ҚЫЗДАР ЖИНАЛЫСЫ #4

Қатысқаны:

1. Мугалбекова К.М. – ДТІЖО
2. Кандазаев Б.Е. – ДТІЖО
3. Қ.Есенәлі – мектеп директоры
4. 9,10,11 сынып оқушылары

Күн тәртібінде:

1. Кәмелетке толмағандардың қылмыстық жауапкершілігі
2. Жасөспірімдерімнің міндеті мен құқығы

Тыңдалды: 

       Бірінші сөз кезегін Мугалбекова Ксения алды. 5.02.-15.02.2021ж   арасында «Жасөспірім және қылмыс» атты апталығы өтіліп жатқанын айтып өтті. Школьникам мектеп инспекторын Қуаныш Есеәліні таныстырып өтті. 

      Екінші кезекте мектеп инспекторы Қуаныш Есенәлі сөз алды. Кəмелет жасына толмағандардың құқық бұзушылық үшін жауапкершілгі жайлы мəселе қоғам өмірінде «қылмыстылықпен» күресті шешуде маңызды орын алады. Кəмелетке толмағандардың қылмыстық жауаптылығы жəне жазалау мəселелері ҚР Қылмыстық Кодексінің VI бөлімінде қарастылған. Бұл жағдай ең алдымен кəмелетке толмағандар қылмыстылығының жалпы қылмыстылықтың құрамдас бөлігі ретіндегі айтарлықтай өзіндік ерекшеліктерімен дəйектеледі. Бұл ерекшеліктер жасөспірімдер мен кəмелетке толмағандарды əлеуметтік – психологиялық тұрғыда өсіп жетілуінің өзгешеліктеріне: əлеуметтендірілу деңгейінің жеткіліксіздігіне, психофизикалық, жас жағынан жəне əлеуметті кемелденуінің олқылықтарына, адамгершілік құндылықтары жөніндегі одағай түсініктеріне, мінез-құлқының өзіндік қасиеттеріне, «формальды емес жетекшілердің» əсеріне тез берілуі, үлкендерге еріп кету жəне т.б. тəуелді болып келеді.

        Кəмелтке толмағандар қылмыстылығының көрсетілген өзіне тəн сипаттары заң шығарушыны кəмелетке толмағандардың қылмыстық жауаптылығын ықтиятты түрде реттеу қажеттілігіне қарай жетелеп əкеледі. Заңдарда кəмелетке толмағандар үшін жаза түрлерін белгілеудің, оларға жаза тағайындаудың, оларды қылмыстық жауаптылық пен жазадан босатудың, ескіру мерзімдеріне есептеу мен соттылығын жоюдың айрықша шарттары қарастырылған.

       ҚР ҚК-нің «Кəмелетке толмағандардың қылмыстық жауаптылығы» жөніндегі бөлімінің 78 бабының 1 бөлігінде «Кəмелетке толмағандар деп – қылмыс жасаған кезге қарай жасы он төртке толған, бірақ он сегізге толмаған адамдар танылатындығы» белгіленген. Сот кəмелетке толмағандар жасаған қылмыстар туралы істерді қарау барысында кəмелетке толмаған адамның жас шамасын дəл анықтауға шаралар қабылдауға міндетті. Адам белгілі бір жасқа дəл туған күні емес, келесі тəуліктен бастап толған болып есептеледі. Жас мөлшерін соттық медициналық сараптама бойынша анықтағанда, сотталушының туған күні болып сарапшы атаған жылдың соңғы күні есептелуі қажет, ал жас шамасын ең төменгі жəне ең жоғарғы жылдар арқылы белгілегенде, ондай адамның сараптама ұсынған ең төменгі жасына табан тіреу керек [15, 91-92б.].

       ҚР ҚК-нің 14 бабына сай қылмыстық жауаптылыққа есі дұрыс, кодексте белгіленген жасқа толған жеке адам ғана тартылуы тиіс деп көрсетілген. Сонымен қатар қылмыс жасаған кезде он алты жасқа толған адам қылмыстық жауаптылыққа тартылады деп 15 бабының 1 бөлігінде баяндалған. Жоғарыда аталғандай кəмелетке толмағандардың қылмыстық жауапкершілігі ҚР Қылмыстық Кодексінің нормаларымен реттеледі. ҚР Қылмыстық Кодексі бойынша қылмыстық жауапкершілік он алты жастан, тек кейбір қылмыстар үшін ғана кəмелетке толмағандар он төрт жастан қылмыстық жауапкершілікке тартылатыны белгілі. ҚР Қылмыстық Кодексінің 15 бабына сəйкес қылмыс жасаған кезде он төрт жасқа толған адамдар кісі өлтіргені, денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіргені, ауырлататын мəн – жайлар кезінде денсаулыққа қасақана орташа ауырлықтағы зардап келтіргені, зорлағаны,жыныстық сипаттағы күштеу əрекеттері, адамды ұрлағаны, ұрлық жасағаны, кісі тонағаны, ұрып – соққаны, қорқытып алғаны, ауырлататын мəн – жайлар кезінде мүлікті қасақана жойғаны немесе   бүлдіргені,  терроризм,  адамды  кепілге   алуы,  террористік   акті туралы  біле тұра көрінеу өтірік хабарлағаны, қару – жарақты, оқ – дəріні, жарылғыш заттар мен жарылғыш құрылғыларды ұрлағаны не қорқытып алғаны, ауырлататын мəн – жайлардағы бұзақылығы, есірткі заттарды немесе жүйкеге əсер ететін заттарды ұрлағаны не қорқытып алғаны, ауырлататын мəн – жайлар кезінде қайтыс болған адамдардың мүрдесін жəне олардың жерленген жерлерін қорлағаны, көлік құралдарын немесе қатынас жолдарын қасақана жарамсыз еткені үшін қылмыстық жауапқа тартылуы тиіс. Кінəлі тұлға жасаған қылмыстары үшін жауапқа тартылып, заң алдында əділ жазасын алады. Он төрт жас - əлеуметтік психикалық дамудың  белгілі  бір деңгейде қалыптасқанын көрсететін жас болып табылады. Яғни, он төрт жастағы жасөспірім ұжым, қоғам алдында жауапкершілігін сезіне алатын, достық, атақ, əділдікті түсіне алатын, өз ойлау қабілеті мен өз тұрғысынан баға бере алатын дəрежеде болады. Олар өзінің əрбір жат қадамының зардабын, оның кері əсерін осы жаста сезіне алатындықтан, заң оларға жат қылығы үшін моральдық жəне құқықтық  жауапкершілік жүктеп, қылмыстық жауапкершілікті он төрт, он алты жастан белгілейді деп айтып өтті. 

      Әрбiр бала Қазақстан Республикасының Конституциясын және заңдарын сақтауға, басқа адамдардың құқықтарын, бостандығын, ар-ожданы мен қадiр-қасиетiн, Республиканың мемлекеттiк нышандарын құрметтеуге, еңбекке жарамсыз ата-анасына қамқорлық жасауға, тарихи және мәдени мұралардың сақталуына қам-қарекет жасауға, тарих және мәдениет ескерткiштерiн сақтауға, табиғатты сақтауға және табиғи байлықтарға ұқыпты қарауға мiндеттi екен айтып өтті.

Қаулы:

1. Оқушылардың арасында құқықтық оқытуды жандандыру;
2. Мектепте құқықбұзушылықтың алдын алу мақсатында жиі жиналыстар, түсіндірме жұмыстар жүргізілсін;

Қыздар ұйымының төраймы:                       Н.Бердібекова

Хатшы:                                                            Ж.Абжалелова