк нысаны бар жалпы бiлiм беретiн мектеп;

      59) экстернат - бiлiм алушы сабаққа үнемi қатыспай-ақ тиiстi бiлiм беру бағдарламасының оқу пәндерiн өз бетiмен оқитын оқыту нысандарының бiрi;

      60) эксперименттiк алаң - жаңа педагогтiк технологиялар мен бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын мақұлдаудан өткiзуге арналған эксперимент режимiнде бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымы;

      61) элиталық бiлiм - дарынды адамдарға арналған мамандандырылған бiлiм беру ұйымдарында iске асырылатын арнайы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары бойынша алынатын бiлiм.

2-бап. Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы
             заңнамасы

      1. Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi, осы Заңнан және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұрады.

      2. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңдағыдан өзгеше ережелер белгiленсе, онда халықаралық шарттың ережелерi қолданылады.




3-бап. Бiлiм беру саласындағы мемлекеттiк
             саясаттың принциптерi

      1. Бiлiм беру саласындағы мемлекеттiк саясаттың негiзгi принциптерi мыналар болып табылады:

      1) баршаның сапалы бiлiм алуға құқықтарының теңдiгi;

      2) бiлiм беру жүйесiн дамытудың басымдығы;

      3) әрбiр адамның зияткерлiк дамуы, психикалық-физиологиялық және жеке ерекшелiктерi ескерiле отырып, халықтың барлық деңгейдегi бiлiмге қолжетiмдiлiгi;

      4) бiлiм берудiң зайырлы, гуманистiк және дамытушылық сипаты, азаматтық құндылықтардың, адам өмiрi мен денсаулығының, жеке адамның еркiн дамуының басымдығы;

      5) адамның құқықтары мен бостандықтарын құрметтеу;

      6) жеке адамның бiлiмдарлығын ынталандыру және дарындылығын дамыту;

      7) бiлiм беру деңгейлерiнiң сабақтастығын қамтамасыз ететiн бiлiм беру процесiнiң үздiксiздiгi;

      8) оқыту мен тәрбиенiң бiрлiгi;

      9) бiлiм берудi басқарудың демократиялық сипаты, бiлiм беру жүйесi қызметiнiң ашықтығы;

      10) бiлiм беру ұйымдарының меншiк нысандары, оқыту мен тәрбиенiң нысандары, бiлiм беру бағыттары бойынша алуан түрлi болуы.

      2. Бiлiм беру ұйымдарында саяси партиялар мен дiни ұйымдардың (бiрлестiктердiң) ұйымдық құрылымдарын құруға және олардың қызметiне тыйым салынады.

2-тарау. БIЛIМ БЕРУ ЖҮЙЕСIН БАСҚАРУ

4-бап. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң бiлiм беру
       саласындағы құзыретi

      Қазақстан Республикасының Үкiметi:

      1) бiлiм берудi дамыту жөнiндегi мемлекеттiк саясатты әзiрлейдi және iске асырады;

      2) бiлiм берудi дамытудың мемлекеттiк бағдарламалары мен бiлiм беру жүйесiн дамытудың стратегиялық жоспарларын әзiрлейдi және Қазақстан Республикасы Президентiнiң бекiтуiне ұсынады, оларды iске асыру жөнiндегi шараларды жүзеге асырады;

      3) еңбек нарығының кадрларға ағымдағы және келешектегi қажеттiгiнiң тұрақты мониторингi жүйесiн қалыптастырады;

      4) әлеуметтiк әрiптестердiң кәсiптiк бiлiм беру проблемаларын шешуге қатысуын қамтамасыз етедi және республикалық бюджеттен қаржыландырылатын бiлiм беру ұйымдарында (Қазақстан Республикасының Ұлттық қауiпсiздiк комитетiнiң бiлiм беру ұйымдарындағы мамандар даярлауды қоспағанда) жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi, сондай-ақ техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiмi бар мамандар даярлауға мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысын бекiтедi;

5) бiлiм беру грантын беру ережелерiн бекiтедi;

      6) бiлiм берудiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандарттарын әзiрлеу, бекiту тәртiбiн және оның қолданылу мерзiмдерiн айқындайды;

      7) Бiлiм беру ұйымдарын мемлекеттiк аттестаттау ережелерiн және Бiлiм беру ұйымдарын аккредиттеу ережелерiн бекiтедi;

      8) бiлiктiлiк талаптарын және Бiлiм беру қызметiн лицензиялау ережелерiн бекiтедi;

      9) мемлекеттiк үлгiдегi бiлiм беру туралы құжаттардың түрлерi мен нысандарын және оларды беру тәртiбiн анықтайды;

      10) халықтың тығыздығына және елдi мекендердiң қашықтығына қарайи бiлiм беру ұйымдары желiсiнiң кепiлдiк берiлген мемлекеттiк нормативiн бекiтедi;

      11) мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдары қызметкерлерiнiң үлгiлiк штаттарын, сондай-ақ педагог қызметкерлер мен оларға теңестiрiлген адамдар лауазымдарының тiзбесiн айқындайды;

      12) Қазақстан Республикасының Президентiне жеке адамның тәрбиесiне, оқуына және кәсiптiк қалыптасуына аса зор үлес қосқан жекелеген бiлiм беру ұйымдарына ерекше мәртебе беру туралы ұсыныс енгiзедi және Инновациялық университет туралы ереженi бекiтедi;

      13) мемлекеттiк басқару органының ұсынысы бойынша бюджет қаражаты есебiнен қаржыландырылатын мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарын құрады, қайта ұйымдастырады және таратады;

      14) бiлiм беру мониторингiн жүзеге асырудың тәртiбiн белгiлейдi;

      15) "Болашақ" халықаралық стипендиясын беруге арналған Үмiткерлердi iрiктеу ережелерiн бекiтедi;

      16) мемлекеттiк атаулы стипендияларды бекiтедi;

      17) "Алтын белгi" белгiсi туралы ереженi бекiтедi;

      18) "Жоғары оқу орнының үздiк оқытушысы" және "Үздiк педагог" атақтарын беру ережелерiн бекiтедi;

      19) тиiстi үлгiдегi бiлiм беру ұйымдары, оның iшiнде балаларға арналған қосымша бiлiм беру бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдары қызметiнiң үлгiлiк ережелерiн бекiтедi;

      20) Дарынды балаларға арналған мамандандырылған бiлiм беру ұйымдары қызметiнiң ережелерiн бекiтедi;

      21) Әлеуметтiк қорғалмаған бiлiм алушылар мен күнкөрiсi төмен отбасылардан шыққан бiлiм алушыларға қаржылай және материалдық көмек көрсетуге бөлiнетiн қаражатты жұмсау ережелерiн бекiтедi;

      22) жұмыс көрсеткiштерi жоғары мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерiне гранттар беруге арналған мемлекеттiк конкурстарды өткiзу ережелерiн және оларды пайдалану тәртiбiн бекiтедi;

      23) бiрiншi басшыларын Қазақстан Республикасының Президентi тағайындайтын жоғары оқу орындарының тiзбесiн және оларды тағайындау, аттестациядан өткiзу және қызметтен босату тәртiбi туралы ережелердi бекiту туралы Қазақстан Республикасының Президентiне ұсыныс енгiзедi.

5-бап. Бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органның
              құзыретi

      Бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган мынадай функцияларды орындайды:

      1) азаматтардың бiлiм беру саласындағы конституциялық құқықтары мен бостандықтарын сақтауды қамтамасыз етедi;

      2) бiлiм беру саласындағы бiрыңғай мемлекеттiк саясатты iске асырады, салааралық үйлестiрудi жүзеге асырады, бiлiм беру және ғылым саласындағы мақсатты және халықаралық бағдарламаларды әзiрлейдi және iске асырады;

      3) бiлiм берудi дамытудың жай-күйi туралы жыл сайын баяндама әзiрлеу және жариялау арқылы қоғам мен мемлекеттi бiлiм беру жүйесiнiң жай-күйi және оның қызметiнiң тиiмдiлiгi туралы нақты ақпаратпен қамтамасыз етедi;

      4) бiлiм берудi басқару жүйесiнiң бiлiм беру мониторингiн және оны ақпараттық қамтамасыз етудi жүзеге асырады, бiлiм берудiң бiрыңғай ақпараттық жүйесiн ұйымдастыру және оның жұмыс iстеу ережелерiн бекiтедi;

      5) бiлiм беру сапасын басқаруды, бiлiм беру ұйымдары ұсынатын бiлiм беру қызметiн әдiстемелiк және әдiснамалық қамтамасыз етудi жүзеге асырады;

      6) бiлiм берудiң тиiстi деңгейлерiнiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру (медициналық және фармацевтiк бiлiм беруден басқа) стандарттарын әзiрлеудi ұйымдастырады және бекiтедi, бiлiм берудiң барлық деңгейiнiң үлгiлiк бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын және үлгiлiк оқу жоспарларын бекiтедi;

      7) конкурстық iрiктеу тәртiбi мен критерийлерiн бекiтедi және инновациялық бiлiм беру бағдарламаларын енгiзетiн университеттердiң конкурсын өткiзедi;

      8) бiлiм беру қызметiн жүзеге асыру құқығына лицензияны және (немесе) қосымшаларды: жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын заңды тұлғаларға; бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын және
 республикалық бюджет қаражаты есебiнен қаржыландырылатын заңды тұлғаларға;
       рухани бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын заңды тұлғаларға (дiни оқу орындары);
       Қазақстан Республикасының аумағында қызметiн жүзеге асыратын және бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын халықаралық және шетелдiк заңды тұлғаларға бередi;

      9) меншiк нысандары мен ведомстволық бағыныстылығына қарамастан, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарын (медициналық және фармацевтiк бiлiм берудi қоспағанда), сондай-ақ республикалық бюджеттен қаржыландырылатын бiлiм беру ұйымдарын мемлекеттiк аттестаттаудан өткiзедi;

      10) жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарын аккредиттеудi ұйымдастырады;

      11) бастауыш, негiзгi орта, жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарына оқуға қабылдаудың үлгiлiк ережелерiн бекiтедi;

      12) ұлттық бiрыңғай тестiлеудi, сондай-ақ кешендi тестiлеудi өткiзу технологиясын әзiрлейдi және бекiтедi;

      13) мүдделi министрлiктермен, өзге де орталық атқарушы органдармен, жұмыс берушiлермен және басқа да әлеуметтiк әрiптестермен өзара iс-қимыл жасай отырып, кәсiптiк оқу бағдарламаларының деңгейi бойынша кадрлар даярлау үшiн кәсiптер мен мамандықтар тiзбесiн айқындайды және кәсiптер мен мамандықтардың сыныптауыштарын бекiтедi;

      14) меншiк нысандарына және ведомостволық бағыныстылығына қарамастан, бiлiм беру ұйымдарында оқу жылының басталу және аяқталу уақытын айқындайды;

      15) сырттай, кешкi нысандарда және экстернат нысанында бiлiм алуға жол берiлмейтiн кәсiптер мен мамандықтардың тiзбесiн белгiлейдi және жоғары бiлiм беретiн бiлiм беру ұйымдарында экстернат нысанында оқытуға рұқсат бередi;

      16) бiлiм алушыларды бiлiм беру ұйымдарының үлгiсi бойынша ауыстырудың және қайта қабылдаудың ережелерiн бекiтедi;

      17) бiлiм беру ұйымдарында бiлiм алушыларға академиялық демалыстар берудiң тәртiбiн бекiтедi;

      18) мемлекеттiк аралық бақылауды жүргiзу ережелерiн және санының асып кетуi кезектен тыс мемлекеттiк аттестаттауға әкеп соғатын мемлекеттiк аралық бақылаудан өтпеген бiлiм беру ұйымдарында бiлiм алушылардың шектi санын бекiтедi;

      19) бiлiм алушылардың үлгерiмiне ағымдық бақылау, аралық және қорытынды аттестаттау өткiзудiң үлгiлiк ережелерiн бекiтедi;

      20) кәсiптiк даярлық деңгейiн растаудың және техникалық және қызмет көрсететiн еңбек кәсiптерi (мамандықтар) бойынша бiлiктiлiктi берудiң тәртiбiн әзiрлейдi және бекiтедi;

      21) бiлiм туралы құжаттарды тану және нострификациялау тәртiбiн белгiлейдi;

      22) бiлiм және (немесе) бiлiктiлiк туралы мемлекеттiк үлгiдегi құжаттардың бланкiлерiне тапсырыс берудi және олармен жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарын, ведомстволық бағыныстағы бiлiм беру ұйымдарын қамтамасыз етудi ұйымдастырады және олардың пайдаланылуына бақылауды жүзеге асырады;

      23) бiлiм беру ұйымдары бiлiм беру қызметiнде пайдаланатын қатаң есептiлiктегi құжаттардың нысанын әзiрлейдi және бекiтедi, бiлiм туралы құжаттарды ресiмдеуге қойылатын талаптарды айқындайды; бiлiм алуды аяқтамаған адамдарға берiлетiн анықтама нысанын бекiтедi;

      24) бiлiм беру қызметтерiн көрсетудiң үлгiлiк шартының және кәсiптiк практикадан өткiзуге арналған үлгiлiк шарт нысандарын бекiтедi;

      25) оқу-әдiстемелiк жұмысқа басшылықты жүзеге асырады және жүргiзудi үйлестiредi, оқу-әдiстемелiк жұмысты ұйымдастырудың және жүзеге асырудың ережелерiн, оқытудың кредиттiк технологиясы және қашықтықтан бiлiм беру технологиялары бойынша оқу процесiн ұйымдастырудың ережелерiн бекiтедi;

      26) республикалық орта бiлiм беру ұйымдарын, сондай-ақ халықаралық келiсiмдерге сәйкес шетелдiк мектептерде оқитын отандастарды оқулықтармен және оқу-әдiстемелiк кешендермен қамтамасыз етедi;

      27) оқулықтарды, оқу-әдiстемелiк кешендерi мен оқу-әдiстемелiк құралдарын әзiрлеу, сараптама жасау және басып шығару жөнiндегi жұмысты ұйымдастыру ережелерiн бекiтедi және осы жұмысты ұйымдастырады; бiлiм беру ұйымдарына арналған оқулықтарды, оқу құралдары мен басқа да әдебиеттердi, оның iшiнде электрондық жеткiзгiштегiлерiн пайдалануға рұқсат етедi;

      28) республикалық маңызы бар мектептен тыс iс-шаралар өткiзудi ұйымдастырады;

      29) жалпы бiлiм беретiн пәндер бойынша республикалық олимпиадалар мен ғылыми жарыстарды, орындаушылар мен кәсiби шеберлiктiң республикалық конкурстарын ұйымдастыру ережелерiн бекiтедi және өткiзудi ұйымдастырады;

      30) ведомостволық бағынысты ұйымдарды белгiленген тәртiппен бюджет қаражаты есебiнен қаржыландыруды жүзеге асырады;

      31) ведомстволық бағыныстағы бiлiм беру мекемелерiнiң жарғыларын бекiтедi;

      32) бiлiм беру ұйымдарында меншiк нысандарына және ведомстволық бағыныстылығына қарамастан, Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы заңнамасының және нормативтiк құқықтық актiлерiнiң, мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарының, сондай-ақ ведомстволық бағыныстағы ұйымдардағы бюджеттiк және қаржылық тәртiптiң Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес орындалуына мемлекеттiк бақылау жасауды жүзеге асырады;

      33) Қазақстан Республикасының Президентi лауазымға тағайындайтын және лауазымнан босататын жекелеген мемлекеттiк жоғары оқу орындарының
 басшыларын қоспағанда, ведомстволық бағыныстағы бiлiм беру ұйымдарының бiрiншi басшыларын лауазымға тағайындайды және лауазымнан босатады. Бiлiм беретiн ведомстволық бағыныстағы ұйым басшысының орынбасарларын және бас бухгалтерiн тағайындауға келiсiм бередi;

      34) педагог қызметкерлер мен оларға теңестiрiлген адамдар лауазымдарының үлгiлiк бiлiктiлiк сипаттамаларын әзiрлейдi және бекiтедi;

      35) мемлекеттiк мекеме ұйымдық-құқықтық нысанындағы мемлекеттiк орта бiлiм беретiн ұйымдардың басшыларын конкурстық тағайындау ережелерiн бекiтедi;

      36) жоғары оқу орындарының профессор-оқытушылар құрамы мен ғылыми қызметкерлерiн лауазымдарға конкурстық тағайындау ережелерiн бекiтедi;

      37) педагог қызметкерлердi аттестаттау ережелерiн бекiтедi;

      38) педагог кадрларды қайта даярлау мен олардың бiлiктiлiгiн арттыруды ұйымдастырады;

      39) салалық көтермелеу жүйесiн әзiрлейдi және бекiтедi;

      40) шетелдiк әрiптестермен келiссөздер жүргiзедi және өз құзыретi шегiнде бiлiм беру саласында, сондай-ақ ғылыми қызметте халықаралық шарттарға (келiсiмдерге) және бағдарламаларға қол қояды; бiлiм беру ұйымдары жүзеге асыратын халықаралық ынтымақтастық ұйымдарының ережелерiн белгiлейдi және осы жұмысты үйлестiредi;

      41) шетелге оқытуға жiберу тәртiбiн белгiлейдi;

      42) бiлiм беру ұйымдарын мемлекеттiк аттестаттауды және аккредиттеудi ұйымдастыру және оларды жүргiзу жөнiндегi нормативтiкқұқықтық актiлердi бекiтедi;

      43) жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiмi бар, сондай-ақ республикалық бюджеттен қаржыландырылатын бiлiм беру ұйымдарында техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiмi бар мамандарды даярлауға мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысын орналастырады;

      44) Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы заңнамасының анықталған бұзушылықтарын нұсқамада белгiленген мерзiмде жою туралы орындалуы мiндеттi жазбаша нұсқамалар бередi.

6-бап. Бiлiм беру саласындағы жергiлiктi өкiлдi және
              атқарушы органдардың құзыретi

      1. Жергiлiктi өкiлдi органдар:

      1) тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiк аумағындағы жергiлiктi атқарушы органдар ұсынған бiлiм берудi дамыту бағдарламаларын бекiтедi, олардың орындалуы туралы есептердi тыңдайды;

      2) бiлiм алушылардың қоғамдық көлiкте жеңiлдiкпен жол жүруi туралы шешiм қабылдайды.

      2. Облыстың жергiлiктi атқарушы органы:

      1) бiлiм берудi дамыту бағдарламаларын әзiрлейдi және мәслихаттың бекiтуiне енгiзедi;

      2) техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудi қамтамасыз етедi;

      3) балаларды арнайы жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары бойынша оқытуды қамтамасыз етедi;

      4) мамандандырылған бiлiм беру ұйымдарында дарынды балаларды оқытуды қамтамасыз етедi;

      5) бiлiм туралы мемлекеттiк үлгiдегi құжаттардың бланкiлерiне тапсырыс берудi және негiзгi орта, жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын және техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарын солармен қамтамасыз етудi ұйымдастырады және олардың пайдаланылуына бақылауды жүзеге асырады;

      6) техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын, мамандандырылған және арнайы жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарын, сондай-ақ балалар мен жасөспiрiмдердiң спорт мектептерiн Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен құрады, қайта ұйымдастырады және таратады;

      7) бiлiм беру қызметiн лицензиялауды, сондай-ақ техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң оқу бағдарламаларын, сондай-ақ мамандандырылған және арнайы жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын және балалар мен жасөспiрiмдерге арналған спорт бойынша
 қосымша бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын заңды тұлғаларды мемлекеттiк аттестаттаудан өткiзудi ұйымдастырады;

      8) техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiмi бар мамандарды даярлауға арналған мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысын бекiтедi;

      9) бiлiм алушылардың ұлттық бiрыңғай тестiлеуге қатысуын ұйымдастырады;

      10) техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын, сондай-ақ арнайы және мамандандырылған жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын (қылмыстық-атқару жүйесiнiң түзеу мекемелерiндегi бiлiм беру ұйымдарын қоспағанда) iске асыратын мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарын материалдық-техникалық қамтамасыз етудi жүзеге асырады;

      11) әлеуметтiк қорғалмаған бiлiм алушыларға және күнкөрiсi төмен отбасылардан шыққан бiлiм алушыларға жалпы бiлiм беретiн мектептердi ағымдағы ұстауға бөлiнетiн бюджеттiк қаражаттың бiр процентiнен кем емес мөлшерде қаржылық және материалдық жәрдем көрсетуге қаражат бағыттайды;

      12) техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын, сондай-ақ арнайы және мамандандырылған жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдары үшiн оқулықтар мен оқу-әдiстемелiк кешендерiн сатып алуды және жеткiзудi қамтамасыз етедi;

      13) облыс ауқымында мектеп олимпиадаларын өткiзудi қамтамасыз етедi;

      14) спорт бойынша балаларға қосымша бiлiм берудi қамтамасыз етедi;

      15) бюджет қаражаты есебiнен қаржыландырылатын мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарының кадрларын қайта даярлауды және қызметкерлердiң бiлiктiлiгiн арттыруды ұйымдастырады;

      16) балалар мен жасөспiрiмдердiң психикалық денсаулығын тексерудi және халыққа психологиялық-медициналық-педагогтiк консультациялық көмек көрсетудi қамтамасыз етедi; Z020343

      17) дамуында проблемалары бар балалар мен жасөспiрiмдердi оңалтуды және әлеуметтiк бейiмдеудi қамтамасыз етедi;

      18) жетiм балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды белгiленген тәртiппен мемлекеттiк қамтамасыз етудi, оларды мiндеттi жұмысқа орналастыруды және тұрғын үймен қамтамасыз етудi жүзеге асырады;

      19) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тәртiппен бiлiм алушылардың жекелеген санаттарын тегiн және жеңiлдiкпен тамақтандыруды ұйымдастырады;

      20) техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарын мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысының негiзiнде бiтiрген адамдарды жұмысқа орналастыруды қамтамасыз етедi;

      21) бiлiм алушылардың қоғамдық көлiкте жеңiлдiкпен жол жүруi туралы мәслихатқа ұсыныс енгiзедi; P080064

      22) бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша облыстық бiлiм департаментiнiң бiрiншi басшысын тағайындайды.

      3. Республикалық маңызы бар қаланың және астананың жергiлiктi атқарушы органы:

      1) бiлiм берудi дамыту бағдарламаларын әзiрлейдi және мәслихаттың бекiтуiне енгiзедi;

      2) мектеп жасына дейiнгi және мектеп жасындағы балаларды есепке алуды, оларды мiндеттi орта бiлiм алғанға дейiн оқытуды ұйымдастырады;

      3) кешкi (ауысымды) оқыту нысанын және интернат үлгiсiндегi ұйымдар арқылы ұсынылатын жалпы орта бiлiм берудi қоса алғанда, мiндеттi жалпы орта бiлiм берудi ұйымдастырады және қамтамасыз етедi;

      4) техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм алуды қамтамасыз етедi;

      5) мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң, балаларға қосымша бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарын, сондай-ақ арнайы және мамандандырылған жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарын Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен құрады, қайта ұйымдастырады және таратады;

      6) бiлiм беру қызметiн лицензиялауды, сондай-ақ мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытуды, бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң, балаларға қосымша бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын заңды тұлғаларды, сондай-ақ арнайы және мамандандырылған жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарын мемлекеттiк аттестаттаудан өткiзудi 

ұйымдастырады;

      7) мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытуға, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiмi бар мамандарды даярлауға арналған мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысын бекiтедi;

      8) бiлiм алушылардың ұлттық бiрыңғай тестiлеуге қатысуын ұйымдастырады;

      9) бастауыш, негiзгi орта, жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын, техникалық және кәсiптiк бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын, сондай-ақ мамандандырылған және арнайы жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдары үшiн оқулықтар мен оқу-әдiстемелiк кешендерiн сатып алуды
 және жеткiзудi ұйымдастырады;

      10) балаларға арналған қосымша бiлiм берудi қамтамасыз етедi;

      11) әлеуметтiк қорғалмаған бiлiм алушыларға және күнкөрiсi төмен отбасылардан шыққан бiлiм алушыларға жалпы бiлiм беретiн мектептердi ағымдағы ұстауға бөлiнетiн бюджеттiк қаражаттың бiр процентiнен кем емес мөлшерде қаржылық және материалдық жәрдем көрсетуге қаражат бағыттайды;

      12) мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарының (қылмыстық-атқару жүйесiнiң түзеу мекемелерiндегi бiлiм беру ұйымдарын қоспағанда) және мектепке дейiнгi тәрбие және оқыту ұйымдарының материалдық-техникалық қамтамасыз етiлуiн жүзеге асырады;

      13) арнайы жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары бойынша оқытуды ұйымдастырады;

      14) дарынды балаларды мамандандырылған бiлiм беру ұйымдарында оқытуды қамтамасыз етедi;

      15) республикалық маңызы бар қаланың, астананың ауқымында мектеп олимпиадаларын өткiзудi қамтамасыз етедi;

      16) балалар мен жасөспiрiмдердiң психикалық денсаулығын тексерудi және халыққа психологиялық-медициналық-педагогтiк консультациялық көмек көрсетудi қамтамасыз етедi;

      17) дамуында проблемалары бар балалар мен жасөспiрiмдердi оңалтуды және әлеуметтiк бейiмдеудi қамтамасыз етедi;

      18) кадрларды қайта даярлауды және бюджет қаражаты есебiнен қаржыландырылатын мемлекеттiк мекемелер қызметкерлерiнiң бiлiктiлiгiн арттыруды қамтамасыз етедi;

      19) жетiм балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды белгiленген тәртiппен мемлекеттiк қамтамасыз етудi, оларды мiндеттi жұмысқа орналастыруды және тұрғын үймен қамтамасыз етудi жүзеге асырады;

      20) мектепке дейiнгi бiлiм беру ұйымдарын қоспағанда, Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен бiлiм беру ұйымдарының бiлiм алушылары мен тәрбиеленушiлерiне медициналық қызмет көрсетудi ұйымдастырады;

      21) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердiң жекелеген санаттарын тегiн және жеңiлдiкпен тамақтандыруды ұйымдастырады;

      22) техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарын мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысының негiзiнде бiтiрген адамдарды жұмысқа орналастыруға жәрдемдеседi;

      23) бiлiм алушылардың қоғамдық көлiкте жеңiлдiкпен жол жүруi туралы мәслихатқа ұсыныс енгiзедi;

      24) мектепке дейiнгi тәрбие және оқыту ұйымдарына қажеттi әдiстемелiк және консультациялық көмек көрсетедi;

      25) бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша бiлiм департаменттерiнiң бiрiншi басшыларын тағайындайды.

      4. Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергiлiктi атқарушы органы:

      1) бiлiм берудi дамыту бағдарламаларын iске асырады;

      2) кешкi (ауысымды) оқу нысанын және интернат үлгiсiндегi ұйымдар арқылы ұсынылатын жалпы орта бiлiм берудi қоса алғанда, бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм берудi қамтамасыз етедi;

      3) бiлiм алушылардың ұлттық бiрыңғай тестiлеуге қатысуын ұйымдастырады;

      4) мектеп жасына дейiнгi және мектеп жасындағы балаларды есепке алуды, оларды мiндеттi орта бiлiм алғанға дейiн оқытуды ұйымдастырады;

      5) арнайы және мамандандырылған жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын, сондай-ақ мектепке дейiнгi тәрбие мен оқыту және балаларға арналған қосымша бiлiм беру бағдарламаларын iске асыратын мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарын қоспағанда, бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарын Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен құрады, қайта
 ұйымдастырады және таратады;

      6) бiлiм беру қызметiн лицензиялауды, сондай-ақ мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытуды, бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм берудiң (арнайы және мамандандырылған жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарын қоспағанда) жалпы
 бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын, сондай-ақ балаларға арналған қосымша бiлiм беру бағдарламаларын (спорт бойынша балалар мен жасөспiрiмдерге арналған қосымша бiлiм беру бағдарламаларын қоспағанда) iске асыратын заңды тұлғаларды мемлекеттiк аттестаттаудан өткiзудi ұйымдастырады;

      7) бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарының (қылмыстық-атқару жүйесiнiң түзеу мекемелерiндегi бiлiм беру ұйымдарын қоспағанда) материалдық-техникалық қамтамасыз етiлуiн жүзеге асырады;

      8) мектепалды даярлықтың, бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарына оқулықтар мен оқу-әдiстемелiк кешендердi сатып алуды және жеткiзудi ұйымдастырады;

      9) балаларға қосымша бiлiм берудi қамтамасыз етедi;

      10) аудан (қала) ауқымында мектеп олимпиадаларын өткiзудi ұйымдастырады;

      11) әлеуметтiк қорғалмаған бiлiм алушыларға және күнкөрiсi төмен отбасылардан шыққан бiлiм алушыларға жалпы бiлiм беретiн мектептердi ағымдағы ұстауға бөлiнетiн бюджеттiк қаражаттың бiр процентiнен кем емес мөлшерде қаржылық және материалдық жәрдем көрсетуге қаражат бағыттайды;

      12) жетiм балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды белгiленген тәртiппен мемлекеттiк қамтамасыз етудi, оларды мiндеттi жұмысқа орналастыруды және тұрғын үймен қамтамасыз етудi жүзеге асырады;

      13) мектепке дейiнгi бiлiм беру ұйымдарын қоспағанда, Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен бiлiм беру ұйымдарының бiлiм алушылары мен тәрбиеленушiлерiне медициналық қызмет көрсетудi ұйымдастырады;

      14) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тәртiппен бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердiң жекелеген санаттарын тегiн және жеңiлдiкпен тамақтандыруды ұйымдастырады;

      15) бiлiм беру ұйымдарында оқу бiтiрген адамдарды жұмысқа орналастыруға жәрдемдеседi;

      16) ауылдық жердегi бiлiм беру ұйымдарына жұмыс iстеуге келген жас мамандарды тұрғын үй-тұрмыстық жағдайлармен қамтамасыз етуге жәрдемдеседi;

      17) бiлiм алушылардың қоғамдық көлiкте жеңiлдiкпен жол жүруi туралы мәслихатқа ұсыныс енгiзедi;

      18) мектепке дейiнгi тәрбие және оқыту ұйымдарына және отбасыларына қажеттi әдiстемелiк және консультациялық көмек көрсетедi;

      19) бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша аудандық (қалалық) бiлiм бөлiмдерiнiң бiрiншi басшыларын тағайындайды.

      5. Қаладағы ауданның, облыстық, аудандық маңызы бар қаланың, кенттiң, ауылдың (селоның), ауылдық (селолық) округтiң әкiмi:

      1) мектеп жасына дейiнгi және мектеп жасындағы балаларды есепке алуды ұйымдастырады;

      2) мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытуды қамтамасыз етедi, оның iшiнде Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен мектепке дейiнгi тәрбие және оқыту ұйымдарына медициналық қызмет көрсетудi ұйымдастырады.
       Кенттiң, ауылдың (селоның), ауылдық (селолық) округтiң әкiмi елдi мекенде мектеп болмаған жағдайда бiлiм алушыларды таяудағы мектепке дейiн және керi қарай тегiн жеткiзiп салуды ұйымдастырады.

7-бап. Бiлiм беру жүйесiн басқару органдарын ақпараттық
              қамтамасыз ету

      1. Бiлiм беру жүйесiн басқару органдарын толық, дұрыс, салыстырмалы ақпаратпен уақтылы қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасында бiлiм берудi тиiмдi басқарудың мүмкiндiктерiн қамтамасыз ететiн бiлiм берудiң бiрыңғай ақпараттық жүйесi құрылады және жұмыс iстейдi.

      2. Бiлiм берудiң бiрыңғай ақпараттық жүйесi бiлiм беру мониторингiнiң деректерiн, оның iшiнде ведомстволық статистикалық байқауларды және бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган, жергiлiктi атқарушы органдар, бiлiм беру ұйымдары өз мiндеттерiн жүзеге асыру кезiнде алған өзге де деректердi қамтиды.

8-бап. Бiлiм беру саласындағы мемлекеттiк кепiлдiктер

      1. Мемлекет бiлiм алу құқығын бiлiм беру жүйесiн дамыту, оның жұмыс iстеуiнiң құқықтық негiзiн жетiлдiру және Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес бiлiм алу үшiн қажеттi әлеуметтiк-экономикалық жағдайлар жасау арқылы қамтамасыз етедi.
       Бiлiм беру сапасын мемлекеттiк бақылау бiлiм беру сапасын бағалаудың ұлттық жүйесiн жасау және оның жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету арқылы жүзеге асырылады.

      2. Мемлекет Қазақстан Республикасы азаматтарының тегiн мектепалды, бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм алуын, сондай-ақ егер азамат осы деңгейлердiң әр қайсысында бiрiншi рет бiлiм алатын болса, мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысына сәйкес конкурстық негiзде тегiн техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм алуын қамтамасыз етедi.
       Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын шетелдiктердiң және азаматтығы жоқ адамдардың бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен Қазақстан Республикасының азаматтарымен бiрдей мектепалды, бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм алуға құқығы бар.
       Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын азаматтығы жоқ адамдарға, егер олар осы деңгейлердiң әрқайсысында бiрiншi рет бiлiм алатын болса, мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысына сәйкес конкурстық негiзде тегiн техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм алуға құқық берiледi.
       Шетелдiктердiң мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысына сәйкес конкурстық негiзде тегiн техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм алуға құқығы Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарымен айқындалады.

      3. Техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм алуға қолжетiмдiлiктi қамтамасыз ету мақсатында мемлекеттiк емес бiлiм беру кредиттерiн дамыту үшiн жағдайлар жасалады.
       Мемлекет екiншi деңгейдегi банктер беретiн бiлiм беру кредиттерiнiң кепiлдiк жүйесiн құру және бiлiм беру кредиттерi бойынша талап ету құқықтарын иелену арқылы екiншi деңгейдегi банктердi қайта қаржыландыру жөнiнде шаралар қабылдайды.

      4. Мемлекет әлеуметтiк көмекке мұқтаж Қазақстан Республикасы азаматтарын олардың бiлiм алуы кезеңiнде қаржылау шығыстарын толық немесе iшiнара өтейдi.
       Әлеуметтiк көмек көрсетiлетiн Қазақстан Республикасы азаматтарының санатына:

      1) жетiм балалар, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар;

      2) даму мүмкiндiктерi шектеулi балалар, мүгедектер және бала кезiнен мүгедектер, мүгедек балалар;

      3) көп балалы отбасылардың балалары;

      4) Қазақстан Республикасының заңдарымен айқындалатын азаматтардың өзге де санаттары жатады.
       Әлеуметтiк көмектiң мөлшерiн, көздерiн және беру тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындайды.

      5. Денсаулық жағдайына қарай ұзақ уақыт бойы бастауыш, негiзгi орта, жалпы орта бiлiм беретiн ұйымдарға бара алмайтын азаматтар үшiн үйде немесе емдеу ұйымдарында тегiн жеке оқыту ұйымдастырылады.

      6. Мемлекет даму мүмкiндiктерi шектеулi азаматтардың бiлiм алуына, дамуындағы ауытқуды түзетуiне және әлеуметтiк бейiмделуiне жағдай жасауды қамтамасыз етедi.

      7. Мемлекет тұрғындар саны аз елдi мекендерде тұратын балалардың бастауыш, негiзгi орта, жалпы орта бiлiм алу құқықтарын қамтамасыз ету үшiн шағын жинақты мектептер мен интернат ұйымдарының жұмыс iстеуiне кепiлдiк бередi.

      8. Мемлекет Қазақстан Республикасының дарынды азаматтарының элиталық бiлiм, оның iшiнде шетелде бiлiм алуына қажеттi жағдай жасайды.

9-бап. Оқыту және тәрбиелеу тiлi

      1. Бiлiм беру ұйымдарындағы тiл саясаты Қазақстан Республикасының Конституциясына және Қазақстан Республикасының тiл туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

      2. Меншiк нысандарына қарамастан барлық бiлiм беру ұйымдары бiлiм алушылардың мемлекеттiк тiл ретiнде қазақ тiлiн бiлуiн, сондай-ақ бiлiм берудiң тиiстi деңгейiнiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандартына сәйкес орыс тiлiн және шет тiлдерiнiң бiреуiн оқып-үйренуiн қамтамасыз етуге тиiс.

      3. Ана тiлiнде бiлiм алу құқығы тиiстi бiлiм беру ұйымдарының мүмкiндiктерi болған жағдайда сыныптар, топтар құрумен, сондай-ақ олардың жұмыс iстеуiне жағдай жасаумен қамтамасыз етiледi.

      4. Мемлекеттiк тiл және орыс тiлi бiрыңғай ұлттық тестiлеу бағдарламасына енгiзiлетiн мiндеттi пәндер болып табылады.





3-тарау. БIЛIМ БЕРУ ЖҮЙЕСI

10-бап. Бiлiм беру жүйесi ұғымы

      Қазақстан Республикасының бiлiм беру жүйесi өзара iс-қимыл жасайтын:

      1) бiлiм беру деңгейiнiң сабақтастығын қамтамасыз ететiн мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарының және бiлiм беретiн оқу бағдарламаларының

      2) меншiк нысандарына, үлгiлерi мен түрлерiне қарамастан, бiлiм беру бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарының

      3) бiлiм берудi басқару органдары және тиiстi инфрақұрылымдар, оның iшiнде бiлiм сапасы мониторингiн жүзеге асыратын ғылыми және оқу-әдiстемелiк қамтамасыз ету ұйымдарының жиынтығын бiлдiредi.

11-бап. Бiлiм беру жүйесiнiң мiндеттерi

      1. Бiлiм беру жүйесiнiң мiндеттерi:

      1) ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетiстiктерi негiзiнде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсiптiк шыңдауға бағытталған сапалы бiлiм алу үшiн қажеттi жағдайлар жасау;

      2) жеке адамның шығармашылық, рухани және күш-қуат мүмкiндiктерiн дамыту, адамгершiлiк пен салауатты өмiр салтының берiк негiздерiн қалыптастыру, даралықты дамыту үшiн жағдай жасау арқылы ой-өрiсiн байыту;

      3) азаматтық пен патриотизмге, өз Отаны – Қазақстан Республикасына сүйiспеншiлiкке, мемлекеттiк рәмiздердi құрметтеуге, халық дәстүрлерiн қастерлеуге, Конституцияға қайшы және қоғамға жат кез келген көрiнiстерге төзбеуге тәрбиелеу;

      4) белсендi азаматтық ұстанымы бар жеке адамды тәрбиелеу, республиканың қоғамдық-саяси, экономикалық және мәдени өмiрiне қатысу қажеттiгiн, жеке адамның өз құқықтары мен мiндеттерiне саналы көзқарасын қалыптастыру;

      5) отандық және әлемдiк мәдениеттiң жетiстiктерiне баулу; қазақ халқы мен республиканың басқа да халықтарының тарихын, әдет-ғұрпы мен дәстүрлерiн зерделеу; мемлекеттiк тiлдi, орыс, шетел тiлдерiн меңгерту;

      6) педагог қызметкерлердiң әлеуметтiк мәртебесiн арттыруды қамтамасыз ету;

      7) бiлiм беру ұйымдарының ерiктiлiгiн, дербестiгiн кеңейту, бiлiм беру iсiн басқаруды демократияландыру;

      8) қоғам мен экономиканың қажеттерiне жауап беретiн бiлiм беру сапасын бағалаудың ұлттық жүйесiнiң жұмыс iстеуi;

      9) оқытудың жаңа технологияларын, оның iшiнде кәсiптiк бiлiм беру бағдарламаларының қоғам мен еңбек нарығының өзгерiп отыратын қажеттерiне тез бейiмделуiне ықпал ететiн кредиттiк, қашықтан оқыту, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгiзу және тиiмдi
 пайдалану;

      10) жалпы оқытудың, жұмыс орны бойынша оқытудың және еңбек нарығының қажеттерi арасындағы өзара байланысты қамтамасыз ететiн және әркiмге өзiнiң бiлiмге негiзделген жеке әлеуетiн қоғамда барынша пайдалануға көмектесетiн оқыту жүйесiн өмiр бойы дамыту;

      11) бiлiмнiң, ғылымның және өндiрiстiң интеграциясы;

      12) бiлiм алушылардың кәсiптiк бағдарлануын қамтамасыз ету;

      13) жұмыс берушiлермен және басқа да әлеуметтiк әрiптестермен белсендi өзара iс-қимыл арқылы техникалық және кәсiптiк бiлiм берудiң озық қарқынмен дамытылуын қамтамасыз ету болып табылады.

12-бап. Бiлiм беру деңгейлерi

      Қазақстан Республикасындағы бiлiм беру жүйесi бiлiм беретiн оқу бағдарламаларының үздiксiздiгi және сабақтастығы принципi негiзiнде мынадай бiлiм беру деңгейлерiн:

1) мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытуды;

      2) бастауыш бiлiм берудi;

      3) негiзгi орта бiлiм берудi;

      4) орта бiлiм берудi (жалпы орта бiлiм берудi, техникалық және кәсiптiк бiлiм берудi);

      5) орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм берудi;

      6) жоғары бiлiм берудi;

      7) жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудi қамтиды.

4-тарау. БIЛIМ БЕРУ МАЗМҰНЫ

13-бап. Бiлiм беру мазмұнының ұғымы

      Бiлiм беру мазмұны - жеке адамның бiлiктiлiгi мен жан-жақты дамуын қалыптастыру үшiн негiз болып табылатын бiлiм берудiң әрбiр деңгейi бойынша бiлiмдер жүйесi (кешенi).
       Бiлiм беру мазмұны бiлiм берудiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандарттары негiзiнде әзiрленетiн бiлiм беретiн оқу бағдарламаларымен айқындалады.

14-бап. Бiлiм беретiн оқу бағдарламалары

      1. Бiлiм беретiн оқу бағдарламалары мазмұны мен бағыттарына (мiндеттерiне) қатысты:

      1) жалпы бiлiм беретiн (үлгiлiк, жұмыстық);

      2) кәсiптiк (үлгiлiк, жұмыстық);

      3) қосымша болып бөлiнедi.
       Үлгiлiк жалпы бiлiм беретiн және кәсiптiк оқу бағдарламалары мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарының талаптарына сәйкес әзiрленедi.
       Жұмыстық жалпы бiлiм беретiн және кәсiптiк оқу бағдарламалары тиiстi үлгiлiк оқу бағдарламаларының негiзiнде әзiрленедi.

      2. Жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары жеке адамның жалпы мәдениетiн қалыптастырудың, жеке адамды қоғамдағы өмiрге бейiмдеудiң мiндеттерiн шешуге, кәсiптi, мамандықты саналы түрде таңдау мен меңгеру үшiн негiз жасауға бағытталған.
       Жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары мазмұнына қарай мынадай оқу бағдарламаларына:

1) мектепке дейiнгi тәрбие мен оқыту;

      2) бастауыш бiлiм беру;

      3) негiзгi орта бiлiм беру;

      4) жалпы орта бiлiм беру болып бөлiнедi.
       Дарынды адамдардың әлеуеттi мүмкiндiктерiн неғұрлым толық дамыту үшiн оқу бағдарламасының жекелеген пәндерiн тереңдетiп оқытуды көздейтiн мамандандырылған бiлiм беретiн оқу бағдарламалары әзiрленедi.
       Адамдардың жекелеген санаттары үшiн психологиялық-медициналық-педагогтiк консультациялардың ұсынымдары ескерiле отырып айқындалатын, бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердiң даму және әлеуеттiк мүмкiндiктерiнiң ерекшелiктерi ескерiлетiн арнайы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары әзiрленедi.

      3. Кәсiптiк оқу бағдарламалары экономика салаларындағы кәсiптiк қызметтердiң бағыттары бойынша техникалық, қызмет көрсету және басқару еңбегi мамандарын даярлауға, жеке адамның кәсiптiк және жалпы бiлiм деңгейiн жүйелi арттыруға бағытталған.
       Кәсiптiк оқу бағдарламалары мазмұнына қарай:

      1) техникалық және кәсiптiк бiлiм беретiн;

      2) орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм беретiн;

      3) жоғары бiлiм беретiн;

      4) жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм беретiн оқу бағдарламаларына бөлiнедi.

      4. Қосымша бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламалары бiлiм алушылардың өзiн-өзi билеуiн, шығармашылығын дамыту, олардың қабiлеттерiн iске асыру, қоғам өмiрiне бейiмделуi, азаматтық сана-сезiмiн, жалпы мәдениетiн, салауатты өмiр салтын қалыптастыру, бос уақытын мазмұнды ұйымдастыру үшiн жағдайлар жасауды көздейдi.

      5. Оқытудың жаңа технологияларын сынақтан өткiзу, бiлiм берудiң жаңа мазмұнын енгiзу үшiн эксперимент режимiнде (эксперименттiк алаңдарда) жұмыс iстейтiн бiлiм беру ұйымдарында iске асырылатын эксперименттiк бiлiм беретiн оқу бағдарламалары әзiрленедi.

      6. Интеграцияланған бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын бiлiм беру ұйымдары бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша әзiрлейдi. Интеграцияланған бiлiм беретiн оқу бағдарламалары пәнаралық және деңгейаралық, жоғары оқу орындары аралық және халықаралық болуы мүмкiн.

      7. Әскери мамандықтар бойынша кәсiптiк оқу бағдарламаларын бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрлiгi бекiтедi.

      8. Медициналық және фармацевтiк мамандықтар бойынша үлгiлiк кәсiптiк оқу бағдарламаларын денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi орган бекiтедi.

      9. Бiлiм беру ұйымы лицензиясы болған жағдайда әртүрлi деңгейдегi оқыту бағдарламаларын iске асыруға құқылы.

15-бап. Мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытудың жалпы бiлiм
   беретiн оқу бағдарламалары

      1. Мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытудың жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары iс-әрекет түрлерiнiң мектеп жасына дейiнгi балалар үшiн ерекшелiктерiн ескере отырып, мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытудың мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандартының негiзiнде әзiрленедi.

      2. Мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытудың жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары:

      1) балаларды тәрбиелеу, оқыту, дамыту және сауықтыру тұтастығы принциптерiн ескере отырып, мектепке дейiнгi және бастауыш бiлiм берудiң сабақтастығы мен үздiксiздiгiн қамтамасыз етедi;

      2) әр баланың талабын, бейiмдiлiгiн, қабiлеттiлiгiн, дарындылығын iске асыруға және оның даму ерекшелiктерi мен денсаулық жағдайын ескере отырып, дара әдiс негiзiнде оны бастауыш бiлiм берудiң бiлiм беру бағдарламасын меңгеруге даярлауға бағдарланады.

      3. Мектепке дейiнгi оқытудың жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары оқудың, жазудың, есептеудiң және тiлдiк қатынас тәжiрибесiнiң қарапайым дағдыларын қалыптастырады және бастауыш бiлiм берудi меңгеру үшiн бiрдей бастапқы жағдайларды жасауды көздейдi.

16-бап. Бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм

берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары

      1. Бастауыш бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары баланың жеке басын қалыптастыруға, оның жеке қабiлеттерiн, оқу iсiндегi оң талпынысы мен алғырлығын: негiзгi мектептiң бiлiм беру бағдарламаларын кейiннен меңгеру үшiн оқудың, жазудың, есептеудiң, тiлдiк қатынастың, шығармашылық тұрғыдан өзiн-өзi көрсетудiң, мiнез-құлық мәдениетiнiң берiк дағдыларын дамытуға бағытталған.
       Бастауыш бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламасын игеру мерзiмi - төрт жыл.
       Жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламасын игеру бiлiм алушылар бiлiмiне аралық бақылаумен және бiлiм алушылардың оқу жетiстiктерiн iрiктемелi мониторингтiк бағалаумен аяқталады.

      2. Негiзгi орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары бiлiм алушылардың ғылым жүйесiнiң базалық негiздерiн меңгеруге, олардың бойында тұлғааралық және этносаралық қатынастың жоғары мәдениетiн қалыптастыруға, жеке адамның өзiн-өзi билеуiне және кәсiптiк бағдарлануына бағытталады.
       Жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламасы бiлiм алушылардың бейiн алды даярлығын қамтиды. Әрбiр пәннiң мазмұнын зерделеу негiзгi орта бiлiм беру деңгейiнде аяқталады. Негiзгi орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламасын игеру мерзiмi - алты жыл.

      3. Жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары бiлiм алушылардың бағдарланатын кәсiпке дейiнгi даярлығын жүзеге асыру үшiн әлеуметтiк-гуманитарлық, жаратылыстану-ғылыми, технологиялық және басқа да бағыттар бойынша бейiндiк оқытуды енгiзе отырып саралау, интеграциялау және бiлiм беру мазмұнын кәсiптiк бағдарлау негiзiнде әзiрленедi. Жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламасын игеру мерзiмi - екi жыл.

17-бап. Техникалық және кәсiптiк бiлiм берудiң бiлiм
               беретiн оқу бағдарламалары

      1. Техникалық және кәсiптiк бiлiм беру орта бiлiм беру деңгейiнiң құрамдас бөлiгi болып табылады және қоғамдық пайдалы кәсiптiк қызметтердiң негiзгi бағыттары бойынша техникалық және қызмет көрсету еңбегiнiң бiлiктi мамандарын даярлауға бағытталған.

      2. Техникалық және кәсiптiк бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламалары бағдарлама мазмұнына және бiлiм алушылардың даярлық бiлiктiлiгiнiң деңгейiне қатысты:

      1) техникалық және қызмет көрсету еңбегiнiң жаппай кәсiптерi бойынша кадрлар даярлауды көздейтiн техникалық және кәсiптiк бiлiм беретiн оқу бағдарламалары болып бөлiнедi.
       Бiлiм беретiн оқу бағдарламаларының мазмұны: жалпы кәсiптiк және арнайы пәндердi табысты игеру, кәсiптiк дағдыларды иелену жөнiнде өндiрiстiк оқудан өту үшiн бейiндеушi болып
 табылатын жалпы бiлiм беретiн пәндер бойынша интеграцияланған курстарды зерделеудi; бiлiм алушыларға нақты мамандық бойынша кәсiптiк бiлiктiлiктiң қол жеткiзiлген деңгейiн (разряд, сынып, санат) берудi көздейдi.

      2) жоғары технологиялармен және кәсiптiк қызметпен байланысты экономиканың барлық салаларында техникалық және қызмет көрсету еңбегiнiң жұмыстарын орындаудың неғұрлым күрделi (аралас) кәсiптерiн, мамандықтары мен практикалық дағдыларын игерудi көздейтiн техникалық және кәсiптiк бiлiм беру бағдарламаларын берудi көздейдi.
      Бiлiм беретiн оқу бағдарламаларының мазмұны:жалпы гуманитарлық, экономикалық, жалпы кәсiптiк, арнайы пәндердi зерделеудi, кәсiптiк дағдыларды иемдену және бекiту жөнiнде өндiрiстiк
 оқудан және кәсiптiк практикадан өтудi;
      бiлiм алушыларға нақты мамандық бойынша кәсiптiк бiлiктiлiктiң жоғары деңгейiн берудi көздейдi.

      3) техникалық еңбектiң жоғары бiлiктi мамандарын даярлауды, оларды қайта даярлауды және бiлiктiлiгiн арттыруды қамтамасыз ететiн техникалық және кәсiптiк бiлiм берудi көздейдi.
       Бiлiм беретiн оқу бағдарламаларының мазмұны:
       техникалық және кәсiптiк бiлiм берудiң интеграцияланған бiлiм беру бағдарламаларын жоғары оқу орындарының 1-2-курстарының бiлiм беру бағдарламаларымен қоса зерделеудi көздейдi.
       Екi жылдық оқыту аяқтағаннан және аралық аттестаттаудан өткеннен кейiн бiлiм алушыларға нақты мамандық бойынша кәсiптiк бiлiктiлiктiң қол жеткiзген деңгейi (разряды, сыныбы, санаты) берiледi.
       Үш жылдық оқытуды аяқтағаннан және аралық аттестаттаудан өткеннен кейiн бiлiм алушыларға нақты мамандық бойынша кәсiптiк бiлiктiлiктiң жоғары деңгейi берiледi.
       Оқытудың толық курсын аяқтағаннан және қорытынды аттестаттаудан өткеннен кейiн бiлiм алушыларға орта буын маманы бiлiктiлiгi берiледi.

      3. Техникалық және кәсiптiк бiлiм берудiң мәдениет және өнер мамандықтары бойынша кәсiптiк оқу бағдарламалары көрсетiлген мамандықтар бойынша бiлiм алушылардың ерте мамандануын және даярлау ерекшелiктерiн ескере отырып әзiрленедi. Оқыту ұзақтығы оқу бағдарламаларының күрделiлiгi мен берiлетiн бiлiктiлiк деңгейiне қатысты және тиiстi мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандартымен айқындалады.

      4. Жалпы орта бiлiмi бар азаматтар үшiн техникалық және кәсiптiк бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламалары жалпы кәсiптiк, экономикалық, арнайы пәндердi зерделеудi және таңдаған мамандығы бойынша болашақ кәсiптiк қызметiн айқындайтын оқу-өндiрiстiк жұмыстарды орындауды көздейдi.

      5. Техникалық және кәсiптiк бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламалары теориялық және өндiрiстiк оқыту бағдарламаларынан тұрады.

18-бап. Мамандандырылған жалпы бiлiм беретiн оқу
               бағдарламалары

      Мамандандырылған жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары негiзгi орта, жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары негiзiнде әзiрленедi және бiлiм алушылардың ғылым, мәдениет, өнер, спорт, әскери iс негiздерiн терең игеруiне, олардың шығармашылық әлеуеттерi мен дарын-қабiлеттерiн дамытуға бағытталған.
       Мамандандырылған жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары дарынды балаларға арналған мамандандырылған бiлiм беру ұйымдарында, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлiгiнiң әскер қатарына шақыруға дейiнгi терең даярлықты мамандандырылған мектептерiнде iске асырылады.

19-бап. Арнайы жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары

      1. Арнайы жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары негiзiнде әзiрленедi және мүмкiндiгi шектеулi балаларды оқытуға және дамытуға бағытталған, бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердiң психологиялық-медициналық-педагогтiк консультациялар ұсыныстарын ескере отырып айқындалатын психикалық-физикалық ерекшелiктерiн және танымдық мүмкiндiктерiн ескередi.

      2. Ұзақ уақыт емделудi қажет ететiн адамдар үшiн, сондай-ақ даму мүмкiндiктерi шектеулi балалар мен жасөспiрiмдер үшiн жалпы бiлiм беретiн арнайы түзеу оқу бағдарламалары әзiрленедi және енгiзiледi.

      3. Арнайы жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген арнайы бiлiм беру ұйымдарында немесе үйде iске асырылады. Z050039 Z040591

20-бап. Орта бiлiм беруден кейiнгi кәсiптiк оқу
               бағдарламалары

      1. Орта бiлiм беруден кейiнгi кәсiптiк оқу бағдарламалары орта бiлiмi бар (жалпы орта немесе техникалық және кәсiптiк) азаматтар қатарынан гуманитарлық мамандықтар бойынша қызмет көрсету және басқару еңбегiнiң кiшi мамандарын даярлауға бағытталған.
       Жалпы орта бiлiмi бар азаматтардың орта бiлiм беруден кейiнгi кәсiптiк оқу бағдарламаларын (медицина мамандықтарынан басқа) игеру мерзiмi кемiнде екi жыл, ал техникалық және кәсiптiк бiлiмi бар адамдар үшiн - кемiнде бiр жыл.

      2. Орта бiлiм беруден кейiнгi кәсiптiк оқу бағдарламаларының мазмұны:

      1) кәсiптiк пәндермен қатар жоғары бiлiм берудiң 1-2 курстарының кәсiптiк оқу бағдарламаларымен интеграцияланған, әлеуметтiк-гуманитарлық және ғылыми жаратылыстану пәндерiн оқуды;

      2) оқыту аяқталғаннан кейiн қызмет көрсету және басқару еңбегiнiң кiшi маманы бiлiктiлiгiн берудi көздейдi.

21-бап. Жоғары бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламалары

      1. Жоғары бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламалары бiлiктiлiктi және (немесе) "бакалавр" академиялық дәрежесiн бере отырып мамандар даярлауға, олардың кәсiптiк даярлығының деңгейiн дәйектiлiкпен арттыруға бағытталған.
       Жоғары бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламасы бойынша оқуды аяқтап, "бакалавр" академиялық дәрежесi берiлген адамдар бiлiктiлiк талаптары жоғары бiлiмi болуды көздейтiн лауазымдарды атқара алады.

      2. Жоғары бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларының мазмұны жалпы бiлiм беретiн пәндер циклiн, базалық пәндердiң циклiн, бейiндеушi пәндердiң циклiн зерделеудi, сондай-ақ тиiстi мамандықтар бойынша кәсiптiк практикадан өтудi көздейдi.
       Пәндердiң әрбiр циклi мiндеттi құрамдас бөлiктi пәндерден және таңдау бойынша құрамдас бөлiктi пәндерден тұрады. Бiлiм алушылардың таңдауы бойынша құрамдас бөлiктен тұратын пәндер әрбiр циклде мiндеттi құрамдас бөлiктi пәндердi мазмұндық толықтыруы тиiс.
       Университеттер конкурстық негiзде оқытудың жаңа сапалық жетiлдiрiлген технологиялары, әдiстерi мен нысандары бар инновациялық бiлiм беру бағдарламаларын әзiрлеуге және енгiзуге құқылы.

      3. Жоғары бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын игеру мерзiмi мемлекеттiк жалпыға мiндеттi жоғары бiлiм беру стандартымен айқындалады және кемiнде 4 жыл болуға тиiс.

      4. Техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi немесе жоғары бiлiмi бар азаматтар үшiн жоғары оқу орындары оқыту мерзiмiн қысқартуды көздейтiн кәсiптiк оқу бағдарламаларын әзiрлейдi және iске асырады.

      5. Әскери жоғары оқу орындары бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша әзiрлеген және олардың мемлекеттiк басқару органдары бекiткен әскери мамандықтар бойынша жоғары бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асырады.

      6. Интернатураның кәсiптiк оқу бағдарламасын игеру денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi орган тiзбесiн бекiтетiн клиникалық мамандықтар бойынша жоғары медициналық бiлiм алған азаматтарды клиникалық практикаға жiберудiң мiндеттi шарты болып табылады.
       Интернатура туралы ереженi денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi орган бекiтедi.


22-бап. Жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң
              кәсiптiк оқу бағдарламалары

      1. Жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламалары жоғары бiлiктi ғылыми және педагог кадрлар даярлауға, олардың ғылыми және педагогтiк даярлық деңгейiн дәйектiлiкпен арттыруға бағытталған.

      2. Жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм беретiн кәсiптiк оқу бағдарламаларының мазмұны: базалық және бейiндiк пәндердi қамтитын теориялық оқытуды; практиканы; диссертация жаза отырып ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргiзудi көздейдi.

      3. Резидентураның кәсiптiк оқу бағдарламаларын игеру денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi орган тiзбесiн бекiткен клиникалық мамандықтар бойынша жоғары медициналық бiлiм алған азаматтарды клиникалық практикаға жiберудiң мiндеттi шарты болып табылады.

23-бап. Қосымша бiлiм берудiң бiлiм беретiн
               оқу бағдарламалары

      1. Қосымша бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламалары бiлiм алушылардың және тәрбиеленушiлердiң бiлiм алу және мәдени қажеттiлiктерiн жан-жақты қанағаттандыруға бағытталған.

      2. Қосымша бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламалары мазмұнына және бағытына қатысты:

      1) бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлерге қосымша бiлiм беру;

      2) мамандарды қайта даярлау және бiлiктiлiктерiн арттыру оқу бағдарламалары болып бөлiнедi.

      3. Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдары iске асыратын қосымша бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын оларға қатысты мемлекеттiк басқару органының функцияларын атқаратын органдар бекiтедi.

24-бап. Ересектерге бiлiм беру

      Ересектерге (он сегiз жасқа толған адамдарға) бiлiм беру қоғамда болып жатқан әлеуметтiк-экономикалық өзгерiстерге сәйкес бiлiмдер мен дағдылардың қосымша көлемiн алу ушiн олардың өмiр бойы бiлiм алу қажеттiлiктерiн қанағаттандыруға бағытталған.
       Ересектерге бiлiм берудi бiлiм беру ұйымдары, сондай-ақ қосымша бiлiм беру бағдарламаларын iске асыратын құрылымдық бөлiмшелерi бар заңды тұлғалар iске асырады.

25-бап. Эксперименттiк бiлiм беретiн оқу бағдарламалары

      Эксперименттiк бiлiм беретiн оқу бағдарламалары оқытудың жаңа технологияларын сынақтан өткiзуге, бiлiм берудiң жаңа мазмұнын енгiзуге бағытталған.

5-тарау. БIЛIМ БЕРУ ҚЫЗМЕТIН ҰЙЫМДАСТЫРУ

26-бап. Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердi бiлiм беру
 ұйымдарына қабылдауға қойылатын жалпы талаптар

      1. Мектепке дейiнгi, бастауыш, негiзгi орта, жалпы орта, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм беру ұйымдарына оқуға қабылдау тәртiбi тиiстi үлгiдегi оқу орындарына қабылдаудың үлгiлiк ережесiмен белгiленедi.

      2. Бiлiм беру ұйымдарының қызмет көрсету аумақтарында тұратын барлық балаларды қабылдауды қамтамасыз ететiн мектепке дейiнгi, бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм беру ұйымдарына оқуға қабылдау тәртiбi үлгiлiк қабылдау ережелерiнiң негiзiнде жергiлiктi атқарушы органдары бекiткен қабылдау ережесiмен белгiленедi.

      3. Техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары, жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарына оқуға қабылдау конкурстық негiзде азаматтардың өтiнiшi бойынша жүзеге асырылады. Конкурстың шарттары
 бiлiм алу құқықтарын сақтауға кепiлдiк беруге және неғұрлым қабiлеттi және тиiстi деңгейдегi кәсiптiк оқу бағдарламаларын меңгеруге даярлығы бар азаматтарды қабылдауды қамтамасыз етуге тиiс.

      4. Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен жыл сайын бекiтiлетiн мамандықтар тiзбесiне сәйкес оқытудың күндiзгi нысаны бойынша шетелдiк жоғары оқу орындарында жоғары бiлiм алу үшiн Қазақстан Республикасы азаматының конкурстық негiзде "Болашақ" халықаралық стипендиясын алу құқығы бар.

      5. Бiлiм беру гранттарын алуға, сондай-ақ техникалық және кәсiптiк, орта бiлiм беруден кейiнгi және жоғары бiлiмдi кадрлар даярлауға мемлекеттiк тапсырыс бойынша бiлiм алушылардың құрамына алуға конкурс өткiзу кезiнде:

      1) "Алтын белгi" белгiмен марапатталған адамдардың

      2) бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган тiзбесiн айқындайтын жалпы бiлiм беретiн пәндер бойынша халықаралық олимпиадалар мен ғылыми жарыстардың (бiрiншi, екiншi және үшiншi дәрежелi дипломдармен марапатталған), орындаушылардың республикалық және халықаралық конкурстары мен спорттық жарыстардың (бiрiншi, екiншi және үшiншi дәрежелi дипломдармен марапатталған) соңғы үш жылдағы жеңiмпаздарының, сондай-ақ өздерi таңдаған мамандықтары олимпиадалардың, конкурстың немесе спорттық жарыстың пәнiне сәйкес келген жағдайда, ағымдағы жылғы жалпы бiлiм беретiн пәндер бойынша республикалық олимпиадалар мен ғылыми жарыстардың (бiрiншi, екiншi және үшiншi дәрежелi дипломдармен марапатталған) жеңiмпаздарының басым құқығы бар.
       Бiлiм беру гранттарын алуға арналған конкурсты өткiзу кезiнде көрсеткiштер бiрдей болған жағдайда жетiм балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың, медициналық-әлеуметтiк сараптаманың қорытындысына сәйкес тиiстi бiлiм беру ұйымдарында оқуға болатын жағдайда I және II топтағы мүгедектердiң, жеңiлдiктер мен кепiлдiктер бойынша соғысқа қатысушылар мен соғыс мүгедектерiне теңестiрiлген адамдардың, бала кезiнен мүгедектердiң, мүгедек-балалардың және үздiк бiлiмi туралы құжаттары (куәлiктерi, аттестаттары, дипломдары) бар адамдардың басым құқығы бар.

      6. Техникалық және кәсiптiк бiлiм алу үшiн жоғары техникалық мектептерге оқуға қабылдау бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган айқындаған шарттармен жүзеге асырылады.

      7. Жоғары оқу орнынан кейiнгi кәсiптiк бiлiм алу үшiн жоғары оқу орындарына және ғылыми-зерттеу ұйымдарына оқуға қабылдау бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен конкурстық негiзде азаматтардың өтiнiштерi бойынша жүзеге асырылады.

      8. Техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi және жоғары бiлiм беретiн кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарына оқуға түсу кезiнде:

      1) I, II топтағы мүгедектер, бала кезiнен мүгедектер, мүгедек-балалар арасынан шыққан азаматтар үшiн;

      2) жеңiлдiктер мен кепiлдiктер бойынша соғысқа қатысушылар мен соғыс мүгедектерiне теңестiрiлген адамдар үшiн;

      3) ауылдың (селоның) әлеуметтiк-экономикалық дамуын айқындайтын мамандықтар бойынша ауыл (село) жастары арасынан шыққан азаматтар үшiн;

      4) Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылмайтын ұлты қазақ адамдар үшiн;

      5) жетiм балалар және ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды қабылдау үшiн квота көзделедi.

      9. Арнаулы немесе шығармашылық дайындықты қажет ететiн мамандықтарға оқуға қабылдау арнаулы немесе шығармашылық емтихандар нәтижелерiн ескере отырып жүзеге асырылады. Мамандықтар тiзбесi және арнаулы немесе шығармашылық емтихандарды өткiзу тәртiбi үлгiлiк
 қабылдау ережелерiмен белгiленедi.

      10. Рухани (дiни) бiлiм беру ұйымдарына оқуға қабылдау орта бiлiмi бар адамдар арасынан құрылтайшы белгiлеген тәртiппен жүзеге асырылады.

      11. Мемлекеттiк құпиялармен жұмыс iстеу талап етiлетiн техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi және жоғары бiлiм берудiң жекелеген мамандықтары бойынша мемлекеттiк бiлiм беру тапсырыстарымен оқуға қабылдау Қазақстан Республикасының мемлекеттiк құпиялар туралы заңнамасына сәйкес ұлттық қауiпсiздiк органдарының рұқсаты бар бiлiм беру ұйымдарында жүзеге асырылады.

      12. Бiлiм беру ұйымдарына оқуға қабылдау тәртiбiн осы Заңмен және қабылдаудың тиiстi үлгiлiк ережелерiмен реттелмеген бөлiгiнде бiлiм беру ұйымдарының құрылтайшысы немесе құрылтайшылары (мемлекеттiк басқару органы) белгiлейдi.

      13. Оқуға түскен адамдармен техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары бiлiмнен кейiнгi бiлiм беру ұйымдары үлгi нысанын бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган бекiтетiн шарт жасасады.

27-бап. Бiлiм алу нысандары

      Жеке адамның қажеттiлiктерi мен мүмкiндiктерi ескерiле отырып, бiлiм беретiн оқу бағдарламаларының мазмұнына, бiлiм берудiң әрбiр деңгейiн алуға қол жеткiзу жағдайларының жасалуына қарай оқыту күндiзгi, кешкi, сырттай оқу және экстернат нысанында жүзеге асырылады.

28-бап. Оқу және тәрбие процесiн ұйымдастыру

      1. Бiлiм беру ұйымдарындағы оқу және тәрбие процесi жұмыстық оқу бағдарламалары мен жұмыстық оқу жоспарларына сәйкес жүзеге асырылады.

      2. Бiлiм беру ұйымдары жүзеге асыратын оқу және тәрбие жұмысын жоспарлау мен есепке алу оқу және тәрбие процесiн ұйымдастырудың негiзi болып табылады.
       Оқу және тәрбие жұмыстарын жоспарлау оқу жоспарлары мен бағдарламаларының толық көлемде уақтылы және сапалы орындалуын қамтамасыз етуге тиiс.
       Бiлiм беру ұйымдарындағы оқу және тәрбие жұмыстарын жоспарлау оқу жылына арналған оқу-тәрбие процесiнiң графигi мен теориялық және практикалық сабақтардың кестесiн бекiту арқылы жүзеге асырылады.
       Бiлiм беру ұйымдарындағы оқу және тәрбие жұмыстарының есебi теориялық және өндiрiстiк оқытудың есепке алу журналдарын және оқу бағдарламаларының оқу сағаттарында орындалуын есепке алу табельдерiн жүргiзу арқылы жүзеге асырылады.

      3. Бiлiм беру ұйымдарындағы тәрбие бағдарламалары оқу процесiнiң құрамдас бөлiгi болып табылады және бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң патриоттық, азаматтық, интернационалдық, жоғары моральдық және имандылық сезiмiн қалыптастыруға, сондай-ақ жан-жақты қызығушылықтары мен қабiлеттерiн дамытуға бағытталған.
       Бiлiм беру ұйымдарында нәсiлдiк, этностық, дiни, әлеуметтiк ымырасыздық пен айырықшалықты насихаттауға, милитаристiк және де халықаралық құқық пен iзгiлiктiң жалпыға танылған принциптерiне қайшы келетiн өзге де идеяларды насихаттауға тыйым салынады.

      4. Оқу және тәрбие процесi бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң, педагог қызметкерлердiң адамгершiлiк қадiр-қасиетiн өзара құрметтеу негiзiнде жүзеге асырылады.
       Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлерге қатысты күш көрсету, моральдық және психикалық қысым жасау әдiстерiн қолдануға жол берiлмейдi.

      5. Азаматтарды күндiзгi бөлiмдерiнде оқыту уақыты мерзiмдi әскери қызметтi өткеруге теңестiрiлетiн бiлiм беру ұйымдарындағы бiлiм беру қызметiн ұйымдастыру тәртiбiн олардың мемлекеттiк басқару органдары айқындайды.

      6. Әскерге шақырылуға дейiнгi және шақырылу жасындағы бiлiм алушылардың негiзгi орта бiлiм беру базасындағы алғашқы әскери даярлығы жалпы орта бiлiм берудiң жалпы орта бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм беретiн кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарында (арнаулы бiлiм беру ұйымдарынан басқа), ал жоғары бiлiм беретiн кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарында Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен әскери кафедраларда жүзеге асырылады.

      7. Бiлiм беру ұйымдары бiлiм алушылардың бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын меңгеруiн бақылау мақсатында бiлiм алушылардың үлгерiмiн ағымдағы бақылауды және бiлiм алушыларды аралық аттестаттауды жүзеге асырады.
       Бiлiм беру ұйымдары бiлiм алушылардың үлгерiмiне ағымдағы бақылауды және бiлiм алушыларды аралық аттестаттауды жүргiзудiң нысандарын, тәртiбiн және мерзiмдiлiгiн таңдауда дербес болады.

      8. Негiзгi орта, жалпы орта, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын меңгеру бiлiм алушыларды мiндеттi қорытынды аттестаттаумен аяқталады.

      9. Жалпы орта бiлiм беру ұйымдарында бiлiм алушыларды және оқуын бiтiретiн жылы орта бiлiмнен кейiнгi немесе жоғары бiлiм беретiн ұйымдарға оқуға түсуге ниет бiлдiрушiлердi қорытынды аттестаттау ұлттық бiрыңғай тестiлеу нысанында жүзеге асырылады.

      10. Техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм беру ұйымдарының бiлiм алушыларын қорытынды аттестаттау:

      1) бiлiм беру ұйымдарында бiлiм алушыларды қорытынды аттестаттауды;

      2) кәсiптiк даярлығының деңгейiн бағалауды және бiлiктiлiктi берудi қамтиды.
       Жоғары бiлiмнен кейiнгi кәсiптiк оқу бағдарламаларын меңгерген бiлiм алушыларды қорытынды аттестаттау ерекшелiктерiн бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган айқындайды.

      11. Бiлiм беру ұйымдары кәмелетке толмаған бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң ата-аналарына және өзге де заңды өкiлдерiне оқу және тәрбие процесiнiң барысымен және мазмұнымен, сондай-ақ бiлiм алушылардың үлгерiмiмен танысу мүмкiндiгiн қамтамасыз етедi.

29-бап. Ғылыми және оқу-әдiстемелiк жұмысты ұйымдастыру

      1. Ғылым мен бiлiмдi интеграциялау, оқу және тәрбие процесiн қамтамасыз ету және жетiлдiру, оқытудың жаңа технологияларын әзiрлеу және енгiзу, бiлiм беру ұйымдарында және тиiстi инфрақұрылымда педагог қызметкерлердiң бiлiктiлiгiн арттыруды қамтамасыз ету мақсатында ғылыми және оқу-әдiстемелiк жұмыс жүзеге асырылады.

      2. Ғылыми және оқу-әдiстемелiк жұмысқа басшылық жасау:
жалпы орта бiлiм беру ұйымдарында аудандық (қалалық) бiлiм бөлiмдерiнiң әдiстемелiк кабинеттерiне;
       техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм беру ұйымдарында облыстық (қалалық) бiлiм департаменттерiнiң әдiстемелiк кабинеттерiне жүктеледi.

      3. Бiлiм беру ұйымдарында және тиiстi инфрақұрылымда, оның iшiнде ғылыми және оқу әдiстемелiк қамтамасыз ету ұйымдарында ғылыми және оқу-әдiстемелiк қызметтi үйлестiру бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен жүзеге асырылады.

30-бап. Мектепке дейiнгi тәрбие мен оқыту

      1. Бiр жастан бес жасқа дейiнгi балаларды мектепке дейiнгi тәрбиелеу отбасында және (немесе) мектепке дейiнгi ұйымдарда жүзеге асырылады.

      2. Жергiлiктi атқарушы органдар отбасына және мектепке дейiнгi ұйымдарға қажеттi әдiстемелiк және консультациялық көмек ұйымдастырады.

      3. Мектепке дейiнгi оқыту балаларды мектепте оқуға бес жастан бастап мектепалды даярлық түрiнде жүзеге асырылады.
       Мектепалды даярлық мiндеттi және отбасында, мектепке дейiнгi ұйымдарда, жалпы бiлiм беретiн мектептердiң, лицейлердiң және гимназиялардың мектепалды сыныптарында жүзеге асырылады.
       Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарындағы мектепалды даярлық тегiн болып табылады.

31-бап. Бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта
    бiлiм беру

      1. 1-сыныпқа оқуға балалар алты жастан қабылданады.

      2. Бастауыш, негiзгi орта, жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын орта бiлiм беретiн ұйымдардың негiзгi түрлерi мектеп, гимназия, лицей, бейiндiк мектеп болып табылады.

      3. Он алты жасқа дейiнгi балаларды орта бiлiм беретiн мемлекеттiк ұйымдардан шығаруға құқыққа қарсы әрекеттер жасағаны, бiлiм беру ұйымдарының жарғысын өрескел және бiрнеше рет бұзғаны үшiн бiлiм беру ұйымы мемлекеттiк басқару органының шешiмi бойынша ерекше жағдайларда рұқсат етiледi.
       Жетiм балаларды және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды шығару туралы шешiм қорғаншы және қамқоршы ұйымдардың келiсiмiмен қабылданады.

32-бап. Техникалық және кәсiптiк бiлiм беру

      1. Техникалық және кәсiптiк бiлiм беру негiзгi орта және (немесе) жалпы орта бiлiм беру базасында кәсiптiк лицейлерде, училищелерде, колледждерде және жоғары техникалық мектептерде жүзеге асырылады.
       Техникалық және кәсiптiк бiлiм беретiн ұйымдардағы оқу процесi оқу-өндiрiстiк шеберханаларында, оқу шаруашылықтары мен оқу полигондарында өндiрiстiк оқыту шеберiнiң басшылығымен орындалатын теориялық сабақтарды және өндiрiстiк оқытуды қамтиды.

      2. Кәсiптiк оқыту тiкелей өндiрiсте, оқу-өндiрiстiк комбинаттарында, оқу орталықтарында, курстарда, бiлiм беру қызметiн жүзеге асыру құқығына Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен берiлген лицензиясы бар болған кезде және жұмысшылар даярлауды жүзеге асыратын заңды тұлғалардың оқу-өндiрiстiк құрылымдарында жүзеге асырылуы мүмкiн.

33-бап. Орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм беру

      Орта бiлiмнен кейiнгi кәсiптiк оқу бағдарламалары негiзгi түрi колледж болып табылатын бiлiм беру ұйымдарында iске асырылады.
       Орта бiлiмнен кейiнгi кәсiптiк оқу бағдарламалары бойынша мамандарды даярлау, тiзбесiн бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган бекiтетiн гуманитарлық мамандықтар бойынша жүзеге асырылады.

34-бап. Жоғары техникалық мектептер

      Жоғары техникалық мектептер техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi интеграцияланған бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асырады.

35-бап. Жоғары бiлiм беру

      1. Жоғары бiлiмдi жалпы орта немесе техникалық және кәсiптiк немесе орта бiлiмнен кейiнгi бiлiмi бар азаматтар алады. Азаматтың конкурстық негiзде тегiн жоғары бiлiм алуға құқығы бар.

      2. Жоғары бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламалары негiзгi түрлерi университет, академия, институт және оларға теңестiрiлгендер (консерватория, жоғары мектеп, жоғары училище) болып табылатын жоғары оқу орындарында iске асырылады.
       Инновациялық бiлiм беру бағдарламаларын енгiзетiн университеттер инновациялық университеттер болып табылады.
       Жоғары оқу орындарының филиалдары, лицензиялануға жататын бiлiм беру қызметiнiң кiшi түрлерiн қоспағанда, бiлiм беру қызметiн жүзеге асыруға құқылы.

      3. Жоғары бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын меңгеру бойынша қорытынды аттестаттаудан табысты өткен бiлiм алушыға бiлiктiлiк және (немесе) "бакалавр" академиялық дәрежесi берiледi.

      4. Бiлiм беру бағдарламаларын iске асыру және ғылыми-қолданбалы зерттеулердi жүргiзу үшiн жоғары оқу орындары инновациялық-бiлiм беру консорциумын құруға және (немесе) оған кiруге құқылы.

36-бап. Жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм беру

      1. Жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiмдi жоғары бiлiмi бар азаматтар алады.

      2. Ғылыми және педагог кадрларды даярлау жоғары оқу орындарының және ғылыми ұйымдардың магистратурасы мен докторантурасында, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен жыл сайын бекiтiлетiн мамандықтар тiзбесiне сәйкес күндiзгi оқыту нысаны бойынша шет елдердiң жоғары оқу орындарына "Болашақ" халықаралық стипендиясының стипендиаттарын оқуға жiберу арқылы жүзеге асырылады.
       Әскери мамандықтар бойынша магистратураның кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыру әскери жоғары оқу орындарының адъюнктурасында жүзеге асырылады.

      3. Кадрларды магистратурада даярлау жоғары бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламалары негiзiнде:

      1) екi жылдық оқу мерзiмiмен ғылыми және педагогтiк;

      2) кемiнде бiр жыл оқыту мерзiмiмен бейiндiк болып екi бағытта жүзеге асырылады.
       Мемлекеттiк қорытынды аттестаттаудан табысты өткен және магистрлiк диссертациясын көпшiлiк алдында қорғаған бiлiм алушыға тиiстi мамандығы бойынша магистр академиялық дәрежесi берiледi.

      4. Докторантурада магистратураның кәсiптiк оқу бағдарламалары негiзiнде кемiнде үш жыл оқу мерзiмiмен философия докторлары (РhD) мен бейiнi бойынша докторлар даярлау жүзеге асырылады.

      5. Жоғары оқу орнынан кейiнгi медициналық және фармацевтiк бiлiм беру резидентураны, магистратура мен докторантураны қамтиды.
       Резидентурада мамандануына қарай оқыту ұзақтығы екi жылдан төрт жылға дейiн клиникалық мамандықтар бойынша тереңдетiле даярлау жүзеге асырылады. Резидентура туралы ереженi денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi орган бекiтедi.

37-бап. Қосымша бiлiм беру

      1. Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлерге қосымша бiлiм беру, түрлерiн бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган айқындайтын қосымша бiлiм беру ұйымдарында жүзеге асырылады.
       Қосымша бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламалары бойынша бiлiм алушыларға бiлiм беру қызметтерiн көрсетудi бастауыш, негiзгi орта және жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдары шарттық негiзде
 бередi.

      2. Кадрлардың бiлiктiлiгiн арттыру және қайта даярлау қосымша бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарында, ғылыми ұйымдарда, өндiрiсте және мемлекеттiк ғылым ұйымдары мен жоғары оқу орындарының ғылыми қызметкерлерiнiң "Болашақ"халықаралық стипендиясы бойынша әлемнiң жетекшi жоғары оқу орындарында, ғылыми орталықтары мен зертханаларында ғылыми тағылымдамадан өтуi кезiнде жүзеге асырылады.

      3. Бiлiм беру ұйымдарының педагог және ғылыми қызметкерлерiнiң бiлiктiлiгiн арттыру бес жылда кемiнде бiр рет жүзеге асырылады.

38-бап. Бiлiм алушылардың кәсiптiк практикасы

      1. Бiлiм алушылардың кәсiптiк практикасы мамандар даярлайтын кәсiптiк оқу бағдарламаларының құрамдас бөлiгi болып табылады.
       Кәсiптiк практика тиiстi ұйымдарда жүргiзiледi және оқыту процесiнде алған бiлiмдердi бекiтуге, практикалық дағдыларды игеруге және озық тәжiрибенi меңгеруге бағытталған.

      2. Кәсiптiк практиканың түрлерi, мерзiмдерi мен мазмұны жұмыстық оқу бағдарламаларымен және жұмыстық оқу жоспарларымен айқындалады.

      3. Кәсiптiк практиканы өткiзу үшiн бiлiм беру ұйымдары шарттық негiзде практиканың базасы ретiнде ұйымдары айқындайды, олармен практиканы өткiзудiң келiсiлген бағдарламалары мен күнтiзбелiк кестелерiн бекiтедi.
       Шарттарда бiлiм беру ұйымының, практиканың базасы болып табылатын ұйымдардың және бiлiм алушылардың мiндеттерi мен жауаптылықтары айқындалады.

      4. Кәсiптiк практикаға кететiн шығындар бiлiм беру ұйымдарында және практиканың базасы болып табылатын ұйымдарда көзделедi және жасасылған шарттармен айқындалады.

      5. Практиканың базалары болып табылатын ұйымдармен шарттар бiлiм алушылардың кәсiптiк практикасын өткiзуге арналған шарттардың үлгiлiк нысаны негiзiнде жасасылады.

39-бап. Бiлiм беру туралы құжаттар

      1. Лицензиясы бар, мемлекеттiк аттестаттаудан өткен және негiзгi орта, жалпы орта, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары, жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдары қорытынды аттестаттаудан өткен азаматтарға бiлiм туралы мемлекеттiк үлгiдегi құжаттар бередi.
       Бiлiм туралы мемлекеттiк үлгiдегi құжаттарды толтыруға қойылатын талаптарды бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган айқындайды.

      2. Бiлiм туралы мемлекеттiк үлгiдегi құжаттың болуы келесi деңгейдегi бiлiм беру ұйымдарында бiлiм алуды жалғастыру үшiн қажеттi
 талап болып табылады.

      3. Бiлiм алуды аяқтамаған не қорытынды аттестаттаудан өтпеген азаматтарға белгiленген үлгiдегi анықтама берiледi.

      4. Шетелдiк бiлiм беру ұйымдары берген бiлiм туралы құжаттар Қазақстан Республикасының аумағында халықаралық шарттар (келiсiмдер) негiзiнде танылады.
       Халықаралық шарттар (келiсiмдер) болмаған кезде азаматтардың шетелдiк бiлiм беру ұйымдарында алған бiлiмi туралы құжаттарын нострификациялау және оларға тиiстi куәлiктердi беру бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен жүзеге асырылады.

6-тарау. БIЛIМ БЕРУ ҚЫЗМЕТIНIҢ СУБЪЕКТIЛЕРI

40-бап. Бiлiм беру ұйымдары

      1. Бiр немесе бiрнеше бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын және (немесе) бiлiм алушыларды, тәрбиеленушiлердi асырау мен тәрбиелеудi қамтамасыз ететiн заңды тұлғалар бiлiм беру ұйымдары болып табылады.
       Бiлiм беру ұйымдарын Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жеке және заңды тұлғалар (құрылтайшылар) құрады.
       Бiлiм беру ұйымдарының қызметi тиiстi үлгiдегi бiлiм беру ұйымдары қызметiнiң үлгiлiк ережелерiмен және солардың негiзiнде әзiрленген жарғылармен реттеледi.

      2. Бiлiм беру ұйымдарында бiлiм беру қызметiн жүргiзу құқығы лицензия алған кезден бастап туындайды және соттың лицензиядан айыру туралы шешiмi заңды күшiне енген немесе Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен лицензия жарамсыз деп танылған сәттен бастап тоқтатылады.

      3. Бiлiм беру ұйымының мәртебесiн (үлгiсiн, түрiн) оның құрылтайшылары айқындайды және осы Заңның талаптары, бiлiм беру қызметiн лицензиялау кезiндегi бiлiктiлiк талаптары, тиiстi үлгiдегi бiлiм беру ұйымдары қызметiнiң үлгiлiк ережелерi ескерiле отырып, оның жарғыларында көрсетiледi.

      4. Бiлiм беру ұйымдары үлгiлерi мен түрлерiнiң номенклатурасын бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган бекiтедi.

      5. Медициналық бiлiм беру ұйымдары қаржыландырылуы Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған көздерден жүзеге асырылатын клиникалық базасы бар болған кезде ғана жұмыс iстеуi мүмкiн. Клиникалық базалар туралы ереженi денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi орган бекiтедi.

41-бап. Бiлiм беру ұйымының жарғысы

      1. Бiлiм беру ұйымының жарғысы Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасында көзделген талаптардан басқа, мыналарды:

      1) iске асырылатын бiлiм беретiн оқу бағдарламаларының тiзбесiн;

      2) бiлiм беру ұйымдарына қабылдау тәртiбiн;

      3) бiлiм беру процесiн ұйымдастыру тәртiбiн (оның iшiнде оқыту және тәрбиелеу тiлiн (тiлдерiн), бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң сабақ режимiн);

      4) бiлiмдердi ағымдағы бақылау, бiлiм алушыларды аралық және қорытынды аттестаттау жүйесiн, оларды өткiзудiң нысандарын және тәртiбiн;

      5) ақылы қызмет көрсетудiң тiзбесiн және тәртiбiн;

      6) бiлiм беру ұйымының бiлiм алушылармен, тәрбиеленушiлермен және (немесе) олардың ата-аналарымен және өзге де заңды өкiлдерiмен қатынастарын ресiмдеу тәртiбiн қамтуға тиiс.

      2. Бiлiм беру ұйымының жарғысында оның қызметiне қатысты және Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтiн өзге де ережелер қамтылуы мүмкiн.

      3. Бiлiм беру ұйымының жарғысы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен бекiтiледi.

42-бап. Бiлiм беру ұйымдарын құру, қайта ұйымдастыру және тарату

      1. Бiлiм беру ұйымдарын құру, қайта ұйымдастыру және тарату Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

      2. Бiлiм беру ұйымы лицензиясынан айырылған немесе таратылған жағдайда оның құрылтайшысы (құрылтайшылары) бiлiм алушыларды оқуын жалғастыру үшiн басқа бiлiм беру ұйымдарына ауыстыруға шаралар қолданады.

43-бап. Бiлiм беру ұйымдарының құзыретi

      1. Бiлiм беру ұйымдары Қазақстан Республикасының заңнамасында, тиiстi үлгiдегi бiлiм беру ұйымдарының қызметi туралы үлгiлiк ережелер мен бiлiм беру ұйымдарының жарғыларында белгiленген шектерде оқу және тәрбие процесiн жүзеге асыруда, кадрларды iрiктеу мен орналастыруда ғылыми, қаржы-шаруашылық және өзге де қызметте дербес болады.

      2. Бiлiм беру ұйымдары өз қызметiн жария түрде жүзеге асырады, жұртшылықты оқу, ғылыми-зерттеу және қаржы қызметi туралы хабардар етедi.

      3. Бiлiм беру ұйымдарының құзыретiне мынадай функциялар:

      1) iшкi тәртiп ережелерiн әзiрлеу және бекiту;

      2) әскери мамандықтар бойынша жұмыстық оқу бағдарламалары мен жұмыстық оқу жоспарларынан басқа, жұмыстық оқу бағдарламалары мен жұмыстық оқу жоспарларын әзiрлеу және бекiту;

      3) егер осы Заңда және қабылдаудың Үлгiлiк ережесiнде өзгешекөзделмесе бiлiм беру қызметiн жүргiзу құқығына берiлген лицензияға сәйкес бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң контингентiн қалыптастыру;

      4) оқытудың жаңа технологияларын, оның iшiнде оқытудың кредиттiк технологиясын және қашықтықтан бiлiм беру технологияларын енгiзу;

      5) ұлттық бiрыңғай тестiлеу мен техникалық және қызмет көрсету еңбегiнiң кәсiптерi (мамандықтары) бойынша бiлiктiлiктi берудi қоспағанда, бiлiм алушылардың үлгерiмiн ағымдық бақылауды, аралық және қорытынды аттестатталуын жүргiзу;

      6) өз қаржы қаражаттары шектерiнде мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарындағы қызметкерлерге Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен лауазымдық айлықақылар (ставкалар), қосымша ақылар, үстеме ақылар және өзге де ынталандыратын төлемдер белгiлеу;

      7) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен
 кадрлардың бiлiктiлiгiн арттыруды және оларды қайта даярлауды
 қамтамасыз ету;

      8) бiлiм беру ұйымдарын материалдық-техникалық қамтамасыз ету, жарақтандыру мен жабдықтау;

      9) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен ақылы негiзде тауарларды (жұмыстарды, қызметтер көрсетудi) ұсыну;

      10) жарғылық қызметтi жүзеге асыру үшiн Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен қосымша қаржылық және материалдық қаражат көздерiн тарту;

      11) бiлiм алушыларды тамақпен және медициналық қызмет көрсетумен қамтамасыз ету, бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң денсаулығын сақтау мен нығайтуды қамтамасыз ету;

      12) бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң жекелеген санаттарына Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген қосымша жеңiлдiктерматериалдық қамсыздандыру түрлерiнiң уақтылы берiлуiн қамтамасыз ету;

      13) бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердi асырау және олардың тiршiлiк ету жағдайларының белгiленген нормалардан төмен болмауын қамтамасыз ету;

      14) қоғамдық өзiн-өзi басқару органдарының, қоғамдық бiрлестiктердiң қызметiне жәрдемдесу;

      15) Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен қаржылық есептiлiктi табыс ету;

      16) жоғары оқу орындарының ғылыми және педагог қызметкерлерiне
 оқу орнының доцентi және профессоры академиялық атақтарын беру;

17) "магистр" академиялық дәрежесiн беру жатады.

44-бап. Бiлiм беру ұйымдарын басқару

      1. Бiлiм беру ұйымдарын басқару Қазақстан Республикасының заңнамасына, тиiстi үлгiдегi бiлiм беру ұйымы қызметiнiң үлгiлiк ережелерi мен бiлiм беру ұйымының жарғысына сәйкес жеке-дара басқару және алқалылық принциптерiмен жүзеге асырылады.

      2. Бiлiм беру ұйымын тiкелей басқаруды оның басшысы жүзеге асырады.

      3. Лауазымға тағайындау және лауазымнан босату тәртiбiн Қазақстан Республикасының Президентi айқындайтын жекелеген мемлекеттiк жоғары оқу орындарының бiрiншi басшыларын қоспағанда, бiлiм беру ұйымының басшысы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен лауазымға тағайындалады және лауазымнан босатылады.
       Бiрiншi басшыларын Қазақстан Республикасының Президентi лауазымға тағайындайтын және лауазымнан босататын мемлекеттiк жоғары оқу орындарының тiзбесiн Қазақстан Республикасының Президентi бекiтедi.
       Мемлекеттiк мекеме ұйымдық-құқықтық нысанындағы мемлекеттiк орта бiлiм беру ұйымының басшысы лауазымға конкурстық негiзде тағайындалады.

      4. Бiлiм беру ұйымы басшысы лауазымының атауы, бiлiм беру ұйымының алқалы органдарының құзыретi, құрылу және қызметiнiң тәртiбi, олардың арасындағы өкiлеттiктердiң аражiгiн ажырату тиiстi үлгiдегi бiлiм беру ұйымдары қызметiнiң үлгiлiк ережелерiмен айқындалады және олардың жарғыларымен бекiтiледi.

      5. Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымының басшысы үш жылда бiр реет Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен аттестаттаудан өтедi.
       Қазақстан Республикасының Президентi лауазымға тағайындайтын және лауазымнан босататын жекелеген мемлекеттiк жоғары оқу орындарының бiрiншi басшыларының аттестаттаудан өту тәртiбiн Қазақстан Республикасының Президентi айқындайды.

      6. Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымының (медициналық және фармацевтiк бiлiм беру ұйымдарынан басқа) басшысы мемлекеттiк басқару органымен келiсiм бойынша өзiнiң орынбасарларын және бас бухгалтердi лауазымға тағайындайды және лауазымнан босатады.

      7. Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарының басшыларына өздерiнiң лауазымдарын бiлiм беру ұйымдары iшiндегi немесе одан тыс жерлердегi басқа да басшылық (ғылыми және ғылыми-әдiстемелiк басшылықтан басқа) лауазымдармен қоса атқаруға тыйым салынады.

      8. Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдары басшыларының лауазымдық мiндеттерiн қоса атқаруға болмайды.

      9. Бiлiм беру ұйымдарында алқалы басқару органдары құрылады.
       Бiлiм беру ұйымын алқалы басқарудың нысандары, оларды сайлау тәртiбiмен қоса, жұмысты ұйымдастырудың үлгiлiк ережелерiн бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган бекiтетiн бiлiм беру ұйымының кеңесi (ғылыми кеңес), қамқоршылық кеңес, педагогтiк, әдiстемелiк (оқу-әдiстемелiк, ғылыми әдiстемелiк), кеңестер және басқа да нысандар бола алады.

45-бап. Еңбек қатынастары және бiлiм беру ұйымы
               басшысының жауапкершiлiгi

      1. Қызметкер мен бiлiм беру ұйымының еңбек қатынастары Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасымен реттеледi.
       Жоғары оқу орындарындағы ғылыми-педагогтiк қызметкерлердiң (профессорлық-оқытушылық құрамның, ғылыми қызметкерлердiң) лауазымдарға орналасуы конкурстық негiзде жүзеге асырылады.

      2. Азаматтарды күндiзгi бөлiмдерiнде оқыту уақыты әскери қызметтi өткеруге теңестiрiлетiн бiлiм беру ұйымдарының басшылары мен профессорлық-оқытушылық құрамын лауазымға тағайындау тәртiбiн және олардың еңбек жағдайларын Қазақстан Республикасының заңнамасына
 сәйкес олардың мемлекеттiк басқару органдары айқындайды.

      3. Бiлiм беру ұйымының басшысы Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен:

      1) бiлiм беру ұйымы бiлiм алушыларының, тәрбиеленушiлерiнiң, қызметкерлерiнiң құқықтары мен бостандықтарын бұзғаны;

      2) өзiнiң құзыретiне жатқызылған функцияларды орындамағаны;

      3) мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандартының талаптарын бұзғаны;

      4) бiлiм беру ұйымы бiлiм алушыларының және тәрбиеленушiлерiнiң, қызметкерлерiнiң оқу және тәрбие процесi кезiндегi өмiрi мен денсаулығы;

      5) қаржы-шаруашылық қызметтiң жай-күйi, оның iшiнде материалдық және ақша қаражаттарын нысаналы пайдаланбағаны;

      6) нормативтiк құқықтық актiлерде және еңбек шартының талаптарында көзделген талаптарды өзге де бұзғаны үшiн жауаптылықта болады.

46-бап. Бiлiм беру жүйесiндегi бiрлестiктер

      Бiлiм беру жүйесiндегi бiлiм беру қызметi субъектiлерiнiң мүдделерiн олардың Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құрылған және әрекет ететiн бiрлестiктерi бiлдiре алады.

47-бап. Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердiң құқықтары,
               мiндеттерi мен жауапкершiлiгi

      1. Қазақстан Республикасы азаматтарының, Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдардың қабылдау талаптарына сәйкес бiлiм беру ұйымдарын және бiлiм алу нысандарын таңдауға құқығы бар.

      2. Бiлiм алатын адамдар бiлiм алушылар немесе тәрбиеленушiлер болып табылады.
       Бiлiм алушыларға оқушылар, студенттер, магистранттар, адъюнкттар, курсанттар, тыңдаушылар және докторанттар жатады.
       Тәрбиеленушiлерге мектепке дейiнгi, интернаттық ұйымдарда бiлiм алушы және тәрбиеленушi адамдар жатады.

      3. Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердiң:

      1) мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарына сәйкес сапалы бiлiм алуға;

      2) бiлiм беру ұйымы кеңесiнiң шешiмi бойынша жалпыға мiндеттi мемлекеттiк бiлiм беру стандарттары шеңберiнде жеке оқу жоспарлары, қысқартылған бiлiм беретiн оқу бағдарламалары бойынша оқуға;

      3) оқу жоспарларына сәйкес баламалы курстарды таңдауға;

      4) өзiнiң бейiмдiлiгi мен қажеттерiне қарай қосымша бiлiм беру қызметтерiн, бiлiмдердi ақылы негiзде алуға;

      5) бiлiм беру ұйымдарын басқаруға қатысуға;

      6) қайта қабылдануға және бiр оқу орнынан басқасына, бiр мамандықтан басқасына немесе оқудың бiр нысанынан басқасына ауысуға;

      7) Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен бiлiм беру ұйымдарында ақпараттық ресурстарды тегiн пайдалануға, оқулықтармен, оқу-әдiстемелiк кешендермен және оқу-әдiстемелiк құралдармен қамтамасыз етiлуге;

      8) спорт, оқу, акт залдарын, кiтапхананы тегiн пайдалануға;

      9) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес халықты жұмыспен қамту саласындағы жағдай туралы ақпарат алуға;

      10) өзiнiң пiкiрi мен сенiмiн еркiн бiлдiруге;

      11) өзiнiң адамдық қадiр-қасиетiнiң құрметтелуiне;

      12) оқудағы, ғылыми және шығармашылық қызметтегi табыстары үшiн көтермеленуге және сыйақы алуға құқығы бар.

      4. Меншiк нысаны мен ведомстволық бағыныстылығына қарамастан, барлық бiлiм беру ұйымдарының күндiзгi оқу нысаны бойынша бiлiм алушылары мен тәрбиеленушiлерiнiң:

      1) жергiлiктi өкiлдi органдардың шешiмi бойынша қоғамдық көлiкте (таксиден басқа) жеңiлдiкпен жол жүруге;

      2) оқудан бос уақытта оқуды жұмыспен ұштастыруға;

      3) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес әскери қызметке шақырылу мерзiмiн кейiнге қалдыруға құқығы бар.

      5. Медициналық айғақтар бойынша және өзге де ерекше жағдайларды бiлiм алушыға академиялық демалыс берiлуi мүмкiн.

      6. Азаматтар бiтiрген бiлiм беру ұйымдарының меншiк нысандарын қарамастан, келесi деңгейдегi бiлiм беру ұйымына түсу кезiнде бiрдей құқықтарға ие болады.

      7. Бiлiм беру ұйымдарында бiлiм алушылардың жекелеген санаттарына Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен мемлекеттi стипендиялар төленедi.
       Мемлекеттiк атаулы стипендия жоғары оқу орындары мен ғылыми-зерттеу ұйымдарының неғұрлым дарынды магистранттарына және Қазақстан Республикасы жоғары оқу орындарының күндiзгi оқу нысаны бойынша бiлiм алушыларына жоғарғы оқу орындары мен ғылыми-зерттеу институттары ғылыми кеңестерiнiң шешiмдерi негiзiнде төленедi.
       Жеке және заңды тұлғалар тағайындайтын атаулы стипендиялар техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм беру ұйымдарында оқытудың күндiзгi нысаны бойынша бiлiм алушыларға тағайындалады.
       Атаулы стипендиялардың мөлшерiн және оларды төлеу тәртiбiн оларды тағайындаған органдар мен тұлғалар айқындайды.

      8. Жұмыстарының жоғары көрсеткiштерi үшiн мемлекеттiк конкурс негiзiнде грант алған мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерi соның есебiнен табысы аз отбасыларынан шыққан бiлiм алушыларға стипендия төлейдi. Стипендияны төлеу тәртiбiн және оның мөлшерiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

      9. Мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысына сәйкес оқуға қабылданған бiлiм алушыларды бiлiм беру ұйымдары өздерi белгiлеген тәртiппен жатақханалардағы орындармен қамтамасыз етедi.

      10. Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердi оқу процесiнен алаңдатуға жол берiлмейдi.

      11. Жетiм балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған бiлiм беру ұйымдарында бiлiм алушы және (немесе) тәрбиеленушi жетiм балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар толық мемлекет қамқорлығында ұсталады.

      12. Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердiң жекелеген санаттарына Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес басқа да жеңiлдiктер берiледi.

      13. Техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi және жоғарыбiлiм беретiн ұйымдарда мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысы негiзiнде бiлiм алушылардың қысқы және жазғы каникул кезiнде қалааралық темiржол және автомобиль (таксиден басқа) көлiгiнде жеңiлдiкпен жол жүруге
 құқығы бар. Z070005

      14. Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлер мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарының талаптарына сәйкес бiлiмдi, шеберлiктi, практикалық дағдылар мен бiлiктiлiктi меңгеруге, iшкi тәртiп ережелерiн сақтауға, бiлiм беру ұйымының жарғысында және бiлiм беру қызметтерiн көрсету туралы шартта көзделген басқа да талаптарды орындауға мiндеттi.

      15. Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлер өздерiнiң денсаулығы үшiн қам жеуге, рухани және тән саулығын өздiгiнен жетiлдiруге ұмтылуға мiндеттi.

      16. Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлер педагог қызметкердiң ар-намысы мен қадiр-қасиетiн, өздерi бiлiм алатын оқу орнының дәстүрлерiн құрметтеуге мiндеттi.

      17. Осы Заңның 26-бабы 8-тармағының 3) тармақшасында белгiленген квота шегiнде педагогтiк және медициналық мамандықтар бойынша оқуға түскен ауыл (село) жастары қатарынан шыққан азаматтар бiлiм беру грантын беру ережелерiнде және бiлiм беру қызметтерiн көрсету туралы шарт талаптарында көзделген тәртiппен жоғары оқу орнын аяқтағаннан кейiн кемiнде үш жыл ауылдық жерлерде орналасқан бiлiм беру ұйымдары мен медициналық ұйымдарда жұмысты өтеуге мiндеттi.
       Маманды жұмысқа жiберу, өз бетiмен жұмысқа орналасу құқығын беру тәртiбi бiлiм беру грантын беру ережелерiмен айқындалады.

      18. Бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң мiндеттерiн бұзғаны үшiн оларға бiлiм беру ұйымының iшкi тәртiбiнiң ережелерiмен және жарғысымен көзделген тәртiптiк ықпал ету шаралары не бiлiм беру қызметтерiн көрсету туралы шартта көзделген өзге де шаралар қолданылуы мүмкiн.

48-бап. Бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң
               денсаулығын сақтау

      1. Бiлiм беру ұйымдарында бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң науқастануын болдырмау, денсаулығын нығайту, тән саулығын жетiлдiру, салауатты өмiр салтына ынталандыру жөнiндегi қажеттi шаралардың орындалуы қамтамасыз етiледi.

      2. Бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң оқу жүктемесi, сабақ режимi мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттары, санитарлық-эпидемиологиялық ережелер мен нормалар, оқу жоспарлары мен денсаулық сақтау және бiлiм беру органдарының ұсынымдары негiзiнде әзiрленген бiлiм беру ұйымдары бекiтетiн ережелермен айқындалады.

      3. Денсаулық сақтау жүйесiнiң ұйымдары бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң денсаулық жағдайына үнемi бақылау жасауды, оларға медициналық қызмет көрсетудi жүзеге асырады. Бiлiм беру ұйымдары медициналық пункттер үшiн үй-жайлар ұсынады.
       Бiлiм алушылардың, тәрбиеленушiлердiң денсаулығын сақтауды қамтамасыз ету мақсатында бiлiм беру ұйымдары бiлiм алушыларға және тәрбиеленушiлерге медициналық қызмет көрсетудi қамтамасыз ететiн құрылымдық бөлiмшелер құруға құқылы.

      4. Мектепке дейiнгi, орта, техникалық және кәсiптiк бiлiм беретiн ұйымдардың педагог қызметкерлерi Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен жыл сайын тегiн медициналық тексеруден өтiп тұруға мiндеттi.

      5. Бiлiм беру ұйымдарындағы сабақ кестесiнде бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердiң тамақтануы және белсендi тынығуы үшiн ұзақтығы жеткiлiктi үзiлiс жасалуы көзделуге тиiс.
       Бiлiм беру ұйымдарында бiлiм алушылардың тамақтануын ұйымдастыру үшiн жағдай жасалады. Тамақ сапасын бақылау денсаулық сақтау органдарына жүктеледi.

      6. Бiлiм беру ұйымдарында оқытудың, тәрбиелеудiң, еңбек пен тынығудың салауатты және қауiпсiз жағдайларын жасау үшiн жауапкершiлiк олардың басшыларына жүктеледi.

49-бап. Ата-аналардың және өзге де заңды өкiлдердiң
               құқықтары мен мiндеттерi

      1. Кәмелетке толмаған балалардың ата-аналары мен өзге де заңды өкiлдерiнiң:

      1) баланың тiлегiн, жеке бейiмдiлiгi мен ерекшелiктерiн ескере отырып бiлiм беру ұйымын таңдауға;

      2) ата-аналар комитеттерi арқылы бiлiм беру ұйымдарын басқару органдарының жұмысына қатысуға;

      3) бiлiм беру ұйымдарынан өз балаларының үлгерiмiне, мiнез-құлқына және оқу жағдайларына қатысты ақпарат алуға;

      4) өз балаларын оқыту мен тәрбиелеу проблемалары жөнiнде
 психологиялық-медициналық-педагогикалық консультациялардан
 консультациялық көмек алуға;

      5) балаларының шарттық негiзде қосымша қызмет көрсетулер алуына құқығы бар.

2. Ата-аналар мен өзге де заңды өкiлдер:

      1) балаларға өмiрi мен оқуы үшiн салауатты және қауiпсiз
 жағдайлар жасауға, олардың ой-өрiсi мен дене күшiн дамытуды, имандылық
 тұрғысынан қалыптасуын қамтамасыз етуге;

      2) бес жастағы балалардың мектепалды даярлығын қамтамасыз етуге,
 ал алты жастан бастап жалпы бiлiм беретiн мектепке беруге;

      3) балаларды оқыту мен тәрбиелеуде бiлiм беру ұйымдарына жәрдем көрсетуге;

      4) балалардың оқу орнындағы сабаққа баруын қамтамасыз етуге мiндеттi.

7-тарау. ПЕДАГОГ ҚЫЗМЕТКЕРДIҢ МӘРТЕБЕСI

50-бап. Педагог қызметкердiң мәртебесi

      1. Бiлiм беру ұйымдарында, сондай-ақ бiлiм беру бағдарламаларын iске асыратын басқа да ұйымдарда бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердi оқытуға және тәрбиелеуге байланысты бiлiм беру қызметiмен айналысатын адамдар педагог қызметкерлерге жатады.
       Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарының педагог қызметкерлерi азаматтық қызметшiлер болып табылады.

      2. Мемлекет қоғамдағы педагог қызметкерлердiң ерекше мәртебесiн таниды және кәсiптiк қызметiн жүзеге асыруы үшiн жағдайлар жасайды.

51-бап. Педагог қызметкердiң құқықтары, мiндеттерi мен
               жауапкершiлiгi

      1. Тиiстi бейiнi бойынша арнайы педагогтiк немесе кәсiптiк бiлiмi бар адамдар педагогтiк қызметпен айналысуға жiберiледi.

      2. Педагог қызметкердiң:

      1) кәсiби қызметiне арналған жағдаймен қамтамасыз етiле отырып, педагогтiк қызметпен айналысуға;

      2) ғылыми-зерттеу, тәжiрибелiк-эксперименттiк жұмыспен айналысуға, педагогтiк практикаға жаңа әдiстемелер мен технологияларды енгiзуге;

      3) жеке педагогтiк қызметке;

      4) тиiстi бiлiм беру деңгейiндегi мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандарт талаптары сақталған кезде педагогтiк қызметтi ұйымдастырудың әдiстерi мен нысандарын еркiн таңдауға;

      5) бiлiм беру ұйымдарын басқарудың алқалы органдарының жұмысына қатысуға;

      6) ұзақтығы төрт айдан аспайтын, бес жылда кем дегенде бiр рет бiлiктiлiгiн арттыруға;

      7) санатын арттыру мақсатында мерзiмiнен бұрын аттестатталуға;

      8) педагогтiк қызметтегi табыстары үшiн мемлекеттiк наградалар, құрметтi атақтар, сыйлықтар мен атаулы стипендиялар түрiндегi моральдық және материалдық көтермеленуге;

      9) өзiнiң кәсiптiк ар-намысы мен қадiр-қасиетiнiң қорғалуына;

      10) әскери қызметке шақырылу мерзiмiнiң кейiнге қалдырылуына;

      11) ғылыми қызметпен айналысу үшiн педагогтiк стажы сақтала отырып, шығармашылық демалыс алуға;

      12) бiлiм беру ұйымы әкiмшiлiгiнiң бұйрықтары мен өкiмдерiне шағымдануға құқығы бар.

      3. Педагог қызметкер:

      1) өзiнiң кәсiптiк құзыретi саласында тиiстi теориялық және практикалық бiлiмдi және оқыту дағдыларын меңгеруге;

      2) мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарының талаптарына сәйкес көрсетiлетiн бiлiм беру қызметтерiнiң сапасын қамтамасыз етуге;

      3) бiлiм алушыларды жоғары имандылық, ата-аналарына, этномәдени құндылықтарға құрмет көрсету рухында, қоршаған дүниеге ұқыпты қарауға тәрбиелеуге;

      4) бiлiм алушылардың өмiрлiк дағдыларын, бiлiктiлiктерiн, өздiгiнен жұмыс iстеуiн, шығармашылық қабiлеттерiн дамытуға;

      5) өзiнiң кәсiптiк шеберлiгiн, зияткерлiк, шығармашылық және жалпы ғылыми деңгейiн ұдайы жетiлдiрiп отыруға;

      6) бес жылда кемiнде бiр рет аттестаттаудан өтуге;

      7) педагогтiк әдеп нормаларын сақтауға;

      8) оқушылардың, тәрбиеленушiлердiң және олардың ата-аналарының абыройы мен қадiр-қасиетiн құрметтеуге мiндеттi.
       Мiндеттерi мен педагогтiк әдеп нормаларын бұзғаны үшiн педагог қызметкер Қазақстан Республикасының заңдарында және еңбек шартында көзделген жауаптылыққа тартылуы мүмкiн.

      4. Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларды қоспағанда, педагог қызметкерлердi өздерiнiң кәсiптiк мiндеттерiн орындаумен байланысы жоқ жұмыс түрлерiне тартуға жол берiлмейдi.

      5. Бiлiм беру ұйымдарында жұмыс iстеуге педагогтiк қызметiне сот үкiмiмен немесе медициналық қорытындымен тыйым салынған адамдар, сондай-ақ заңда белгiленген тәртiппен өтелмеген немесе алынбаған соттылығы бар адамдар жiберiлмейдi.

52-бап. Бiлiм беру ұйымдары қызметкерлерiнiң еңбегiне
               ақы төлеу жүйесi

      1. Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдары қызметкерлерiнiң еңбегiне ақы төлеу жүйесi Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен айқындалады.
       Мемлекеттiк емес бiлiм беру ұйымдары қызметкерлерiнiң еңбегiне ақы төлеудi Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес олардың құрылтайшылары немесе оған уәкiлеттi адам айқындайды.

      2. Бюджет қаражаты есебiнен қаржыландырылатын мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдары қызметкерлерiне жалақыны есептеу ережесiн еңбек саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган бекiтедi.

      3. Бiлiм беретiн мемлекеттiк мекемелер мен қазыналық кәсiпорындардың педагог қызметкерлерiнiң лауазымдық айлықақысы, қосымша ақылар мен үстеме ақылар, сондай-ақ ынталандыру сипатындағы басқа да төлемдер Қазақстан Республикасының заңнамасымен айқындалады.

      4. Бiлiм беру ұйымдарының қызметкерлерiне ауылдық жерде жұмыс iстегенi үшiн, сынып жетекшiлiгi үшiн, дәптердi, жазу жұмыстарын тексергенi үшiн, оқу кабинеттерiне меңгерушiлiк еткенi, пәндердi тереңдетiп оқытқаны, эксперимент режимiнде жұмыс iстегенi үшiн Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен қосымша ақы және басқа да төлемдер төлеу жүргiзiледi.

      5. Ерекше мәртебесi бар жоғары оқу орындарының профессор-оқытушылар құрамы мен басшы қызметкерлерiнiң лауазымдық айлықақысы арттырылып отыратын коэффициенттi ескере отырып айқындалады.

      6. Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарының педагог қызметкерлерiне тиiстi дипломы бар болған кезде негiзгi жұмыс орны бойынша: философия докторы (РhD) және бейiнi бойынша доктор дәрежесi үшiн бiр айлық ең төменгi жалақы мөлшерiнде;
Ғылым кандидаты дәрежесi үшiн бiр айлық ең төменгi жалақы және
 ғылым докторы дәрежесi үшiн екi айлық ең төменгi жалақы мөлшерiнде
 қосымша ақы белгiленедi.

      7. Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарының педагог қызметкерлерiне айлық жалақыны есептеу үшiн аптасына нормативтiк оқу жүктемесi:

  1. 18 сағаттан аспайтындай: бастауыш бiлiм беру ұйымдары үшiн: 
  2. негiзгi, жалпы орта,техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм беру ұйымдары үшiн;
     бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлерге қосымша бiлiм беру ұйымдары үшiн;
     мамандандырылған және арнайы бiлiм беру ұйымдары үшiн;

      2) 24 сағаттан аспайтындай: мектепке дейiнгi ұйымдар және мектепке дейiнгi тәрбие берудiң
 мектепалды топтары және бiлiм беру ұйымдарының мектеп алды сыныптары
 үшiн;
 балалар мен жасөспiрiмдердiң спорттық бiлiм беру ұйымдары үшiн;

      3) 30 сағаттан аспайтындай интернаттық ұйымдардың, демалыс лагерьлерiнiң, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм беру ұйымдары жатақханаларының тәрбиешiлерi үшiн белгiленедi.
       Жоғары оқу орындарын қоспағанда, мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарында педагог қызметкерлердiң лауазымдық мiндеттерiне (бiлiктiлiк талаптарына) қатысты нормативтiк оқу жүктемесiн бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органның ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
       Жоғары оқу орындары профессор-оқытушылар құрамының жылдық оқу жүктемесi жұмыс уақытының жылдық нормасының шегiнде белгiленедi және ғылыми кеңестiң шешiмi негiзiнде жоғары оқу орнының басшысы бекiтедi.

      8. Мемлекеттiк тапсырысты айқындау кезiнде мемлекеттiк жоғары оқу орындары профессор-оқытушылар құрамының жалпы саны мынадай орташа арақатынасты негiзге ала отырып есептеледi:

      1) студенттер мен оқытушылар (бiр оқытушыға шаққандағы студенттердiң орташа саны) тиiсiнше:
 күндiзгi оқу нысаны үшiн - 8:1 (медициналық жоғары оқу орындары үшiн - 6:1);
 кешкi оқу нысаны үшiн - 16:1;
 сырттай оқу нысаны үшiн - 32:1;

      2) магистранттар және оқытушылар - 4:1;

      3) докторанттар және оқытушылар - 3:1.

53-бап. Әлеуметтiк кепiлдiктер

      1. Педагог қызметкерлер мынадай:

      1) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тұрғын үй, оның iшiнде қызметтiк үй және (немесе) жатақхана;

      2) жалпы орта, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм беру ұйымдарының педагог қызметкерлерi үшiн ұзақтығы күнтiзбелiк 56  күн; оқу-әдiстемелiк қызметкерлерi қамтамасыз ету, мектепке дейiнгi және қосымша бiлiм беру
 ұйымдарының педагог қызметкерлерi үшiн - күнтiзбелiк 42 күн ақы төленетiн жыл сайынғы демалыс алудың әлеуметтiк кепiлдiктерiн иеленедi.

      2. Ауылдық жерде жұмыс iстейтiн бiлiм берудiң педагог қызметкерлерi жергiлiктi өкiлдi органдардың шешiмi бойынша:

      1) қала жағдайында педагогтiк қызметпен айналысатын педагог қызметкерлердiң ставкаларымен салыстырғанда айлықақылар мен тарифтiк ставкалар кемiнде жиырма бес процентке арттырылып белгiленедi;

      2) коммуналдық қызмет көрсетулерге шығыстарды жабуға және тұрғын үй-жайларды жылыту үшiн отын сатып алуға жергiлiктi өкiлдi органдардың шешiмi бойынша белгiленетiн мөлшерде бюджет қаражаты есебiнен бiржолғы ақшалай өтемақы төленедi;

      3) жеке меншiгiнде малы барларға ауыл шаруашылық ұйымдарының қызметкерлерiмен бiрдей, жемшөп, малын жаю және шөп шабу үшiн жер учаскелерi берiледi.

      3. Бiлiм беру ұйымдарының педагог қызметкерлерiне жыл сайын тиiстi бюджет қаражаты есебiнен:

      1) оларға кезектi еңбек демалысын беру кезiнде мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарында Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңнамасымен айқындалған мөлшерде күнтiзбелiк жылда бiр реет сауықтыруға жәрдемақы;

      2) "Жоғары оқу орнының үздiк оқытушысы" атағын иеленушiге айлық есептiк көрсеткiштiң 2000 еселенген мөлшерiнде мемлекеттiк грант;

      3) "Үздiк педагог" атағын иеленушiге айлық есептiк көрсеткiштiң 1000 еселенген мөлшерiнде мемлекеттiк грант төленедi.

8-тарау. БIЛIМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТIК РЕТТЕУ

54-бап. Бiлiм беру саласындағы мемлекеттiк реттеудiң
               мақсаты мен нысандары

      1. Бiлiм беру саласындағы мемлекеттiк реттеу бiлiм алуға конституциялық құқықтарды iске асыруды қамтамасыз ететiн жағдайларды жасауға және бiлiм беру ұйымдары ұсынатын бiлiм беру қызметтерiн көрсетудiң жоғары сапасын қамтамасыз етуге бағытталған.

      2. Бiлiм беру саласындағы мемлекеттiк реттеу құқықтық қамтамасыз ету, бiлiм сапасын басқару, стандарттау, бақылау жүргiзу арқылы жүзеге асырылады.

55-бап. Бiлiм беру сапасын басқару

      1. Бiлiм беру сапасын басқару бiлiм беру саласындағы бiрыңғай мемлекеттiк саясатты iске асыруға бағытталған және бiлiм сапасын бағалаудың бiрыңғай ұлттық жүйесiн құрайтын мемлекеттiк және институционалдық құрылымдарын, бiлiм берудi қаржыландыруға бөлiнетiн
 қаражатты пайдалану ұтымдылығын және бiлiм беру жүйесi жұмыс iстеуiнiң тұтастай тиiмдiлiгiн қамтиды.

      2. Бiлiм беру сапасын басқару бiлiм беру мониторингiнiң нәтижелерi, негiзiнде барлық деңгейлерде басқарушылық шешiмдердi қабылдау арқылы жүзеге асырылады.

      3. Бiлiм беру мониторингi бiлiм сапасын сырттай және iшкi бағалау әдiстерi арқылы өткiзiледi.
       Бiлiм беру сапасын сырттай бағалау бiлiм беру ұйымдарын лицензиялаудың, мемлекеттiк аттестаттаудың, бiлiм беру ұйымдарын аккредиттеудiң рәсiмдерiн, ұлттық бiрыңғай тестiлеудiң, мемлекеттiк аралық бақылаудың, сондай-ақ барлық үлгiдегi және түрдегi
 бiлiм беру ұйымдарын саралау мен техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi ұйымдарда бiлiм алушыларға бiлiктiлiк берудiң рәсiмдерiн қамтиды.
       Бiлiм беру сапасын iшкi бағалау сапа менеджментi жүйесiн, бiлiм беру; ұйымдары қызметiнiң барлық түрлерiнiң өзiн-өзi бағалауының әртүрлi рәсiмдерiн, үлгерiмдi ағымдағы бақылауды, бiлiм алушылардың бiлiм алу-жетiстiктерiн бағалауды қамтиды.
       Жоғары оқу орындарының қызметiн бағалау осы оқу орнындағы оқыту сапасы туралы студенттердiң пiкiрiн қамтиды.

56-бап. Бiлiм берудiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi
               стандарттары

      1. Қазақстан Республикасында әрбiр бiлiм беру деңгейi бойынша:

      1) бiлiмнiң мазмұнына;

      2) бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердiң оқу жүктемесiнiң ең көп көлемiне;

      3) бiлiм алушылардың даярлық деңгейiне қойылатын жалпы талаптардың жиынтығын айқындайтын бiлiм берудiң мемлекеттiк жалпыда мiндеттi стандарттары белгiленедi.

      2. Тиiстi бiлiм беру деңгейлерiнiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандарттары, меншiк нысандарына, үлгiлерi мен түрлерiне қарамастан, барлық бiлiм беру ұйымдары үшiн мiндеттi.

57-бап. Бiлiм беру қызметiн лицензиялау

      1. Заңды тұлғалардың (бұдан әрi - лицензиат) бiлiм беру қызметi Қазақстан Республикасының лицензиялау туралы заңнамасына сәйкес лицензиялануға жатады.

      2. Техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары, жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын заңды тұлғалардың қызметiн олар үшiн жаңа кәсiптер мен мамандықтар бойынша лицензиялау, оларда лицензиялардың болуына қарамастан, жалпы негiздерде жүргiзiледi.

      3. Лицензиар лицензияны беру, оның қолданысын тоқтата тұру мәселелерiн алқалы және жария қарау үшiн консультациялық-кеңесшi орган құрады.

      4. Лицензиардың бiлiм беру қызметiмен айналысуға құқық беретiн лицензияның қолданысын алты ай мерзiмге дейiн Қазақстан Республикасының әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы заңнамасында көзделген тәртiппен тоқтата тұруға құқығы бар.

      5. Бiлiм беру қызметiмен айналысуға құқық беретiн лицензиядан айыруды Қазақстан Республикасының әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы заңнамасында көзделген тәртiппен сот жүзеге асырады.

58-бап. Бiлiм беру ұйымдарын аккредиттеу

      1. Аккредиттеудi бiлiм беру ұйымдарының өтiнiшi негiзiнде, олардың ведомстволық бағыныстылығына және меншiк нысандарына қарамастан, аккредиттеу органы бес жыл мерзiмге жүзеге асырады.
       Аккредиттеу институционалдық және мамандандырылған түрде жүзеге асырылады.

      2. Қазақстан Республикасының аумағында құрылған халықаралық және шетелдiк бiлiм беру ұйымдары немесе олардың филиалдары аккредиттеуден Қазақстан Республикасының бiлiм беру ұйымдары сияқты шарттармен және тәртiппен өткiзiледi.

      3. Бiлiм беру ұйымдарын аккредиттеу бiлiм беру ұйымдарының өз қаражаттары есебiнен өткiзiледi.

      4. Жоғары оқу орындары халықаралық дәрежеде танылған шетел
 агенттiгi жүзеге асыратын халықаралық аккредиттеуден өтуге құқылы.

59-бап. Бiлiм беру жүйесiндегi мемлекеттiк бақылау

      1. Бiлiм беру жүйесiндегi мемлекеттiк бақылау мемлекеттiң бiлiм алуға деген құқықты қамтамасыз етуге және бiлiм беру бағдарламаларын iске асыратын заңды тұлғалардың өздерi жүзеге асыратын бiлiм беру қызметiнiң Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы
 заңнамасының талаптарына және бiлiм беру қызметiн лицензиялау ережелерiне сәйкестiгiн сақтауға бағытталған және оны бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган мен жергiлiктi атқарушы органдар өз құзыретi шегiнде жүзеге асырады.

      2. Бiлiм беру жүйесiндегi мемлекеттiк бақылау объектiлерi:

      1) бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын заңды тұлғалардың бiлiм беру қызметi;

      2) бiлiм алушылардың тиiстi бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын меңгеру деңгейi болып табылады.

      3. Мемлекеттiк бақылаудың негiзгi түрлерi:

      1) бiлiм беру ұйымдарын мемлекеттiк аттестаттау;

      2) мемлекеттiк аралық бақылау;

      3) Қазақстан Республикасының бiлiм туралы заңнамасын және бiлiм
 беру қызметiн лицензиялау ережелерiнiң сақталуын бақылау болып табылады.

      4. Бiлiм беру ұйымдарын мемлекеттiк аттестаттауды, олардың ведомстволық бағыныстылығы мен меншiк нысандарына қарамастан, бiлiм берудi мемлекеттiк басқару органдары өздерiнiң құзыретiне сәйкес жоспарлы түрде бес жылда бiр рет өткiзедi.
       Медициналық және фармацевтiк бiлiм беру ұйымдарын мемлекеттiк аттестаттауды денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi орган жүзеге асырады.
      Бiрiншi мемлекеттiк аттестаттау жаңадан құрылған:

      1) бастауыш, негiзгi орта, жалпы орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарында төрт
 жылдан кейiн;

      2) техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарында мамандардың алғашқы бiтiру жылынан кешiктiрiлмей;

      3) мектепке дейiнгi ұйымдарда және қосымша бiлiм беру ұйымдарында үш жылдан кейiн өткiзiледi.

      5. Шетелдiк бiлiм беру ұйымдары мен халықаралық бiлiм беру ұйымдарының филиалдарын аттестаттау, егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда өзгеше белгiленбесе, осы Заңға сәйкес жүзеге асырылады.

      6. Мемлекеттiк аралық бақылау:

      1) бiлiм беру қызметтерiн көрсету сапасын бағалау және орта бiлiм беретiн ұйымдар бiлiм алушыларының бастауыш және негiзгi орта бiлiм берудiң жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламаларын меңгеру деңгейiн айқындау мақсатында;

      2) бiлiм беру қызметтерiн көрсету сапасын бағалау және бiлiм алушылардың оқытудың екiншi курсын аяқтағаннан кейiн (медициналық жоғары оқу орындарында - үшiншi курсты аяқтағаннан кейiн) жоғары бiлiм берудiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандартының жалпы бiлiм беретiн
 және базалық пәндерiнiң циклына енетiн жекелеген пәндердi меңгеру деңгейiн айқындау мақсатында жүзеге асырылады.

      7. Аралық мемлекеттiк бақылаудан өтпеген бiлiм алушылардың саны бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган белгiлеген шектi саннан асатын бiлiм беру ұйымдары кезектен тыс мемлекеттiк аттестаттауға жатады.

      8. Бiлiм беру ұйымдарының Қазақстан Республикасының бiлiм туралы заңнамасын және бiлiм беру қызметiн лицензиялау ережелерiнiң сақталуын бақылау тексерулер нысанында жүзеге асырылады.
       Қазақстан Республикасының бiлiм туралы заңнамасын және лицензиялық ережелердiң сақталуын тексеруге, меншiк нысандары мен ведомстволық бағыныстылығына қарамастан, барлық бiлiм беру ұйымдары жатады.

      9. Тексерулер мынадай түрлерге бөлiнедi:

      1) жоспарлы - алдыңғы тексерулерге қатысты Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген уақыт аралықтарын ескере отырып жүргiзiлетiн бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган немесе жергiлiктi атқарушы органдар өз құзыретi шегiнде жоспарлаған тексеру;

      2) жоспардан тыс - жеке және заңды тұлғалардың өтiнiштерiне дереу ден қою мақсатында тағайындалатын тексеру;

      3) қарсы - егер тексеру жүргiзу кезiнде бақылаушы органдарда үшiншi тұлғаларға байланысты қосымша ақпарат алу қажеттiгi туындаса, аталған адамдарға қатысты жүргiзiлетiн тексеру.

      10. Жоспарлы тексеру мемлекеттiк аттестаттаулар аралығында бiр рет жүргiзiледi.

      11. Қазақстан Республикасының аумағында құрылған халықаралық және шетелдiк бiлiм беру ұйымдары мен олардың филиалдары Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес тексерiледi.

      12. Бiлiм беру ұйымдарын тексеру бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органның немесе жергiлiктi атқарушы органның тексеру жүргiзу туралы шешiмiнiң негiзiнде жүргiзiледi.

13. Тексеру жүргiзу үшiн комиссия құрылады. Комиссияның құрамын, тексеру жүргiзу мерзiмiн, объектiсiн, тексерудiң нысанасын бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган немесе жергiлiктi атқарушы орган бекiтедi. Тексеруге бiлiм және ғылым ұйымдарының мамандары тартылуы мүмкiн.

      14. Тексерулер ұзақтығы жетi күннен аспауға тиiс. Тексерудiң елеулi көлемi болуына не тексеру кезiнде анықталған фактiлердi қосымша зерттеу қажеттiлiгiне байланысты тексеру өткiзу мерзiмi ұзартылуы мүмкiн, бiрақ ол үш күннен аспауға тиiс.

15. Тексеру жүргiзу тексеру қорытындылары туралы анықтама жазумен аяқталады. Тексеру қорытындылары туралы анықтамаға жазылған фактiлердiң дұрыстығын растайтын құжаттардың көшiрмесi қоса берiледi.

      16. Комиссия дайындаған тексерудiң қорытындылары туралы анықтамамен тексерiлген ұйымның басшысы танысуға, оған өз қолын қойып, ұйымның мөрiн басуға тиiс. Бұл ретте ол тексеру нәтижелерiмен тұтастай немесе жекелеген позициялары бойынша келiспейтiнi туралы жазба жасауға құқылы.
       Бiлiм беру ұйымының басшысы немесе басшының мiндетiн атқарушы адам анықтамаға қол қоюдан бас тартқан немесе басшының немесе оның мiндетiн атқарушы адамның қолын қойғызу мүмкiндiгi болмаған жағдайларда комиссия төрағасы анықтамада тиiстi жазба жасайды.
       Анықтаманың бiр данасы тексерiлген ұйымда қалады.

60-бап. Мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын лауазымды
               адамдардың құқықтары мен мiндеттерi

      1. Бiлiм беру саласындағы мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдар қажеттi бiлiктiлiкке ие болуы және қосымша бiлiм беруi жүйесiнде кемiнде бес жылда бiр рет тиiстi оқытудан өтуi тиiс.

      2. Бiлiм беру саласындағы мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдардың:

      1) бiлiм беру ұйымдарына, мекемелерiне және кәсiпорындарына, тексеру мақсатында қызметтiк куәлiктi көрсету арқылы кедергiсiз кiруге, ал ведомстволық бiлiм беру ұйымдарына - оларға кiрудiң белгiленген режимiн ескере отырып кiруге;

      2) тексерудi жүргiзу кезiнде кез келген қажеттi ақпаратты сұратып алуға, тексеру нысанасына жататын құжаттардың түпнұсқаларымен танысуға құқығы бар.

      3. Бiлiм беру саласындағы мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдар:

      1) Қазақстан Республикасының заңнамаларын, бiлiм беру қызметi субъектiлерiнiң құқықтары мен заңды мүдделерiн сақтауға;

      2) тексерулердi осы Заң және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерi негiзiнде және оларда белгiленген тәртiпке қатаң сәйкестiкте жүргiзуге;

      3) тексеру жүргiзу кезеңiнде бiлiм беру ұйымдарының белгiленген жұмыс режимiне кедергi келтiрмеуге;

      4) Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы заңнамаларымен белгiленген талаптарын бұзушылықтардың алдын алу оларды анықтау және болдырмау жөнiндегi Қазақстан Республикасы заңдарына сәйкес берiлген өкiлеттiлiктi уақтылы және толық көлемде орындауға;

      5) бiлiм беру ұйымына тексеру қорытындылары туралы анықтаманы оны аяқтаған күнi беруге;

      6) алынған құжаттар мен тексеру нәтижесiнде алынған мәлiметтердiң сақталуын қамтамасыз етуге мiндеттi.

      4. Бiлiм беру саласындағы мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдардың iс-әрекетiне (шешiмдерiне) және iс-әрекеттер жасау (шешiмдердi қабылдау) үшiн негiздеме болған ақпаратқа мүдделi адамдар жоғары тұрған лауазымды адамға және (немесе) сотқа шағымдануы мүмкiн.

9-тарау. БIЛIМ БЕРУ ЖҮЙЕСIН ҚАРЖЫЛЫҚ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ

61-бап. Қаржыландыру жүйесi, принциптерi мен көздерi

      1. Бiлiм берудi қаржыландыру жүйесi - республикалық және жергiлiктi бюджеттердiң, басқа да кiрiс көздерiнiң жиынтығы.

      2. Бiлiм берудi қаржыландыру жүйесi:

      1) тиiмдiлiк пен нәтижелiлiк;

      2) басымдық

      3) айқындылық

      4) жауаптылық

      5) бюджеттердiң барлық деңгейлерiнiң ара жiгiн ажырату мен дербестiк принциптерiне негiзделедi.

      3. Бiлiм беру жүйесi қаржыландыру көздерi:

      1) мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерiн ұстауды бюджеттiк қаржыландыру;

      2) мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысын бюджеттiк қаржыландыру;

      3) Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтiн ақылы қызметтер көрсетуден түскен кiрiстер;

      4) екiншi деңгейдегi банктер кредиттерi;

      5) демеушiлiк және қайырымдылық көмек, өтемсiз аударымдар мен қайырмалдықтар, гранттар болып табылады.

62-бап. Бiлiм беру ұйымдарын мемлекеттiк қаржыландыру

      1. Мемлекет бiлiм берудiң басымдығын ескере отырып оған бюджеттiк қаражаттардың бөлiнуiн қамтамасыз етедi.

      2. Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарын қаржыландыру бiлiм беру деңгейлерi бойынша мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарымен белгiленген талаптар және Қазақстан Республикасының заңнамасымен айқындалатын нормалар негiзiнде бюджеттiк қаражаттар есебiнен жүзеге асырылады.

      3. Мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерiн бюджеттiк қаражаттар есебiнен қаржыландыру мекемелердiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарына сәйкес ұсталуын және функцияларды орындауын қамтамасыз етедi.
       Мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерiне жұмыстан жоғары көрсеткiштерi үшiн конкурстық негiзде грант берiлуi мүмкiн.

      4. Мемлекеттiк бiлiм беру кәсiпорындарын, басқа да ұйымдық-құқықтық нысандағы бiлiм беру ұйымдарын қаржыландыру мемлекеттiк бiлiм тапсырысы негiзiнде жүзеге асырылады.

      5. Бiлiктi жұмысшылар мен мамандарды даярлауға, бiлiктiлiгiн арттыруға және қайта даярлауға мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысы:

      1) мамандарды даярлау бағыттарын;

      2) оқыту нысандары бойынша мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысының көлемiн (орындар, гранттар санын);

      3) бiр маманды оқытуға жұмсалатын шығыстардың орташа құнын қамтуға тиiс.
       Мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерiнде техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiмi бар мамандарды даярлауға мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысын орналастыру кезiнде бюджеттiк бағдарламаның әкiмшiсi және бiлiм беру ұйымының атауы көрсетiледi.
       Мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысына сонымен қатар Қазақстан Республикасы жасасқан халықаралық шарттармен көзделген оқу орындарында мамандарды даярлау, сондай-ақ жоғары оқу орындарының дайындық бөлiмдерiнде шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдарды оқыту енедi.

      6. Мектепке дейiнгi тәрбие мен оқыту ұйымдарында орналастырылатын мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысы тәрбиеленушiлер санын және бiр тәрбиеленушiге жұмсалатын шығыстардың орташа құнын қамтуға тиiс.

      7. Бiлiм беру жүйесiн оқу-әдiстемелiк қамтамасыз ету бойынша мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысын ұстауға қойылатын талаптарды бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган айқындайды.

      8. Жоғары бiлiм берудi қаржыландыруға мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысы бiлiм беру гранттары түрiнде мамандыққа, оқу орнының түрi мен мәртебесiне қарай саралана отырып орналастырылады.
       Орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын iске асыратын бiлiм беру ұйымдарының өтемдi бiлiм беру қызметтерiн көрсету шарты бойынша бiр бiлiм алушыға жұмсалатын шығындары бiлiм беру грантының мөлшерiнен кем болмайды.

63-бап. Бiлiм беру ұйымдарының ақылы негiзде тауарлар
               (жұмыстар, қызметтер көрсету) ұсынуы

      1. Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлерге бiлiм беру ұйымдары бюджет қаражаттары есебiнен көрсететiн бiлiм беру қызметтерi тегiн ұсынылады.

      2. Мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерiне бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлерге мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттары шеңберiнде ақылы негiзде бiлiм беру қызметтерiн көрсетуге тыйым салынады.
       Өнер мамандығы бойынша жоғары бiлiм берудiң кәсiптiк оқу бағдарламаларын, сондай-ақ бұқаралық кәсiптердiң қызметкерлерiн даярлау жөнiндегi кәсiптiк оқытудың оқу бағдарламаларын iске асыратын мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерi бюджеттiк қаражаттар есебiнен
 көрсетiлетiн бiлiм беру қызметтерiнiң көлемдерiнен тыс ақылы негiзде бiлiм беру қызметтерiн ұсынуға құқылы.

      3. Мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерi бiлiм берудiң мемлекеттiк жалпы бiлiм беру стандарттарының талаптарынан тыс ақылы негiзде мынадай:

      1) қосымша бiлiм беру бағдарламаларын (балалар және жасөспiрiмдер шығармашылығын, спорт, мәдениет және өнер саласындағы бейiмдiлiктер мен қызығушылықтарды дамыту, мамандардың бiлiктiлiгiн арттыру) iске асыру;

      2) оқу жоспары мен бағдарламалары бойынша бөлiнген оқу уақытынан пәндер (сабақтар және сабақтардың циклдерi) бойынша жекелеген бiлiм алушылармен қосымша сабақтар ұйымдастыру;

      3) пәндер (сабақтар және сабақтардың циклдерi) бойынша бiлiм алушылармен ғылым негiздерiн тереңдетiп оқып үйренудi ұйымдастыру;

      4) бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлер, педагог қызметкерлер мен ересек жұртшылық арасында әр түрлi: спорт жарыстарын, семинарлар, кеңестер, конференциялар, сондай-ақ оқу-әдiстемелiк әдебиеттi әзiрлеу мен өткiзу жөнiндегi iс-шаралар ұйымдастыру және өткiзу;

      5) музыка аспаптарын пайдалануға беру және Интернет-байланыстың қосымша қызметтерiн ұсыну;

      6) жазғы демалысты ұйымдастыру, бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердiң, бiлiм беру ұйымында өткiзiлетiн түрлi iс-шараларға қатысушылардың тамақтануын қамтамасыз ету;

      7) энергия қондырғылары мен қазандықтар беретiн жылу энергиясын жiберу;

      8) кәсiптiк оқытуды ұйымдастыру (техникалық және қызмет көрсетушi еңбек мамандарын қайта даярлау және олардың бiлiктiлiгiн арттыру);

      9) оқу-өндiрiстiк шеберханалардың, оқу шаруашылықтарының, оқу-тәжiрибе учаскелерiнiң өнiмдерiн өндiру мен өткiзудi ұйымдастыру бойынша тауарларды (жұмыстарды, қызметтер көрсетудi) беруге құқылы.

      4. Мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерi ақылы негiзде ұсынатын тауарларға (жұмыстарға және қызметтер көрсетуге) бағалар Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен бекiтiлуге жатады.

      5. Жеке меншiк бiлiм беру ұйымдары ақылы негiзде тауарларды (жұмыстарды және қызметтер көрсетудi) өткiзуден, оның iшiнде мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандарттарының шеңберiнде оқытудан түскен кiрiстердi, құрылтайшылардың қаражаттарын және заңнамамен тыйым салынбаған басқа да қаржыландыру көздерiн дербес пайдаланады.

      6. Ақылы негiзде қызметтер көрсететiн бiлiм беру ұйымдарының және бiлiм алушының (тәрбиеленушiнiң), оның ата-анасының немесе өзге де заңды өкiлдердiң өзара қатынастары шартпен реттеледi. Ақылы негiзде тауарлар (жұмыстар және қызметтер көрсету) ұсынуға арналған үлгiлiк шарттың нысанын бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган бекiтедi.
       Бiлiм алушы шарт жасасу кезiнде бүкiл оқу кезеңiне шығыстарды бiр мезгiлде төлеген жағдайда төлем сомасы оқу мерзiмi аяқталғанға дейiн өзгермейтiн болады.
       Оқуға төлемдi кезең-кезеңмен төлеген ретте төлем сомасы жалақының ұлғаюы жағдайында және инфляция индексi ескерiле отырып, жылына бiр реттен жиi емес өзгертiлуi мүмкiн.

64-бап. Бiлiм беру ұйымдарының материалдық-техникалық
               базасын дамыту

      1. Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарының материалдық-техникалық базасын жасау және дамыту бюджет қаражаттары, ақылы негiзде көрсетiлетiн қызметтерден түскен кiрiстер, Қазақстан Республикасының заңнамасымен тыйым салынбаған өзге де көздер есебiнен жүзеге асырылады.

      2. Бiлiм беру ұйымдарының Қазақстан Республикасының заңнамасымен айқындалатын тәртiппен мүлiктерге иелiк ету және пайдалану құқығы бар. Бiлiм беру ұйымының мемлекеттiк мүлкi алып қойылуға немесе бiлiм беру ұйымының негiзгi мiндеттерiне қайшы келетiн мақсаттарда пайдаланылуға тиiс емес.

      3. Бiлiм беру ұйымдарын жекешелендiру Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес және бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша жүзеге асырылады.



10-тарау. БIЛIМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚЫЗМЕТ

65-бап. Халықаралық ынтымақтастық және сыртқы
              экономикалық қызмет

      1. Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы халықаралық ынтымақтастығы Қазақстан Республикасының заңнамасы және Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары негiзiнде жүзеге асырылады.

      2. Бiлiм беру ұйымының бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша өз жұмысының ерекшелiктерiне сәйкес шетелдiк бiлiм беру, ғылым және мәдениет ұйымдарымен, халықаралық ұйымдармен және қорлармен тiкелей байланыстар орнатуға, ынтымақтастық туралы екi жақтан және көп жақты шарттар жасасуға, студенттер, магистранттар, докторанттар, педагог және ғылыми қызметкерлер алмасудың халықаралық бағдарламаларына қатысуға, бiлiм беру саласындағы халықаралық үкiметтiк емес ұйымдарға (қауымдастықтарға) кiруге құқығы бар.
       Әскери оқу орындарының халықаралық шарттар мен келiсiмшарттарға сәйкес шетелдiк азаматтардың қатарынан мамандар даярлауды жүзеге асыруға құқығы бар.
       Бiлiм беру ұйымдары Қазақстан Республикасының заңнамасында және бiлiм беру ұйымдарының жарғысында айқындалған тәртiппен сыртқы экономикалық қызметпен айналысуға құқылы.

      3. Қазақстан Республикасы бiлiм беру ұйымдарының халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру тәртiбiн бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган белгiлейдi.

      4. Қазақстан Республикасында халықаралық және шетелдiк оқу орындарын және (немесе) олардың филиалдарын құру халықаралық шарттардың негiзiнде немесе Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң шешiмi бойынша жүзеге асырылады.

      5. Халықаралық оқу орындарының және Қазақстан Республикасының аумағында басқа мемлекеттер немесе олардың заңды және жеке тұлғалары оқу орындарының, олардың филиалдарының бiлiм беру қызметiн лицензиялау, сондай-ақ оларды мемлекеттiк аттестаттау мен аккредиттеу, Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

66-бап. Шет елдегi қазақ диаспорасының бiлiм алу
               қажеттiлiктерiн қанағаттандыру

      1. Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылмайтын ұлты қазақ адамдардың Қазақстан Республикасында бiлiм алуға құқығы бар.

      2. Мемлекет шет елдегi қазақ диаспорасының бiлiм алу қажеттiлiктерiн қанағаттандыруға жәрдемдеседi.

      3. Шет елдегi қазақ диаспорасы үшiн бiлiм беру ұйымдарын құру және оған қаржылық-материалдық көмек көрсету халықаралық шарттарда белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады.

11-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БIЛIМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ
 ЗАҢНАМАСЫН БҰЗҒАНЫ ҮШIН ЖАУАПТЫЛЫҚ

67-бап. Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы
               заңнамасын бұзғаны үшiн жауаптылық

      Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы заңнамасын бұзу Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылыққа әкеп соғады.

12-тарау. ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР

68-бап. Осы Заңның қолданысқа енгiзiлуi

      1. Осы Заң, 2008 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiлетiн 8-баптың 2-тармағының екiншi бөлiгiн, 52-баптың 6-тармағының екiншi абзацын, 7-тармағы 1) тармақшасының екiншi және бесiншi абзацтарын, 8-тармағының 2), 3) тармақшаларын және 53-баптың 3-тармағының 1),
 тармақшаларын қоспағанда, алғашқы ресми жарияланған күнiнен бастап
 күнтiзбелiк он күн өткеннен кейiн қолданысқа енгiзiледi.

      2. Бiлiм беру ұйымдарына осы Заң қолданысқа енгiзiлгенге дейiн
 оқуға түскен адамдар оқуға түскен кезде қолданыста болған бiлiм беру бағдарламалары бойынша оқуын бiтiрiп, оларға бiлiм туралы белгiленгенүлгiдегi құжат берiледi.

      3. "Бiлiм туралы" 1999 жылғы 7 маусымдағы Қазақстан Республикасы Заңының (Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы 1999 ж., N 13,429-құжат;N 23, 927-құжат; 2001 ж., N 13-14, 173-құжат; N 24, 338-құжат; 2004 ж., N 18, 111-құжат; N 23, 142-құжат; 2006 ж., N 1, 5-құжат; N 3, 22-құжат;N 12, 71-құжат; N 15, 92-құжат; 2007 ж., N 2, 18-құжат; N 9, 67-құжат) күшi жойылды деп танылсын.



]]> school128 Mon, 02 Nov 2020 11:21:08 +0600 БАЛА КОНВЕНЦИЯСЫ http://128.shymkent-mektebi.kz/o-detskom-sade/normativtk-zhattar/24-bala-konvencijasy.html http://128.shymkent-mektebi.kz/o-detskom-sade/normativtk-zhattar/24-bala-konvencijasy.html


БАЛА ҚҰҚЫҚТАРЫ ТУРАЛЫ КОНВЕНЦИЯ


 Кіріспе
 
 Біріккен Ұлттар Ұйымының Жарғысында жария етілген қағидаттарға сәйкес қоғамның барлық мүшелеріне тән қадір-қасиетін, теңдей және ажырамас құқықтарын тану жер бетінде бостандықты, әділдікті және бейбітшілікті қамтамасыз етудің негізі болып табылады деп есептей отырып,
 
 Біріккен Ұлттардың халықтары Жарғыда өздерінің адамның негізгі құқықтарына, жеке адам баласының қадір-қасиеті мен құндылығына деген сенімін қуаттағанын және кең ауқымды бостандықта әлеуметтік прогреске және өмір сүру жағдайларын жақсартуға жәрдемдесуге бекем бел буғанын назарға ала отырып,
 
 Біріккен Ұлттар Ұйымы Жалпыға бірдей адам құқығы декларациясында1 және Адам құқықтары туралы халықаралық пактілерде2 жария еткен құқықтар мен бостандықтардың бәріне және әрбір адамның нәсілі, түр-түсі, жынысы, тілі, діні, саяси немесе өзге де сенім-нанымдары, ұлттық немесе әлеуметтік шығу тегі, мүліктік жағдайы, туылуы сияқты белгілері немесе өзге де жағдайлары бойынша қандай да бір айырмасыз ие болуға тиіс екендігіне келіскендігін тани отырып, Біріккен Ұлттар Ұйымының Жалпыға бірдей адам құқықтары декларациясында балалардың ерекше қамқорлық пен көмекке құқылы екендігін жариялағанын еске ала отырып, отбасына қоғамның негізгі ұясы ретінде және оның барлық мүшелерінің, әсіресе балалардың өсіп-жетілуінің және игілігінің табиғи ортасы ретінде, қоғам шеңберінде өз міндеттерін мойнына толық ала алатындай қажетті қорғау және жәрдем көрсетілуі тиіс екендігіне кәміл сене отырып, баланың жеке басы толық және үйлесімді дамуы үшін оның отбасы аясында, бақыт, махаббат және түсінушілік ахуалында өсуі қажет екендігін тани отырып, бала қоғамда өздігінше өмір сүруге толық дайын болуға және Біріккен Ұлттар Ұйымының Жарғысында жария етілген идеалдардың, әсіресе, бейбітшілік, қадір-қасиет, төзімділік, еркіндік, теңдік және ынтымақтастық рухында тәрбиеленуге тиіс деп санай отырып, баланы осындай ерекше қорғауға деген қажеттіліктің 1924 жылғы Бала құқықтарының Женева декларациясында3 және 1959 жылғы 20 қарашадағы Бас Ассамблея қабылдаған Бала құқықтары декларациясында қамтылғанын және оның Жалпыға бірдей адам құқықтарының декларациясында, Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактте (атап айтқанда, 23 және 24-баптарда)2, Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы халықаралық пактте (атап айтқанда, 10-бапта)2, сондай-ақ балалардың игілігі мәселесімен айналысушы мамандандырылған мекемелер мен халықаралық ұйымдардың жарғыларында және тиісті құжаттарында танылғанын назарға ала отырып, Бала құқықтарының декларациясында «бала туылғанға дейін, сондай-ақ туылған соң да тиісті құқықтық қорғауды қоса алғанда, оның тәні мен ақыл-есінің жетілмегендігіне байланысты арнайы қорғау мен қамқорлықты қажет етеді»4 деп көрсетілгенін назарға ала отырып, балаларды қорғауға және олардың игілігіне қатысты, әсіресе балаларды ұлттық және халықаралық деңгейлерде тәрбиелеуге және асырап алуға беру кезінде, Әлеуметтік және құқықтық қағидаттар туралы декларацияның ережелеріне5, Біріккен Ұлттар Ұйымының жасы кәмелетке толмағандарға қатысты әділ сот жүргізу жөніндегі («Пекин ережелері»6) Минимальды қалыптық ережелеріне және Төтенше жағдайлар мен қарулы жанжалдар кезінде әйелдер мен балаларды қорғау туралы декларацияның7 ережелеріне сілтеме жасай отырып,
 
 дүниежүзінің барлық елдерінде аса ауыр жағдайларда өмір сүріп жатқан балалар бар екенін және мұндай балалар ерекше көңіл бөлуді қажет ететіндігін мойындай отырып,
 
 баланы қорғау және оның үйлесімді дамуы үшін әрбір халықтың дәстүрлері мен мәдени құндылықтарының маңыздылығын тиісті түрде ескере отырып,
 
 әрбір елде, атап айтқанда, дамушы елдерде балалардың өмір сүру жағдайын жақсарту үшін халықаралық ынтымақтастықтың маңыздылығын тани отырып, төмендегілер туралы келісті:
 
 І БӨЛІМ 
 
 1-бап
 
 Осы Конвенцияның мақсаттары үшін әрбір адам баласы 18 жасқа толғанға дейін, егер осы балаға қолданылатын заң бойынша ол кәмелеттік жасқа бұрынырақ толып қоймаса, бала болып саналады.
 
2-бап
 
 1. Қатысушы мемлекеттер өздерінің юрисдикциясы шектерінде тұратын әрбір баланың осы Конвенциямен көзделген, оның ата-анасының немесе қамқоршысының қандай да бір кемсітушіліксіз нәсіліне, түр-түсіне, жынысына, тіліне, дініне, саяси немесе өзге де сенім-нанымдарына, ұлттық, этникалық немесе әлеуметтік шығу тегіне, мүліктік жағдайына, баланың денсаулығының және туылуының жай-күйіне немесе өзге де жағдайларына қарамастан, барлық құқықтарын құрметтейді және қамтамасыз етеді.
 
  2. Қатысушы мемлекеттер баланы кемсітушіліктің немесе баланың, оның ата-анасының, заңды қамқоршыларының немесе отбасының өзге де мүшелерінің мәртебесінің, қызметінің, көзқарасының немесе сенім-нанымдарының негізінде жазалаудың барлық нысандарынан қорғауды қамтамасыз ету үшін қажетті шаралардың бәрін қабылдайды.
 
3-бап
 
 1.     Балаларға қатысты қолданылатын іс-әрекеттердің, оларды әлеуметтік қамсыздандыру мәселелерімен айналысатын мемлекеттік немесе жеке мекемелердің, соттардың, әкімшілік немесе заң шығарушы органдардың қабылдағанына қарамастан, бәрінде де ең бірінші кезекте баланың мүдделерін барынша толық қамтамасыз етуге көңіл бөлінеді.
 
  1.     Қатысушы мемлекеттер заң бойынша бала үшін жауапкершілікті мойнына алған оның ата-анасының, қамқоршыларының немесе басқа да адамдардың құқықтары мен міндеттерін назарға ала отырып, баланың игілігі үшін қажетті қорғау мен қамқорлықты қамтамасыз етуге міндеттенеді және осы мақсатпен барлық тиісті заң шығару және әкімшілік шараларын қабылдайды.
 
  Қатысушы мемлекеттер балалардың қамқорлығына немесе оларды қорғауға жауапты мекемелердің, қызмет көрсетуші орындар мен органдардың құзыретті органдар белгілеген нормаларға, атап айтқанда қауіпсіздік пен денсаулық сақтау саласында және олардың персоналының саны мен жарамдылығы, сондай-ақ құзыретті қадағалау тұрғысынан да сәйкес келуін қамтамасыз етеді.
 
4-бап
 
 Қатысушы мемлекеттер осы Конвенцияда танылған құқықтарды жүзеге асыру үшін барлық қажетті заң шығарушы, әкімшілік және басқа да шараларды қабылдайды. Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтарға қатысты қатысушы мемлекеттер мұндай шараларды мүмкіндігінше өздерінде қолда бар ресурстарды пайдалана отырып, қажет болған жағдайда, халықаралық ынтымақтастық шеңберінде қабылдайды.
 
5-бап
 
 Қатысушы мемлекеттер ата-аналардың және тиісті жағдайларда кеңейтілген отбасы немесе қауымдастық мүшелерінің, жергілікті салт-дәстүрімен көзделгендей, қамқоршылардың немесе баланың дамып келе жатқан қабілеттеріне сәйкес және осы Конвенциямен танылған құқықтарды жүзеге асыруда балаға тиісті түрде басшылық жасап және жетекшілік ететін, бала үшін заң бойынша жауапты басқа да адамдардың жауапкершілігін, құқықтары мен міндеттерін құрметтейді.
 
6-бап
 
 1.     Қатысушы мемлекеттер әрбір баланың өмір сүруге деген ажырамас құқығы бар екенін таниды.
 
 1.     Қатысушы мемлекеттер барынша мүмкін дәрежеде баланың тірі қалуын және денсаулығының мықты болып өсуін қамтамасыз етеді.
 
 7-бап
 
 1.     Бала туылған бетте тіркеуге алынады және туылған сәттен бастап оның есімі қойылып, азаматтық алуға құқығы бар, сондай-ақ мүмкіндігінше өзінің ата-аналарын білуге және олардың қамқорлығына ие болуға құқылы.
 
 1.     Қатысушы мемлекеттер өздерінің ұлттық заңнамасына сәйкес осы құқықтардың жүзеге асуын және осы саладағы тиісті халықаралық құжаттарға сәйкес, атап айтқанда, егер өзгеше түрде баланың азаматтығы болмаған жағдайда, өздерінің міндеттерінің орындалуын қамтамасыз етеді.
 
8-бап
 
 1.     Қатысушы мемлекеттер заңмен көзделгеніндей, баланың жеке басының даралығын, бұған азаматтығын, есімін және отбасылық байланыстарын сақтау құқығын қоса алғанда, оған заңсыз араласуға жол бермей, құрметтеуге міндеттенеді.
 
 2.     Егер бала заңсыз түрде өзінің жеке басының даралығының бір бөлігінен немесе барлық элементтерінен айырылса, қатысушы мемлекеттер оған оның жеке басының даралығын тез арада қалпына келтіру үшін қажетті көмек пен қорғауды қамтамасыз етеді.
 
 9-бап
 
 1.     Қатысушы мемлекеттер сот шешіміне сәйкес құзыретті органдар қолданыстағы заңға және рәсімдерге сәйкес баланың ең қажетті мүдделері үшін оны ата-анасынан айыру қажет екендігін анықтаған жағдайларды қоспағанда, баланың өзінің ата-анасымен өздерінің тілегіне қарсы айырылыспауын қамтамасыз етеді. Мұндай анықтама сол немесе өзге бір нақты жағдайда, мысалы, ата-анасы балаға мейрімсіздік танытқан немесе оған қамқорлық жасамаған, не болмаса ата-анасы бөлек тұрып жатқан және баланың тұрып жатқан жеріне қатысты шешім қабылдау қажет болғанда керек болуы мүмкін.
 
 1.     Осы баптың 1-тармағына сәйкес кез келген іс қарау барысында мүдделі тараптардың бәріне іс қарауға қатысу мүмкіндігі және өз көзқарастарын білдіруге мүмкіндік беріледі.
 
 1.     Қатысушы мемлекеттер ата-анасының біреуімен немесе екеуінен де айырылысқан баланың құқығын құрметтейді, тұрақты негізде оның ата-анасының екеуімен де жеке қарым-қатынастарын және тікелей байланыстарын, бұл баланың ең бір қажетті мүдделеріне қайшы келетін жағдайларды қоспағанда, қолдайды.
 
 1.     Бұлай айыру қатысушы мемлекет қабылдаған қандай да бір шешімнен туындайтын жағдайларда, мысалы, қамауға алынған, түрмеге жабылған, жер аударылған, депортацияланған немесе ата-анасының біреуінің не болмаса екеуінің де не баланың қайтыс болған кезінде (бұған осы адамның мемлекет қарауында болған кезіндегі кез келген себептен болған өлімді қоса алғанда) болғанда, мұндай қатысушы мемлекет ата-анаға, балаға немесе, егер қажет болса, отбасының басқа да мүшесіне олардың өтініші бойынша отбасы мүшесінің/мүшелерінің қай жерде жүргеніне қатысты қажетті ақпаратты, егер мұндай ақпарат беру баланың әл-ауқатына нұқсан келтірмейтін болса, беретін болады. Қатысушы мемлекеттер бұдан әрі осындай өтініштің өзі тиісті тұлға/тұлғаларға қатысты жағымсыз салдарларға әкеп соқпауын қамтамасыз етеді.
 
 10-бап
 
 1.     Қатысушы мемлекеттердің 9-баптың 1-тармағы бойынша міндеттемелеріне сәйкес отбасымен қосылу мақсатында баланың немесе оның ата-анасының қатысушы мемлекетке келуі немесе одан кетуі туралы өтініштерін қатысушы мемлекеттер оң сипатта, адамгершілік тұрғыда және жедел түрде қарауға тиіс. Қатысушы мемлекеттер бұдан әрі осындай өтініш берудің өтініш берушілер мен олардың отбасы мүшелері үшін жағымсыз салдарларға әкеп соқпауын қамтамасыз етеді.
 
 1.     Ерекше бір жағдайларды қоспағанда, ата-анасы әртүрлі мемлекеттерде өмір сүріп жатқан бала тұрақты негізде ата-анасының екеуімен де жеке қарым-қатынастар және тікелей байланыстар орнатуға құқылы. Осы мақсатта және 9-баптың 2-тармағы бойынша қатысушы мемлекеттердің міндеттемелеріне сәйкес қатысушы мемлекеттер баланың және оның ата-анасының кез келген елден қоныс аударуы, бұған өз елін қоса алғанда, және өз еліне қайта оралу құқығын құрметтейді. Кез келген елден қоныс аудару құқығына қатысты тек қана заңмен белгіленген және мемлекеттік қауіпсіздікті, қоғамдық тәртіпті (ordre publiс), халықтың денсаулығын немесе рухани ізгілігін не болмаса басқа да адамдардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау үшін қажет және осы Конвенциямен танылған басқа да құқықтармен қатар қолданылатын әрі сәйкес келетін шектеулер ғана қолданыста болады.
 
 11-бап
 
 1.     Қатысушы мемлекеттер балалардың шетелге заңсыз жөнелтілуіне және қайтарылмауына қарсы күрес үшін шаралар қабылдайды.
 
 2.     Осы мақсатта қатысушы мемлекеттер екі жақты немесе көп жақты келісімдердің жасалуына немесе қолданыстағы келісімдерге қосылуға жәрдемдеседі.
 
 12-бап
 
 1.Қатысушы мемлекеттер өз ой-пікірін жеткізуге қабілетті балаға оған қатысты барлық мәселелер бойынша осы ой-пікірлерді еркін білдіру құқығын қамтамасыз етеді, бұл ретте баланың жасына және өсіп-жетілуіне сәйкес баланың ой-пікіріне тиісті түрде назар аударылады.
 
  2.Осы мақсатпен, атап айтқанда, балаға қатысты кез келген
 
 сот немесе әкімшілік іс қарау барысында не тікелей өзі не болмаса өкілі немесе тиісті орган арқылы ұлттық заңнаманың процессуалдық нормаларымен көзделген тәртіпте оны тыңдау мүмкіндігі беріледі.
 
 13-бап
 
 1.     Бала өз пікірін еркін білдіруге құқылы; бұл құқыққа шекараларға қарамастан ауызша, жазбаша немесе басылым нысанында, көркемөнер шығармасы нысанында не болмаса баланың өз таңдауы бойынша басқа да құралдардың көмегімен әр түрлі ақпарат пен идеяларды іздеу, алу және беру еркіндігі кіреді.
 
 1.     Осы құқықты жүзеге асыру кейбір шектеулерге әкеп соғуы мүмкін, алайда, бұл шектеулер тек заңмен көзделген және:
 
 а) басқа да адамдардың құқықтары мен абыройын құрметтеу үшін; немесе
 
 ә) мемлекеттік қауіпсіздікті немесе қоғамдық тәртіпті (ordre publiс) не болмаса халықтың рухани ізгілігін қорғау үшін қажет шектеулер ғана болуы мүмкін.
 
 14-бап
 
 1.     Қатысушы мемлекеттер баланың ойлау, ар-ұждан және дін бостандығына деген құқығын құрметтейді.
 
 1.     Қатысушы мемлекеттер ата-анасының және тиісті жағдайларда заңды қамқоршылардың баланың дамып келе жатқан қабілетіне сәйкес келетін әдісін жүзеге асырудағы балаға басшылық ету құқықтары мен міндеттерін құрметтейді.
 
 3. Өз дінін немесе нанымын уағыздау бостандығы заңмен белгіленген және мемлекеттік қауіпсіздікті, қоғамдық тәртіпті, халықтың рухани ізгілігі мен денсаулығын қорғау немесе басқа да адамдардың негізгі құқықтары мен бостандықтарын қорғау үшін ғана қажетті шектеулерге әкеп соғуы мүмкін.
 
15-бап
 
 1.     Қатысушы мемлекеттер баланың қауымдастыққа бостандық және бейбіт жиналыстарға бостандық құқығын таниды.
 
 1.     Осы құқықты жүзеге асыруға қатысты заңға сәйкес және демократиялық қоғамда мемлекеттік қауіпсіздік немесе қоғамдық қауіпсіздік, қоғамдық тәртіп (ordre publiс) мүдделерінде қажетті, халықтың денсаулығы немесе рухани ізгілігін сақтау не болмаса басқа да адамдардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау үшін қолданылатын шектеулерден басқа қандай да бір шектеулер қолданылмайды.
 
 16-бап
 
 1.     Бірде бір бала оның жеке өміріне, отбасылық өміріне, баспанасына қол сұғылмау немесе хат жазысып-алысу құпиясына не болмаса оның ар-намысы мен абыройына заңсыз араласушылықты болдырмау құқығын жүзеге асыруда ерікті түрде немесе заңсыз араласу объектісі бола алмайды.
 
 Бала осындай араласу немесе қол сұғушылықтан заңның қорғауына құқылы.
 
 17-бап
 
 Қатысушы мемлекеттер бұқаралық ақпарат құралдарының маңызды рөлін таниды және баланың әр түрлі ұлттық және халықаралық материалдар көзіне, әсіресе баланың әлеуметтік, рухани және моралдық тұрғыдағы рухани ізгілігіне, сондай-ақ тән және психикалық жағынан салауатты дамуына жәрдемдесуге бағытталған материал көздеріне деген бостандығын қамтамасыз етеді. Осы мақсатта қатысушы мемлекеттер:
 
 а) бұқаралық ақпарат құралдарының бала үшін әлеуметтік және
 мәдени тұрғыда және 29-баптың рухында пайдалы ақпараттар
 мен материалдарды таратуын көтермелейді;
 
 ә) әр түрлі мәдени, ұлттық және халықаралық ақпарат көздерінен алынған осындай ақпараттар мен материалдарды даярлау, алмасу және таратуда халықаралық ынтымақтастықты көтермелейді;
 
 б) балалар әдебиетін басып шығаруды және таратуды
 көтермелейді;
 
 в) бұқаралық ақпарат құралдарының қайсыбір азшылық
 тобына немесе жергілікті халыққа тиесілі баланың тілдік
 қажеттіліктеріне ерекше назар аударуын көтермелейді;
 
 г) 13 және 18-баптардың ережелерін ескере отырып, баланың әл-
 ауқатына залал келтіретін ақпараттардан және материалдардан
 оны қорғаудың тиісті қағидаттарын әзірлеуді көтермелейді.
 
 18-бап
 
 1.Қатысушы мемлекеттер ата-анасының екеуінің де баланың тәрбиесі мен дамуы үшін ортақ және бірдей жауапкершілігін тану қағидаттарын қамтамасыз ету үшін барлық мүмкін күш-жігерлерді қабылдайды. Ата-анасы немесе тиісті жағдайларда заңды қамқоршылары баланың тәрбиесі мен дамуы үшін негізгі жауапкершілікті мойнына алады. Баланың ең қажет мүдделері олардың негізгі қамқорлығының мәні болып табылады.
 
 1.     Осы Конвенцияда баяндалған құқықтарды жүзеге асыруға кепілдік беру және жәрдемдесу мақсаттарында қатысушы мемлекеттер ата-аналарға және заңды қамқоршыларға балаларды тәрбиелеу жөніндегі олардың өз міндеттерін орындауына тиісті көмек көрсетеді және балалар мекемелерінің желісін дамытуды қамтамасыз етеді.

]]>


БАЛА ҚҰҚЫҚТАРЫ ТУРАЛЫ КОНВЕНЦИЯ


 Кіріспе
 
 Біріккен Ұлттар Ұйымының Жарғысында жария етілген қағидаттарға сәйкес қоғамның барлық мүшелеріне тән қадір-қасиетін, теңдей және ажырамас құқықтарын тану жер бетінде бостандықты, әділдікті және бейбітшілікті қамтамасыз етудің негізі болып табылады деп есептей отырып,
 
 Біріккен Ұлттардың халықтары Жарғыда өздерінің адамның негізгі құқықтарына, жеке адам баласының қадір-қасиеті мен құндылығына деген сенімін қуаттағанын және кең ауқымды бостандықта әлеуметтік прогреске және өмір сүру жағдайларын жақсартуға жәрдемдесуге бекем бел буғанын назарға ала отырып,
 
 Біріккен Ұлттар Ұйымы Жалпыға бірдей адам құқығы декларациясында1 және Адам құқықтары туралы халықаралық пактілерде2 жария еткен құқықтар мен бостандықтардың бәріне және әрбір адамның нәсілі, түр-түсі, жынысы, тілі, діні, саяси немесе өзге де сенім-нанымдары, ұлттық немесе әлеуметтік шығу тегі, мүліктік жағдайы, туылуы сияқты белгілері немесе өзге де жағдайлары бойынша қандай да бір айырмасыз ие болуға тиіс екендігіне келіскендігін тани отырып, Біріккен Ұлттар Ұйымының Жалпыға бірдей адам құқықтары декларациясында балалардың ерекше қамқорлық пен көмекке құқылы екендігін жариялағанын еске ала отырып, отбасына қоғамның негізгі ұясы ретінде және оның барлық мүшелерінің, әсіресе балалардың өсіп-жетілуінің және игілігінің табиғи ортасы ретінде, қоғам шеңберінде өз міндеттерін мойнына толық ала алатындай қажетті қорғау және жәрдем көрсетілуі тиіс екендігіне кәміл сене отырып, баланың жеке басы толық және үйлесімді дамуы үшін оның отбасы аясында, бақыт, махаббат және түсінушілік ахуалында өсуі қажет екендігін тани отырып, бала қоғамда өздігінше өмір сүруге толық дайын болуға және Біріккен Ұлттар Ұйымының Жарғысында жария етілген идеалдардың, әсіресе, бейбітшілік, қадір-қасиет, төзімділік, еркіндік, теңдік және ынтымақтастық рухында тәрбиеленуге тиіс деп санай отырып, баланы осындай ерекше қорғауға деген қажеттіліктің 1924 жылғы Бала құқықтарының Женева декларациясында3 және 1959 жылғы 20 қарашадағы Бас Ассамблея қабылдаған Бала құқықтары декларациясында қамтылғанын және оның Жалпыға бірдей адам құқықтарының декларациясында, Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактте (атап айтқанда, 23 және 24-баптарда)2, Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы халықаралық пактте (атап айтқанда, 10-бапта)2, сондай-ақ балалардың игілігі мәселесімен айналысушы мамандандырылған мекемелер мен халықаралық ұйымдардың жарғыларында және тиісті құжаттарында танылғанын назарға ала отырып, Бала құқықтарының декларациясында «бала туылғанға дейін, сондай-ақ туылған соң да тиісті құқықтық қорғауды қоса алғанда, оның тәні мен ақыл-есінің жетілмегендігіне байланысты арнайы қорғау мен қамқорлықты қажет етеді»4 деп көрсетілгенін назарға ала отырып, балаларды қорғауға және олардың игілігіне қатысты, әсіресе балаларды ұлттық және халықаралық деңгейлерде тәрбиелеуге және асырап алуға беру кезінде, Әлеуметтік және құқықтық қағидаттар туралы декларацияның ережелеріне5, Біріккен Ұлттар Ұйымының жасы кәмелетке толмағандарға қатысты әділ сот жүргізу жөніндегі («Пекин ережелері»6) Минимальды қалыптық ережелеріне және Төтенше жағдайлар мен қарулы жанжалдар кезінде әйелдер мен балаларды қорғау туралы декларацияның7 ережелеріне сілтеме жасай отырып,
 
 дүниежүзінің барлық елдерінде аса ауыр жағдайларда өмір сүріп жатқан балалар бар екенін және мұндай балалар ерекше көңіл бөлуді қажет ететіндігін мойындай отырып,
 
 баланы қорғау және оның үйлесімді дамуы үшін әрбір халықтың дәстүрлері мен мәдени құндылықтарының маңыздылығын тиісті түрде ескере отырып,
 
 әрбір елде, атап айтқанда, дамушы елдерде балалардың өмір сүру жағдайын жақсарту үшін халықаралық ынтымақтастықтың маңыздылығын тани отырып, төмендегілер туралы келісті:
 
 І БӨЛІМ 
 
 1-бап
 
 Осы Конвенцияның мақсаттары үшін әрбір адам баласы 18 жасқа толғанға дейін, егер осы балаға қолданылатын заң бойынша ол кәмелеттік жасқа бұрынырақ толып қоймаса, бала болып саналады.
 
2-бап
 
 1. Қатысушы мемлекеттер өздерінің юрисдикциясы шектерінде тұратын әрбір баланың осы Конвенциямен көзделген, оның ата-анасының немесе қамқоршысының қандай да бір кемсітушіліксіз нәсіліне, түр-түсіне, жынысына, тіліне, дініне, саяси немесе өзге де сенім-нанымдарына, ұлттық, этникалық немесе әлеуметтік шығу тегіне, мүліктік жағдайына, баланың денсаулығының және туылуының жай-күйіне немесе өзге де жағдайларына қарамастан, барлық құқықтарын құрметтейді және қамтамасыз етеді.
 
  2. Қатысушы мемлекеттер баланы кемсітушіліктің немесе баланың, оның ата-анасының, заңды қамқоршыларының немесе отбасының өзге де мүшелерінің мәртебесінің, қызметінің, көзқарасының немесе сенім-нанымдарының негізінде жазалаудың барлық нысандарынан қорғауды қамтамасыз ету үшін қажетті шаралардың бәрін қабылдайды.
 
3-бап
 
 1.     Балаларға қатысты қолданылатын іс-әрекеттердің, оларды әлеуметтік қамсыздандыру мәселелерімен айналысатын мемлекеттік немесе жеке мекемелердің, соттардың, әкімшілік немесе заң шығарушы органдардың қабылдағанына қарамастан, бәрінде де ең бірінші кезекте баланың мүдделерін барынша толық қамтамасыз етуге көңіл бөлінеді.
 
  1.     Қатысушы мемлекеттер заң бойынша бала үшін жауапкершілікті мойнына алған оның ата-анасының, қамқоршыларының немесе басқа да адамдардың құқықтары мен міндеттерін назарға ала отырып, баланың игілігі үшін қажетті қорғау мен қамқорлықты қамтамасыз етуге міндеттенеді және осы мақсатпен барлық тиісті заң шығару және әкімшілік шараларын қабылдайды.
 
  Қатысушы мемлекеттер балалардың қамқорлығына немесе оларды қорғауға жауапты мекемелердің, қызмет көрсетуші орындар мен органдардың құзыретті органдар белгілеген нормаларға, атап айтқанда қауіпсіздік пен денсаулық сақтау саласында және олардың персоналының саны мен жарамдылығы, сондай-ақ құзыретті қадағалау тұрғысынан да сәйкес келуін қамтамасыз етеді.
 
4-бап
 
 Қатысушы мемлекеттер осы Конвенцияда танылған құқықтарды жүзеге асыру үшін барлық қажетті заң шығарушы, әкімшілік және басқа да шараларды қабылдайды. Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтарға қатысты қатысушы мемлекеттер мұндай шараларды мүмкіндігінше өздерінде қолда бар ресурстарды пайдалана отырып, қажет болған жағдайда, халықаралық ынтымақтастық шеңберінде қабылдайды.
 
5-бап
 
 Қатысушы мемлекеттер ата-аналардың және тиісті жағдайларда кеңейтілген отбасы немесе қауымдастық мүшелерінің, жергілікті салт-дәстүрімен көзделгендей, қамқоршылардың немесе баланың дамып келе жатқан қабілеттеріне сәйкес және осы Конвенциямен танылған құқықтарды жүзеге асыруда балаға тиісті түрде басшылық жасап және жетекшілік ететін, бала үшін заң бойынша жауапты басқа да адамдардың жауапкершілігін, құқықтары мен міндеттерін құрметтейді.
 
6-бап
 
 1.     Қатысушы мемлекеттер әрбір баланың өмір сүруге деген ажырамас құқығы бар екенін таниды.
 
 1.     Қатысушы мемлекеттер барынша мүмкін дәрежеде баланың тірі қалуын және денсаулығының мықты болып өсуін қамтамасыз етеді.
 
 7-бап
 
 1.     Бала туылған бетте тіркеуге алынады және туылған сәттен бастап оның есімі қойылып, азаматтық алуға құқығы бар, сондай-ақ мүмкіндігінше өзінің ата-аналарын білуге және олардың қамқорлығына ие болуға құқылы.
 
 1.     Қатысушы мемлекеттер өздерінің ұлттық заңнамасына сәйкес осы құқықтардың жүзеге асуын және осы саладағы тиісті халықаралық құжаттарға сәйкес, атап айтқанда, егер өзгеше түрде баланың азаматтығы болмаған жағдайда, өздерінің міндеттерінің орындалуын қамтамасыз етеді.
 
8-бап
 
 1.     Қатысушы мемлекеттер заңмен көзделгеніндей, баланың жеке басының даралығын, бұған азаматтығын, есімін және отбасылық байланыстарын сақтау құқығын қоса алғанда, оған заңсыз араласуға жол бермей, құрметтеуге міндеттенеді.
 
 2.     Егер бала заңсыз түрде өзінің жеке басының даралығының бір бөлігінен немесе барлық элементтерінен айырылса, қатысушы мемлекеттер оған оның жеке басының даралығын тез арада қалпына келтіру үшін қажетті көмек пен қорғауды қамтамасыз етеді.
 
 9-бап
 
 1.     Қатысушы мемлекеттер сот шешіміне сәйкес құзыретті органдар қолданыстағы заңға және рәсімдерге сәйкес баланың ең қажетті мүдделері үшін оны ата-анасынан айыру қажет екендігін анықтаған жағдайларды қоспағанда, баланың өзінің ата-анасымен өздерінің тілегіне қарсы айырылыспауын қамтамасыз етеді. Мұндай анықтама сол немесе өзге бір нақты жағдайда, мысалы, ата-анасы балаға мейрімсіздік танытқан немесе оған қамқорлық жасамаған, не болмаса ата-анасы бөлек тұрып жатқан және баланың тұрып жатқан жеріне қатысты шешім қабылдау қажет болғанда керек болуы мүмкін.
 
 1.     Осы баптың 1-тармағына сәйкес кез келген іс қарау барысында мүдделі тараптардың бәріне іс қарауға қатысу мүмкіндігі және өз көзқарастарын білдіруге мүмкіндік беріледі.
 
 1.     Қатысушы мемлекеттер ата-анасының біреуімен немесе екеуінен де айырылысқан баланың құқығын құрметтейді, тұрақты негізде оның ата-анасының екеуімен де жеке қарым-қатынастарын және тікелей байланыстарын, бұл баланың ең бір қажетті мүдделеріне қайшы келетін жағдайларды қоспағанда, қолдайды.
 
 1.     Бұлай айыру қатысушы мемлекет қабылдаған қандай да бір шешімнен туындайтын жағдайларда, мысалы, қамауға алынған, түрмеге жабылған, жер аударылған, депортацияланған немесе ата-анасының біреуінің не болмаса екеуінің де не баланың қайтыс болған кезінде (бұған осы адамның мемлекет қарауында болған кезіндегі кез келген себептен болған өлімді қоса алғанда) болғанда, мұндай қатысушы мемлекет ата-анаға, балаға немесе, егер қажет болса, отбасының басқа да мүшесіне олардың өтініші бойынша отбасы мүшесінің/мүшелерінің қай жерде жүргеніне қатысты қажетті ақпаратты, егер мұндай ақпарат беру баланың әл-ауқатына нұқсан келтірмейтін болса, беретін болады. Қатысушы мемлекеттер бұдан әрі осындай өтініштің өзі тиісті тұлға/тұлғаларға қатысты жағымсыз салдарларға әкеп соқпауын қамтамасыз етеді.
 
 10-бап
 
 1.     Қатысушы мемлекеттердің 9-баптың 1-тармағы бойынша міндеттемелеріне сәйкес отбасымен қосылу мақсатында баланың немесе оның ата-анасының қатысушы мемлекетке келуі немесе одан кетуі туралы өтініштерін қатысушы мемлекеттер оң сипатта, адамгершілік тұрғыда және жедел түрде қарауға тиіс. Қатысушы мемлекеттер бұдан әрі осындай өтініш берудің өтініш берушілер мен олардың отбасы мүшелері үшін жағымсыз салдарларға әкеп соқпауын қамтамасыз етеді.
 
 1.     Ерекше бір жағдайларды қоспағанда, ата-анасы әртүрлі мемлекеттерде өмір сүріп жатқан бала тұрақты негізде ата-анасының екеуімен де жеке қарым-қатынастар және тікелей байланыстар орнатуға құқылы. Осы мақсатта және 9-баптың 2-тармағы бойынша қатысушы мемлекеттердің міндеттемелеріне сәйкес қатысушы мемлекеттер баланың және оның ата-анасының кез келген елден қоныс аударуы, бұған өз елін қоса алғанда, және өз еліне қайта оралу құқығын құрметтейді. Кез келген елден қоныс аудару құқығына қатысты тек қана заңмен белгіленген және мемлекеттік қауіпсіздікті, қоғамдық тәртіпті (ordre publiс), халықтың денсаулығын немесе рухани ізгілігін не болмаса басқа да адамдардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау үшін қажет және осы Конвенциямен танылған басқа да құқықтармен қатар қолданылатын әрі сәйкес келетін шектеулер ғана қолданыста болады.
 
 11-бап
 
 1.     Қатысушы мемлекеттер балалардың шетелге заңсыз жөнелтілуіне және қайтарылмауына қарсы күрес үшін шаралар қабылдайды.
 
 2.     Осы мақсатта қатысушы мемлекеттер екі жақты немесе көп жақты келісімдердің жасалуына немесе қолданыстағы келісімдерге қосылуға жәрдемдеседі.
 
 12-бап
 
 1.Қатысушы мемлекеттер өз ой-пікірін жеткізуге қабілетті балаға оған қатысты барлық мәселелер бойынша осы ой-пікірлерді еркін білдіру құқығын қамтамасыз етеді, бұл ретте баланың жасына және өсіп-жетілуіне сәйкес баланың ой-пікіріне тиісті түрде назар аударылады.
 
  2.Осы мақсатпен, атап айтқанда, балаға қатысты кез келген
 
 сот немесе әкімшілік іс қарау барысында не тікелей өзі не болмаса өкілі немесе тиісті орган арқылы ұлттық заңнаманың процессуалдық нормаларымен көзделген тәртіпте оны тыңдау мүмкіндігі беріледі.
 
 13-бап
 
 1.     Бала өз пікірін еркін білдіруге құқылы; бұл құқыққа шекараларға қарамастан ауызша, жазбаша немесе басылым нысанында, көркемөнер шығармасы нысанында не болмаса баланың өз таңдауы бойынша басқа да құралдардың көмегімен әр түрлі ақпарат пен идеяларды іздеу, алу және беру еркіндігі кіреді.
 
 1.     Осы құқықты жүзеге асыру кейбір шектеулерге әкеп соғуы мүмкін, алайда, бұл шектеулер тек заңмен көзделген және:
 
 а) басқа да адамдардың құқықтары мен абыройын құрметтеу үшін; немесе
 
 ә) мемлекеттік қауіпсіздікті немесе қоғамдық тәртіпті (ordre publiс) не болмаса халықтың рухани ізгілігін қорғау үшін қажет шектеулер ғана болуы мүмкін.
 
 14-бап
 
 1.     Қатысушы мемлекеттер баланың ойлау, ар-ұждан және дін бостандығына деген құқығын құрметтейді.
 
 1.     Қатысушы мемлекеттер ата-анасының және тиісті жағдайларда заңды қамқоршылардың баланың дамып келе жатқан қабілетіне сәйкес келетін әдісін жүзеге асырудағы балаға басшылық ету құқықтары мен міндеттерін құрметтейді.
 
 3. Өз дінін немесе нанымын уағыздау бостандығы заңмен белгіленген және мемлекеттік қауіпсіздікті, қоғамдық тәртіпті, халықтың рухани ізгілігі мен денсаулығын қорғау немесе басқа да адамдардың негізгі құқықтары мен бостандықтарын қорғау үшін ғана қажетті шектеулерге әкеп соғуы мүмкін.
 
15-бап
 
 1.     Қатысушы мемлекеттер баланың қауымдастыққа бостандық және бейбіт жиналыстарға бостандық құқығын таниды.
 
 1.     Осы құқықты жүзеге асыруға қатысты заңға сәйкес және демократиялық қоғамда мемлекеттік қауіпсіздік немесе қоғамдық қауіпсіздік, қоғамдық тәртіп (ordre publiс) мүдделерінде қажетті, халықтың денсаулығы немесе рухани ізгілігін сақтау не болмаса басқа да адамдардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау үшін қолданылатын шектеулерден басқа қандай да бір шектеулер қолданылмайды.
 
 16-бап
 
 1.     Бірде бір бала оның жеке өміріне, отбасылық өміріне, баспанасына қол сұғылмау немесе хат жазысып-алысу құпиясына не болмаса оның ар-намысы мен абыройына заңсыз араласушылықты болдырмау құқығын жүзеге асыруда ерікті түрде немесе заңсыз араласу объектісі бола алмайды.
 
 Бала осындай араласу немесе қол сұғушылықтан заңның қорғауына құқылы.
 
 17-бап
 
 Қатысушы мемлекеттер бұқаралық ақпарат құралдарының маңызды рөлін таниды және баланың әр түрлі ұлттық және халықаралық материалдар көзіне, әсіресе баланың әлеуметтік, рухани және моралдық тұрғыдағы рухани ізгілігіне, сондай-ақ тән және психикалық жағынан салауатты дамуына жәрдемдесуге бағытталған материал көздеріне деген бостандығын қамтамасыз етеді. Осы мақсатта қатысушы мемлекеттер:
 
 а) бұқаралық ақпарат құралдарының бала үшін әлеуметтік және
 мәдени тұрғыда және 29-баптың рухында пайдалы ақпараттар
 мен материалдарды таратуын көтермелейді;
 
 ә) әр түрлі мәдени, ұлттық және халықаралық ақпарат көздерінен алынған осындай ақпараттар мен материалдарды даярлау, алмасу және таратуда халықаралық ынтымақтастықты көтермелейді;
 
 б) балалар әдебиетін басып шығаруды және таратуды
 көтермелейді;
 
 в) бұқаралық ақпарат құралдарының қайсыбір азшылық
 тобына немесе жергілікті халыққа тиесілі баланың тілдік
 қажеттіліктеріне ерекше назар аударуын көтермелейді;
 
 г) 13 және 18-баптардың ережелерін ескере отырып, баланың әл-
 ауқатына залал келтіретін ақпараттардан және материалдардан
 оны қорғаудың тиісті қағидаттарын әзірлеуді көтермелейді.
 
 18-бап
 
 1.Қатысушы мемлекеттер ата-анасының екеуінің де баланың тәрбиесі мен дамуы үшін ортақ және бірдей жауапкершілігін тану қағидаттарын қамтамасыз ету үшін барлық мүмкін күш-жігерлерді қабылдайды. Ата-анасы немесе тиісті жағдайларда заңды қамқоршылары баланың тәрбиесі мен дамуы үшін негізгі жауапкершілікті мойнына алады. Баланың ең қажет мүдделері олардың негізгі қамқорлығының мәні болып табылады.
 
 1.     Осы Конвенцияда баяндалған құқықтарды жүзеге асыруға кепілдік беру және жәрдемдесу мақсаттарында қатысушы мемлекеттер ата-аналарға және заңды қамқоршыларға балаларды тәрбиелеу жөніндегі олардың өз міндеттерін орындауына тиісті көмек көрсетеді және балалар мекемелерінің желісін дамытуды қамтамасыз етеді.

]]> school128 Mon, 02 Nov 2020 11:18:01 +0600 Тілдерді дамыту http://128.shymkent-mektebi.kz/o-detskom-sade/normativtk-zhattar/23-tlderd-damytu.html http://128.shymkent-mektebi.kz/o-detskom-sade/normativtk-zhattar/23-tlderd-damytu.html


Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011 - 2020 жылдарға  арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы


Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 29 маусымдағы № 110 Жарлығы

«Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспары туралы» Қазақстан   Республикасы Президентінің 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Жарлығын іске асыру мақсатында ҚАУЛЫЕТЕМІН:

1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011 - 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасының Үкіметі:

1) бір ай мерзімде Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын әзірлесін және бекітсін;

2) «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесінің одан әрі жұмыс істеуінің кейбір мәселелері туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 4 наурыздағы № 931 Жарлығында айқындалған мерзімде Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне Бағдарламаның

орындалу барысы туралы ақпарат ұсынсын.

3. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне жүктелсін.

4. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан  Республикасының    Президенті Н. Назарбаев

Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 29 маусымдағы

№ 110 Жарлығымен   БЕКІТІЛГЕН

Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың

2011 - 2020 жылдарға арналған МЕМЛЕКЕТТІК БАҒДАРЛАМАСЫ    3 кезеңнен, 4 бағыттан тұрады.

Бағдарлама паспорты

Бағдарламаның атауы

Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011 - 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы

Әзірлеу үшін негіз Бағдарлама Қазақстан Республикасы Конституциясының 7, 93-баптарына; «Қазақстан Республикасындағы тіл туралы» 1997 жылғы 11 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына; Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарына; «Мемлекеттік бағдарламалардың тізбесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 957 Жарлығына,

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқы Ассамблеясының XV сессиясында берген тапсырмаларын орындау жөніндегі Іс-шаралар жоспарының 3-тармағына; Ел бірлігі доктринасына; Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 21 қарашадағы № 1122 қаулысымен бекітілген Мемлекеттік тілдің қолданылу аясын кеңейтудің, оның бәсекеге қабілеттілігін арттырудың 2007 - 2010 жылдарға арналған тұжырымдамасына сәйкес әзірленді

Бағдарламаны әзірлеу үшін жауапты мемлекеттік орган

Қазақстан Республикасы Мәдениет министрлігі

Бағдарламаны жүзеге асыру үшін жауапты мемлекеттік органдар Орталық және жергілікті атқарушы органдар

Бағдарламаның мақсаты

Қазақстанда тұратын барлық этностардың тілдерін сақтай отырып, ұлт бірлігін нығайтудың аса маңызды факторы ретінде мемлекеттік тілдің кең ауқымды қолданысын қамтамасыз ететін үйлесімді тіл саясаты

Міндеттері      Мемлекеттік тілді оқытудың әдіснамасын жетілдіру және стандарттау;

мемлекеттік тілді оқытудың инфрақұрылымын дамыту;

мемлекеттік тілді оқыту процесін ынталандыру;

мемлекеттік тілді қолданудың мәртебесін арттыру;

мемлекеттік тілге сұранысты арттыру;

қазақ тілінің лексикалық қорын жетілдіру және жүйелеу;

тіл мәдениетін жетілдіру;

коммуникативтік-тілдік кеңістіктегі орыс тілінің қызмет етуі;

Қазақстандағы тілдік әралуандықты сақтау;

ағылшын және басқа да шет тілдерін оқып-үйрену

Іске асыру мерзімі

2011 - 2020 жылдар

бірінші кезең: 2011 - 2013 жылдар

екінші кезең: 2014 - 2016 жылдар

үшінші кезең: 2017 - 2020 жылдар

Нысаналы индикаторлар

Мыналарды:

мемлекеттік тілді меңгерген ересек тұрғындардың үлесін («Қазтест» тапсырудың нәтижесі бойынша 2014 жылға қарай - 20%, 2017 жылға қарай - 80%, 2020 жылға қарай - 95%);

мемлекеттік тілді В1 деңгейінде меңгерген мектеп түлектерінің үлесін (2017 жылға қарай - 70%, 2020 жылға қарай - 100%); мемлекеттік бұқаралық ақпарат құралдарындағы қазақ тіліндегі контенттің үлесін (2014 жылға қарай - 53%, 2017 жылға қарай -

60%, 2020 жылға қарай - 70%); тұрғындардың ономастикалық комиссиялардың жұмысындағы шешім қабылдау процесін талқылау кезінде қоғамдық қолжетімділік пен

ашықтық қағидаттарының сақталуына қанағаттанушылық дәрежесін (2014 жылға қарай - 60%, 2017 жылға қарай - 75%, 2020 жылға қарай - 90%); қазақ тілінің реттелген терминологиялық қорының үлесін (2014 жылға қарай - 20%, 2017 жылға қарай - 60%, 2020 жылға қарай - 100%);

республикадағы орыс тілін меңгерген ересек тұрғындардың үлесін  (2020 жылға қарай - 90%); ұлттық-мәдени бірлестіктер жанындағы ана тілдерін оқытатын курстармен қамтылған этностардың үлесін (2014 жылға қарай - 60%, 2017 жылға қарай - 80%, 2020 жылға қарай - 90%); республикадағы ағылшын тілін меңгерген тұрғындардың үлесін (2014

жылға қарай - 10%, 2017 жылға қарай - 15%, 2020 жылға қарай - 20%);

үш тілді (мемлекеттік, орыс және ағылшын) меңгерген тұрғындардың үлесін (2014 жылға қарай - 10%, 2017 жылға қарай - 12%, 2020 жылға қарай - 15 %-ға дейін) ұлғайту.

Қаржыландыру көздері мен көлемі

2011 - 2020 жылдары Бағдарламаны іске асыруға республикалық және жергілікті бюджеттердің қаражаты, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған басқа да қаражат жұмсалатын болады. Бағдарламаның бірінші кезеңін іске асыруға арналған мемлекеттік бюджеттің жалпы шығыны 19 134 946 мың теңгені құрайды. 2011 - 2020 жылдарға арналған Бағдарламаны қаржыландыру көлемі Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тиісті қаржы жылдарына арналған республикалық және жергілікті бюджеттерді қалыптастыру кезінде нақтыланатын болады.

Кіріспе

Тілдерді дамыту мен қолданудың 2011 - 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы

(бұдан әрі - Бағдарлама) Қазақстан Республикасы Конституциясының 7 және 93-баптарына; «Қазақстан Республикасындағы тіл туралы» 1997 жылғы 11 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына; Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарына; «Мемлекеттік бағдарламалардың тізбесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 957 Жарлығына; Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқы Ассамблеясының XV сессиясында берген тапсырмаларын орындау жөніндегі Іс-шаралар жоспарының 3-тармағына; Ел бірлігі доктринасына; Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 21 қарашадағы № 1122 қаулысымен бекітілген Мемлекеттік тілдің қолданылу аясын кеңейтудің, оның бәсекеге қабілеттілігін арттырудың 2007 - 2010 жылдарға арналған тұжырымдамасына сәйкес әзірленді. Іске асырылуы он жылға есептелген Бағдарлама елімізде қалыптасқан тіл құрылысын талдауға негізделген, тіл мәселелерімен айналысатын сарапшылар қауымының пікірлері мен ұсыныстары ескеріле отырып әзірленген.

Бағдарламаны әзірлеу кезінде 30-дан астам шет елдің мемлекеттік тіл саясатын жүзеге асыруға қатысты мәселелерінің құқықтық реттеу тәжірибесі зерделенді. Бұл құжат қоғамдық өмірдің барлық саласында тілдерді дамыту мен қолдану және мемлекеттік тілді кең ауқымды қолдану үшін жағдай жасауға байланысты өзекті проблемаларды шешудің нормативтік-ұйымдастырушылық негізі болып табылады.

Мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаев: «Біз барша қазақстандықтарды біріктірудің басты факторы болып табылатын қазақ тілінің одан әрі дамуы үшін барлық күш-жігерімізді салуымыз керек. Сонымен бірге елімізде тұратын барлық халықтардың өкілдері ана тілдерінде еркін сөйлей, оқи алуына, оны дамытуға қолайлы жағдай тудыру қажет» деп атап көрсеткен болатын. Ел бірлігі доктринасында мемлекеттік тіл ұлттық және рухани бірліктің басты факторы, негізгі басымдығы ретінде айқындалған. Оны меңгеру әрбір Қазақстан азаматының парызы мен міндеті саналып, жеке өзінің бәсекеге қабілеттілігі мен қоғамдық өмірге араласуының белсенділігін айқындайтын ынталандырушы тетік болуға тиіс.

Бағдарламада белгіленген мақсаттар мен міндеттер Бағдарламаны іске асырудың барлық кезеңіне арнап уәкілетті мемлекеттік орган әзірлейтін және Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен бекітілетін Іс-шаралар жоспары арқылы жүзеге асырылады.

Бағдарламада көзделген барлық іс-шаралар ұлт бірлігін нығайтудың маңызды факторы ретінде мемлекеттік тілді дамытудың басымдығына негізделген және азаматтардың рухани-мәдени және тілдік қажеттіліктерін толық қанағаттандыруға бағытталған. Бағдарламаға қатысты барлық іс-шаралар Конституцияның 7-бабына және Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің 2007 жылғы 23 ақпандағы № 3 қаулысына барынша сәйкес түзілген. Бағдарламаны іске асырудың нәтижелі болуы жоспарланған іс-шараларды іске асырудың тиімділігіне қол жеткізу үшін қажетті нормативтік-құқықтық базаны жетілдіру және негізгі бағдарламалық іс-шараларды мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарларына кіріктіру жолымен қамтамасыз етілетін болады. Сонымен қатар, бұл шаралардың практикалық нәтижесіне қол жеткізу үшін барлық мемлекеттік органдар мен шаруашылық субъектілері, оның ішінде ұлттық компаниялар мен қаржылық ұйымдар күш

жұмылдыруға тиіс.

Қазіргі ахуалды талдау

Тәуелсіз Қазақстанда оңтайлы әлеуметтік-лингвистикалық кеңістік құру тіл саясатын

кезең-кезеңмен іске асыру арқылы жолға қойылып отыр.

1997 - 2000 жылдары «Қазақстан Республикасындағы тіл туралы» 1997 жылғы Қазақстан

Республикасы Заңының қабылдануына және Тілдерді қолдану мен дамытудың 1998 - 2000 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының бекітілуіне орай қоғам өмірінің негізгі салаларында тіл құрылысының құқықтық негізі қалыптаса бастады.

2001 - 2010 жылдары Тілдерді қолдану мен дамытудың он жылға арналған мемлекеттік

бағдарламасын іске асыру аясында тіл құрылысы стратегиясының мынадай үш бағыты айқындалды: мемлекеттік тілдің әлеуметтік-коммуникативтік қызметін кеңейту және нығайту, орыс тілінің жалпы мәдени қызметін сақтау, Қазақстан халқының басқа да тілдерін дамыту. Сондай-ақ осы кезеңде Мемлекет басшысының бастамасы бойынша «Тілдің үш тұғырлылығы» ұлттық мәдени жобасын іске асыру жұмысы басталды.

Бағдарламаны іске асыру қорытындылары Қазақстан Республикасындағы тіл құрылысының

келешекпен сабақтас негізін қалады:

- мемлекеттік тілді оқытудың инфрақұрылымы елеулі түрде кеңейді: қазақ тілінде оқытатын

балабақшалар - 1178 (2001 жылмен салыстырғанда 876-ға өскен), мектептер - 3821 (2001 жылмен салыстырғанда 173-ке артты), 101 мемлекеттік тілді оқыту орталығы құрылды;

- іс қағаздарын жүргізуді мемлекеттік тілге көшіру процесі белсенділікпен іске асырылып

келеді (мемлекеттік органдардағы қазақ тіліндегі құжаттардың үлес салмағы шамамен 67 %-ды құрайды);

- мемлекеттік тілді оқытудың әдістемелік базасы әзірлену үстінде (көп деңгейлі оқу-әдістемелік кешендер, жалпы таралымы 720 мың дана 10 түрлі сөздік, жалпы таралымы 260 мың дана екі және үштілді 8 салалық сөздік жарық көрді);

- мемлекеттік тілді меңгеру процесіне жаңа ақпараттық технологияларды енгізу мақсатында

интернет-портал құрылып, тұрақты түрде жаңартылып отырады (сервистің 20-дан астам түрі, әлемнің 50 елін қамтитын белсенді тұтынушылар аудиториясы бар);

- мемлекеттік тілдің коммуникативтік қызметі нығаюда (мемлекеттік бұқаралық ақпарат

құралдарының (бұдан әрі - БАҚ) контентінде қазақ тіліндегі хабарлардың көлемі, сонымен қатар баспасөздегі мемлекеттік тілдің үлесі 50 %-дан жоғары);

- шетелде тұратын отандастармен мәдени байланыстарды дамыту және нығайту жөніндегі

жұмыстар жоспарлы түрде жүргізілуде;

- Қазақстанда тұратын этностардың тілдерін мемлекеттік қолдаудың тиімді жүйесі құрылды

(жалпы білім беретін 7516 мектептің 1524-і орыс тілінде, 58-і өзбек тілінде, 14-і ұйғыр тілінде, 2-еуі тәжік тілінде оқытады, 2097-сі - аралас мектептер; 2261 мектепке дейінгі білім беру мекемесінің 272-сі орыс тілінде, 3-еуі басқа тілдерде оқытады, екі тілде оқытатын мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының саны - 808; этномәдени бірлестіктердің 190 жексенбілік мектебінде 30 этностық топ ана тілін үйренуде; Қазақстандағы 50 театрдың 9-ы аралас тілде, 15-і орыс тілінде, 1-еуі - корей, 1-еуі - неміс, 1-еуі - өзбек және 1-еуі ұйғыр тілдерінде). Алдағы онжылдықтағы (2011 - 2020 жылдардағы) тіл құрылысының қисыны елімізде бірқатар проблемалы аспектілердің бар болуымен байланысты.

Қоғамдағы мемлекеттік тілді меңгерудің әркелкі деңгейі. Бұл проблемалы аспект мемлекеттік тілді оқытудың бірыңғай әдіснамасы мен стандарттарының, қазақ тілі оқытушылары мен мамандарының даярлық деңгейінің төмендігімен, қазақ тілін оқыту инфрақұрылымы қызметінің бірыңғай стандарттарының болмауымен, мемлекеттік тілді меңгеру процесін ынталандыру және мониторинг жасау жүйесінің болмауымен тікелей байланысты.

Елдің әлеуметтік-коммуникативтік кеңістігіне мемлекеттік тілдің жеткіліксіз енгізілуі. Бұл бағыттағы проблемалы мәселелер, ең алдымен, халықаралық коммуникациялар, демалу мен ойын-сауық саласында мемлекеттік тілді белсенді қолдану аясының кеңеюіне, оны заңның, ғылымның және жаңа технологиялардың тілі ретінде дамытуға байланысты болып отыр. Сонымен қатар, мемлекеттік тілді қолданудың мәртебесін арттыру, оны отбасы құндылығы ретінде таныту сияқты мәселелердің маңызды тізбесі проблемалы болып табылады, сондай-ақ тіл саласындағы кейбір келеңсіз дақпырттар мен таптаурын пікірлер де осы проблемалардың қатарынан орын алып отыр. Қазақстан қоғамындағы тіл мәдениетінің төмендеуі. Аталған аспект бойынша, терминология, антропонимика және ономастика салаларындағы проблемалар, сөйлеу мәдениеті мен жазу жүйесін жетілдіру қажеттілігі, сондай-ақ толерантты тілдік орта құру мәселесі лингвистикалық кеңістіктің одан әрі дамуы жолында айтарлықтай қиындықтар туындатып отыр.

Қазақстандықтардың лингвистикалық капиталын сақтау және нығайту қажеттілігі. Бұл

аспектіде қазақстандықтардың бәсекелестік басымдығы ретінде орыс тілін меңгеру деңгейін

сақтауға, Қазақстан мәдениетінің тілдік әралуандығын қалыптастыратын этностардың тілдерін дамыту үшін жағдай жасауға және халықаралық іскерлік қарым-қатынас құралы ретінде ағылшын және басқа да шет тілдерін оқып-үйренуге байланысты проблемалар жиынтығы бар. Осы проблемаларды шешудің және нормативтік-құқықтық базаны жетілдірудің басым қажеттілігі бағдарламаның мынадай мақсаттары мен міндеттерді көздейді.

Бағдарламаның мақсаттары, міндеттері, нысаналы индикаторлары және оны іске асыру нәтижелерінің көрсеткіштері

Бағдарламаның басты мақсаты - Қазақстанда тұратын барлық этностардың тілдерін сақтай

отырып, ұлт бірлігін нығайтудың аса маңызды факторы ретінде мемлекеттік тілдің кең ауқымдықолданысын қамтамасыз ететін үйлесімді тіл саясаты.

Бағдарламалық мақсаттар:

1) мемлекеттік тіл - ұлт бірлігінің басты факторы;

2) мемлекеттік тілді көпшіліктің кеңінен қолдануына қол жеткізу;

3) дамыған тіл мәдениеті - зиялы ұлттың әлеуеті;

4) қазақстандықтардың лингвистикалық капиталын дамыту.

Нысаналы индикаторлар: мемлекеттік тілді меңгерген ересек тұрғындардың үлесі («Қазтест» бағдарламасы бойынша қазақ тілін білу деңгейін бағалау жүйесі бойынша емтихан тапсырудың нәтижесі бойынша Қазақстан Республикасы азаматтары 2014 жылға қарай - 20%, 2017 жылға қарай - 80%, 2020 жылға қарай - 95%);

мемлекеттік тілді В1 деңгейінде меңгерген мектеп түлектерінің үлесі (2017 жылға қарай -

70%, 2020 жылға қарай - 100%);

мемлекеттік бұқаралық ақпарат құралдарындағы қазақ тіліндегі контенттің үлесі (2014 жылға қарай - 53%, 2017 жылға қарай - 60%, 2020 жылға қарай - 70%);

тұрғындардың ономастикалық комиссиялардың жұмысындағы шешім қабылдау процесін талқылау кезінде қоғамдық қолжетімділік пен ашықтық қағидаттарының сақталуына қанағаттанушылық дәрежесі (2014 жылға қарай - 60%, 2017 жылға қарай - 75%, 2020 жылға қарай - 90%); қазақ тілінің реттелген терминологиялық қорының үлесі (2014 жылға қарай - 20%, 2017 жылға қарай - 60%, 2020 жылға қарай - 100%); республикадағы орыс тілін меңгерген ересек тұрғындардың үлесі (2020 жылға қарай - 90%); ұлттық-мәдени бірлестіктер жанындағы ана тілдерін оқытатын курстармен қамтылған этностардың үлесі (2014 жылға қарай - 60%, 2017 жылға қарай - 80%, 2020 жылға қарай - 90%); республикадағы ағылшын тілін меңгерген тұрғындардың үлесі (2014 жылға қарай - 10%, 2017 жылға қарай - 15%, 2020 жылға қарай - 20%); үш тілді (мемлекеттік, орыс және ағылшын) меңгерген тұрғындардың үлесі (2014 жылға қарай - 10%, 2017 жылға қарай - 12%, 2020 жылға қарай - 15%).

Міндеттер:

1) мемлекеттік тілді оқытудың әдіснамасын жетілдіру және стандарттау;

2) мемлекеттік тілді оқытудың инфрақұрылымын дамыту;

3) мемлекеттік тілді оқыту процесін ынталандыру;

4) мемлекеттік тілді қолдану мәртебесін арттыру;

5) мемлекеттік тілге сұранысты арттыру;

6) қазақ тілінің лексикалық қорын жетілдіру және жүйелеу;

7) тіл мәдениетін жетілдіру;

8) коммуникативтік-тілдік кеңістіктегі орыс тілінің қызмет етуі;

9) Қазақстандағы тілдік әралуандықты сақтау;

10) ағылшын және басқа да шет тілдерін оқып-үйрену.

Нәтижелер көрсеткіштері: мемлекеттік білім беру тапсырысы шеңберінде оқытылатын қазақ тілі пәні оқытушыларының саны (жыл сайын 500 адамнан кем емес); он-лайн режимі арқылы қашықтан қол жеткізу мүмкіндігін пайдалана отырып ұйымдастырылған мемлекеттік тілді оқыту орталықтары оқытушыларының біліктілігін арттыруға бағытталған

іс-шаралардың үлесі (2014 жылға қарай - 20%, 2017 жылға қарай - 50%, 2020 жылға қарай - 90%); аккредиттеуден өткен Мемлекеттік тілді оқыту орталықтарының үлесі (2014 жылға қарай - 30%, 2017 жылға қарай - 70%, 2020 жылға қарай - 100%);

Қазақ тілін тілді оқытатын орталықтарда оқитындар санының өсуі (2009 жылмен салыстырғанда 2014 жылы кемінде 30%, 2017 жылғы өсім кемінде 70%, 2020 жылға қарай - 100%); мемлекеттік тілді білудің «Қазтест» бағдарламасы бойынша Қазақстан Республикасы

азаматтарының қазақ тілін білу деңгейін бағалау жүйесі бойынша сертификат алған мемлекеттік қызметшілердің үлесі (2017 жылға қарай кемінде 50%, 2020 жылға қарай 100%);

мемлекеттік тілді білудің «Қазтест» бағдарламасы бойынша сертификат алған мемлекеттік

қызмет көрсететін ұйымдардағы қызметкерлердің үлесі (2017 жылға қарай кемінде 50%, 2020 жылға қарай 100%); мемлекеттік тілді көпшіліктің кеңінен қолдануына бағытталған мемлекеттік әлеуметтік тапсырыстың үлесі (жыл сайын кемінде 10%); мемлекеттік БАҚ эфиріндегі мемлекеттік тілдегі жаңа телевизиялық жобалар санының өсуі (жыл сайын 10%); мемлекеттік тілде шығатын баспа БАҚ қолдауға бағытталған мемлекеттік ақпараттық

тапсырыстың үлесі (жыл сайын кемінде 50%); көрнекі ақпараттың пайдаланылуын бақылаудың өңірлерді қамту дәрежесі (2014 жылға қарай - 30%, 2017 жылға қарай - 50%, 2020 жылға қарай - 100%); тұрғындардың терминологиялық комиссиялардың жұмысындағы шешім қабылдау процесін талқылау кезінде қоғамдық қолжетімділік пен ашықтық қағидаттарының сақталуына қанағаттанушылық дәрежесі (2014 жылға қарай - 60%, 2017 жылға қарай - 75%, 2020 жылға қарай - 100%); ана тілдерін үйретуге арналған әдістемелік көмекпен қамтылған ұлттық-мәдени бірлестіктері бар этностардың үлесі (2014 жылға қарай - 20%, 2017 жылға қарай - 60%, 2020 жылға қарай - 100%); орталықтардың жалпы санына шаққанда ағылшын және басқа да шет тілдерін үйрету мақсатымен қызметін ұсынатын мемлекеттік тіл оқыту орталықтарының үлесі (2014 жылға қарай - 50%, 2017 жылға қарай - 75%, 2020 жылға қарай - 100%).

Бағдарламаның негізгі бағыттары, алға қойылған мақсаттарға қол жеткізу жолдары және тиісті шаралар   Бірінші бағыт - мемлекеттік тілді меңгеру

Мақсаты: «Мемлекеттік тіл - ұлт бірлігінің басты факторы»

Нысаналы индикаторлар:

мемлекеттік тілді меңгерген ересек тұрғындардың үлесі («Қазтест» бағдарламасы бойынша

қазақ тілін білу деңгейін бағалау бойынша емтихан тапсыру нәтижелері бойынша, Қазақстан

Республикасы азаматтары 2014 жылға қарай - 20%, 2017 жылға қарай - 80%, 2020 жылға қарай - 95%);

мемлекеттік тілді В1 деңгейінде меңгерген мектеп түлектерінің үлесі (2017 жылға қарай -

70%, 2020 жылға қарай - 100%).

Бағдарламаның бірінші бағытын іске асыру арқылы Қазақстанның барша азаматтарының

мемлекеттік тілді меңгеру жүйесін құру жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыру көзделеді. Бұл жүйенің өзегінде үшқұрамды негіз бар - мемлекеттік тілді оқыту әдіснамасын жетілдіру, оқытудың инфрақұрылымын кеңейту және мемлекеттік тілді меңгеру процесін ынталандыру. Аталған тәсіл бірінші бағыттың үш міндетін айқындайды.

1. Мемлекеттік тілді оқыту әдіснамасын жетілдіру және стандарттау

Қазақ тілін оқыту әдіснамасын жетілдіру үшін ең алдымен, оқытудың тиісті стандарттарын

жетілдіру және үздіксіз білім беру моделін жасау арқылы мемлекеттік тілді меңгеру деңгейін

бағалау жүйесін енгізу қарастырылып отыр. Көпдеңгейлі стандарт арқылы тілді А1-А2 деңгейлері бойынша қарапайым түрде пайдалану, тілді В1-В2 деңгейлері бойынша өз бетінше пайдалану және тілді С1-С2 деңгейлері бойынша біліктілікпен пайдалану көзделуге тиіс. Құрылған стандартты жүйенің негізінде мемлекеттік тілді оқытудың әдіснамалық негізін дайындау, оның ішінде мүмкіндігі шектеулі адамдар үшін де әзірлеу көзделеді.

Осы шаралар мемлекеттік тілді бастауыш сыныптарындағы оқушылардың А1 деңгейінде, орта буындағы оқушылардың А2 деңгейінде, мектептің жоғары сынып, сондай-ақ техникалық және кәсіптік білім беру мекемелері оқушыларының В1 деңгейінде, жоғары оқу орны студенттерінің В2 деңгейінде, жоғары оқу орнынан кейін білім алатындардың С1 деңгейінде игеруін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Бұған қоса, тілді меңгеру үлгілерін жетілдіру мен жаңғырту көзделеді. Қазақ тілі

толыққанды күнделікті қызметтік және кәсіптік қарым-қатынас тіліне айналуға тиіс.

Үздіксіз білім беру моделі арқылы қазақ тілін оқытудың стандарты негізінде шығармашылық

педагогикалық ізденістің және оқытудың жаңа әдістемелерін әзірлеудің тұрақты процесі сөзсіз қажеттілікке айналатын болады.

Қолданыстағы заңнама талаптарына сәйкес қазақ тілі оқытушыларын оқыту және олардың біліктілігін арттыру құрылатын жүйенің қажетті құрамдас бөлігі болып табылады.

Мамандарды жоғары сапалы деңгейде оқыту ісін жүргізуге ұйымдастырушылық және әдістемелік мүмкіндігі бар ғылыми-білім беру орталықтары санының аздығына байланысты қашықтан оқыту жүйесін кеңінен енгізу көзделеді.

2. Мемлекеттік тілді оқытудың инфрақұрылымын дамыту Қазақстанның барша азаматтарының мемлекеттік тілді меңгеру жүйесінің ең қажетті екінші құрамдас бөлігі - қазақ тілін оқыту орталықтарының аккредиттелген желісін құру болып табылады. Қазақ тілін оқытуға арналған осы орталықтар оқу орындарын бітірген Қазақстанның ересек азаматтарының мемлекеттік тілді меңгеруінің инфрақұрылымдық базасына айналуға тиіс.

Аталған бағытты жүзеге асыру Мемлекеттік тілді оқыту орталықтарының білім беру қызметіне міндетті талаптарды енгізуді көздейді.

Бұл үшін, ең алдымен, орталықтардың білім беру қызметіне қойылатын талаптарды енгізу үшін құқықтық базаны, сондай-ақ мемлекеттік тілді оқыту орталықтарын осы талаптарға сәйкес аккредиттеуді жүзеге асыру үшін құқықтық негізді жетілдіру жөнінде шаралар қабылдау. Сонымен қатар, мемлекеттік тілді оқыту орталықтарының қызметін рейтингтік бағалау жүйесін енгізу қарастырылады.

Орталықтардың рейтингін жасауға орталық тыңдаушыларының «Қазтест» бағдарламасы бойынша емтихан тапсыру нәтижелері туралы шынайы мәліметтер негіз болады. Рейтинг мәліметтері қоғам үшін де, бұқаралық ақпарат құралдарында кеңінен жариялау үшін де қолжетімді болмақ. Рейтинг жүйесін енгізу үшін мемлекеттік тілді оқыту орталықтары қызметіне рейтингтік бағалау жүргізудің құқықтық негізі мен әдіснамасын әзірлеу қажет.

3. Мемлекеттік тілді оқыту процесін ынталандыру

Қойылған мақсатқа қол жеткізудің үшінші міндетті құрамдас бөлігі мемлекеттік тілді оқыту

процесін ынталандыру және мониторинг жүргізу жүйесін құру болып табылады.

Аталған міндетті мемлекеттік қызметшілердің, мемлекеттік қызмет көрсету, сондай-ақ халыққа қызмет ұсыну саласындағы ұйымдардың қызметкерлерінің (банктер, сауда ұйымдары, қызмет көрсету саласы және тағы басқалары) қазақ тілін білу деңгейіне қойылатын ең төменгі талаптарды айқындау арқылы іске асыру көзделеді. Аталған шара мемлекеттік тілді меңгеру деңгейіне қойылатын талаптарды бекітетін құқықтық базаны әзірлеуді, сондай-ақ мемлекеттік қызметшілерге қазақ тілін оқыту жүйесін ұйымдастыруды қажет етеді. Сонымен қоса «Қазтест» бағдарламасының негізінде білім деңгейін жыл сайын бақылаудың жыл сыйынғы жүйесін енгізу көзделеді.

Білім беру жүйесінің барлық сатыларында мемлекеттік тілді білу деңгейін бағалау және

бақылау жүйесін жетілдіру мәселесін пысықтау көзделеді. Қазақ тілі мемлекеттік аралық бақылау (МАБ) мен ұлттық бірыңғай тестілеудің (ҰБТ) қажетті және міндетті құрамдас бөлігіне айналуға тиіс.

Қазақ тілін үйренуге мүдделі барлық тұлғаларға кеңінен мемлекеттік қолдау көрсету

көзделген. Осы шаралардың қатарында мемлекеттік тілді оқыту орталықтарының жанынан білім деңгейі бойынша тегін курстар ұйымдастыру, сондай-ақ осы жұмысқа мемлекеттік-жекеше серіктестік әдістерін қолдану қарастырылған.

Сонымен қатар, оқытудың инновациялық түрлері мен әдістемелерін әзірлеу арқылы қазақ тілін қашықтан оқытуды кеңінен енгізу көзделеді. Шетелдегі қазақ диаспорасының өкілдеріне ана тілін меңгеру үшін саяси-дипломатиялық, әдістемелік және ұйымдастырушылық қолдау көрсетілетін болады. Сонымен қатар отандастар мәселелері бойынша сараптамалық және зерттеу жұмыстарының жүйесін ұйымдастыру көзделеді.

Нәтижелер көрсеткіштері: мемлекеттік білім беру тапсырысы шеңберінде оқытылатын қазақ тілі оқытушыларының саны (жыл сайын 500 адамнан кем емес);

он-лайн режимі арқылы қашықтан қол жеткізу мүмкіндігін пайдалана отырып ұйымдастырылған мемлекеттік тілді оқыту орталықтары оқытушыларының біліктілігін арттыруға бағытталған іс-шаралардың үлесі (2014 жылға қарай - 20%, 2017 жылға қарай - 50%, 2020 жылға қарай - 90%); аккредиттеуден өткен мемлекеттік тілді оқыту орталықтарының үлесі (2014 жылға қарай - 30%, 2017 жылға қарай - 70%, 2020 жылға қарай - 100%); мемлекеттік тілді оқыту орталықтарында қазақ тілін мемлекеттік қатысу тұрғысынан оқитындар санының өсуі (2009 жылмен салыстырғанда 2014 жылғы өсім 30 %-дан кем емес, 2017 жылғы өсім 70 %-дан кем емес, 2020 жылға қарай - 100%);

«Қазтест» бағдарламасы бойынша мемлекеттік тілді білу сертификатын алған мемлекеттік

қызметшілердің үлесі (2017 жылға қарай - 50%, 2020 жылға қарай - 100%);

«Қазтест» бағдарламасы бойынша мемлекеттік тілді білу сертификатын алған, мемлекеттік

қызмет көрсететін ұйымдардағы қызметкерлердің үлесі (2017 жылға қарай - 50%, 2020 жылға қарай - 100%).

Екінші бағыт - мемлекеттік тілді көпшіліктің қолдануына қол жеткізу және оның пайдаланылу аясын кеңейту

Мақсаты: «Мемлекеттік тілдің көпшіліктің кеңінен қолдануына қол жеткізу»

Нысаналы индикаторлар: мемлекеттік бұқаралық ақпарат құралдарындағы қазақ тіліндегі контенттің үлесі (2014 жылға қарай - 53%, 2017 жылға қарай - 60%, 2020 жылға қарай - 70%).

Екінші мақсатқа қол жеткізудің алгоритмі арқылы мемлекеттік тілдің беделін арттыру мен

қолданылу аясын кеңейту жөніндегі жұмысты жүзеге асыруды көздейді.

1. Мемлекеттік тілді қолдану мәртебесін арттыру

Бұл міндетті іске асыруға қоғамдық санада мемлекеттік тілде сөйлеушінің беделді бейнесін

қалыптастыру және орнықтыру арқылы қол жеткізіледі. Осы бағыттағы негізгі рөлге PR-технологиялар ие болады. Бұл үшін мемлекеттік тілді көпшіліктің қолдануына қол жеткізу және насихаттау жөніндегі арнайы жұмыстарды ұйымдастыру көзделеді.

Нысаналы аудиториялардың негізгі ерекшеліктерін ескере отырып, бірқатар үлгі тұтарлық

бейнелер мен модельдерді әзірлеу негізінде мемлекеттік тілде сөйлеушінің беделді бейнесін

қалыптастыру жөніндегі жұмысқа табысқа жеткен, мәртебелі тұлғаларды, оның ішінде мемлекеттік және басқа да тілдерді білетін өзге ұлт өкілдерін тарту көзделеді.

Аталған жұмыстар жиынтығы, сондай-ақ мемлекеттік тілде сөйлеушінің беделді бейнесін

қалыптастыру процесіне мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс тетігі мен мемлекеттік ақпараттық тапсырыс негізінде бұқаралық ақпарат құралдары арқылы үкіметтік емес сектордың шығармашыл әлеуетін тартуды талап етеді. Жоспарланып отырған шаралар қатарында Интернетті қоса алғанда, БАҚ-тың барлық түрінде мемлекеттік тілді көпшіліктің қолдануына қол жеткізетін үлгі тұтарлық бейнелерді медиалық ротациялау, көпшілікке арналған мерзімді басылымдарды шығаруды, негізгі нысаналы аудиториялар үшін көрнекі және имидждік өнімдер шығара отырып, көрнекі үгіт құралдарының PR іс-шаралар кешенін ұйымдастыруды қамтамасыз ету. Мемлекеттік тілді көпшіліктің қолдануына қол жеткізу жөніндегі жұмысқа бірлескен акциялар өткізу арқылы мемлекеттік-жекеше серіктестік әдістерін тарту көзделеді.

Мемлекеттік тілді отбасы құндылығы ретінде көпшіліктің қолдануына қол жеткізу аталған

жүйенің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Қазақ тілінде сөйлейтін, оның ішінде ұлты қазақ емес танымал отбасыларын және шетел диаспорасы өкілдерін PR жұмысына тарту арқылы мемлекеттік тілді отбасындағы қарым-қатынас тілі ретінде көпшіліктің қолдануына қол жеткізу жөнінде ауқымды науқан ұйымдастыру көзделеді.

Сонымен қатар қоғамдық пікір көшбасшыларын тарта отырып, ақпараттық-идеологиялық сипаттағы шаралар кешенін - ақпараттық және қоғамдық науқандар, ірі қоғамдық қозғалыстар, акциялар мен жобалар ұйымдастыру талап етіледі.

Қоғамдық пікірді қалыптастыру жөніндегі жұмыстардың маңызды элементінің бірі – мемлекеттік тілді қолдану мәселелеріндегі ұнамсыз таптаурындарды бейтараптандыру көзделеді. Осы бағыттағы жұмыс мемлекеттік тілді пайдалану мен қолдану саласындағы ұнамсыз таптаурын пікірлерді алдын ала анықтау жөнінде зерттеу-талдау қызметін жүргізу, қажетті шаралар кешенін айқындау арқылы жолға қойылады. Үкіметтік емес сектор мен масс-медиа әлеуеті мемлекеттік тілді қолдану саласындағы жағымсыз аспектілерді қоғамдық айыптау тетіктерін қалыптастыру жөніндегі жұмыстың негізгі ресурсына айналуға тиіс.

2. Мемлекеттік тілге сұранысты арттыру Қойылған мақсатқа қол жеткізудің екінші міндеті мемлекеттік тілдің қолданылу аясын кеңейту, қоғамның тыныс-тіршілігінің барлық саласына кіріктіру болып табылады. Осы бағытта мемлекеттік тілде хабар тарататын жаңа телевизиялық арналар құру арқылы тілдік ортаны қалыптастырудағы БАҚ-тың рөлін күшейтуге ерекше назар аударылып отыр. Бұл ретте цифрлық телерадио хабарларын таратуды енгізу арқылы айрықша мүмкіндіктер ашылады. Сондай-ақ балалар мен жастарға арналған қазақ тіліндегі контентті кеңейту, арнайы оқыту бағдарламаларын жасап, фильмдер түсіру арқылы мемлекеттік тілді оқыту процесін ұйымдастыруда медиалық саланың әлеуетін белсенді пайдалану көзделеді. Сондай-ақ қазақ тіліндегі интернет-ресурстарды мемлекеттік қолдау жүйесі арқылы қазақ тілді БАҚ-тарға жүйелі қолдау көрсету де маңызды аспект болып саналады. Қоғамдағы тіл мәдениетін тікелей қалыптастыратын адамдар ретінде БАҚ қызметкерлеріне қойылатын міндетті тілдік біліктілік талаптарын енгізу ерекше рөлге ие болады. Сонымен бірге, аталған бағытта мемлекеттік тілді ғылым, заңнамалық актілер және жаңа технологиялар тілі ретінде дамыту шаралары көзделеді.

Осы ретте дәстүрлі және инновациялық тәсілдер негізінде өзіндік ғылыми-технологиялық

тілдік базаны қарқынды дамыту барынша өзекті болып саналады. Энциклопедияларды, ғылыми-публицистикалық, іскерлік, көркем және басқа да әдебиеттерді түпнұсқа тілінен қазақ тіліне аудару ісін ұйымдастыру және көп таралыммен шығару мемлекеттік тілдің қазіргі қолданбалы ғылым тілі ретіндегі рөлін барынша күшейтуге мүмкіндік береді.

Сонымен бірге, «электрондық үкімет» шеңберінде электрондық қызмет көрсетудің барлық

деңгейінде қазақ тілінің қолданылуын жандандыра түсу көзделеді.

Қазақ тілінің халықаралық қарым-қатынас, демалыс және ойын-сауық саласында қолданылуын кеңейте түсу де көзделіп отыр.

Мәдениет мекемелерінің репертуарларын қазақ тіліндегі жаңа контентпен толықтыру қажеттілігі мемлекеттік тілдегі жаңа қойылымдарды және жобаларды, оның ішінде балалар мен жасөспірім көрермендер аудиториясына лайықталған шығармаларды туындату үшін шығармашыл әлеуетті ынталандыруға арналған конкурстық шараларды ұйымдастыру және өткізудің міндеттерін айқындап берді. Бұқаралық мәдени, спорт және басқа да көпшілік шараларды өткізген кезде мемлекеттік тілді кеңінен қолдану сөзсіз қажеттілікке айналуға тиіс. Халықаралық кездесулер өткізіп, шарттарды, келісімдерді және өзге де халықаралық актілерді ресімдеу кезінде мемлекеттік тіл негізгі тіл болуға тиіс. Этнотуристік іс-шараларды (мәдени-этнографиялық ескерткіштерге саяхат, скаутинг, балалардың этносаяхаттары және жазғы этнолагерьлер) ұйымдастырған кезде мемлекеттік тілдің әлеуетін белсенді пайдалану өте өзекті болып саналады.

Нәтижелер көрсеткіштері:

мемлекеттік тілді көпшіліктің қолдануына қол жеткізуге бағытталған мемлекеттік әлеуметтік

тапсырыстың үлесі (жыл сайынғы мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты іске асыруға бөлінетін қаражаттың жалпы көлемінің 10 %-ынан кем емес);

мемлекеттік БАҚ эфирінде мемлекеттік тілдегі жаңа телевизиялық жобалар санының өсуі (жыл сайынғы телевизиялық жобалардың жалпы санының - 10 %-ы);

мемлекеттік тілде шығатын баспасөзді қолдауға бағдарланған мемлекеттік ақпараттық

тапсырыстың үлесі (жыл сайын 50 %-дан кем емес).

Үшінші бағыт - қазақстандықтардың тіл мәдениетінің деңгейін арттыру

Мақсаты: «Дамыған тіл мәдениеті - зиялы ұлттың әлеуеті»

Нысаналы индикаторлар: тұрғындардың ономастикалық комиссиялардың жұмысындағы шешім қабылдау процесін талқылау кезінде қоғамдық қолжетімділік пен ашықтық қағидаттарының сақталуына қанағаттанушылық дәрежесі

(2014 жылға қарай - 60%, 2017 жылға қарай - 75%, 2020 жылға қарай - 90%);

қазақ тілінің реттелген терминологиялық қорының үлесі (2014 жылға қарай - 20%, 2017 жылға қарай - 60%, 2020 жылға қарай - 100%).

1. Қазақ тілінің лексикалық қорын жетілдіру және жүйелеу Аталған бағытты іске асыру арқылы ең алдымен, әкімшілік-аумақтық бірліктердің атауларын жүйеге келтіруді қамтамасыз ету көзделеді. Ономастика саласындағы жұмысты жетілдіру арқылы, ең алдымен, ономастикалық жұмыстарды жүргізген кезде ашықтық қағидаттарын енгізу, қоғамдық пікірді ескеру, шешімдерді қабылдау процесіне азаматтық қоғам институттарын және бұқаралық ақпарат құралдарын кеңінен тарту көзделеді. Бұл нәтижеге қол жеткізу үшін ономастика саласындағы нормативтік құқықтық базаны жетілдіре түсу, сондай-ақ географиялық объектілердің атауларын мемлекеттік тілде жазу, оны орыс және басқа

да тілдерде транслитерациялаудың ережелерін әзірлеу талап етіледі.

Антропонимикалық атауларды және көрнекі ақпараттарды сәйкестендіруді жүзеге асыру

мемлекеттік тілде антропонимикалық белгілеулерді жазу мен сәйкестендіру жөніндегі бірыңғай талаптарды әзірлеуді, сондай-ақ көрнекі ақпаратты көркем ресімдеу туралы нормативтік құқықтық базаны жетілдіруді талап етеді.

Терминологиялық лексиконы біріздендіру, терминологиялық қорды толықтыру жөніндегі міндет өте өзекті болып саналады.

Қазақ терминологиясын жүйелеу жөніндегі жаңа талаптарды әзірлеу, терминдерді және

атауларды негізгі қағидаларға, қазақ тілінің жазу нормаларына сәйкес ретке келтіру жұмыстары қажетті шаралар болып есептеледі.

Аталған жұмыс әлемдік тәжірибені, туыстас тілдердің үлгілерін, халықаралық терминдерді

және терминологиялық атауларды пайдалану арқылы, сондай-ақ жаңадан бекітілген терминдерді бұқаралық ақпарат құралдарында пайдалану жиілігіне тұрақты мониторинг жасау жағдайында жүргізілуге тиіс.

Терминологиялық қорды жаңа терминдермен жаңарту тілдік тарихи мұраны қайта жаңғыртуды, сондай-ақ терминтану мен терминография жөніндегі арнайы жұмыстарды жүргізуді талап етеді. Сонымен қатар салалық терминологияның бірыңғай электрондық базасын құрып, қазақ терминологиясының жалпы қорын жасап, веб-сайттар мен порталдарға орналастыру көзделеді. Сондай-ақ үздіксіз тілдік өзгерістер процесін тіркеп отыратын, тілдің лексикалық және грамматикалық құрылысын сипаттайтын жүйе құру қажеттілігі де өте өзекті болып табылады.

Тілдерді қолдану саласындағы заңнаманың сақталуына бақылауды күшейту ұсынылып отырған жүйенің негізгі құрамдас бөліктерінің бірі болуға тиіс. Осы жұмыс аясында құқықтық олқылықтарды жою және тіл туралы заңнаманы бұзғаны үшін

жауапкершілікті күшейту тұрғысынан нормативтік құқықтық базаны жетілдіру талап етіледі. Көрнекі және жарнамалық ақпарат құралдарында қазіргі қазақ әдеби тілінің тиісінше

қолданылуын бақылауды күшейту де қажетті шаралар қатарына жатады.

2. Тіл мәдениетін жетілдіру Қазақстандықтардың тіл мәдениетінің деңгейін көтерудің қажетті құрамдас бөлігі сөйлеу мәдениетін дамыту болуға тиіс.

Айтыстар, мүшәйра, пікірталас турнирлерін және жыраулар мен жыршылар конкурстарын

ұйымдастыру және өткізу осы бағыттағы негізгі шаралар болып табылады. Қазақ жазуын одан әрі жетілдіру сауаттылықты арттыруға бағытталған конкурстық іс-шаралар кешенін ұйымдастыру және өткізу арқылы іске асырылатын болады. Сонымен бірге мемлекеттік тіл

мәселесімен айналысатын мерзімді баспа басылымдарын мемлекет тарапынан қолдау талап етіледі. Сонымен қатар, ақпараттық-анықтамалық электрондық тілдік қызметті құру және одан әрі дамыту, элективті, қосымша курстарды ұйымдастыру арқылы мемлекеттік тілдегі іскери ресми жазба дағдыларын үйрету жүйесін ұйымдастыру жоспарланып отыр.

Толерантты тілдік ортаны сақтау қажеттілігі тіл мәдениетін жетілдіру жөніндегі

міндеттердің өзегіне айналып отырғанына дау жоқ. Жұртшылықты, мәдениет және өнер қайраткерлерін, БАҚ өкілдерін кеңінен тарта отырып, Мемлекеттік тіл күнін ұйымдастыру және өткізу, түркі жазбаларына арналған шаралар кешенін ұйымдастыру, сондай-ақ тіл мәдениетін насихаттауға бағытталған шараларды өткізу дәстүрін жалғастыру жұмыстары қажетті шаралар қатарына жатады.

Нәтижелер көрсеткіштері: көрнекі ақпараттың пайдаланылуын бақылаудың өңірлерді қамту дәрежесі (2014 жылға қарай - 30%, 2017 жылға қарай - 50%, 2020 жылға қарай - 100%);

тұрғындардың терминологиялық комиссиялардың жұмысындағы шешім қабылдау процесін талқылау кезінде қоғамдық қолжетімділік пен ашықтық қағидаттарының сақталуына қанағаттанушылық дәрежесі (2014 жылға қарай - 60%, 2017 жылға қарай - 75%, 2020 жылға қарай - 100%);

Төртінші бағыт - лингвистикалық капиталды дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау

Мақсаты: «Қазақстандықтардың лингвистикалық капиталын дамыту»

Нысаналы индикаторлар: республикадағы орыс тілін меңгерген ересек тұрғындардың үлесі (2020 жылға қарай - 90%); 

ұлттық-мәдени бірлестіктер жанындағы ана тілдерін оқытатын курстармен қамтылған этностардың үлесі (2014 жылға қарай - 60%, 2017 жылға қарай - 80%, 2020 жылға қарай - 90%);

республикадағы ағылшын тілін меңгерген тұрғындардың үлесі (2014 жылға қарай - 10%, 2017 жылға қарай - 15%, 2020 жылға қарай - 20%); үш тілді (мемлекеттік, орыс және ағылшын) меңгерген тұрғындардың үлесі (2014 жылға қарай -

10%, 2017 жылға қарай - 12%, 2020 жылға қарай - 15%).

1. Коммуникативтік-тілдік кеңістіктегі орыс тілінің қызмет етуі Төртінші бағытты іске асыру арқылы Қазақстанның коммуникативтік-тілдік кеңістігінде орыс тілінің қатысуын қамтамасыз ету жөніндегі жүйелі жұмыстарды ұйымдастыру көзделеді. Мұның аясында орыс тілін оқыту жүйесін оқу-әдістемелік және зияткерлік тұрғыдан одан әрі қамтамасыз ету, сондай-ақ оқытушы кадрларды кәсіптік тұрғыдан оқыту жөніндегі жұмыс жалғасатын

болады. Орыс тілінің қолданылуын ақпараттық қолдауға Қазақстанның ақпараттық кеңістігінде орыс тілін пайдалануды қамтамасыз ету арқылы қол жеткізілетін болады.

2. Қазақстандағы тілдік әралуандықты сақтау Осы міндет аясында, ең алдымен, Қазақстанда тұратын этнос өкілдерінің ана тілдерін оқытуға жағдай жасау көзделеді. Бұл үшін жексенбілік мектептерге оқу-әдістемелік көмек көрсету, сондай-ақ ана тілдерін оқыту кезінде тілді білетін тәжірибелі педагог мамандарды тарту және халықаралық тәжірибені, заманауи технологияларды пайдалану жоспарланады. Бұған қоса, этностардың тілдерін сақтау және мәдениеттерді өзара байыту үшін қажетті жағдайлармен қамтамасыз ету көзделеді. Кеңінен ақпараттық қолдау арқылы мәдени-көпшілік іс-шараларды ұйымдастыру, этностардың тарихи және қазіргі заманғы жазба мұрасын сақтауды қамтамасыз ету жұмыстары қажетті шаралар қатарына жатады.

Халықтың шығармашылық тұрғыдан өсуіне жәрдемдесу этностардың мәдени және шығармашылық мүмкіндіктерін одан әрі іске асыру арқылы жоспарланады.

3. Ағылшын және басқа да шет тілдерін оқып-үйрену Қазақстандықтардың лексикалық капиталының негізгі құрамдас бөліктерінің бірі іскерлік және халықаралық қарым-қатынас құралы ретіндегі шет тілдері болып табылады. Осы міндеттің аясында шет тілдерін оқыту процесінің ауқымды білім беру кеңістігін сақтау көзделіп отыр.

Шет тілдік мәдениетпен өзара іс-қимыл жасау мақсатында халықаралық ынтымақтастықты кеңейту арқылы үкіметаралық келісімдер аясындағы мәдени-көпшілік іс-шаралар - Шет мемлекеттердің мәдениет күндерін, көрмелер өткізу, көркем және деректі фильмдерді түпнұсқа тілінде көрсету көзделеді.

Нәтижелер көрсеткіштері: ана тілдерін үйретуге арналған әдістемелік көмекпен қамтылған ұлттық-мәдени бірлестіктері бар этностардың үлесі (2014 жылға қарай - 20%, 2017 жылға қарай - 60%, 2020 жылға қарай - 100%); орталықтардың жалпы санына шаққанда ағылшын және басқа да шет тілдерін үйрету қызметін ұсынатын, тілдерді оқытатын мемлекеттік орталықтардың үлесі (2014 жылға қарай - 50%, 2017 жылға қарай - 75%, 2020 жылға қарай - 100%).

Бағдарламаны іске асыру кезеңдері  Бағдарламаны іске асыру үш кезеңде жүзеге асырылады.

Бірінші кезеңде (2011 - 2013 жылдар) тілдерді одан әрі дамыту мен қолданудың нормативтік-құқықтық және әдіснамалық базасын жетілдіруге бағытталған кешенді шаралар өткізу  Мәселен, бірінші кезеңнің аясында мемлекеттік тілді оқыту стандарттарын жетілдіру, қазақ тілін оқыту орталықтарын аккредиттеудің және олардың қызметін рейтингтік бағалау ісінің құқықтық негізін әзірлеу жұмыстарын жүзеге асыру қарастырылады.

Бұған қоса, әкімшілік-аумақтық бірліктердің атауларын жүйелеуді қамтамасыз ету мәселесі

бойынша ономастика саласындағы, терминологиялық лексиканы біріздендіру мәселесі бойынша терминология саласындағы, сондай-ақ антропонимикалық атаулар мен көрнекі ақпаратты сәйкестендіруді жүзеге асыру мәселесі бойынша антропонимика саласындағы нормативтік құқықтық базаны жетілдіру көзделеді.

Сонымен қатар, құқықтық олқылықтарды жою мен тіл туралы заңнаманың бұзылғаны үшін

жауапкершілікті күшейту тұрғысынан нормативтік құқықтық базаны жетілдіру көзделеді.

Осы кезеңде мемлекеттік тілді көпшіліктің кеңінен қолдануына қол жеткізетін, Қазақстанда

тұратын этностардың тілдерін сақтауға және оқып-үйренуге қолайлы жағдайлар жасайтын

ұйымдастырушылық-практикалық шаралар кешені, сондай-ақ нәтижелердің тиімділігіне мониторинг жүргізу жүйесін енгізу көзделеді.

Екінші кезең (2014 - 2016 жылдар) аясында мемлекеттік тілді оқып-үйрену және қолдану

саласында, сондай-ақ тілдік әралуандықты сақтауда жаңа стандарттар, технологиялар мен әдістерді енгізу жөніндегі практикалық шаралар кешенін іске асыру қарастырылады. Сонымен қатар, осы кезеңде Мемлекеттік тілді оқыту орталықтарын аккредиттеу ісін жүргізу, сондай-ақ олардың қызметіне рейтингтік бағалауды енгізу жұмыстары басталады.

Мемлекеттік тілді меңгеруді ынталандыру жүйесін құру жөніндегі жұмысты ұйымдастыру -

мемлекеттік қызметшілердің, халыққа қызмет көрсету және мемлекеттік қызметтер көрсету саласы қызметкерлерінің мемлекеттік тілді меңгеруі жөніндегі міндетті төменгі талаптарды енгізу көзделеді. Бұған қоса, мемлекеттік тілді көпшіліктің кеңінен қолдануына қол жеткізу жөніндегі жұмыс жалғасатын болады. Тілдерді қолдану саласындағы заңнаманың сақталуын бақылауды күшейтумен қатар, әзірленген нормативтік құқықтық базаның негізінде қазақ тілінің терминологиялық қорын ретке келтіру, ономастикалық кеңістікті жүйелеуді қамтамасыз ету жөніндегі жұмыстар басталатын болады.

Бағдарламаның үшінші кезеңінде (2017 - 2020 жылдар) мемлекеттік тілді меңгеру дәрежесін

бақылау тетіктерін енгізу жұмысын ұйымдастыру көзделеді. Сонымен қатар, қоғамдық өмірдің барлық саласында мемлекеттік тілге қажеттілік болуына, оның басқа тілдердің тұғырын одан әрі сақтау жағдайындағы тиісінше қолданылу сапасына және меңгерілу деңгейіне жүйелі мониторинг жүргізу көзделеді. Бұған қоса, ономастика, терминология, мемлекеттік тілді көпшіліктің қолдануына қол жеткізу, сондай-ақ толерантты тілдік ортаны сақтау жөніндегі жұмыстар жалғасатын болады.

Қажетті ресурстар 2011 - 2020 жылдары Бағдарламаны іске асыруға республикалық және жергілікті бюджеттердің қаражаты, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған басқа да қаражаттар

жұмсалатын болады.Бағдарламаның бірінші кезеңін іске асыруға арналған мемлекеттік бюджеттің жалпы шығыны 19 134 946 мың теңгені құрайды.

2011 - 2020 жылдарға арналған Бағдарламаны қаржыландыру көлемі Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тиісті қаржы жылына арналған республикалық және жергілікті бюджеттерді

қалыптастыру кезінде нақтыланатын болады.

© 2012. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" РМК__


]]>


Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011 - 2020 жылдарға  арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы


Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 29 маусымдағы № 110 Жарлығы

«Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспары туралы» Қазақстан   Республикасы Президентінің 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Жарлығын іске асыру мақсатында ҚАУЛЫЕТЕМІН:

1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011 - 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасының Үкіметі:

1) бір ай мерзімде Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын әзірлесін және бекітсін;

2) «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесінің одан әрі жұмыс істеуінің кейбір мәселелері туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 4 наурыздағы № 931 Жарлығында айқындалған мерзімде Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне Бағдарламаның

орындалу барысы туралы ақпарат ұсынсын.

3. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне жүктелсін.

4. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан  Республикасының    Президенті Н. Назарбаев

Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 29 маусымдағы

№ 110 Жарлығымен   БЕКІТІЛГЕН

Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың

2011 - 2020 жылдарға арналған МЕМЛЕКЕТТІК БАҒДАРЛАМАСЫ    3 кезеңнен, 4 бағыттан тұрады.

Бағдарлама паспорты

Бағдарламаның атауы

Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011 - 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы

Әзірлеу үшін негіз Бағдарлама Қазақстан Республикасы Конституциясының 7, 93-баптарына; «Қазақстан Республикасындағы тіл туралы» 1997 жылғы 11 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына; Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарына; «Мемлекеттік бағдарламалардың тізбесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 957 Жарлығына,

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқы Ассамблеясының XV сессиясында берген тапсырмаларын орындау жөніндегі Іс-шаралар жоспарының 3-тармағына; Ел бірлігі доктринасына; Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 21 қарашадағы № 1122 қаулысымен бекітілген Мемлекеттік тілдің қолданылу аясын кеңейтудің, оның бәсекеге қабілеттілігін арттырудың 2007 - 2010 жылдарға арналған тұжырымдамасына сәйкес әзірленді

Бағдарламаны әзірлеу үшін жауапты мемлекеттік орган

Қазақстан Республикасы Мәдениет министрлігі

Бағдарламаны жүзеге асыру үшін жауапты мемлекеттік органдар Орталық және жергілікті атқарушы органдар

Бағдарламаның мақсаты

Қазақстанда тұратын барлық этностардың тілдерін сақтай отырып, ұлт бірлігін нығайтудың аса маңызды факторы ретінде мемлекеттік тілдің кең ауқымды қолданысын қамтамасыз ететін үйлесімді тіл саясаты

Міндеттері      Мемлекеттік тілді оқытудың әдіснамасын жетілдіру және стандарттау;

мемлекеттік тілді оқытудың инфрақұрылымын дамыту;

мемлекеттік тілді оқыту процесін ынталандыру;

мемлекеттік тілді қолданудың мәртебесін арттыру;

мемлекеттік тілге сұранысты арттыру;

қазақ тілінің лексикалық қорын жетілдіру және жүйелеу;

тіл мәдениетін жетілдіру;

коммуникативтік-тілдік кеңістіктегі орыс тілінің қызмет етуі;

Қазақстандағы тілдік әралуандықты сақтау;

ағылшын және басқа да шет тілдерін оқып-үйрену

Іске асыру мерзімі

2011 - 2020 жылдар

бірінші кезең: 2011 - 2013 жылдар

екінші кезең: 2014 - 2016 жылдар

үшінші кезең: 2017 - 2020 жылдар

Нысаналы индикаторлар

Мыналарды:

мемлекеттік тілді меңгерген ересек тұрғындардың үлесін («Қазтест» тапсырудың нәтижесі бойынша 2014 жылға қарай - 20%, 2017 жылға қарай - 80%, 2020 жылға қарай - 95%);

мемлекеттік тілді В1 деңгейінде меңгерген мектеп түлектерінің үлесін (2017 жылға қарай - 70%, 2020 жылға қарай - 100%); мемлекеттік бұқаралық ақпарат құралдарындағы қазақ тіліндегі контенттің үлесін (2014 жылға қарай - 53%, 2017 жылға қарай -

60%, 2020 жылға қарай - 70%); тұрғындардың ономастикалық комиссиялардың жұмысындағы шешім қабылдау процесін талқылау кезінде қоғамдық қолжетімділік пен

ашықтық қағидаттарының сақталуына қанағаттанушылық дәрежесін (2014 жылға қарай - 60%, 2017 жылға қарай - 75%, 2020 жылға қарай - 90%); қазақ тілінің реттелген терминологиялық қорының үлесін (2014 жылға қарай - 20%, 2017 жылға қарай - 60%, 2020 жылға қарай - 100%);

республикадағы орыс тілін меңгерген ересек тұрғындардың үлесін  (2020 жылға қарай - 90%); ұлттық-мәдени бірлестіктер жанындағы ана тілдерін оқытатын курстармен қамтылған этностардың үлесін (2014 жылға қарай - 60%, 2017 жылға қарай - 80%, 2020 жылға қарай - 90%); республикадағы ағылшын тілін меңгерген тұрғындардың үлесін (2014

жылға қарай - 10%, 2017 жылға қарай - 15%, 2020 жылға қарай - 20%);

үш тілді (мемлекеттік, орыс және ағылшын) меңгерген тұрғындардың үлесін (2014 жылға қарай - 10%, 2017 жылға қарай - 12%, 2020 жылға қарай - 15 %-ға дейін) ұлғайту.

Қаржыландыру көздері мен көлемі

2011 - 2020 жылдары Бағдарламаны іске асыруға республикалық және жергілікті бюджеттердің қаражаты, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған басқа да қаражат жұмсалатын болады. Бағдарламаның бірінші кезеңін іске асыруға арналған мемлекеттік бюджеттің жалпы шығыны 19 134 946 мың теңгені құрайды. 2011 - 2020 жылдарға арналған Бағдарламаны қаржыландыру көлемі Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тиісті қаржы жылдарына арналған республикалық және жергілікті бюджеттерді қалыптастыру кезінде нақтыланатын болады.

Кіріспе

Тілдерді дамыту мен қолданудың 2011 - 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы

(бұдан әрі - Бағдарлама) Қазақстан Республикасы Конституциясының 7 және 93-баптарына; «Қазақстан Республикасындағы тіл туралы» 1997 жылғы 11 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына; Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарына; «Мемлекеттік бағдарламалардың тізбесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 957 Жарлығына; Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқы Ассамблеясының XV сессиясында берген тапсырмаларын орындау жөніндегі Іс-шаралар жоспарының 3-тармағына; Ел бірлігі доктринасына; Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 21 қарашадағы № 1122 қаулысымен бекітілген Мемлекеттік тілдің қолданылу аясын кеңейтудің, оның бәсекеге қабілеттілігін арттырудың 2007 - 2010 жылдарға арналған тұжырымдамасына сәйкес әзірленді. Іске асырылуы он жылға есептелген Бағдарлама елімізде қалыптасқан тіл құрылысын талдауға негізделген, тіл мәселелерімен айналысатын сарапшылар қауымының пікірлері мен ұсыныстары ескеріле отырып әзірленген.

Бағдарламаны әзірлеу кезінде 30-дан астам шет елдің мемлекеттік тіл саясатын жүзеге асыруға қатысты мәселелерінің құқықтық реттеу тәжірибесі зерделенді. Бұл құжат қоғамдық өмірдің барлық саласында тілдерді дамыту мен қолдану және мемлекеттік тілді кең ауқымды қолдану үшін жағдай жасауға байланысты өзекті проблемаларды шешудің нормативтік-ұйымдастырушылық негізі болып табылады.

Мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаев: «Біз барша қазақстандықтарды біріктірудің басты факторы болып табылатын қазақ тілінің одан әрі дамуы үшін барлық күш-жігерімізді салуымыз керек. Сонымен бірге елімізде тұратын барлық халықтардың өкілдері ана тілдерінде еркін сөйлей, оқи алуына, оны дамытуға қолайлы жағдай тудыру қажет» деп атап көрсеткен болатын. Ел бірлігі доктринасында мемлекеттік тіл ұлттық және рухани бірліктің басты факторы, негізгі басымдығы ретінде айқындалған. Оны меңгеру әрбір Қазақстан азаматының парызы мен міндеті саналып, жеке өзінің бәсекеге қабілеттілігі мен қоғамдық өмірге араласуының белсенділігін айқындайтын ынталандырушы тетік болуға тиіс.

Бағдарламада белгіленген мақсаттар мен міндеттер Бағдарламаны іске асырудың барлық кезеңіне арнап уәкілетті мемлекеттік орган әзірлейтін және Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен бекітілетін Іс-шаралар жоспары арқылы жүзеге асырылады.

Бағдарламада көзделген барлық іс-шаралар ұлт бірлігін нығайтудың маңызды факторы ретінде мемлекеттік тілді дамытудың басымдығына негізделген және азаматтардың рухани-мәдени және тілдік қажеттіліктерін толық қанағаттандыруға бағытталған. Бағдарламаға қатысты барлық іс-шаралар Конституцияның 7-бабына және Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің 2007 жылғы 23 ақпандағы № 3 қаулысына барынша сәйкес түзілген. Бағдарламаны іске асырудың нәтижелі болуы жоспарланған іс-шараларды іске асырудың тиімділігіне қол жеткізу үшін қажетті нормативтік-құқықтық базаны жетілдіру және негізгі бағдарламалық іс-шараларды мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарларына кіріктіру жолымен қамтамасыз етілетін болады. Сонымен қатар, бұл шаралардың практикалық нәтижесіне қол жеткізу үшін барлық мемлекеттік органдар мен шаруашылық субъектілері, оның ішінде ұлттық компаниялар мен қаржылық ұйымдар күш

жұмылдыруға тиіс.

Қазіргі ахуалды талдау

Тәуелсіз Қазақстанда оңтайлы әлеуметтік-лингвистикалық кеңістік құру тіл саясатын

кезең-кезеңмен іске асыру арқылы жолға қойылып отыр.

1997 - 2000 жылдары «Қазақстан Республикасындағы тіл туралы» 1997 жылғы Қазақстан

Республикасы Заңының қабылдануына және Тілдерді қолдану мен дамытудың 1998 - 2000 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының бекітілуіне орай қоғам өмірінің негізгі салаларында тіл құрылысының құқықтық негізі қалыптаса бастады.

2001 - 2010 жылдары Тілдерді қолдану мен дамытудың он жылға арналған мемлекеттік

бағдарламасын іске асыру аясында тіл құрылысы стратегиясының мынадай үш бағыты айқындалды: мемлекеттік тілдің әлеуметтік-коммуникативтік қызметін кеңейту және нығайту, орыс тілінің жалпы мәдени қызметін сақтау, Қазақстан халқының басқа да тілдерін дамыту. Сондай-ақ осы кезеңде Мемлекет басшысының бастамасы бойынша «Тілдің үш тұғырлылығы» ұлттық мәдени жобасын іске асыру жұмысы басталды.

Бағдарламаны іске асыру қорытындылары Қазақстан Республикасындағы тіл құрылысының

келешекпен сабақтас негізін қалады:

- мемлекеттік тілді оқытудың инфрақұрылымы елеулі түрде кеңейді: қазақ тілінде оқытатын

балабақшалар - 1178 (2001 жылмен салыстырғанда 876-ға өскен), мектептер - 3821 (2001 жылмен салыстырғанда 173-ке артты), 101 мемлекеттік тілді оқыту орталығы құрылды;

- іс қағаздарын жүргізуді мемлекеттік тілге көшіру процесі белсенділікпен іске асырылып

келеді (мемлекеттік органдардағы қазақ тіліндегі құжаттардың үлес салмағы шамамен 67 %-ды құрайды);

- мемлекеттік тілді оқытудың әдістемелік базасы әзірлену үстінде (көп деңгейлі оқу-әдістемелік кешендер, жалпы таралымы 720 мың дана 10 түрлі сөздік, жалпы таралымы 260 мың дана екі және үштілді 8 салалық сөздік жарық көрді);

- мемлекеттік тілді меңгеру процесіне жаңа ақпараттық технологияларды енгізу мақсатында

интернет-портал құрылып, тұрақты түрде жаңартылып отырады (сервистің 20-дан астам түрі, әлемнің 50 елін қамтитын белсенді тұтынушылар аудиториясы бар);

- мемлекеттік тілдің коммуникативтік қызметі нығаюда (мемлекеттік бұқаралық ақпарат

құралдарының (бұдан әрі - БАҚ) контентінде қазақ тіліндегі хабарлардың көлемі, сонымен қатар баспасөздегі мемлекеттік тілдің үлесі 50 %-дан жоғары);

- шетелде тұратын отандастармен мәдени байланыстарды дамыту және нығайту жөніндегі

жұмыстар жоспарлы түрде жүргізілуде;

- Қазақстанда тұратын этностардың тілдерін мемлекеттік қолдаудың тиімді жүйесі құрылды

(жалпы білім беретін 7516 мектептің 1524-і орыс тілінде, 58-і өзбек тілінде, 14-і ұйғыр тілінде, 2-еуі тәжік тілінде оқытады, 2097-сі - аралас мектептер; 2261 мектепке дейінгі білім беру мекемесінің 272-сі орыс тілінде, 3-еуі басқа тілдерде оқытады, екі тілде оқытатын мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының саны - 808; этномәдени бірлестіктердің 190 жексенбілік мектебінде 30 этностық топ ана тілін үйренуде; Қазақстандағы 50 театрдың 9-ы аралас тілде, 15-і орыс тілінде, 1-еуі - корей, 1-еуі - неміс, 1-еуі - өзбек және 1-еуі ұйғыр тілдерінде). Алдағы онжылдықтағы (2011 - 2020 жылдардағы) тіл құрылысының қисыны елімізде бірқатар проблемалы аспектілердің бар болуымен байланысты.

Қоғамдағы мемлекеттік тілді меңгерудің әркелкі деңгейі. Бұл проблемалы аспект мемлекеттік тілді оқытудың бірыңғай әдіснамасы мен стандарттарының, қазақ тілі оқытушылары мен мамандарының даярлық деңгейінің төмендігімен, қазақ тілін оқыту инфрақұрылымы қызметінің бірыңғай стандарттарының болмауымен, мемлекеттік тілді меңгеру процесін ынталандыру және мониторинг жасау жүйесінің болмауымен тікелей байланысты.

Елдің әлеуметтік-коммуникативтік кеңістігіне мемлекеттік тілдің жеткіліксіз енгізілуі. Бұл бағыттағы проблемалы мәселелер, ең алдымен, халықаралық коммуникациялар, демалу мен ойын-сауық саласында мемлекеттік тілді белсенді қолдану аясының кеңеюіне, оны заңның, ғылымның және жаңа технологиялардың тілі ретінде дамытуға байланысты болып отыр. Сонымен қатар, мемлекеттік тілді қолданудың мәртебесін арттыру, оны отбасы құндылығы ретінде таныту сияқты мәселелердің маңызды тізбесі проблемалы болып табылады, сондай-ақ тіл саласындағы кейбір келеңсіз дақпырттар мен таптаурын пікірлер де осы проблемалардың қатарынан орын алып отыр. Қазақстан қоғамындағы тіл мәдениетінің төмендеуі. Аталған аспект бойынша, терминология, антропонимика және ономастика салаларындағы проблемалар, сөйлеу мәдениеті мен жазу жүйесін жетілдіру қажеттілігі, сондай-ақ толерантты тілдік орта құру мәселесі лингвистикалық кеңістіктің одан әрі дамуы жолында айтарлықтай қиындықтар туындатып отыр.

Қазақстандықтардың лингвистикалық капиталын сақтау және нығайту қажеттілігі. Бұл

аспектіде қазақстандықтардың бәсекелестік басымдығы ретінде орыс тілін меңгеру деңгейін

сақтауға, Қазақстан мәдениетінің тілдік әралуандығын қалыптастыратын этностардың тілдерін дамыту үшін жағдай жасауға және халықаралық іскерлік қарым-қатынас құралы ретінде ағылшын және басқа да шет тілдерін оқып-үйренуге байланысты проблемалар жиынтығы бар. Осы проблемаларды шешудің және нормативтік-құқықтық базаны жетілдірудің басым қажеттілігі бағдарламаның мынадай мақсаттары мен міндеттерді көздейді.

Бағдарламаның мақсаттары, міндеттері, нысаналы индикаторлары және оны іске асыру нәтижелерінің көрсеткіштері

Бағдарламаның басты мақсаты - Қазақстанда тұратын барлық этностардың тілдерін сақтай

отырып, ұлт бірлігін нығайтудың аса маңызды факторы ретінде мемлекеттік тілдің кең ауқымдықолданысын қамтамасыз ететін үйлесімді тіл саясаты.

Бағдарламалық мақсаттар:

1) мемлекеттік тіл - ұлт бірлігінің басты факторы;

2) мемлекеттік тілді көпшіліктің кеңінен қолдануына қол жеткізу;

3) дамыған тіл мәдениеті - зиялы ұлттың әлеуеті;

4) қазақстандықтардың лингвистикалық капиталын дамыту.

Нысаналы индикаторлар: мемлекеттік тілді меңгерген ересек тұрғындардың үлесі («Қазтест» бағдарламасы бойынша қазақ тілін білу деңгейін бағалау жүйесі бойынша емтихан тапсырудың нәтижесі бойынша Қазақстан Республикасы азаматтары 2014 жылға қарай - 20%, 2017 жылға қарай - 80%, 2020 жылға қарай - 95%);

мемлекеттік тілді В1 деңгейінде меңгерген мектеп түлектерінің үлесі (2017 жылға қарай -

70%, 2020 жылға қарай - 100%);

мемлекеттік бұқаралық ақпарат құралдарындағы қазақ тіліндегі контенттің үлесі (2014 жылға қарай - 53%, 2017 жылға қарай - 60%, 2020 жылға қарай - 70%);

тұрғындардың ономастикалық комиссиялардың жұмысындағы шешім қабылдау процесін талқылау кезінде қоғамдық қолжетімділік пен ашықтық қағидаттарының сақталуына қанағаттанушылық дәрежесі (2014 жылға қарай - 60%, 2017 жылға қарай - 75%, 2020 жылға қарай - 90%); қазақ тілінің реттелген терминологиялық қорының үлесі (2014 жылға қарай - 20%, 2017 жылға қарай - 60%, 2020 жылға қарай - 100%); республикадағы орыс тілін меңгерген ересек тұрғындардың үлесі (2020 жылға қарай - 90%); ұлттық-мәдени бірлестіктер жанындағы ана тілдерін оқытатын курстармен қамтылған этностардың үлесі (2014 жылға қарай - 60%, 2017 жылға қарай - 80%, 2020 жылға қарай - 90%); республикадағы ағылшын тілін меңгерген тұрғындардың үлесі (2014 жылға қарай - 10%, 2017 жылға қарай - 15%, 2020 жылға қарай - 20%); үш тілді (мемлекеттік, орыс және ағылшын) меңгерген тұрғындардың үлесі (2014 жылға қарай - 10%, 2017 жылға қарай - 12%, 2020 жылға қарай - 15%).

Міндеттер:

1) мемлекеттік тілді оқытудың әдіснамасын жетілдіру және стандарттау;

2) мемлекеттік тілді оқытудың инфрақұрылымын дамыту;

3) мемлекеттік тілді оқыту процесін ынталандыру;

4) мемлекеттік тілді қолдану мәртебесін арттыру;

5) мемлекеттік тілге сұранысты арттыру;

6) қазақ тілінің лексикалық қорын жетілдіру және жүйелеу;

7) тіл мәдениетін жетілдіру;

8) коммуникативтік-тілдік кеңістіктегі орыс тілінің қызмет етуі;

9) Қазақстандағы тілдік әралуандықты сақтау;

10) ағылшын және басқа да шет тілдерін оқып-үйрену.

Нәтижелер көрсеткіштері: мемлекеттік білім беру тапсырысы шеңберінде оқытылатын қазақ тілі пәні оқытушыларының саны (жыл сайын 500 адамнан кем емес); он-лайн режимі арқылы қашықтан қол жеткізу мүмкіндігін пайдалана отырып ұйымдастырылған мемлекеттік тілді оқыту орталықтары оқытушыларының біліктілігін арттыруға бағытталған

іс-шаралардың үлесі (2014 жылға қарай - 20%, 2017 жылға қарай - 50%, 2020 жылға қарай - 90%); аккредиттеуден өткен Мемлекеттік тілді оқыту орталықтарының үлесі (2014 жылға қарай - 30%, 2017 жылға қарай - 70%, 2020 жылға қарай - 100%);

Қазақ тілін тілді оқытатын орталықтарда оқитындар санының өсуі (2009 жылмен салыстырғанда 2014 жылы кемінде 30%, 2017 жылғы өсім кемінде 70%, 2020 жылға қарай - 100%); мемлекеттік тілді білудің «Қазтест» бағдарламасы бойынша Қазақстан Республикасы

азаматтарының қазақ тілін білу деңгейін бағалау жүйесі бойынша сертификат алған мемлекеттік қызметшілердің үлесі (2017 жылға қарай кемінде 50%, 2020 жылға қарай 100%);

мемлекеттік тілді білудің «Қазтест» бағдарламасы бойынша сертификат алған мемлекеттік

қызмет көрсететін ұйымдардағы қызметкерлердің үлесі (2017 жылға қарай кемінде 50%, 2020 жылға қарай 100%); мемлекеттік тілді көпшіліктің кеңінен қолдануына бағытталған мемлекеттік әлеуметтік тапсырыстың үлесі (жыл сайын кемінде 10%); мемлекеттік БАҚ эфиріндегі мемлекеттік тілдегі жаңа телевизиялық жобалар санының өсуі (жыл сайын 10%); мемлекеттік тілде шығатын баспа БАҚ қолдауға бағытталған мемлекеттік ақпараттық

тапсырыстың үлесі (жыл сайын кемінде 50%); көрнекі ақпараттың пайдаланылуын бақылаудың өңірлерді қамту дәрежесі (2014 жылға қарай - 30%, 2017 жылға қарай - 50%, 2020 жылға қарай - 100%); тұрғындардың терминологиялық комиссиялардың жұмысындағы шешім қабылдау процесін талқылау кезінде қоғамдық қолжетімділік пен ашықтық қағидаттарының сақталуына қанағаттанушылық дәрежесі (2014 жылға қарай - 60%, 2017 жылға қарай - 75%, 2020 жылға қарай - 100%); ана тілдерін үйретуге арналған әдістемелік көмекпен қамтылған ұлттық-мәдени бірлестіктері бар этностардың үлесі (2014 жылға қарай - 20%, 2017 жылға қарай - 60%, 2020 жылға қарай - 100%); орталықтардың жалпы санына шаққанда ағылшын және басқа да шет тілдерін үйрету мақсатымен қызметін ұсынатын мемлекеттік тіл оқыту орталықтарының үлесі (2014 жылға қарай - 50%, 2017 жылға қарай - 75%, 2020 жылға қарай - 100%).

Бағдарламаның негізгі бағыттары, алға қойылған мақсаттарға қол жеткізу жолдары және тиісті шаралар   Бірінші бағыт - мемлекеттік тілді меңгеру

Мақсаты: «Мемлекеттік тіл - ұлт бірлігінің басты факторы»

Нысаналы индикаторлар:

мемлекеттік тілді меңгерген ересек тұрғындардың үлесі («Қазтест» бағдарламасы бойынша

қазақ тілін білу деңгейін бағалау бойынша емтихан тапсыру нәтижелері бойынша, Қазақстан

Республикасы азаматтары 2014 жылға қарай - 20%, 2017 жылға қарай - 80%, 2020 жылға қарай - 95%);

мемлекеттік тілді В1 деңгейінде меңгерген мектеп түлектерінің үлесі (2017 жылға қарай -

70%, 2020 жылға қарай - 100%).

Бағдарламаның бірінші бағытын іске асыру арқылы Қазақстанның барша азаматтарының

мемлекеттік тілді меңгеру жүйесін құру жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыру көзделеді. Бұл жүйенің өзегінде үшқұрамды негіз бар - мемлекеттік тілді оқыту әдіснамасын жетілдіру, оқытудың инфрақұрылымын кеңейту және мемлекеттік тілді меңгеру процесін ынталандыру. Аталған тәсіл бірінші бағыттың үш міндетін айқындайды.

1. Мемлекеттік тілді оқыту әдіснамасын жетілдіру және стандарттау

Қазақ тілін оқыту әдіснамасын жетілдіру үшін ең алдымен, оқытудың тиісті стандарттарын

жетілдіру және үздіксіз білім беру моделін жасау арқылы мемлекеттік тілді меңгеру деңгейін

бағалау жүйесін енгізу қарастырылып отыр. Көпдеңгейлі стандарт арқылы тілді А1-А2 деңгейлері бойынша қарапайым түрде пайдалану, тілді В1-В2 деңгейлері бойынша өз бетінше пайдалану және тілді С1-С2 деңгейлері бойынша біліктілікпен пайдалану көзделуге тиіс. Құрылған стандартты жүйенің негізінде мемлекеттік тілді оқытудың әдіснамалық негізін дайындау, оның ішінде мүмкіндігі шектеулі адамдар үшін де әзірлеу көзделеді.

Осы шаралар мемлекеттік тілді бастауыш сыныптарындағы оқушылардың А1 деңгейінде, орта буындағы оқушылардың А2 деңгейінде, мектептің жоғары сынып, сондай-ақ техникалық және кәсіптік білім беру мекемелері оқушыларының В1 деңгейінде, жоғары оқу орны студенттерінің В2 деңгейінде, жоғары оқу орнынан кейін білім алатындардың С1 деңгейінде игеруін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Бұған қоса, тілді меңгеру үлгілерін жетілдіру мен жаңғырту көзделеді. Қазақ тілі

толыққанды күнделікті қызметтік және кәсіптік қарым-қатынас тіліне айналуға тиіс.

Үздіксіз білім беру моделі арқылы қазақ тілін оқытудың стандарты негізінде шығармашылық

педагогикалық ізденістің және оқытудың жаңа әдістемелерін әзірлеудің тұрақты процесі сөзсіз қажеттілікке айналатын болады.

Қолданыстағы заңнама талаптарына сәйкес қазақ тілі оқытушыларын оқыту және олардың біліктілігін арттыру құрылатын жүйенің қажетті құрамдас бөлігі болып табылады.

Мамандарды жоғары сапалы деңгейде оқыту ісін жүргізуге ұйымдастырушылық және әдістемелік мүмкіндігі бар ғылыми-білім беру орталықтары санының аздығына байланысты қашықтан оқыту жүйесін кеңінен енгізу көзделеді.

2. Мемлекеттік тілді оқытудың инфрақұрылымын дамыту Қазақстанның барша азаматтарының мемлекеттік тілді меңгеру жүйесінің ең қажетті екінші құрамдас бөлігі - қазақ тілін оқыту орталықтарының аккредиттелген желісін құру болып табылады. Қазақ тілін оқытуға арналған осы орталықтар оқу орындарын бітірген Қазақстанның ересек азаматтарының мемлекеттік тілді меңгеруінің инфрақұрылымдық базасына айналуға тиіс.

Аталған бағытты жүзеге асыру Мемлекеттік тілді оқыту орталықтарының білім беру қызметіне міндетті талаптарды енгізуді көздейді.

Бұл үшін, ең алдымен, орталықтардың білім беру қызметіне қойылатын талаптарды енгізу үшін құқықтық базаны, сондай-ақ мемлекеттік тілді оқыту орталықтарын осы талаптарға сәйкес аккредиттеуді жүзеге асыру үшін құқықтық негізді жетілдіру жөнінде шаралар қабылдау. Сонымен қатар, мемлекеттік тілді оқыту орталықтарының қызметін рейтингтік бағалау жүйесін енгізу қарастырылады.

Орталықтардың рейтингін жасауға орталық тыңдаушыларының «Қазтест» бағдарламасы бойынша емтихан тапсыру нәтижелері туралы шынайы мәліметтер негіз болады. Рейтинг мәліметтері қоғам үшін де, бұқаралық ақпарат құралдарында кеңінен жариялау үшін де қолжетімді болмақ. Рейтинг жүйесін енгізу үшін мемлекеттік тілді оқыту орталықтары қызметіне рейтингтік бағалау жүргізудің құқықтық негізі мен әдіснамасын әзірлеу қажет.

3. Мемлекеттік тілді оқыту процесін ынталандыру

Қойылған мақсатқа қол жеткізудің үшінші міндетті құрамдас бөлігі мемлекеттік тілді оқыту

процесін ынталандыру және мониторинг жүргізу жүйесін құру болып табылады.

Аталған міндетті мемлекеттік қызметшілердің, мемлекеттік қызмет көрсету, сондай-ақ халыққа қызмет ұсыну саласындағы ұйымдардың қызметкерлерінің (банктер, сауда ұйымдары, қызмет көрсету саласы және тағы басқалары) қазақ тілін білу деңгейіне қойылатын ең төменгі талаптарды айқындау арқылы іске асыру көзделеді. Аталған шара мемлекеттік тілді меңгеру деңгейіне қойылатын талаптарды бекітетін құқықтық базаны әзірлеуді, сондай-ақ мемлекеттік қызметшілерге қазақ тілін оқыту жүйесін ұйымдастыруды қажет етеді. Сонымен қоса «Қазтест» бағдарламасының негізінде білім деңгейін жыл сайын бақылаудың жыл сыйынғы жүйесін енгізу көзделеді.

Білім беру жүйесінің барлық сатыларында мемлекеттік тілді білу деңгейін бағалау және

бақылау жүйесін жетілдіру мәселесін пысықтау көзделеді. Қазақ тілі мемлекеттік аралық бақылау (МАБ) мен ұлттық бірыңғай тестілеудің (ҰБТ) қажетті және міндетті құрамдас бөлігіне айналуға тиіс.

Қазақ тілін үйренуге мүдделі барлық тұлғаларға кеңінен мемлекеттік қолдау көрсету

көзделген. Осы шаралардың қатарында мемлекеттік тілді оқыту орталықтарының жанынан білім деңгейі бойынша тегін курстар ұйымдастыру, сондай-ақ осы жұмысқа мемлекеттік-жекеше серіктестік әдістерін қолдану қарастырылған.

Сонымен қатар, оқытудың инновациялық түрлері мен әдістемелерін әзірлеу арқылы қазақ тілін қашықтан оқытуды кеңінен енгізу көзделеді. Шетелдегі қазақ диаспорасының өкілдеріне ана тілін меңгеру үшін саяси-дипломатиялық, әдістемелік және ұйымдастырушылық қолдау көрсетілетін болады. Сонымен қатар отандастар мәселелері бойынша сараптамалық және зерттеу жұмыстарының жүйесін ұйымдастыру көзделеді.

Нәтижелер көрсеткіштері: мемлекеттік білім беру тапсырысы шеңберінде оқытылатын қазақ тілі оқытушыларының саны (жыл сайын 500 адамнан кем емес);

он-лайн режимі арқылы қашықтан қол жеткізу мүмкіндігін пайдалана отырып ұйымдастырылған мемлекеттік тілді оқыту орталықтары оқытушыларының біліктілігін арттыруға бағытталған іс-шаралардың үлесі (2014 жылға қарай - 20%, 2017 жылға қарай - 50%, 2020 жылға қарай - 90%); аккредиттеуден өткен мемлекеттік тілді оқыту орталықтарының үлесі (2014 жылға қарай - 30%, 2017 жылға қарай - 70%, 2020 жылға қарай - 100%); мемлекеттік тілді оқыту орталықтарында қазақ тілін мемлекеттік қатысу тұрғысынан оқитындар санының өсуі (2009 жылмен салыстырғанда 2014 жылғы өсім 30 %-дан кем емес, 2017 жылғы өсім 70 %-дан кем емес, 2020 жылға қарай - 100%);

«Қазтест» бағдарламасы бойынша мемлекеттік тілді білу сертификатын алған мемлекеттік

қызметшілердің үлесі (2017 жылға қарай - 50%, 2020 жылға қарай - 100%);

«Қазтест» бағдарламасы бойынша мемлекеттік тілді білу сертификатын алған, мемлекеттік

қызмет көрсететін ұйымдардағы қызметкерлердің үлесі (2017 жылға қарай - 50%, 2020 жылға қарай - 100%).

Екінші бағыт - мемлекеттік тілді көпшіліктің қолдануына қол жеткізу және оның пайдаланылу аясын кеңейту

Мақсаты: «Мемлекеттік тілдің көпшіліктің кеңінен қолдануына қол жеткізу»

Нысаналы индикаторлар: мемлекеттік бұқаралық ақпарат құралдарындағы қазақ тіліндегі контенттің үлесі (2014 жылға қарай - 53%, 2017 жылға қарай - 60%, 2020 жылға қарай - 70%).

Екінші мақсатқа қол жеткізудің алгоритмі арқылы мемлекеттік тілдің беделін арттыру мен

қолданылу аясын кеңейту жөніндегі жұмысты жүзеге асыруды көздейді.

1. Мемлекеттік тілді қолдану мәртебесін арттыру

Бұл міндетті іске асыруға қоғамдық санада мемлекеттік тілде сөйлеушінің беделді бейнесін

қалыптастыру және орнықтыру арқылы қол жеткізіледі. Осы бағыттағы негізгі рөлге PR-технологиялар ие болады. Бұл үшін мемлекеттік тілді көпшіліктің қолдануына қол жеткізу және насихаттау жөніндегі арнайы жұмыстарды ұйымдастыру көзделеді.

Нысаналы аудиториялардың негізгі ерекшеліктерін ескере отырып, бірқатар үлгі тұтарлық

бейнелер мен модельдерді әзірлеу негізінде мемлекеттік тілде сөйлеушінің беделді бейнесін

қалыптастыру жөніндегі жұмысқа табысқа жеткен, мәртебелі тұлғаларды, оның ішінде мемлекеттік және басқа да тілдерді білетін өзге ұлт өкілдерін тарту көзделеді.

Аталған жұмыстар жиынтығы, сондай-ақ мемлекеттік тілде сөйлеушінің беделді бейнесін

қалыптастыру процесіне мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс тетігі мен мемлекеттік ақпараттық тапсырыс негізінде бұқаралық ақпарат құралдары арқылы үкіметтік емес сектордың шығармашыл әлеуетін тартуды талап етеді. Жоспарланып отырған шаралар қатарында Интернетті қоса алғанда, БАҚ-тың барлық түрінде мемлекеттік тілді көпшіліктің қолдануына қол жеткізетін үлгі тұтарлық бейнелерді медиалық ротациялау, көпшілікке арналған мерзімді басылымдарды шығаруды, негізгі нысаналы аудиториялар үшін көрнекі және имидждік өнімдер шығара отырып, көрнекі үгіт құралдарының PR іс-шаралар кешенін ұйымдастыруды қамтамасыз ету. Мемлекеттік тілді көпшіліктің қолдануына қол жеткізу жөніндегі жұмысқа бірлескен акциялар өткізу арқылы мемлекеттік-жекеше серіктестік әдістерін тарту көзделеді.

Мемлекеттік тілді отбасы құндылығы ретінде көпшіліктің қолдануына қол жеткізу аталған

жүйенің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Қазақ тілінде сөйлейтін, оның ішінде ұлты қазақ емес танымал отбасыларын және шетел диаспорасы өкілдерін PR жұмысына тарту арқылы мемлекеттік тілді отбасындағы қарым-қатынас тілі ретінде көпшіліктің қолдануына қол жеткізу жөнінде ауқымды науқан ұйымдастыру көзделеді.

Сонымен қатар қоғамдық пікір көшбасшыларын тарта отырып, ақпараттық-идеологиялық сипаттағы шаралар кешенін - ақпараттық және қоғамдық науқандар, ірі қоғамдық қозғалыстар, акциялар мен жобалар ұйымдастыру талап етіледі.

Қоғамдық пікірді қалыптастыру жөніндегі жұмыстардың маңызды элементінің бірі – мемлекеттік тілді қолдану мәселелеріндегі ұнамсыз таптаурындарды бейтараптандыру көзделеді. Осы бағыттағы жұмыс мемлекеттік тілді пайдалану мен қолдану саласындағы ұнамсыз таптаурын пікірлерді алдын ала анықтау жөнінде зерттеу-талдау қызметін жүргізу, қажетті шаралар кешенін айқындау арқылы жолға қойылады. Үкіметтік емес сектор мен масс-медиа әлеуеті мемлекеттік тілді қолдану саласындағы жағымсыз аспектілерді қоғамдық айыптау тетіктерін қалыптастыру жөніндегі жұмыстың негізгі ресурсына айналуға тиіс.

2. Мемлекеттік тілге сұранысты арттыру Қойылған мақсатқа қол жеткізудің екінші міндеті мемлекеттік тілдің қолданылу аясын кеңейту, қоғамның тыныс-тіршілігінің барлық саласына кіріктіру болып табылады. Осы бағытта мемлекеттік тілде хабар тарататын жаңа телевизиялық арналар құру арқылы тілдік ортаны қалыптастырудағы БАҚ-тың рөлін күшейтуге ерекше назар аударылып отыр. Бұл ретте цифрлық телерадио хабарларын таратуды енгізу арқылы айрықша мүмкіндіктер ашылады. Сондай-ақ балалар мен жастарға арналған қазақ тіліндегі контентті кеңейту, арнайы оқыту бағдарламаларын жасап, фильмдер түсіру арқылы мемлекеттік тілді оқыту процесін ұйымдастыруда медиалық саланың әлеуетін белсенді пайдалану көзделеді. Сондай-ақ қазақ тіліндегі интернет-ресурстарды мемлекеттік қолдау жүйесі арқылы қазақ тілді БАҚ-тарға жүйелі қолдау көрсету де маңызды аспект болып саналады. Қоғамдағы тіл мәдениетін тікелей қалыптастыратын адамдар ретінде БАҚ қызметкерлеріне қойылатын міндетті тілдік біліктілік талаптарын енгізу ерекше рөлге ие болады. Сонымен бірге, аталған бағытта мемлекеттік тілді ғылым, заңнамалық актілер және жаңа технологиялар тілі ретінде дамыту шаралары көзделеді.

Осы ретте дәстүрлі және инновациялық тәсілдер негізінде өзіндік ғылыми-технологиялық

тілдік базаны қарқынды дамыту барынша өзекті болып саналады. Энциклопедияларды, ғылыми-публицистикалық, іскерлік, көркем және басқа да әдебиеттерді түпнұсқа тілінен қазақ тіліне аудару ісін ұйымдастыру және көп таралыммен шығару мемлекеттік тілдің қазіргі қолданбалы ғылым тілі ретіндегі рөлін барынша күшейтуге мүмкіндік береді.

Сонымен бірге, «электрондық үкімет» шеңберінде электрондық қызмет көрсетудің барлық

деңгейінде қазақ тілінің қолданылуын жандандыра түсу көзделеді.

Қазақ тілінің халықаралық қарым-қатынас, демалыс және ойын-сауық саласында қолданылуын кеңейте түсу де көзделіп отыр.

Мәдениет мекемелерінің репертуарларын қазақ тіліндегі жаңа контентпен толықтыру қажеттілігі мемлекеттік тілдегі жаңа қойылымдарды және жобаларды, оның ішінде балалар мен жасөспірім көрермендер аудиториясына лайықталған шығармаларды туындату үшін шығармашыл әлеуетті ынталандыруға арналған конкурстық шараларды ұйымдастыру және өткізудің міндеттерін айқындап берді. Бұқаралық мәдени, спорт және басқа да көпшілік шараларды өткізген кезде мемлекеттік тілді кеңінен қолдану сөзсіз қажеттілікке айналуға тиіс. Халықаралық кездесулер өткізіп, шарттарды, келісімдерді және өзге де халықаралық актілерді ресімдеу кезінде мемлекеттік тіл негізгі тіл болуға тиіс. Этнотуристік іс-шараларды (мәдени-этнографиялық ескерткіштерге саяхат, скаутинг, балалардың этносаяхаттары және жазғы этнолагерьлер) ұйымдастырған кезде мемлекеттік тілдің әлеуетін белсенді пайдалану өте өзекті болып саналады.

Нәтижелер көрсеткіштері:

мемлекеттік тілді көпшіліктің қолдануына қол жеткізуге бағытталған мемлекеттік әлеуметтік

тапсырыстың үлесі (жыл сайынғы мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты іске асыруға бөлінетін қаражаттың жалпы көлемінің 10 %-ынан кем емес);

мемлекеттік БАҚ эфирінде мемлекеттік тілдегі жаңа телевизиялық жобалар санының өсуі (жыл сайынғы телевизиялық жобалардың жалпы санының - 10 %-ы);

мемлекеттік тілде шығатын баспасөзді қолдауға бағдарланған мемлекеттік ақпараттық

тапсырыстың үлесі (жыл сайын 50 %-дан кем емес).

Үшінші бағыт - қазақстандықтардың тіл мәдениетінің деңгейін арттыру

Мақсаты: «Дамыған тіл мәдениеті - зиялы ұлттың әлеуеті»

Нысаналы индикаторлар: тұрғындардың ономастикалық комиссиялардың жұмысындағы шешім қабылдау процесін талқылау кезінде қоғамдық қолжетімділік пен ашықтық қағидаттарының сақталуына қанағаттанушылық дәрежесі

(2014 жылға қарай - 60%, 2017 жылға қарай - 75%, 2020 жылға қарай - 90%);

қазақ тілінің реттелген терминологиялық қорының үлесі (2014 жылға қарай - 20%, 2017 жылға қарай - 60%, 2020 жылға қарай - 100%).

1. Қазақ тілінің лексикалық қорын жетілдіру және жүйелеу Аталған бағытты іске асыру арқылы ең алдымен, әкімшілік-аумақтық бірліктердің атауларын жүйеге келтіруді қамтамасыз ету көзделеді. Ономастика саласындағы жұмысты жетілдіру арқылы, ең алдымен, ономастикалық жұмыстарды жүргізген кезде ашықтық қағидаттарын енгізу, қоғамдық пікірді ескеру, шешімдерді қабылдау процесіне азаматтық қоғам институттарын және бұқаралық ақпарат құралдарын кеңінен тарту көзделеді. Бұл нәтижеге қол жеткізу үшін ономастика саласындағы нормативтік құқықтық базаны жетілдіре түсу, сондай-ақ географиялық объектілердің атауларын мемлекеттік тілде жазу, оны орыс және басқа

да тілдерде транслитерациялаудың ережелерін әзірлеу талап етіледі.

Антропонимикалық атауларды және көрнекі ақпараттарды сәйкестендіруді жүзеге асыру

мемлекеттік тілде антропонимикалық белгілеулерді жазу мен сәйкестендіру жөніндегі бірыңғай талаптарды әзірлеуді, сондай-ақ көрнекі ақпаратты көркем ресімдеу туралы нормативтік құқықтық базаны жетілдіруді талап етеді.

Терминологиялық лексиконы біріздендіру, терминологиялық қорды толықтыру жөніндегі міндет өте өзекті болып саналады.

Қазақ терминологиясын жүйелеу жөніндегі жаңа талаптарды әзірлеу, терминдерді және

атауларды негізгі қағидаларға, қазақ тілінің жазу нормаларына сәйкес ретке келтіру жұмыстары қажетті шаралар болып есептеледі.

Аталған жұмыс әлемдік тәжірибені, туыстас тілдердің үлгілерін, халықаралық терминдерді

және терминологиялық атауларды пайдалану арқылы, сондай-ақ жаңадан бекітілген терминдерді бұқаралық ақпарат құралдарында пайдалану жиілігіне тұрақты мониторинг жасау жағдайында жүргізілуге тиіс.

Терминологиялық қорды жаңа терминдермен жаңарту тілдік тарихи мұраны қайта жаңғыртуды, сондай-ақ терминтану мен терминография жөніндегі арнайы жұмыстарды жүргізуді талап етеді. Сонымен қатар салалық терминологияның бірыңғай электрондық базасын құрып, қазақ терминологиясының жалпы қорын жасап, веб-сайттар мен порталдарға орналастыру көзделеді. Сондай-ақ үздіксіз тілдік өзгерістер процесін тіркеп отыратын, тілдің лексикалық және грамматикалық құрылысын сипаттайтын жүйе құру қажеттілігі де өте өзекті болып табылады.

Тілдерді қолдану саласындағы заңнаманың сақталуына бақылауды күшейту ұсынылып отырған жүйенің негізгі құрамдас бөліктерінің бірі болуға тиіс. Осы жұмыс аясында құқықтық олқылықтарды жою және тіл туралы заңнаманы бұзғаны үшін

жауапкершілікті күшейту тұрғысынан нормативтік құқықтық базаны жетілдіру талап етіледі. Көрнекі және жарнамалық ақпарат құралдарында қазіргі қазақ әдеби тілінің тиісінше

қолданылуын бақылауды күшейту де қажетті шаралар қатарына жатады.

2. Тіл мәдениетін жетілдіру Қазақстандықтардың тіл мәдениетінің деңгейін көтерудің қажетті құрамдас бөлігі сөйлеу мәдениетін дамыту болуға тиіс.

Айтыстар, мүшәйра, пікірталас турнирлерін және жыраулар мен жыршылар конкурстарын

ұйымдастыру және өткізу осы бағыттағы негізгі шаралар болып табылады. Қазақ жазуын одан әрі жетілдіру сауаттылықты арттыруға бағытталған конкурстық іс-шаралар кешенін ұйымдастыру және өткізу арқылы іске асырылатын болады. Сонымен бірге мемлекеттік тіл

мәселесімен айналысатын мерзімді баспа басылымдарын мемлекет тарапынан қолдау талап етіледі. Сонымен қатар, ақпараттық-анықтамалық электрондық тілдік қызметті құру және одан әрі дамыту, элективті, қосымша курстарды ұйымдастыру арқылы мемлекеттік тілдегі іскери ресми жазба дағдыларын үйрету жүйесін ұйымдастыру жоспарланып отыр.

Толерантты тілдік ортаны сақтау қажеттілігі тіл мәдениетін жетілдіру жөніндегі

міндеттердің өзегіне айналып отырғанына дау жоқ. Жұртшылықты, мәдениет және өнер қайраткерлерін, БАҚ өкілдерін кеңінен тарта отырып, Мемлекеттік тіл күнін ұйымдастыру және өткізу, түркі жазбаларына арналған шаралар кешенін ұйымдастыру, сондай-ақ тіл мәдениетін насихаттауға бағытталған шараларды өткізу дәстүрін жалғастыру жұмыстары қажетті шаралар қатарына жатады.

Нәтижелер көрсеткіштері: көрнекі ақпараттың пайдаланылуын бақылаудың өңірлерді қамту дәрежесі (2014 жылға қарай - 30%, 2017 жылға қарай - 50%, 2020 жылға қарай - 100%);

тұрғындардың терминологиялық комиссиялардың жұмысындағы шешім қабылдау процесін талқылау кезінде қоғамдық қолжетімділік пен ашықтық қағидаттарының сақталуына қанағаттанушылық дәрежесі (2014 жылға қарай - 60%, 2017 жылға қарай - 75%, 2020 жылға қарай - 100%);

Төртінші бағыт - лингвистикалық капиталды дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау

Мақсаты: «Қазақстандықтардың лингвистикалық капиталын дамыту»

Нысаналы индикаторлар: республикадағы орыс тілін меңгерген ересек тұрғындардың үлесі (2020 жылға қарай - 90%); 

ұлттық-мәдени бірлестіктер жанындағы ана тілдерін оқытатын курстармен қамтылған этностардың үлесі (2014 жылға қарай - 60%, 2017 жылға қарай - 80%, 2020 жылға қарай - 90%);

республикадағы ағылшын тілін меңгерген тұрғындардың үлесі (2014 жылға қарай - 10%, 2017 жылға қарай - 15%, 2020 жылға қарай - 20%); үш тілді (мемлекеттік, орыс және ағылшын) меңгерген тұрғындардың үлесі (2014 жылға қарай -

10%, 2017 жылға қарай - 12%, 2020 жылға қарай - 15%).

1. Коммуникативтік-тілдік кеңістіктегі орыс тілінің қызмет етуі Төртінші бағытты іске асыру арқылы Қазақстанның коммуникативтік-тілдік кеңістігінде орыс тілінің қатысуын қамтамасыз ету жөніндегі жүйелі жұмыстарды ұйымдастыру көзделеді. Мұның аясында орыс тілін оқыту жүйесін оқу-әдістемелік және зияткерлік тұрғыдан одан әрі қамтамасыз ету, сондай-ақ оқытушы кадрларды кәсіптік тұрғыдан оқыту жөніндегі жұмыс жалғасатын

болады. Орыс тілінің қолданылуын ақпараттық қолдауға Қазақстанның ақпараттық кеңістігінде орыс тілін пайдалануды қамтамасыз ету арқылы қол жеткізілетін болады.

2. Қазақстандағы тілдік әралуандықты сақтау Осы міндет аясында, ең алдымен, Қазақстанда тұратын этнос өкілдерінің ана тілдерін оқытуға жағдай жасау көзделеді. Бұл үшін жексенбілік мектептерге оқу-әдістемелік көмек көрсету, сондай-ақ ана тілдерін оқыту кезінде тілді білетін тәжірибелі педагог мамандарды тарту және халықаралық тәжірибені, заманауи технологияларды пайдалану жоспарланады. Бұған қоса, этностардың тілдерін сақтау және мәдениеттерді өзара байыту үшін қажетті жағдайлармен қамтамасыз ету көзделеді. Кеңінен ақпараттық қолдау арқылы мәдени-көпшілік іс-шараларды ұйымдастыру, этностардың тарихи және қазіргі заманғы жазба мұрасын сақтауды қамтамасыз ету жұмыстары қажетті шаралар қатарына жатады.

Халықтың шығармашылық тұрғыдан өсуіне жәрдемдесу этностардың мәдени және шығармашылық мүмкіндіктерін одан әрі іске асыру арқылы жоспарланады.

3. Ағылшын және басқа да шет тілдерін оқып-үйрену Қазақстандықтардың лексикалық капиталының негізгі құрамдас бөліктерінің бірі іскерлік және халықаралық қарым-қатынас құралы ретіндегі шет тілдері болып табылады. Осы міндеттің аясында шет тілдерін оқыту процесінің ауқымды білім беру кеңістігін сақтау көзделіп отыр.

Шет тілдік мәдениетпен өзара іс-қимыл жасау мақсатында халықаралық ынтымақтастықты кеңейту арқылы үкіметаралық келісімдер аясындағы мәдени-көпшілік іс-шаралар - Шет мемлекеттердің мәдениет күндерін, көрмелер өткізу, көркем және деректі фильмдерді түпнұсқа тілінде көрсету көзделеді.

Нәтижелер көрсеткіштері: ана тілдерін үйретуге арналған әдістемелік көмекпен қамтылған ұлттық-мәдени бірлестіктері бар этностардың үлесі (2014 жылға қарай - 20%, 2017 жылға қарай - 60%, 2020 жылға қарай - 100%); орталықтардың жалпы санына шаққанда ағылшын және басқа да шет тілдерін үйрету қызметін ұсынатын, тілдерді оқытатын мемлекеттік орталықтардың үлесі (2014 жылға қарай - 50%, 2017 жылға қарай - 75%, 2020 жылға қарай - 100%).

Бағдарламаны іске асыру кезеңдері  Бағдарламаны іске асыру үш кезеңде жүзеге асырылады.

Бірінші кезеңде (2011 - 2013 жылдар) тілдерді одан әрі дамыту мен қолданудың нормативтік-құқықтық және әдіснамалық базасын жетілдіруге бағытталған кешенді шаралар өткізу  Мәселен, бірінші кезеңнің аясында мемлекеттік тілді оқыту стандарттарын жетілдіру, қазақ тілін оқыту орталықтарын аккредиттеудің және олардың қызметін рейтингтік бағалау ісінің құқықтық негізін әзірлеу жұмыстарын жүзеге асыру қарастырылады.

Бұған қоса, әкімшілік-аумақтық бірліктердің атауларын жүйелеуді қамтамасыз ету мәселесі

бойынша ономастика саласындағы, терминологиялық лексиканы біріздендіру мәселесі бойынша терминология саласындағы, сондай-ақ антропонимикалық атаулар мен көрнекі ақпаратты сәйкестендіруді жүзеге асыру мәселесі бойынша антропонимика саласындағы нормативтік құқықтық базаны жетілдіру көзделеді.

Сонымен қатар, құқықтық олқылықтарды жою мен тіл туралы заңнаманың бұзылғаны үшін

жауапкершілікті күшейту тұрғысынан нормативтік құқықтық базаны жетілдіру көзделеді.

Осы кезеңде мемлекеттік тілді көпшіліктің кеңінен қолдануына қол жеткізетін, Қазақстанда

тұратын этностардың тілдерін сақтауға және оқып-үйренуге қолайлы жағдайлар жасайтын

ұйымдастырушылық-практикалық шаралар кешені, сондай-ақ нәтижелердің тиімділігіне мониторинг жүргізу жүйесін енгізу көзделеді.

Екінші кезең (2014 - 2016 жылдар) аясында мемлекеттік тілді оқып-үйрену және қолдану

саласында, сондай-ақ тілдік әралуандықты сақтауда жаңа стандарттар, технологиялар мен әдістерді енгізу жөніндегі практикалық шаралар кешенін іске асыру қарастырылады. Сонымен қатар, осы кезеңде Мемлекеттік тілді оқыту орталықтарын аккредиттеу ісін жүргізу, сондай-ақ олардың қызметіне рейтингтік бағалауды енгізу жұмыстары басталады.

Мемлекеттік тілді меңгеруді ынталандыру жүйесін құру жөніндегі жұмысты ұйымдастыру -

мемлекеттік қызметшілердің, халыққа қызмет көрсету және мемлекеттік қызметтер көрсету саласы қызметкерлерінің мемлекеттік тілді меңгеруі жөніндегі міндетті төменгі талаптарды енгізу көзделеді. Бұған қоса, мемлекеттік тілді көпшіліктің кеңінен қолдануына қол жеткізу жөніндегі жұмыс жалғасатын болады. Тілдерді қолдану саласындағы заңнаманың сақталуын бақылауды күшейтумен қатар, әзірленген нормативтік құқықтық базаның негізінде қазақ тілінің терминологиялық қорын ретке келтіру, ономастикалық кеңістікті жүйелеуді қамтамасыз ету жөніндегі жұмыстар басталатын болады.

Бағдарламаның үшінші кезеңінде (2017 - 2020 жылдар) мемлекеттік тілді меңгеру дәрежесін

бақылау тетіктерін енгізу жұмысын ұйымдастыру көзделеді. Сонымен қатар, қоғамдық өмірдің барлық саласында мемлекеттік тілге қажеттілік болуына, оның басқа тілдердің тұғырын одан әрі сақтау жағдайындағы тиісінше қолданылу сапасына және меңгерілу деңгейіне жүйелі мониторинг жүргізу көзделеді. Бұған қоса, ономастика, терминология, мемлекеттік тілді көпшіліктің қолдануына қол жеткізу, сондай-ақ толерантты тілдік ортаны сақтау жөніндегі жұмыстар жалғасатын болады.

Қажетті ресурстар 2011 - 2020 жылдары Бағдарламаны іске асыруға республикалық және жергілікті бюджеттердің қаражаты, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған басқа да қаражаттар

жұмсалатын болады.Бағдарламаның бірінші кезеңін іске асыруға арналған мемлекеттік бюджеттің жалпы шығыны 19 134 946 мың теңгені құрайды.

2011 - 2020 жылдарға арналған Бағдарламаны қаржыландыру көлемі Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тиісті қаржы жылына арналған республикалық және жергілікті бюджеттерді

қалыптастыру кезінде нақтыланатын болады.

© 2012. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" РМК__


]]> school128 Mon, 02 Nov 2020 11:13:23 +0600